تعیین تکلیف حقوق مالی زوجه ضمن صدور رای طلاق

دادگاه ضمن صدور رأی طلاق با توجه به شروط ضمن عقد و مندرجات سند ازدواج، تکلیف جهیزیه، مهریه و نفقه زوجه، اطفال و حمل را معین و همچنین اجرت ‌المثل ایام زوجیت طرفین مطابق تبصره ماده (۳۳۶) قانون مدنی تعیین و در مورد چگونگی حضانت و نگهداری اطفال و نحوه پرداخت هزینه‌ های حضانت و نگهداری تصمیم مقتضی اتخاذ می ‌ کند. همچنین دادگاه باید با توجه به وابستگی عاطفی و مصلحت طفل، ترتیب، زمان و مکان ملاقات وی با پدر و مادر و سایر بستگان را تعیین کند. ثبت طلاق موکول به تأدیه حقوق مالی زوجه است. طلاق درصورت رضایت زوجه یا صدور حکم قطعی دایر بر اعسار زوج یا تقسیط محکومٌ ‌به، نیز ثبت می ‌ شود. در هرحال، هرگاه زن بدون دریافت حقوق مذکور به ثبت طلاق رضایت دهد می ‌ تواند پس از ثبت طلاق برای دریافت این حقوق از طریق اجرای احکام دادگستری مطابق مقررات مربوط اقدام کند.

اجرت المثل زوجه

چنانچه زوجه كارهايي را كه شرعاً به عهده وي نبوده و عرفاً براي آن كار اجرت‌المثل باشد ، به دستور زوج و با عدم قصد تبرع انجام داده باشد و براي دادگاه نيز ثابت شود ، دادگاه اجرت‌المثل كارهاي انجام گرفته را محاسبه و به پرداخت آن حكم مي‌نمايد.

شرایط ثبت‌ ازدواج هايي كه در دفاتر رسمي ازدواج به ثبت نرسيده

ازدواج هايي كه در دفاتر رسمي ازدواج به ثبت نرسيده باشد در صورت وجود شرائط زير در اسناد سجلي زن و شوهر ثبت خواهد شد.

۱ - ارائه اقرارنامه رسمي مبني بر وجود رابطه زوجيت بين متقاضيان ثبت واقعه ازدواج.

۲ - در موقع تنظيم اقرارنامه سن زوج از بيست سال تمام و سن زوجه از هيجده سال تمام كمتر نباشد.

۳ - گواهي ادارات ثبت احوال محل صدور شناسنامه‌هاي زوجين به اين كه در تاريخ اعلام واقعه طرفين در قيد ازدواج ديگري نمي‌باشند.

مجازات ترک انفاق

هر کس با داشتن استطاعت مالی، نفقه زن خود را در صورت تمکین او ندهد یا از تأدیه نفقه سایر اشخاص واجب ‌ النفقه امتناع کند به حبس تعزیری درجه شش محکوم می ‌ شود. تعقیب کیفری منوط به شکایت شاکی خصوصی است و درصورت گذشت وی از شکایت در هر زمان تعقیب جزائی یا اجرای مجازات موقوف می ‌ شود.

مجازات انکار زوجیت در دادگاه

هر کس در دادگاه زوجیت را انکار کند و سپس ثابت شود این انکار بی ‌اساس بوده است یا برخلاف واقع با طرح شکایت کیفری یا دعوای حقوقی مدعی زوجیت با دیگری شود به حبس تعزیری درجه شش و یا جزای نقدی درجه شش محکوم می ‌ شود.

حضانت فرزند در صورت فوت پدر

حضانت فرزندانی که پدرشان فوت شده با مادر آنها است مگر آنکه دادگاه به تقاضای ولی قهری یا دادسـتان ، اعطای حضـانت به مادر را خلاف مصلحت فرزند تشخیص دهد.

خارج نمودن فرزند مشترک از کشور

صغیر و مجنون را نمی ‌توان بدون رضایت ولی، قیم، مادر یا شخصی که حضانت و نگهداری آنان به او واگذار شده است از محل اقامت مقرر بین طرفین یا محل اقامت قبل از وقوع طلاق به محل دیگر یا خارج از کشور فرستاد، مگر اینکه دادگاه آن را به مصلحت صغیر و مجنون بداند و با درنظر گرفتن حق ملاقات اشخاص ذی‌ حق این امر را اجازه دهـد. دادگاه در صـورت موافقت با خـارج کردن صغیـر و مجنون از کشور، بنابر درخواست ذی‌ نفع، برای تضمین بازگرداندن صغیر و مجنون تأمین مناسبی اخذ می‌ کند.

ممانعت از اجرای حکم حضانت

هر کس از اجرای حکم دادگاه در مورد حضانت طفل استنکاف کند یا مانع اجرای آن شود یا از استرداد طفل امتناع ورزد، حسب تقاضای ذی ‌ نفع و به ‌ دستور دادگاه صادر کننده رأی نخستین تا زمان اجرای حکم بازداشت می ‌ شود.

مدت اعتبار گواهی عدم امکان سازش

مدت اعتبار گواهی عدم امکان سازش برای تسلیم به دفتر رسمی ازدواج و طلاق سه ماه پس از تاریخ ابلاغ رأی قطعی یا قطعی ‌ شدن رأی است. چنانچه گواهی مذکور ظرف این مهلت تسلیم نشود یا طرفی که آن را به دفترخانه رسمی طلاق تسلیم کرده است ظرف سه ماه از تاریخ تسلیم در دفترخانه حاضر نشود یا مدارک لازم را ارائه نکند، گواهی صادر شده از درجه اعتبار ساقط است.

الزامی شدن ثبت نکاح موقت

ثبت نکاح موقت در موارد زیر الزامی است:

۱ـ باردار شدن زوجه

۲ـ توافق طرفین

۳ـ شرط ضمن عقد

صلاحیت دادگاه محل اقامت زوجه

در دعاوی و امور خانوادگی مربوط به زوجین، زوجه می ‌ تواند در دادگاه محل اقامت خوانده یا محل سکونت خود اقامه دعوی کند مگر در موردی که خواسته، مطالبه مهریه غیرمنقول باشد.

مجهول المکان بودن خوانده در دعاوی خانواده

هرگاه خواهان، خوانده را مجهول ‌ المکان معرفی کند، باید آخرین اقامتگاه او را به دادگاه اعلام کند. دادگاه به طرق مقتضی در این باره تحقیق و تصمیم ‌ گیری می ‌ کند.

تاخیر جلسه رسیدگی دادگاه خانواده

دادگاه می ‌تواند برای فراهم ‌ کردن فرصت صلح و سازش جلسه دادرسی را به درخواست زوجین یا یکی از آنان حداکثر برای دو بار به تأخیر اندازد.

صدور دستور موقت توسط دادگاه خانواده

دادگاه می ‌تواند پیش از اتخاذ تصمیم در مورد اصل دعوی به درخواست یکی از طرفین در اموری از قبیل حضانت، نگهداری و ملاقات طفل و نفقه زن و محجور که تعیین تکلیف آنها فوریت دارد بدون اخذ تأمین، دستور موقت صادر کند. این دستور بدون نیاز به تأیید رئیس حوزه قضائی قابل اجراء است. چنانچه دادگاه ظرف شش ماه راجع به اصل دعوی اتخاذ تصمیم نکند، دستور صادر شده ملغی محسوب و از آن رفع اثر می ‌ شود، مگر آنکه دادگاه مطابق این ماده دوباره دستور موقت صادر کند.

مطالبه نفقه طفل یا محجور

مادر یا هر شخصی که حضانت طفل یا نگهداری شخص محجور را به اقتضاء ضرورت برعهده دارد، حق اقامه دعوی برای مطالبه نفقه طفل یا محجور را نیز دارد. در این ‌ صورت، دادگاه باید در ابتداء ادعای ضرورت را بررسی کند.

جلوگیری از اجرای حکم حضانت طفل

هر کس از اجرای حکم دادگاه در مورد حضانت طفل استنکاف کند یا مانع اجرای آن شود یا از استرداد طفل امتناع ورزد، حسب تقاضای ذی ‌ نفع و به ‌ دستور دادگاه صادر کننده رأی نخستین تا زمان اجرای حکم بازداشت می شود.

حضانت طفل

طبق ماده 40 قانون حمایت خانواده، هر شخصی از اجرای حکم دادگاه در مورد حضانت طفل، استنکاف نماید یا مانع اجرای آن شود یا از استرداد طفل، امتناع ورزد، حسب تقاضای ذی نفع و به دستور دادگاه صادر کننده رای نخستین تا زمان اجرای حکم بازداشت می شود.

صلاحیت دادگاه محل اقامت زن

در دعاوی خانوادگی طبق ماده 12 قانون حمایت خانواده، زن می تواند در دادگاه محل سکونت خود یا محل اقامت همسرش اقامه دعوی کند، مگر در موردی که خواسته، مطالبه مهریه غیر منقول (زمین یا آپارتمان) باشد.

طلاق زن شخص مفقود الاثر

طبق ماده 1156 قانون مدنی زنی که شوهر او غایب مفقود الاثر بوده و حاکم او را طلاق داده باشد باید از تاریخ طلاق عده ی وفات نگاه دارد.

حضانت فرزندانی که پدرشان فوت شده

طبق ماده 43 قانون حمایت خانواده، حضانت فرزندانی که پدرشان فوت شده با مادر آنها است، مگر آنکه دادگاه به تقاضای ولی قهری (پدربزرگ) یا دادستان، اعطای حضانت به مادر را خلاف مصلحت فرزند، تشخیص دهد.

حق حبس زوجه

طبق ماده 1085 قانون مدنی زوجه دارای حق حبس است. بدین معنا که تا مهریه عند المطالبه خود را به صورت کامل دریافت نکرده می تواند به خانه همسرش نرفته و تمکین نکند و نفقه بگیرد. البته لازم به ذکر است با اولین تمکین و رابطه زناشویی، حق حبس ساقط می شود.

طلاق بائن

طبق ماده 1145 قانون مدنی طلاق در موارد ذیل بائن است:

طلاقی که قبل از نزدیکی واقع شود.

طلاق یائسه.

طلاق خلع و مبارات مادام که زن رجوع به عوض (مالی که زن به شوهر می دهد تا طلاق بگیرد) نکرده باشد.

طلاقی که بعد از سه وصلت متوالی به عمل آید اعم از اینکه وصلت در نتیجه رجوع باشد یا نتیجه نکاح جدید.

اقسام طلاق

طلاق بر دو قسم است :

بائن و رجعي

در طلاق بائن برای شوهر حق رجوع نيست.

جهیزیه و استرداد آن

برابر ماده 1118 قانون مدنی زن مستقلاً در دارایی خود هر تصرفی را که می خواهد انجام دهد. بنابراین تهیه وسایل زندگی طبق ماده 1107 قانون مدنی در شمول نفقه قرار دارد و بر عهده شوهر است و برای زن در این مورد هیچ تکلیف شرعی و قانونی وجود ندارد.

زوج حق ندارد، زوجه را مجبور به آوردن جهیزیه کند به همین دلیل است که زوجه می تواند هر وقت بخواهد جهیزیه خود را مسترد کند و اگر با ممانعت زوج مواجه شد با طرح دادخواستی تحت عنوان استرداد جهیزیه این امر میسر است.

حضانت فرزند

طبق ماده 1170 قانون مدنی چنانچه حضانت فرزند با مادر باشد و مادر ازدواج کند، حق حضانت فرزند از وی سلب می شود و در صورتی که پدر صلاحیت داشته باشد، حضانت فرزند به پدر اعطا می گردد. مگر اینکه در زمان طلاق، توافقی در این خصوص بین پدر و مادر صورت گرفته باشد. 

دختران در چه شرایطی نیاز به اجازه دادگاه برای ازدواج دارند؟

ماده ۱۰۴۳ قانون مدنی چنین پیش بینی کرده که گرچه اجازه ازدواج دختر دوشیزه با پدر اوست، لیکن چنانچه شخص هم تراز خودش را پیدا کرد می ‌تواند با معرفی به دادگاه خانواده نسبت به ثبت ازدواج رسمی اقدام کند. از سوی دیگر، مطابق ماده ۱۰۴۴ قانون مدنی در صورت غیبت یا عدم دسترسی به، ولی قهری، دختر می ‌تواند با اذن دادگاه نسبت به ثبت ازدواج خود در دفترخانه ازدواج اقدام کند.

بنابراین چنانچه آن‌ها در قید حیات نباشند یا محجور بوده و یا تحت قیمومیت باشند، دختر در ازدواج استقلال دارد و به اجازه شخص یا مرجع دیگری لازم ندارد؛ بنابراین در عین اینکه اجازه پدر یا جد پدری برای ازدواج دختر باکره ضروری است، اما اگر دختر در شرایطی قرار دارد که اولاً پدر یا جد پدری در محل حاضر نباشند ثانیاً دسترسی به پدر و جد پدری خود نداشته باشد و عادتاً اجازه از آنان غیرممکن باشد و ثالثاً دختر در شرایطی باشد که نیاز به ازدواج دارد؛ در این شرایط نیز می‌تواند بدون اجازه پدر و جد پدری ازدواج کند.

تشریفات ارجاع دعوا به داوری در محاکم خانواده

با ارجاع پرونده به شعبه‌ای از دادگاه‌های خانواده، این مرجع وقت رسیدگی تعیین می‌کند. در ابتدا قاضی دادگاه توضیحاتی را از طرفین دعوا می‌خواهد. سپس قرار ارجاع امر به داوری را صادر و به طرفین ابلاغ می‌کند که طرفین داوران اختصاصی خود را در مهلت تعیین‌شده انتخاب کنند.

مطابق قانون جدید حمایت خانواده پس از صدور قرار ارجاع امر به داوری، هر یک از زوجین مکلفند ظرف یک هفته از تاریخ ابلاغ یک نفر از اقارب متأهل خود را که حداقل سی سال داشته و آشنا به مسائل شرعی و خانوادگی و اجتماعی باشد به عنوان داور به دادگاه معرفی کنند.

بر عکس داوری در دعاوی حقوقی که داوران نباید با طرفین نسبتی داشته باشند، در دعاوی خانوادگی گفته می‌شود «فابعثوا حکماً من أهله و حکماً من أهلها»، یعنی از بین خانواده هر کدام از زن و مرد، حکم تعیین شود.

نکات حقوقی پیرامون شرط تنصیف دارایی

زمانی زوجه می‌تواند از این شرط به نفع خود استفاده نماید که طلاق صورت گرفته باشد.

طلاق ناشی از تخلف زن از وظایف همسری یا سوءاخلاق و رفتار وی نباشد، به عبارتی دیگر چنانچه سوء رفتار و سوء اخلاق زوجه موجب گردیده باشد تا زوج اقدام به طلاق وی نماید شرط تنصیف دارایی محقق نخواهد گردید. بایستی که حتما مرد متقاضی طلاق باشد.

ملاک ارزیابی اموال در شرط تنصیف دارایی تا نصف اموال یا معادل آن می‌باشد. لذا شرط تنصیف دارایی فقط مختص به دارایی می‌باشد که در زمان زوجیت حاصل شده باشد، بنابراین اموالی را که زوج پیش از ازدواج داشته است و یا به وی ارث رسیده است را نمی‌توان در راستای اجرای شرط موصوف به زوجه داد.

آخرین شرطی که می‌بایست وجود داشته باشد تا شرط تنصیف دارایی به نفع زوجه قابل اجرا باشد، موجود بودن اموال حین طلاق می‌باشد؛ بنابراین شامل اموال از بین رفته اعم از تلف یا مفقود شده، نخواهد گردید.

طلاق در دوران بارداری

یکی از شرایط طلاق زن، پاک بودن زن و دیگری عدم نزدیکی از پایان قاعدگی تا طلاق است. لذا قانون‌گذار این موارد را مانع طلاق زن باردار ندانسته است.

در دوران حاملگی عادت زنانگی و نفاس وجود ندارد. ماده ۱۱۴۰ قانون مدنی که بیان می‌کند: طلاق زن در مدت عادت زنانگی یا در حال نفاس صحیح نیست مگر این که زن حامل باشد یا طلاق قبل از نزدیکی با زن واقع شود یا‌ شوهر غائب باشد به طوری که اطلاع از عادت زنانگی بودن زن نتواند حاصل کند.

در توجیه این استثناء گفته‌اند، شرایط طلاق زن اعم از پاک بودن زن و عدم نزدیکی از پایان قاعدگی تا طلاق ماده ۱۱۴۱ قانون مدنی معلوم شدن بارداری زن و جلوگیری از اختلاط نسل است و به همین جهت، چون شرایط فوق برای زن باردار مطرح نیست می‌توان زن باردار را در همه حال طلاق داد.

طریق اعلام فسخ و مراحل قانونی آن چگونه می‌باشد؟

متقاضی بدواً می‌تواند از طریق اظهارنامه رسمی اعلام فسخ نماید. سپس جهت انحلال نکاح باید دادخواستی به دادگاه تقدیم کند و دلایل خود را مبنی بر داشتن حق فسخ و اعمال آن ابراز کند. دادگاه پس از رسیدگی به پرونده، اگر دلایل خواهان را موجه تشخیص دهد، حکم به تأیید فسخ نکاح خواهد کرد. بعد از طی این مرحله متقاضی به دفاتر رسمی جهت ثبت آن در شناسنامه خود، مراجعه خواهد کرد، و نیاز به اجرای صیغه طلاق ندارد.

در صورت فسخ ازدواج، زن استحقاق دریافت مهریه و هزینه‌های زندگی را دارد؟

هر گاه در عقد نکاح قبل از نزدیکی به جهتی فسخ شود زن حق مهر ندارد مگر در صورتی که موجب فسخ عنن (عیب ناباروری از جانب مرد) باشد که در این صورت با وجود فسخ نکاح، زن مستحق نصف مهر است. البته در موردی که فسخ بعد از نزدیکی انجام شود، استحقاق زن در مطالبه مهر منتفی نمی‌باشد. اما در مورد نفقه تا زمانی که نکاح فسخ نشده، مرد هم چنان مکلف به پرداخت نفقه می‌باشد.

تعریف تدلیس و فریب در ازدواج

در صورتیکه هر یک از زوجین قبل از عقد ازدواج طرف خود را به امور واهی از قبیل: داشتن تحصیلات عالیه، تمکن مالی، موقعیت اجتماعی، شغل و سمت خاص، تجرد فریب دهد و عقد بر مبنای هر یک از آن‌ها واقع شود، به آن تدلیس گویند.

موارد تدلیس و فریب با چه شاخص‌هایی تعیین می‌شود؟

معیار واهی بودن موارد اعلامی طرفین نیز عرف می‌باشد یعنی هر آنچه که در عرف به عنوان امر واهی بوده و طرف واجد آن نباشد مشمول قانون می‌گردد. بطور مثال چنانچه شخصی قبلاً ازدواج کرده، ولی با شناسنامه المثنی خود را مجرد یا دوشیزه جلوه دهد یعنی با سکوت خود موجبات عدم اطلاع طرف دیگر را از این امر باعث گردد، نیز مصداق تدلیس در نکاح می‌باشد.

آیا در فسخ ازدواج مجازات هم تعیین شده است؟

قانون مجازات اسلامی نیز فریب در ازدواج را جرم محسوب و برای فریب دهنده مجازات حبس از شش ماه تا دو سال در نظر گرفته است.

شرایط استرداد هدایای قبل از ازدواج

۱- وصلت منظور، به هم خورده و بنا نباشد که ازدواج صورت گیرد. در این صورت هدایایى که هر یک از طرفین به طرف دیگر و خانواده او داده است قابل مطالبه و استرداد خواهد بود.

۲- این هدایا به منظور و در راستاى وصلت طرفین و نه به انگیزه دیگرى تقدیم شده باشد.

۳- چنانچه عین هدایا موجود است، عین قابل مطالبه و استرداد است، اما چنانچه عین موجود نیست، صرفاً قیمت هدایایى قابل مطالبه است که عادتاً نگاه داشته مى شود.

به عنوان مثال، هدایای مصرف شدنى که با مصرف عین آن از بین مى رود، مانند عطر و ادکلن از شمول این بند خارج است.

۴- قیمت هدایاى نگاه داشتنى که تلف شده اند، در صورتى قابل مطالبه است که با تقصیر هدیه گیرنده تلف شده باشد.

۵- به هم خوردن وصلت به دلیل فوت یکى از طرفین نباشد.

در صورتی که انحلال نامزدی ناشی از فوت یکی از نامزد‌ها باشد، اگر هدایا موجود باشد، حکم آن تفاوتی نداشته و باز هم می‌توان هدایا را مسترد کرد.

این در حالی است که چنانچه هدایا موجود نباشد (چه به صورت عمدی یا غیر عمد) درخواست استرداد قیمت آن‌ها توجیه قانونی نداشته و عمل نخواهد شد.

آیا پدربزرگ یا جد پدری می تواند دادخواست ملاقات با فرزند بدهد؟

در پاسخ به این سوال باید گفت بله، طبق ماده ۲۹ قانون حمایت خانواده دادگاه باید با توجه به وابستگی عاطفی و مصلحت طفل، ترتیب، زمان و مکان ملاقات وی با پدر و مادر و سایر بستگان را تعیین کند.

شوهر نمی‌تواند مانع تحصیل زن شود

آیا شوهر می‌تواند همسرش را از درس خواندن و به دانشگاه رفتن به استناد ماده 1117 قانون مدنی،  منع نماید؟

 پاسخ: 

مطابق ماده 1117 قانون مدنی، شوهر می تواند زن خود را از حرفه یا صنعتی که منافی مصالح خانوادگی یا حیثیات خود یا زن باشد منع کند. فلذا در پاسخ باید بیان داشت اشتغال به تحصیل زوجه، اشتغال به حرفه و صنعت محسوب نشده و از شمول ماده 1117 قانون مدنی خارج است. بنابراین شوهر نمی‌تواند مانع تحصیل زنی که وظایف همسری خود را در کنار تحصیل انجام می‌دهد، بشود. 

شرایط ایجاد حق فسخ در نکاح

عیوب زن درصورتی موجب حق فسخ برای مرد است که عیب مزبور در حین عقد وجود داشته‌است؛ در نتیجه اگر بعد از عقد نکاح ایجاد شود، موجب حق فسخ برای زوج نخواهد بود، اما زوج می‌تواند برای طلاق اقدام کند. از طرف دیگر، هر گاه جنون و عنن در مرد، بعد از عقد هم حادث شود، موجب حق فسخ برای زن خواهد بود. همچنین هر گاه در یکی از طرفين، صفت خاصی اعم از معنوی یا جسمانی شرط شده و بعد از عقد معلوم شود كه طرف مذكور آن وصف را نداشته، برای طرف مقابل حق فسخ خواهد بود؛ خواه وصف مذكور در عقد به‌ صراحت بيان شده يا عقد متبايناً بر آن واقع شده باشد. همچنین اگر صفتی شرط نشده اما طرف دیگر خود را واجد آن معرفی کرده‌ باشد، حق فسخ نکاح برای طرف دیگر همچنان وجود دارد. «متباینا که به آن شرط تبانی نیز میگویند. به این معناست که شرط تبانی عینا در عقد ذکر نمی شود اما در ذهن طرفین مورد نظر است و آنقدر برایشان مهم است که عقد را براساس آن واقع می کنند. 

حق فسخ برای مرد در عقد نکاح

مواردی در زن که موجب حق فسخ برای مرد در عقد نکاح می‌گردد:

1- جنون

2- قَرَن: استخوانی در فرج و مانع جماع

3- جُذام

4- بَرَص: گونه‌‌ای بیماری پوستی و ناواگیر است که به‌صورت لکه‌‌های سفید و نرم بر بدن ظاهر می‌‌شود و بر اثر اختلال در عملکرد رنگدانه‌‌های پوستی پدید می‌‌آید.

5- اِفضاء: یکی بودن مجرای بول و حیض

6- زمین‌گیری

7- نابینایی از هر دو چشم.

حق فسخ برای زن در عقد نکاح 

مواردی در مرد که موجب حق فسخ برای زن در عقد نکاح می‌گردد:

1- جنون

2- عَنَن به‌معنای بیماری جنسی‌ برای مرد است. به‌گونه‌ای که ناتوان از آمیزش می‌گردد. این مورد زمانی در فسخ عقد نکاح اثر دارد که بعد از گذشت یک‌سال از تاریخ رجوع زن به حاکم رفع نشود.

3- خصاء به‌معنای اَخته بودن مرد و ناتوانی از باروَری در وی است.

4- مقطوع بودن آلت تناسلی

نتایج اعمال حق حبس توسط زن

۱- استحقاق زوجه به دریافت نفقه: برابر ماده ۱۰۸۵ قانون مدنی درصورت استفاده زوجه ازحق حبس، وی استحقاق دریافت نفقه را از دست نمی دهد و  بدیهی است که چنانچه زوج از این کار امتناع کند زوجه میتواند از ضمانت اجرا‌های حقوقی و کیفری آن از طریق دادگاه استفاده کند.

۲- زوجه را نمی توان ملزم به تمکین خاص از زوج و سکونت در منزل وی نمود.

۳- تقسیط مهریه توسط دادگاه مسقط حق حبس زوجه نخواهد بود: مطابق رای وحدت رویه شماره ۷۰۸ مورخه ۱۱/۵/۸۷ هیات عمومی دیوان عالی کشور تقسیط مهریه توسط دادگاه مسقط حق حبس زوجه نخواهد و وی می تواند تا دریافت آخرین قسط از تمکین خودداری نماید، ولی تقسیط آن با توافق زوجین حق حبس را ساقط می کند.

اعسار زوج و حق حبس زوجه

اعسار شوهر حق حبس زن را از بین نمی‌برد، زیرا درست است که در چنین حالتی مطالبه مهریه از او امکان ندارد، ولی باید دانست که امکان گرفتن مهریه با استفاده از حق حبس ملازمه‌ای ندارد. همچنین در موردی که دادگاه یا اجرای ثبت به درخواست شوهر و به دلیل اعسار او مهلت عادله می‌دهد یا قرار اقساط می‌گذارد، نباید مهریه را موجل پنداشت زیرا، اجلی که بدین گونه بر زن تحمیل می‌شود، حاکی از اراده او بر سقوط حق حبس نیست.

شرایط اعمال حق حبس زوجه در نکاح

۱- مهریه حال باشد. برابر ماده ۱۰۸۳ قانون مدنی مهر می‌تواند کلا یا جزئاً حال یا به وعده باشد.

اگر مهر مدت دار باشد زمانی زوجه حق مطالبه آنرا دارد که مدت سپری گردد و، چون از زمان عقد نکاح، زوج مجاز است که ایفای وظایف زناشویی را از زوجه طلب کند، زوجه نمی‌تواند از حق حبس خود استفاده کند. به موجب ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی به محض وقوع عقد نکاح، زوجه مالک مهر می‌شود، و اگر مهر وجه نقد باشد می‌تواند آن را مطالبه کند و تا زمانی که زوج آن را تادیه ننماید می‌تواند از حق حبس خود استفاده کند.

۲- زوجه قبل از گرفتن مهریه به ایفای وظایف زناشویی اقدام نکرده باشد. برابر ماده ۱۰۸۶ قانون مدنی، چنانچه زوجه قبل از گرفتن مهریه به اختیار و اراده خود از زوج، تمکین خاص نماید، حق حبس وی ساقط گردیده و دیگر مجاز به امتناع از تمکین و سایر وظایف زناشویی نیست.

آیا در اموال مورد استفاده مشترک زوجین، اماره قانونی تصرف، قابلیت استناد دارد؟

با توجه به ماده ۳۵ قانون مدنی که مقرر داشته: «تصرف به عنوان مالکیت، دلیل مالکیت است مگر اینکه خلاف آن ثابت شود.» و با عنایت به اینکه ماده ۱۳۲۱ قانون مدنی اماره را عبارت از اوضاع و احوالی اعلام داشته که به حکم قانون یا در نظر قاضی دلیل بر امری شناخته می‌شود، و در ماده ۱۳۲۲ اماره تصرف را که در ماده ۳۵ آمده در زمره امارات قانونی شمرده و در ماده ۱۳۲۳، امارات قانونی را معتبر تلقی نموده است مگر آنکه دلیل برخلاف آن موجود باشد، در فرض سؤال، زوج که مدعی مالکیت اموال تحت تصرف مالکانه زوجه می‌باشد، باید ادعای خود را با ارائه دلیل ثابت نماید. در غیر این صورت دادگاه می‌بایست بر اساس اماره قانونی تصرف مبادرت به صدور رأی نماید.

اخذ گذرنامه برای فرزند مشترک

آیا مادر به استناد حکم دادگاه دایر بر حق حضانت می تواند برای طفل خود گذرنامه اخذ کند؟

به موجب نظریه مشورتی 2438/7 – مورخ 29/7/59 اداره ی حقوقی و تدوین قوانین قوه قضاییه اخذ شناسنانه برای اشخاص کمتر از 18 سال با ولی یا قیم آنان است و حکم حضانت تاثیری در قضیه ندارد.

منظور از خیانت در امانت، در خصوص جهیزیه چیست؟

معمولاً بعد از تحقق اختلاف بین زن و شوهر، زوجه برای مطالبه جهیزیه، علیه شوهر شکایت خیانت در امانت طرح می کند. آیا شوهر تحت این عنوان قابل تعقیب است.؟

جهیزیه در ایام ازدواج معمولاً در اختیار زوجه است و مورد استفاده زن و شوهر قرار می گیرد. بنابراین به هیچ وجه نمی توان شوهر را امانت دار جهیزیه دانست. در این مورد زن برای مطالبه جهیزیه باید دادخواست استرداد جهیزیه را به دادگاه خانواده تقدیم کند تا به حق خود برسد.

شرایط اعمال حق حبس

1- مهریه حال باشد. برابر ماده ۱۰۸۳ قانون مدنی مهر می تواند کلا یا جزئاً حال یا به وعده باشد.

اگر مهر مدت دار باشد زمانی زوجه حق مطالبه آنرا دارد که مدت سپری گردد و چون از زمان عقد نکاح، زوج مجاز است که ایفای وظایف زناشویی را از زوجه طلب کند، زوجه نمی تواند از حق حبس خود استفاده کند. اما در فرضی که زوج از زوجه طلب ایفای وظایف زناشویی را ننماید و زمان پرداخت مهریه فرا رسد زوجه خواهد توانست از حق حبس خود تا استیفای مهرش استفاده کند. در صورتی که مهر وعده دار نباشد چون به موجب ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی به محض وقوع عقد نکاح، زوجه مالک مهر می شود، و اگر مهر وجه نقد باشد می تواند آنرا مطالبه کند و تا زمانی که زوج آن را تادیه (پرداخت) ننماید می تواند از حق حبس خود استفاده کند.

2-  زوجه قبل از گرفتن مهریه به ایفای وظایف زناشویی اقدام نکرده باشد. برابر ماده ۱۰۸۶ قانون مدنی، چنانچه زوجه قبل از گرفتن مهریه به اختیار و اراده خود از زوج، تمکین خاص نماید، حق حبس وی ساقط گردیده و دیگر مجاز به امتناع از تمکین و سایر وظایف زناشویی نیست.

 حق حبس

حق حبس حقی است که به‌ موجب آن در عقود معوض، هر یک از طرفین می‌تواند از پرداخت مالی که باید بپردازد یا انجام تعهدی که برعهده دارد امتناع ورزد؛ تا طرف مقابل، مالی را که باید بپردازد، پرداخت کند یا تعهدی را که برعهده دارد، به‌انجام رساند.

همچنین در حقوق خانواده و طبق ماده ۱۰۸۵ قانون مدنی، زن می تواند تا مهریه او تسلیم نشده از ایفاء وظایفی که در مقابل شوهر دارد امتناع کند مشروط بر اینکه مهر او حالّ باشد و این امتناع مسقط حق نفقه نخواهد بود. در عقود معوض هر یک از طرفین بعد از قرارداد، حق دارد مالی را که به طرف مقابل منتقل کرده به او تسلیم نکند تا او هم متقابلا حاضر به تسلیم شود به طوری که در یک زمان تسلیم و تسلّم به عمل آید. در ادبیات حقوقی به این امکان امتناع از انجام تعهد تا ایفای تعهد طرف مقابل در عقود معاوضی، «حق حبس» می گویند.

چهار موردی که زن بر مبنای آنها می‌تواند درخواست طلاق کند

طبق قانون مدنی زن می تواند در موارد زیر از دادگاه درخواست طلاق نماید:

اول، غیبت شوهر بیش از ۴ سال موضوع ماده ۱۰۲۹ قانون مدنی

دوم، در صورتی که زن وکالت در طلاق داشته باشد. موضوع ماده ۱۱۱۹ قانون مدنی

سوم، خودداری یا عجز شوهر از پرداختن نفقه. موضوع ماده ۱۱۲۹ قانون مدنی

چهارم، عسر و حرج زوجه. موضوع ماده 1130 قانون مدنی

خودداری از تمکین

مواردی که زن می تواند از تمکین خودداری کند و جنبه ی شرعی و قانونی دارد؛

1- نامناسب بودن محل سکونت زن

2- بیماری زن یا در دوره ی عادت ماهانه یا نفاس

3- سفر واجب مثل حج تمتع

4- درمان در خارج از کشور به تجویز پزشک

5- بیماری واگیردار شوهر

6- ترس از ضرر جسمی، شرافتی، جانی و مالی

7- استفاده از حق حبس

ناشزه

زن در چه صورت ناشزه محسوب می شود؟

زنی که بنا را بر ناسازگاری گذاشته و بدون عذر موجه از شوهرش تمکین نمی کند ناشزه محسوب می شود و از این حیث، حق دریافت نفقه ندارد.

البته بد نیست بدانیم تمکین دو نوع است:

الف) تمکین عام: به وظایف عمومی زن در منزل شوهر گفته می شود که با اطاعت از شوهر یا تعامل و تفاهم در اوضاع زندگی مشترک به طور کلی همراه خواهد بود.

ب) تمکین خاص: تمکین خاص صرفاً به انجام وظایف خاص زناشویی و جنسی مربوط می شود.

اگر زنی وظایف زناشویی خود را انجام ندهد ناشزه محسوب می شود در نتیجه، نفقه به او تعلق نمی گیرد اما همچنان مهریه اش پابرجاست.

طلاق توافقی

هرگاه گواهی عدم امکان سازش بنا بر توافق زوجین صادر شده باشد، درصورتی ‌ که زوجه بنا بر اعلام دادگاه صادر کننده رأی و یا به موجب سند رسمی در اجرای صیغه طلاق وکالت بلاعزل داشته باشد، عدم حضور زوج، مانع اجرای صیغه طلاق و ثبت آن نیست.