قانون حمايت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بدسرپرست

شماره۴۴۶۰۸/۱۰ ۲۱/۷/۱۳۹۲

حجت الاسلام والمسلمين جناب آقاي دکتر حسن روحاني

رياست محترم جمهوري اسلامي ايران

عطف به نامـه شماره ۲۲۷۳۹۵/۳۶۴۸۴ مورخ ۴/۱۲/۱۳۸۷ در اجراي اصل يکصد و بيست وسوم (۱۲۳) قانون‌اساسي جمـهوري ‌اسلامي ‌ايران قـانون حمايت از کودکان و نوجوانان بي‌سرپرست و بدسرپرست که با عـنوان لايحه حمايت از کودکان و نوجوانان بي‌سرپرست به مجلس شوراي اسلامي تقديم گرديده بود، با تصويب در جلسه علني روز يکشنبه مورخ ۳۱/۶/۱۳۹۲ و تأييد شوراي محترم نگهبان به پيوست ابلاغ ميگردد.

رئيس مجلس شوراي اسلامي ـ علي لاريجاني

شماره۱۲۹۲۴۴ ۱/۸/۱۳۹۲

وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعي ـ وزارت دادگستري

در اجراي اصل يکصد و بيست و سوم قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران «قانون حمايت از کودکان و نوجوانان بي‌سرپرست و بدسرپرست» که در جلسه علني روز يکشنبه مورخ سي و يکم شهريور ماه يکهزار و سيصد و نود و دو مجلس شوراي اسلامي تصويب و در تاريخ ۱۰/۷/۱۳۹۲ به تأييد شوراي نگهبان رسيده و طي نامه شماره ۴۴۶۰۸/۱۰ مورخ ۲۱/۷/۱۳۹۲ مجلس شوراي اسلامي واصل گرديده است، به پيوست جهت اجرا ابلاغ مي‌گردد.

رئيس جمهور ـ حسن روحاني

قانون حمايت از کودکان و نوجوانان بي‌سرپرست و بدسرپرست

ماده۱ـ سرپرستي کودکان و نوجوانان فاقد سرپرست به منظور تأمين نيازهاي مادي و معنوي آنان، با اذن مقام معظم رهبري و مطابق مقررات اين قانون صورت مي‌گيرد.

ماده۲ـ امور مربوط به سرپرستي کودکان و نوجوانان بي‌سرپرست، با سازمان بهزيستي کشور است که در اين قانون به اختصار سازمان ناميده مي‌شود.

ماده۳ـ کليه اتباع ايراني مقيم ايران مي‌توانند سرپرستي کودکان و نوجوانان مشمول اين قانون را با رعايت مقررات مندرج در آن و با حکم دادگاه صالح برعهده گيرند.

ماده۴ـ ايرانيان مقيم خارج از کشور مي‌توانند تقاضاي سرپرستي خود را از طريق سفارتخانه يا دفاتر حفاظت از منافع جمهوري اسلامي ايران به سازمان تقديم نمايند. سفارتخانه‌ها و يا دفاتر ياد شده موظفند در اجراي اين قانون، با سازمان همکاري نمايند و سازمان موظف است با حکم دادگاه صالح به درخواست متقاضي رسيدگي نمايد.

ماده۵ ـ افراد زير ميتوانند سرپرستي کودکان و نوجوانان مشمول اين قانون را از سازمان درخواست نمايند.

الف ـ زن و شوهري که پنج‌سال از تاريخ ازدواج آنان گذشته باشد و از اين ازدواج صاحب فرزند نشده باشند، مشروط به اين‌که حداقل يکي‌از آنان بيش از سي‌سال سن داشته باشد.

ب ـ زن و شوهر داراي فرزند مشروط بر اين‌که حداقل يکي از آنان بيش از سي‌سال سن داشته باشد.

ج ـ دختران و زنان بدون شوهر، درصورتي‌که حداقل سي‌سال سن داشته باشند، منحصراً حق سرپرستي اناث را خواهند داشت.

تبصره۱ـ چنانچه به تشخيص سازمان پزشکي قانوني امکان بچه‌دار شدن زوجين وجود نداشته باشد، درخواست‌کنندگان از شرط مدت پنج‌سال مقرر در بند (الف) اين ماده مستثني مي‌باشند.

تبصره۲ـ چنانچه درخواست‌کنندگان سرپرستي از بستگان کودک يا نوجوان باشند ، دادگاه با اخذ نظر سازمان و با رعايت مصلحت کودک و نوجوان مي‌تواند آنان را از برخي شرايط مقرر در اين ماده مستثني نمايد.

تبصره۳ـ اولويت در پذيرش سرپرستي به ترتيب با زن و شوهر بدون فرزند، سپس زنان و دختران بدون‌شوهر فاقدفرزند و در نهايت زن و شوهر داراي فرزند است.

تبصره۴ـ درخواست‌کنندگان کمتر از پنجاه‌سال سن، نسبت‌به درخواست‌کنندگاني که پنجاه‌سال و بيشتر دارند، درشرايط مساوي اولويت ‌دارند.

تبصره۵ ـ در مواردي که زن و شوهر درخواست‌کننده سرپرستي باشند، درخواست بايد به طور مشترک از طرف آنان تنظيم و ارائه گردد.

ماده۶ ـ درخواست‌کنندگان سرپرستي بايد داراي شرايط زير باشند:

الف ـ تقيّد به انجام واجبات و ترک محرمات

ب ـ عدم محکوميت جزائي مؤثر با رعايت موارد مقرر در قانون مجازات اسلامي

ج ـ تمکن مالي

دـ عدم حجر

هـ ـ سلامت جسمي و رواني لازم و توانايي عملي براي نگهداري و تربيت کودکان و نوجوانان تحت سرپرستي

وـ نداشتن اعتياد به مواد مخدر، مواد روانگردان و الکل

زـ صلاحيت اخلاقي

ح ـ عدم ابتلاء به بيماري‌هاي واگير و يا صعب‌العلاج

ط ـ اعتقاد به يکي از اديان مصرح در قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران

تبصره۱ـ رعايت اشتـراکات ديني مـيان سرپرسـت و افراد تحت سـرپرستي الزامي است. دادگاه صالح با رعايت مصلحت کودک و نوجوان غيرمسلمان، سرپرستي وي را به درخواست‌کنندگان مسلمان مي‌سپارد.

تبصره۲ـ درصورتي که متقاضي سرپرستي، ادعاي يافتن طفلي را بنمايد و ادعاي وي در دادگاه ثابت شود، چنانچه واجد شرايط مندرج در اين قانون براي سرپرستي باشد در اولويت واگذاري سرپرستي قرار مي‌گيرد.

ماده۷ـ درخواست‌کنندگان نمي‌توانند بيش از دو کودک يا نوجوان را سرپرستي نمايند مگر در مواردي که کودکان يا نوجوانان تحت سرپرستي، اعضاي يک خانواده باشند.

ماده۸ ـ سپردن سرپرستي افراد موضوع اين قانون در صورتي مجاز است که داراي يکي از شرايط ذيل باشند:

الف ـ امکان شناخت هيچ يک از پدر، مادر و جدپدري آنان وجود نداشته باشد.

ب ـ پدر، مادر، جدپدري و وصي منصوب ازسوي ولي ‌قهري‌ آنان در قيد حيات نباشند.

ج ـ افرادي که سرپرستي آنان به موجب حکم مراجع صلاحيتدار به سازمان سپرده گرديده و تا زمان دوسال از تاريخ سپردن آنان به سازمان، پدر يا مادر و يا جدپدري و وصي منصوب از سوي ولي قهري براي سرپرستي آنان مراجعه ننموده باشند.

دـ هيچ يک از پدر، مادر و جدپدري آنان و وصي منصوب از سوي ولي قهري صلاحيت سرپرستي را نداشته باشند و به تشخيص دادگاه صالح اين امر حتي با ضم امين يا ناظر نيز حاصل نشود.

تبصره۱ـ چنانچه پدر يا مادر يا جدپدري کودک يا نوجوان و وصي منصوب از سوي ولي قهري مراجعه کنند، دادگاه در صورتي‌که آنان را واجد صلاحيت لازم ولو با ضم امين يا ناظر تشخيص دهد و مفسده مهمي نيز کودک يا نوجوان را تهديد نکند؛ با اخذ نظر سازمان با رعايت حق حضانت مادر و تقدم آن نسبت به استرداد آنان حکم صادر مي‌کند در غير اين‌صورت حکم سرپرستي ابقاء مي‌شود.

تبصره۲ـ در صورت وجود اقارب طبقه دوم و تقاضاي هر يک از آنان و وجود شرايط، سرپرستي به وي واگذار مي‌شود و در صورت تعدد تقاضا و يکساني شرايط متقاضيان، سرپرست با قرعه انتخاب مي‌گردد. در صورت نبود اقارب طبقه دوم بين اقارب طبقه سوم بدين نحو عمل مي‌شود.

ماده۹ـ کليه کودکان و نوجوانان نابالغ و نيز افراد بالغ زير شانزده سال که به تشخيص دادگاه، عدم رشد و يا نياز آنان به سرپرستي احراز شود و واجد شرايط مذکور در ماده (۸) اين قانون باشند، مشمول مفاد اين قانون مي‌گردند.

ماده۱۰ـ در کليه مواردي که هيچ يک از پدر، مادر يا جدپدري يا وصي منصوب از سوي ولي قهري صلاحيت سرپرستي را ولو با ضم امين يا ناظر نداشته باشند، دادگاه مي‌تواند مطابق اين قانون و با رعايت مواد(۱۱۸۴) و(۱۱۸۷) قانون مدني و با اخذ نظر مشورتي سازمان، مسؤوليت قيم يا امين مذکور در اين مواد را به يکي از درخواست‌کنندگان سرپرستي واگذار نمايد.

ماده۱۱ـ تقاضانامه درخواست‌کنندگان سرپرستي بايد به سازمان ارائه گردد و سازمان مکلف است حداکثر پس از دو ماه نسبت به اعلام نظر کارشناسي آن را به دادگاه صالح تقديم دارد. دادگاه با احراز شرايط مقرر در اين قانون و با لحاظ نظريه سازمان، نسبت به صدور قرار سرپرستي آزمايشي ششماهه اقدام مي‌نمايد. قرار صادره به دادستان، متقاضي و سازمان ابلاغ مي‌گردد.

ماده۱۲ـ دادگاه مي‌تواند در دوره سرپرستي آزمايشي، در صورت زوال و يا عدم تحقق هر يک از شرايط مقرر در اين قانون به تقاضاي دادستان و يا سرپرست منحصر يا سرپرستان کودک يا نوجوان و با اطلاع قبلي سازمان و همچنين با تقاضاي سازمان قرار صادره را فسخ نمايد.

ماده۱۳ـ پس از پايان دوره سرپرستي آزمايشي، دادگاه با لحاظ نظر سازمان و با رعايت مفاد مواد (۱۴) و (۱۵) اين قانون، اقدام به صدور حکم سرپرستي و ابلاغ آن به اشخاص مذکور در ماده (۱۱) مي‌نمايد.

ماده۱۴ـ دادگاه در صورتي حکم سرپرستي صادر مي‌نمايد که درخواست‌کننده سرپرستي بخشـي از اموال يا حقوق خـود را به کودک يا نوجـوان تحت سرپرستي تمليک کند. تشخيص نوع و ميزان مال يا حقوق مزبور با دادگاه است. در مواردي که دادگاه تشخيص دهد اخذ تضمين عيني از درخواست‌کننده ممکن يا به مصلحت نيست و سرپرستي کودک يا نوجوان ضرورت داشته باشد، دستور اخذ تعهد کتبي به تمليک بخشي از اموال يا حقوق در آينده را صادر و پس از قبول درخواست‌کننده و انجام دستور، حکم سرپرستي صادر مي‌کند.

تبصره ـ در صورتي‌که دادگاه تشخيص دهد اعطاي سرپرستي بدون اجراي مفاد اين ماده به مصلحت کودک يا نوجوان مي‌باشد، به صدور حکم سرپرستي اقدام مي‌نمايد.

ماده۱۵ـ درخواست‌کننده منحصر يا درخواست‌کنندگان سرپرستي بايد متعهد گردند که تمامي هزينه‌هاي مربوط به نگهداري و تربيت و تحصيل افراد تحت سرپرستي را تأمين نمايند. اين حکم حتي پس از فوت سرپرست منحصر يا سرپرستان نيز تا تعيين سرپرست جديد، براي کودک يا نوجوان جاري مي‌باشد. بدين منظور سرپرست منحصر يا سرپرستان، موظفند با نظر سازمان خود را نزد يکي از شرکتهاي بيمه به‌نفع کودک يا نوجوان تحت سرپرستي بيمه عمر کنند.

تبصره ـ در صورتي‌که دادگاه تشخيص دهد اعطاي سرپرستي بدون اجراي مفاد اين ماده به مصلحت کودک يا نوجوان مي‌باشد به صدور حکم سرپرستي اقدام مي‌کند.

ماده۱۶ـ اموالي که در مالکيت صغير تحت سرپرستي قرار دارد درصورتي اداره آن به سرپرست موضوع اين قانون سپرده مي‌شود که طفل فاقد ولي قهري باشد و يا ولي قهري وي براي اداره اموال او شخصي را تعيين نکرده باشد و مرجع صالح قضائي قيمومت طفل را بر عهده سرپرست قرار داده باشد.

ماده۱۷ـ تکاليف سرپرست نسبت به کودک يا نوجوان از لحاظ نگهداري، تربيت و نفقه، با رعايت تبصره ماده (۱۵) و احترام، نظير تکاليف والدين نسبت به اولاد است. کودک يا نوجوان تحت سرپرستي نيز مکلف است نسبت به سرپرست، احترامات متناسب با شأن وي را رعايت کند.

ماده۱۸ـ صدور حکم سرپرستي، به هيچ وجه موجب قطع پرداخت مستمري که به موجب قانون به کودک يا نوجوان تعلق گرفته يا مي‌گيرد، نمي‌شود.

ماده۱۹ـ در صورت فوت سرپرست منحصر يا سرپرستان که مشمول يکي از صندوقهاي بازنشستگي بوده‌اند، افراد تحت سرپرستي در حکم افراد تحت تکفل متوفي محسوب گرديده و تا تعيين سرپرست جديد از مزاياي مستمري وظيفه بازماندگان برخوردار خواهند شد.

ماده۲۰ـ در صورت فوت يا زندگي مستقل و جدايي هر يک از سرپرستان يا وقوع طلاق بين آنان، دادگاه مي‌تواند با درخواست سازمان و با رعايت مفاد اين قانون، سرپرستي کودک يا نوجوان را به يکي از زوجين يا شخص ثالث واگذار نمايد. رعايت نظر کودکان بالغ در اين خصوص ضروري است.

ماده۲۱ـ شخصي‌که سرپرستي افراد تحت حمايت اين قانون را بر عهده مي‌گيرد از مزاياي حمايتي حق اولاد و مرخصي دوره مراقبت براي کودکان زير سه‌سال (معادل مرخصي دوره زايمان) بهره‌مند مي‌باشد. کودک يا نوجوان تحت سرپرستي نيز از مجموعه مزاياي بيمه و بيمه‌هاي تکميلي وفق مقررات قانوني برخوردار خواهد شد.

ماده۲۲ـ پس از صدور حکم قطعي سرپرستي، مفاد حکم از سوي دادگاه به اداره ثبت احوال و اداره بهزيستي مربوط ابلاغ مي‌شود. اداره ثبت احوال مکلف است نام و

نام خانوادگي کودک يا نوجوان تحت سرپرستي و همچنين مفاد حکم سرپرستي را در اسناد سجلي و شناسنامه سرپرست يا زوجين سرپرست وارد کند. همچنين اداره ثبت احوال مکلف است شناسنامه جديدي براي کودک يا نوجوان تحت سرپرستي با درج نام و نام خانوادگي سرپرست يا زوجين سرپرست صادر و در قسمت توضيحات مفاد حکم سرپرستي و نام و نام خانوادگي والدين واقعي وي را در صورت مشخص بودن، قيد نمايد.

تبصره۱ـ اداره ثبت احوال مکلف است سوابق هويت و نسبت واقعي طفل را در پرونده وي حفظ نمايد.

تبصره۲ـ کودک يا نوجوان تحت سرپرستي مي‌تواند پس از رسيدن به سن هجده سالگي، صدور شناسنامه جديدي را براي خود با درج نام والدين واقعي در صورت معلوم بودن، يا نام خانوادگي مورد نظر وي، در صورت معلوم نبودن نام والدين واقعي، ‌از اداره ثبت احوال درخواست نمايد.

تبصره۳ـ اجراي اين ماده به موجب آيين‌نامه‌اي است که به وسيله سازمان ثبت احوال کشور و با همکاري سازمان تهيه مي‌شود و ظرف سه‌ماه پس از لازم‌الاجراء شدن اين قانون به تصويب هيأت وزيران مي‌رسد.

آيين‌نامه اجرايي ماده (۲۲) قانون حمايت از کودکان و نوجوانان بي‌سرپرست و بدسرپرست

شماره۴۹۶۷۷/ت۵۱۱۹۴هـ ۲۱/۴/۱۳۹۴

وزارت کشور ـ وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعي ـ وزارت دادگستري

هيأت وزيران در جلسه ۱۴/۴/۱۳۹۴ به پيشنهاد مشترک سازمان‌هاي ثبت احوال کشور و بهزيستي کشور وبه استناد تبصره (۳) ماده (۲۲) قانون حمايت از کودکان و نوجوانان بي‌سرپرست و بدسرپرست ـ مصوب ۱۳۹۲ ـ ، آيين‌نامه اجرايي ماده يادشده را به شرح زير تصويب کرد:

آيين‌نامه اجرايي ماده (۲۲) قانون حمايت از کودکان و نوجوانان بي‌سرپرست و بدسرپرست

ماده۱ـ در اين آيين‌نامه اصطلاحات زير در معاني مشروح مربوط به کار مي‌روند:

الف ـ قانون: قانون‌حمايت‌ازکودکان‌ونوجوانان‌بي‌سرپرست‌و بدسرپرست ـ مصوب ۱۳۹۲ـ

ب ـ سرپرست منحصر: دختران و زنان بدون شوهري که حداقل داراي سي سال سن بوده و مطابق حکم قطعي دادگاه، سرپرستي کودک يا نوجوان دختر (اناث) بي‌سرپرست و بدسرپرست را پذيرفته و برعهده دارند.

پ ـ زوجين سرپرست: زن و شوهر بدون فرزند يا داراي فرزند که به حکم قطعي دادگاه، سرپرستي کودک يا نوجوان بي‌سرپرست يا بدسرپرست را پذيرفته و برعهده دارند.

ت ـ اداره ثبت احوال: اداره ثبت احوال محل سکونت زوجين سرپرست يا سرپرست منحصر.

ث ـ دادگاه: دادگاه صادرکننده قرار يا حکم قطعي سرپرستي.

ماده۲ـ اداره ثبت احوال مکلف است پس از ابلاغ حکم قطعي سرپرستي توسط دادگاه با اعلام و حضور زوجين سرپرست يا سرپرست منحصر نسبت به اجراي حکم و صدور شناسنامه براي کودک يا نوجوان تحت سرپرستي اقدام نمايد.

تبصره ـ انتخاب نام براي کودک يا نوجوان تحت سرپرستي با زوجين سرپرست يا سرپرست منحصر خواهد بود.

ماده۳ـ چنانچه کودک يا نوجوان تحت سرپرستي داراي سند سجلي باشد، اداره ثبت احوال مکلف است درصورت مشخص بودن والدين واقعي وي، مراتب را در سند سجلي ثبت و يا حسب مورد مشخصات ناقص والدين را تکميل و سپس مفاد حکم سرپرستي را براي کودک يا نوجوان تحت سرپرستي صادر نمايد.

ماده۴ـ چنانچه کودک يا نوجوان تحت سرپرستي فاقد سند سجلي باشد، اداره ثبت احوال نسبت به تنظيم سند سجلي برابر مفاد حکم سرپرستي اقدام و شناسنامه با مشخصات زوجين سرپرست يا سرپرست منحصر با درج توضيحات لازم صادر خواهد نمود. اين سند حسب مورد بايد به امضاي زوجين سرپرست يا سرپرست منحصر برسد.

ماده۵ـ درمورد سرپرست منحصر، شناسنامه کودک يا نوجوان تحت سرپرستي با مشخصات کامل سجلي سرپرست منحصر و نام کوچک پدر فرضي به پيشنهاد سرپرست منحصر صادر خواهد شد.

ماده۶ـ نام خانوادگي کودک يا نوجوان تحت سرپرستي حسب مورد همان نام‌خانوادگي سرپرست زوج يا سرپرست منحصر خواهد بود.

ماده۷ـ اداره ثبت احوال مکلف است اقدامات ذيل را به عمل آورد:

الف ـ مفاد حکم سرپرستي را در اسناد سجلي زوجين سرپرست يا سرپرست منحصر و کودک يا نوجوان تحت سرپرستي ثبت نمايد.

ب ـ درصورت مشخص شدن پدر و مادر واقعي کودک يا نوجوان تحت سرپرستي، مفاد حکم قطعي دادگاه را در سند سجلي کودک يا نوجوان تحت سرپرستي درج نمايد.

ج ـ پس از صدور شناسنامه‌هاي زوجين سرپرست يا سرپرست منحصر و کودک يا نوجوان تحت سرپرستي مراتب را ضمن ارسال تصاوير شناسنامه‌هاي صادره به اداره بهزيستي اعلام کند.

د ـ سوابق هويت و نسبت واقعي کودک يا نوجوان تحت سرپرستي را حفظ نمايد.

ماده۸ـ کودک يا نوجوان تحت سرپرستي پس از رسيدن به هجده سالگي مي‌تواند صدور شناسنامه جديدي براي خود با درج نام والدين واقعي درصورت معلوم بودن، يا نام‌خانوادگي مورد نظر وي درصورت معلوم نبودن نام والدين واقعي از اداره ثبت احوال درخواست نمايد.

ماده۹ـ حکم فسخ قطعي سرپرستي از طريق دادگاه به اداره ثبت احوال و سازمان بهزيستي کشور ابلاغ مي‌گردد. اداره ثبت احوال موظف است حکم صادره را در اسناد سجلي کودک يا نوجوان و شخص يا اشخاصي که سرپرستي را برعهده داشته‌اند اعمال و شناسنامه براي کودک يا نوجوان با مشخصات پدر و مادر واقعي و نام‌خانواگي پدر درصورت مشخص بودن و در غير اين صورت با نام کوچک والدين فرضي و نام‌خانوادگي بلامعارض صادر نمايد.

معاون اول رييس‌جمهور ـ اسحاق جهانگيري

ماده۲۳ـ صدور گذرنامه و خروج کودک يا نوجوان تحت سرپرستي از کشور منوط به موافقت سرپرست منحصر يا سرپرستان و دادستان است. دادستان پس از جلب نظر کارشناسي سازمان با رعايت مصلحت، اتخاذ تصميم مي‌نمايد.

تبصره۱ـ چنانچه خروج از کشور در دوره آزمايشي باشد، سرپرست منحصر يا سرپرستان بايد تضميني ‌مناسب جهت بازگشت کودک يا نوجوان تا پايان دوره آزمايشي، به دادستان بسپارد. ضمناً سازمان مکلف است به طريق اطمينان‌بخشي در مورد رعايت حقوق کودک يا نوجوان در خارج از کشور اقدام لازم را به‌عمل آورد.

تبصره۲ـ در صورتي‌که مسافرت کودک يا نوجوان به خارج بر وي واجب باشد مانند سفر حج تمتع؛ ‌مفاد اين ماده اجراء نخواهد شد. سرپرست يا سرپرستان در هر حال بايد موضوع را به سازمان و دادستان اطلاع دهند.

ماده۲۴ـ دادستان و سازمان درصورتي‌که ضرورت فسخ حکم سرپرستي را احراز نمايند، مراتب را به دادگاه صالح اعلام مي‌کنند.

ماده۲۵ـ حکم سرپرستي، پس از اخذ نظر کارشناسي سازمان، در موارد زير فسخ مي‌شود:

الف ـ هر يک از شرايط مقرر در ماده (۶) اين قانون منتفي گردد.

ب ـ تقاضاي سرپرست منحصر يا سرپرستان در صورتي‌که سوء رفتار کودک يا نوجوان براي هر يک از آنان غير قابل تحمل باشد.

ج ـ طفل پس از رشد با سرپرست منحصر يا سرپرستان توافق کند.

دـ مشخص شدن پدر يا مادر يا جد پدري کودک يا نوجوان و يا وصي منصوب از سوي ولي قهري در صورتي که صلاحيت لازم براي سرپرستي را ولو با ضم امين يا ناظر از سوي دادگاه، دارا باشند.

ماده۲۶ـ هرگاه سرپرست درصدد ازدواج برآيد، بايد مشخصات فرد مورد نظر را به دادگاه صالح اعلام نمايد. درصورت وقوع ازدواج، سازمان مکلف است گزارش ازدواج را به دادگاه اعلام تا با حصول شرايط اين قانون، نسبت به ادامه سرپرستي به صورت مشترک و يا فسخ آن اتخاذ تصميم نمايد.

تبصره ـ ازدواج چه در زمان حضانت و چه بعد از آن بين سرپرست و فرزندخوانده ممنوع است مگر اينکه دادگاه صالح پس از اخذ نظر مشورتي سازمان،‌ اين امر را به مصلحت فرزندخوانده تشخيص دهد.

ماده۲۷ـ در صورت فسخ حکم سرپرستي تا زمان تعيين سرپرست يا سرپرستان جديد تغييري در مشخصات سجلي فرد تحت سرپرستي صورت نخواهد گرفت.

ماده۲۸ـ افرادي که قبل از تصويب اين قانون تحت سرپرستي قرار گرفته‌اند، مشمول مقررات اين قانون مي‌باشند.

ماده۲۹ـ کساني که افراد واجد شرايط را قبل از تصويب اين قانون به صورت غيرقانوني تحت سرپرستي قرار داده‌اند، مکلف هستند ظرف شش ماه از تاريخ تصويب اين قانون تحت نظارت سازمان و دادگاه نسبت به ادامه سرپرستي تعيين تکليف نمايند. عدم مراجعه پس از مهلت اعطاء شده غيرقانوني بوده و پيگرد قضائي خواهد داشت.

ماده۳۰ـ افرادي که بنابه دلايل موجه ويا تحت شرايط خاص، سرپرستي کودک يا نوجواني را حداقل يکسال پيش از سپردن به سازمان، عهده‌دار بوده‌اند با دارا بودن شرايط مقرر در اين قانون، نسبت به سرپرستي آنان حق تقدم دارند.

ماده۳۱ـ ارائه مدارک و اطلاعات مربوط به کودک يا نوجوان تحت سرپرستي، جز به سرپرست يا سرپرستان صرفاً درصورت ضرورت، با رعايت مصلحت کودک يا نوجوان و اجازه دادگاه امکانپذير است.

ماده۳۲ـ دادگاه صالح براي رسيدگي به امور مربوط به نگهداري کودکان و نوجوانان بي‌سرپرست، دادگاه محل اقامت درخواست‌کننده است.

ماده۳۳ـ در کليه مواردي که به موجب اين قانون توسط دادگاه صالح براي کودکان و نوجوانان سرپرست تعيين مي‌گردد، دادگاه مکلف است رونوشت رأي را جهت اطلاع به سازمان ارسال نمايد. سازمان موظف است در طول دوره سرپرستي، نسبت به اين دسته از افراد نظارت کند.

ماده۳۴ـ اعتراض به آراء صادره تابع قوانين و مقررات جاري و آيين‌دادرسي حسب مورد خواهد بود.

ماده۳۵ـ سازمان بهزيستي موظف است به‌منظور راهنمايي و مشاوره افرادي که سرپرستي کودکان و نوجوانان را عهده‌دار مي‌شوند، اقدام به ايجاد دفتر مشاوره ديني مربوط به امور فرزند خواندگي با همکاري مرکز مديريت حوزه علميه نمايد. واگذاري سرپرستي کودکان و نوجوانان منوط به تأييد دفتر مذکور خواهد بود.

ماده۳۶ـ به‌منظور انجام صحيح مسؤوليت پذيرش، نگهداري و مراقبت، حضانت و سرپرستي کودکان بي‌سرپرست و بدسرپرست توسط سازمان بهزيستي کشور و اختيار واگذاري سرپرستي آنان به خانواده‌هاي واجد شرايط و مؤسسات، آيين‌نامه‌هاي اجرائي اين قانون با پيشنهاد وزارتخانه‌هاي تعاون، کار و رفاه اجتماعي، دادگستري و کشور ظرف سه‌ماه از تاريخ تصويب اين قانون تهيه مي‌شود و به تصويب هيأت وزيران مي‌رسد.

ماده۳۷ـ بند(۳) ماده(۴) قانون تأمين زنان و کودکان بي سرپرست مصوب ۲۴/۸/ ۱۳۷۱ و قانون حمايت از کودکان بدون سرپرست مصوب ۲۹/۱۲/۱۳۵۳ لغو مي گردد.

قانون فوق مشتمل بر سي و هفت ماده و هفده تبصره در جلسه علني روز چهارشنبه مورخ دهم مهرماه يکهزار و سيصد و نود و دو مجلس ‌شوراي‌ اسلامي تصويب شد و در تاريخ ۱۰/۷/۱۳۹۲ به تأييد شوراي نگهبان رسيد.

رئيس مجلس شوراي اسلامي ـ علي لاريجاني

آيين‌نامه اجرايي قانون حمايت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بدسرپرست

شماره۴۸۷۷۳/ت۵۱۱۷۸هـ ۲۰/۴/۱۳۹۴

وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعي ـ وزارت دادگستري

وزارت کشور ـ وزارت امور خارجه

هيأت وزيران در جلسه ۱۴/۴/۱۳۹۴ به پيشنهاد وزارتخانه‌هاي تعاون، کار و رفاه اجتماعي، دادگستري و کشور و به استناد ماده (۳۶) قانون حمايت از کودکان و نوجوانان بي‌سرپرست و بدسرپرست ـ مصوب ۱۳۹۲ـ ، آيين‌نامه اجرايي قانون يادشده را به شرح زير تصويب کرد:

آيين‌نامه اجرايي قانون حمايت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بدسرپرست

ماده۱ـ در اين آيين‌نامه اصطلاحات زير در معاني مشروح مربوط به کار مي‌روند:

الف ـ قانون: قانون حمايت از کودکان و نوجوانان بي‌سرپرست و بدسرپرست ـ مصوب ۱۳۹۲ـ

ب ـ سازمان: سازمان بهزيستي کشور

پ ـ دادگاه صالح: دادگاه صادرکننده قرار يا حکم قطعي سرپرستي

ت ـ کودک يا نوجوان: کودک يا نوجوان موضوع مواد (۸) و (۹) قانون

ث ـ کودک يا نوجوان بي‌سرپرست (فاقد سرپرست): کودک يا نوجوان موضوع بندهاي (الف) و (ب) ماده (۸) قانون

ج ـ کودک يا نوجوان بدسرپرست: کودک يا نوجوان موضوع بندهاي (ج) و (د) ماده (۸) قانون

چ ـ سرپرست منحصر: دختران و زنان بدون شوهري که حداقل داراي سي سال سن بوده و مطابق حکم قطعي دادگاه، سرپرستي کودک يا نوجوان اناث بي‌سرپرست و بدسرپرست را پذيرفته و بر عهده دارند.

ح ـ سرپرستان: زن و شوهر بدون فرزند يا داراي فرزند که به حکم قطعي دادگاه، سرپرستي کودک يا نوجوان بي‌سرپرست يا بدسرپرست را پذيرفته و بر عهده دارند.

خ ـ قرار سرپرستي آزمايشي: تصميم دادگاه صالح مبني بر واگذاري سرپرستي کودک يا نوجوان قبل از صدور حکم سرپرستي دايم به مدت شش ماه

د ـ مداخلات تخصصي: مجموعه اقدامات مبتني بر شواهد و تجارب علمي به منظور تشخيص و شناسايي مشکل و ارايه طرح کمکي متناسب با شرايط خانواده فرزندپذير با تأکيد بر تأمين منافع عاليه کودک يا نوجوان تحت سرپرستي

ماده۲ـ متقاضيان سرپرستي مقيم ايران مکلفند تقاضانامه خود را به ضميمه مدارک مربوط به مشخصات فردي و وضعيت خانوادگي، تحصيلي، شغلي و مالي، مطابق برگه (فرم) واحد که توسط سازمان با رعايت قوانين و مقررات مربوط تنظيم و ابلاغ مي‌شود، شخصاً يا به وسيله نماينده قانوني به اداره بهزيستي محل اقامت ارايه کنند.

تبصره ـ ادارات بهزيستي مکلفند پس از دريافت تقاضانامه و مدارک موضوع اين ماده از متقاضيان سرپرستي و نيز اخذ تأييديه‌هاي لازم موضوع بندهاي (ب)، (هـ)، (و) و (ح) ماده (۶) قانون از مراجع ذي‌ربط، مراتب را همراه اعلام نظر کارشناسي حداکثر پس از دو ماه از دريافت تقاضانامه به دادگاه صالح تقديم نمايند.

ماده۳ـ ايرانيان متقاضي سرپرستي مقيم خارج از کشور مکلفند تقاضانامه و مدارک موضوع ماده (۲) اين آيين‌نامه را مطابق برگه (فرم) واحد که توسط سازمان با رعايت قوانين و مقررات مربوط تنظيم و ابلاغ مي‌شود، به سفارتخانه‌ها، کنسولگري‌ها و يا دفاتر حفاظت منافع جمهوري اسلامي ايران تقديم نمايند.

تبصره۱ـ سفارتخانه‌ها، کنسولگري‌ها و دفاتر حفاظت منافع جمهوري اسلامي ايران مکلفند مدارک فوق‌الذکر را پس از تأييد جهت اعلام به سازمان به وزارت امور خارجه ارسال نمايند.

تبصره۲ـ مراجعه حضوري دارندگان حکم سرپرستي به سازمان در زمان تحويل کودک يا نوجوان الزامي است مگر اينکه کودک يا نوجوان، مقيم خارج از کشور باشد که در اين صورت تحويل وي با لحاظ قوانين و مقررات حاکم توسط سفارتخانه‌ها، کنسولگرها و يا دفاتر حفاظت منافع جمهوري اسلامي ايران انجام خواهد شد.

ماده۴ـ متقاضيان سرپرستي که ادعاي يافتن طفلي را دارند، موظفند مراتب را در اسرع وقت به ادارات بهزيستي محل يافتن طفل اعلام کنند. ادارات بهزيستي مکلفند مراتب را به ضميمه مدارک و گزارش‌هاي لازم جهت اثبات ادعاي يابنده به مراجع قضايي منعکس نمايند.

تبصره۱ـ پس از اثبات ادعاي يابنده طفل در دادگاه، در صورتي که يابنده متقاضي سرپرستي و واجد شرايط مندرج در قانون براي سرپرستي باشد با رعايت فرايند مقرر در ماده (۲) اين آيين‌نامه و اولويت‌هاي مندرج در تبصره (۳) ماده (۵) قانون، در اولويت واگذاري سرپرستي قرار مي‌گيرد.

تبصره۲ـ تا زمان تکميل تحقيقات اوليه و طي مراحل قانوني توسط مراجع ذيصلاح، کودک يا نوجوان با معرفي دادگاه صالح توسط سازمان نگهداري خواهد شد. در موارد اضطراري که مصالح عاليه کودک يا نوجوان اقتضا مي‌نمايد، کودک يا نوجوان مطابق ضوابط مربوط و به تشخيص سازمان به صورت موقت توسط ادارات بهزيستي و يا يابنده تحت نظارت سازمان نگهداري مي‌شود و متعاقب آن موضوع در اسرع وقت به ضميمه مدارک و گزارش‌هاي لازم جهت اثبات ادعاي يابنده به مراجع قضايي منعکس خواهد شد .

ماده۵ ـ متقاضي يا متقاضيان سرپرستي بايد متعهد گردند تمامي هزينه‌هاي مربوط به نگهداري و تربيت و تحصيل افراد تحت سرپرستي را حين سرپرستي و پس از فوت تا تعيين سرپرست جديد تأمين نمايند. سرپرست منحصر يا سرپرستان موظفند با نظر سازمان، خود را نزد يکي از شرکت‌هاي بيمه به نفع کودک يا نوجوان تحت سرپرستي بيمه عمر کنند.

تبصره ـ حداقل سرمايه بيمه عمر موضوع اين ماده با توجه به شرايط جامعه و نيازهاي آتي کودک يا نوجوان با نظر سازمان تعيين خواهد شد. موارد استثنا از حکم اين ماده به تشخيص دادگاه خواهد بود.

ماده۶ ـ در صورت فوت سرپرست منحصر يا سرپرستان، افراد تحت سرپرستي در حکم افراد تحت تکفل متوفي محسوب گرديده و صندوق بازنشستگي ذي‌ربط موظف است تا تعيين سرپرست جديد نسبت به برقراري و پرداخت مزاياي مستمري وظيفه بازماندگان به افراد تحت سرپرستي اقدام کند.

تبصره ـ کودک يا نوجوان تحت سرپرستي جزو عائله تحت تکفل سرپرست منحصر يا سرپرستان محسوب و از زمان قرار سرپرستي آزمايشي حسب مورد از کليه مزاياي قانوني وفق قوانين و مقررات مربوط برخوردار خواهد شد.

ماده۷ـ سازمان مکلف است هرگونه تغيير در وضعيت سرپرستي افراد تحت سرپرستي اعم از فوت سرپرست منحصر يا هر يک از سرپرستان، طلاق، جدايي و فسخ حکم سرپرستي آنها و تعيين سرپرست جديد را به مراجع ذي‌ربط از جمله دستگاه محل خدمت و صندوق بازنشستگي ذي‌ربط اعلام کند تا سازمانهاي مذکور حسب مورد نسبت به اجراي تکاليف قانوني مربوط از جمله قطع يا برقراري حقوق مستمري و مزاياي متعلقه اقدام نمايند.

ماده۸ ـ سازمان مکلف است به محض اطلاع از بروز هرگونه اختلال در روند سرپرستي کودک يا نوجوان تحت سرپرستي، مداخلات تخصصي نموده و در صورتي که تشخيص دهد ادامه سرپرستي مطابق مصلحت کودک يا نوجوان نيست و فسخ حکم سرپرستي ضروري است، با ارايه گزارش لازم تقاضاي فسخ حکم سرپرستي را از دادگاه صالح نمايد.

ماده۹ـ هر يک از سرپرستان مکلفند در صورت فوت ديگري يا زندگي مستقل يا وقوع طلاق بين آنان، مراتب را به صورت کتبي به سازمان اعلام کنند. سازمان مکلف است پس از اطلاع و انجام بررسي‌هاي کارشناسي لازم مراتب را همراه با درخواست به دادگاه اعلام کند تا دادگاه با در نظر گرفتن نظر مشورتي سازمان و نظر کودکان بالغ نسبت به واگذاري سرپرستي به يکي از زوجين يا شخص ثالث، اتخاذ تصميم نمايد.

ماده۱۰ـ هرگاه سرپرست درصدد ازدواج برآيد، بايد مشخصات فرد مورد نظر را به دادگاه صالح اعلام کند. در صورت درخواست دادگاه، سازمان نسبت به انجام امور کارشناسي و ارايه مشاوره‌هاي لازم به سرپرست اقدام مي‌نمايد. در صورت وقوع ازدواج، سازمان مکلف است گزارش ازدواج را به دادگاه اعلام تا با حصول شرايط قانون نسبت به ادامه سرپرستي به صورت مشترک و يا فسخ آن اتخاذ تصميم نمايد.

ماده۱۱ـ افرادي که بنا به دلايل موجه و يا تحت شرايط خاص، سرپرستي کودک يا نوجواني را حداقل يک سال پيش از سپردن به سازمان عهده‌دار بوده‌اند، در صورتي که متقاضي سرپرستي و واجد شرايط مقرر در قانون براي سرپرستي باشند، در صورت اثبات دلايل موجه يا شرايط خاص نزد دادگاه صالح، نسبت به سرپرستي کودک يا نوجوان تقدم دارند.

ماده۱۲ـ سازمان مکلف است با رعايت احوال شخصيه پيروان اديان رسمي مصرح در قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران، به منظور راهنمايي و مشاوره افرادي که سرپرستي کودک و نوجوان را عهده‌دار مي‌شوند، با استفاده از ظرفيت‌هاي موجود و بدون توسعه ساختار تشکيلاتي، نسبت به ايجاد دفاتر مشاوره ديني مربوط به امور فرزند خواندگي با همکاري مرکز مديريت حوزه علميه اقدام نمايد. واگذاري سرپرستي کودک يا نوجوان منوط به تأييد دفتر مذکور مبني بر اخذ راهنمايي و مشاوره توسط سرپرست منحصر يا سرپرستان از دفاتر مذکور خواهد بود.

ماده۱۳ـ نظارت بر حسن اجراي اين آيين‌نامه و نيز نظارت بر وضعيت کودک يا نوجوان در خانواده در همه مراحل در داخل کشور بر عهده سازمان و در خارج از کشور با لحاظ قوانين و مقررات حاکم، بر عهده سفارتخانه‌ها، سرکنسولگري‌ها و يا دفاتر حفاظت منافع جمهوري اسلامي ايران است.

معاون اول رئيس جمهور ـ اسحاق جهانگيري

اصلاح آیین نامه اجرایی قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بدسرپرست

شماره ۱۳۷۴۹/ت۶۱۰۴۴هـ ۱۴۰۲/۱/۳۰

وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی ـ وزارت دادگستری

وزارت کشور ـ وزارت امورخارجه

هیئت وزیران وزیران در جلسه ۱۴۰۲/۱/۲۰ به پیشنهاد شماره ۴۳۴۵۹ مورخ ۱۴۰۱/۱۲/۶ وزارت دادگستری و به استناد اصل یکصد و سی و هشتم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران تصویب کرد:

آیین­نامه اجرایی قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی­سرپرست و بدسرپرست موضوع تصویب نامه شماره ۴۸۷۷۳/ت۵۱۱۷۸هـ مورخ ۱۳۹۴/۴/۲۰ به شرح زیر اصلاح می شود:

۱ـ متون زیر به عنوان بندهای (ذ)، (ر) و (ز) به ماده (۱) الحاق می­شوند:

ذ ـ مؤسسه: شخص حقوقی اعم از مرکز، انجمن­ یا مؤسسه­ که در اجرای ماده (۳۶) قانون، دارای پروانه تأسیس از سازمان بوده و موضوع فعالیت آن حمایت و مراقبت از کودکان و نوجوانان بی­سرپرست و بدسرپرست می باشد.

ر ـ مؤسسه مراقبتی: مؤسسه ­ای که طبق ماده (۳۶) قانون، با مجوز سازمان تأسیس و عهده ­دار نگهداری شبانه­روزی کودکان و نوجوانان بی­ سرپرست و بدسرپرست با تفکیک رده سنی و جنسی در محیط مشترک می­باشد.

ز ـ مؤسسه مراقبت خانواده ­محور: مؤسسه­ای که طبق ماده (۳۶) قانون، با مجوز سازمان تأسیس و مدیریت و نظارت بر نگهداری و مراقبت از کودکان و نوجوانان بی ­سرپرست و بدسرپرست را در خانواده ­ها بر عهده دارد.

۲ـ شماره ماده (۱۳) به (۱۴) اصلاح و متن زیر به عنوان ماده (۱۳) الحاق می­شود:

ماده۱۳ـ سازمان می­تواند کودکان و نوجوانان بی­ سرپرست و بدسرپرست را که به دستور مرجع قضایی به سازمان معرفی شده یا می­شوند تا تعیین تکلیف نهایی در مرجع قضایی، به طور موقت راساً یا از طریق مؤسسات مراقبت خانواده­ محور به خانواده­های دارای صلاحیت بسپارد.

تبصره ـ شیوه ­نامه اجرایی این ماده در اموری مانند الگوی نگهداری و مراقبت خانواده محور و ضوابط مربوط به نحوه شناسایی و احراز صلاحیت خانواده­ها و مؤسسات، نحوه آموزش و آماده­ سازی خانواده ها، شرایط واگذاری، نحوه بازپیوند کودک و نوجوان، نظارت بر وضعیت آنان، آموزش­های ضروری به متقاضیان و نحوه فرهنگ­سازی، ظرف حداکثر سه ماه از تاریخ ابلاغ این تصویب­نامه توسط مرجع ملی حقوق کودک و

سازمان بهزیستی کشور با همکاری سازمان اجتماعی کشور، معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری و ستاد ملی جمعیت تهیه و پس از تأیید وزیر دادگستری اجرا می­شود.

۳ـ در ماده (۱۴)، بعد از عبارت "این آیین نامه" عبارت "با مرجع ملی حقوق کودک می­باشد و" الحاق و عبارت "و نیز" حذف می­شود.

معاون اول رئیس ‎جمهور ـ محمد مخبر

منبع: edmanlaw.ir

دفتر وکالت مهدی نوری (وکیل پایه یک دادگستری و مشاور حقوقی)

شماره تماس: 09127184919 – 86072210 – 86072235