‌آيين‌نامه نحوه انتخاب و بركناري شرايط و حدود اختيارات و وظايف امين يا هيأت امنائ اماكن مذهبي و موقوفات
1365.02.10 - 95270 - 1365.02.22 - 74
‌هيأت وزيران در جلسه مورخ 1365.2.10 بنا به پيشنهاد شماره 11.2993.8.696 مورخ 1364.5.9 وزارت ارشاداسلامي به استناد ماده 5 قانون تشكيلات و‌اختيارات سازمان حج و اوقاف و امور خيريه مصوب 63.10.2 مجلس شوراي اسلامي آيين‌نامه نحوه انتخاب و بركناري، شرايط و حدود اختيارات و وظايف‌امين يا هيأت امناي اماكن مذهبي و موقوفات را به شرح زير تصويب نمودند.
‌ماده 1 ـ سازمان حج و اوقاف و امور خيريه مي‌تواند به منظور حسن اداره اماكن مذهبي اسلامي از قبيل بقاع متبركه و امثال آن و مؤسسات و مؤسسات و‌انجمن‌هاي خيريه‌اي كه اداره آنها به سازمان محول شده يا بشود و همچنين براي موقوفاتي كه متولي ندارد با رعايت مفاد اين آيين‌نامه در هر مورد هيأت امنايي‌انتخاب نمايد.
‌ماده 2 ـ امين يا امنا با توجه به خصوصيات و اقتضاي مورد در موقوفات فاقد متولي از دو تا پنج نفر و در اماكن متبركه از يه تا پنج نفر مي‌باشند كه از بين افراد‌معروف به امانت و متدين و متعهد محلي كه حداقل داراي سواد خواندن و نوشتن بوده و توانايي انجام مكار را داشته و حداقل 25 سال سن باشند براي مدت‌سه سال انتخاب و با حكم سازمان حج و اوقاف و امور خيريه منصوب و تجديد انتخاب آنها بلامانع مي‌باشند، نحوه تأييد صلاحيت افراد مزبور وسيله‌سرپرست سازمان حج و اوقاف و امور خيريه تعيين خواهد شد.
‌ماده 3 ـ تصميمات امناي موقوفات و اماكن مذهبي كه با اكثريت آرا اتخاذ شده باشد پس از تأييد اداره مربوط قابل اجرا است.
‌ماده 4 ـ امنا در امور محوله داراي مسئوليت مشترك بوده و اعضاي هيأت‌هاي امنا اماكن مذهبي در اولين جلسه از بين خود يك نفر به عنوان رييس، يك نفر‌مسئول امور مالي و يك نفر منشي انتخاب نموده و به اداره حج و اوقاف و امور خيريه محل معرفي خواهند نمود.
‌ماده 5 ـ غيبت بدون عذر موجه هر عضو بيش از سه جلسه متوالي يا پنج جلسه متناوب در يك سال به عنوان كناره‌گيري از عضويت تلقي و در صورت ابراز عدم‌علاقه و يا اقداماتي كه موافق با مصالح مورد امانت نباشد به حجم سازمان حج و اوقاف و امور خيريه از اين سمت عزل خواهد گرديد.
‌تبصره ـ سازمان به موجب پيشنهاد اداره حج و اوقاف و امور خيريه محل مي‌تواند پس از فوت يا عزل و يا كناره‌گيري هر يك از امناي امين ديگري را طبق‌مقررات اين آيين‌نامه انتخاب نمايد.
‌ماده 6 ـ هرگاه اميني در وظايف خود نسبت به اماكن مذهبي مرتكب تخلف شود بنا به تقاضاي رييس اداره حج و اوقاف و امور خيريه يا قائم مقام او موضوع‌جهت رسيدگي در جلسه هيأت امنا مطرح و گزارش آن براي اتخاذ تصميمي به سازمان حج و اوقاف و امور خيريه فرستاده خواهد شد.
‌تبصره ـ در صورت تشخيص خيانت اكثريت اعضاي هيأت امنا، اداره حج و اوقاف و امور خيريه موظف است عليه آنان در دادسري محل اعلام جرم نموده و‌مراتب را به سازمان حج و اوقاف و امور خيريه گزارش دهد. اعضاي مذكور بلافاصله با ابلاغ كتبي سازمان حج و اوقاف و امور خيريه تا تعيين تكليف آنها از‌دخالت در مورد امانت ممنوع بوده و مكلفند فوراً حساب‌ها و دفاتر مربوطه را به اداره حج و اوقاف و امور خيريه تسليم دارند.
‌ماده 7 ـ وظايف امين و هيأت امنا به قرار زير است:
‌الف ـ مراقبت كامل در حفظ مورد امانت.
ب ـ نگهداري اموال منقول و ثبت آنها با مشخصات كامل در دفاتر مربوطه.
ج ـ انجام تعميرات لازم اماكن مذهبي و رسيدگي مرتب به وضع آنها.
‌د ـ نوسازي و احداث تأسيسات عمومي براي تأمين رفاه زوار و مراجعه كنندگان و ساكنان ناحيه.
‌ه‍ـ تهيه طرح و برنامه‌هاي عمراني و اتخاذ طرقي كه مؤثر در پيشرفت كارهاي اماكن مذهبي باشد.
‌و ـ طرح دعوي و دفاع از حقوق اماكن مذهبي و تعقيب دعاوي مطروحه له و عليه آنها و در صورت لزوم انتخاب وكيل براي انجام امور مذكوره.
‌ز ـ به ثبت رسانيدن اعيان و اموال غيرمنقول اماكن مذهبي و اخذ سند مالكيت به نام اماكن مذكوره.
ح ـ جمع‌آوري در آمد و نذور نقدي و جنسي و نگهداري وجوه اماكن مذكور در حساب مخصوص در يكي از بانك‌ها.
ط ـ پرداخت مقرري‌هاي مصوب به خدام و كساني كه به نحوي از انحاي خدمت آنان در اماكن مزبور لازم باشد.
ي ـ پرداخت هزينه مربوط به بهاي برق و آب مكالمات تلفني و ساير هزينه‌هاي ضروري و متعارف.
ك ـ اقدام مؤثر براي جلب كمك‌هاي علاقمندان جهت عمران آبادي و توسعه اماكن مذهبي.
‌تبصره 1 ـ صورت حساب و اسناد خرج بايد مرتباً تنظيم و به وسيله رييس هيأت امنا نگهداري شود.
‌تبصره 2 ـ در امام مذهبي كه جزو آثار باستاني است هر نوع تعمير و مرمت با اطلاع قبلي و نظارت سازمان ميراث فرهنگي كشور صورت خواهد گرفت.
‌تبصره 3 ـ امين يا هيأت امنا موظفند پس از انجام هزينه‌هاي عمراني و ضروري مندرج در شرح وظايف خود مازاد درآمد اماكن مذهبي در كه جهت مشخصي‌براي مصرف آن تعيين نشده است با رعايت ماده 5 قانون تشكيلات و اختيارات سازمان حج و اوقاف و امور خيريه و برابر بودجه مصوبه به مصرف برسانند.
‌ اصلاح ماده (۸) اصلاحي آيين‌نامه نحوه انتخاب و برکناري، شرايط و حدود اختيارات و وظايف امين يا هيئت امناي اماکن مذهبي و موقوفات
شماره۸۳۱۴۹/ت۴۸۳۰۳هـ                                                                              ۹/۴/۱۳۹۲
اصلاح ماده (۸) اصلاحي آيين‌نامه نحوه انتخاب و برکناري، شرايط و حدود اختيارات و وظايف امين يا هيئت امناي اماکن مذهبي و موقوفات
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي
هيئت وزيران در جلسه مورخ ۱۲/۳/۱۳۹۲ بنا به پيشنهاد وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي و به استناد اصل يکصد و سي و هشتم قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران و تبصره (۱) ماده (۵) قانون تشکيلات و اختيارات سازمان حج و اوقاف و امور خيريه ـ مصوب ۱۳۶۳ ـ تصويب نمود:
متن زير جايگزين ماده (۸) اصلاحي آيين‌نامه نحوه انتخاب و برکناري، شرايط و حدود اختيارات و وظايف امين يا هيئت امناي اماکن مذهبي و موقوفات، موضوع تصويب‌نامه شماره ۱۶۸۳۲۰/ت۴۸۳۰۳هـ مورخ ۲۷/۸/۱۳۹۱ مي‌شود:
ماده۸ ـ حق‌الزحمه امين يا هيئت امناي موضوع ماده (۵) قانون تشکيلات و اختيارات سازمان حج و اوقاف و امور خيريه براي اداره امور اماکن مذهبي، متناسب با درآمد سالانه هر يک از اماکن مذهبي، به موجب جدولي که هر ساله به پيوست آيين‌نامه چگونگي هزينه وجوه حاصل از محل هداياي مستقل و حق‌التوليه و حق‌النظاره، موضوع ماده (۱۲) قانون يادشده به تصويب هيئت وزيران مي‌رسد، تعيين مي‌شود.
معاون اول رئيس‎جمهور ـ محمدرضا رحيمي
‌ماده 9 ـ امين يا هيأت امنا موظفند در سه ماهه آخر هر سال، بودجه و برنامه اقدامات مربوط به مكان مذهبي را براي سال بعد تنظيم و پس از تأييد به اداره حج و‌اوقاف و امور خيريه محل تسليم تا براي تصويب به اداره كل استان مربوط ارسال شود. هر گونه تغييرات بعدي در فصول و ارقام و بودجه يا برنامه و طرح‌هاي‌مصوب يا اصلاح آنها نيز بايد به تأييد اداره حج و اوقاف و امور خيريه و تصويب اداره كل استان مربوطه برسد.
ماده 10 ـ امين يا هيأت امنا موظفند در فروردين ماه هر سال صورت هزينه و درآمدهاي سال قبل را همراه اسناد مثبته و يك نسخه از بودجه مصوب براي‌رسيدگي و صدور مفاصا حساب به اداره حج و اوقاف و امور خيريه محل تسليم دارند.
‌تبصره ـ چنانچه صورت هزينه و درآمدها ناقص باشد اداره حج و اوقاف و امور خيريه آن را براي تكميل عودت داده تا پس از رفع نقص جهت اخذ مفاصا حساب‌از اداره تحقيق اقدام كند.
‌ماده 11 ـ امين يا هيأت امنا موظفند عوايد و هزينه‌هاي مربوطه را در دفاتر ممهور و شماره‌گذاري شده‌اي كه از طرف اداره حج و اوقاف و امور خيريه محل در‌اختيار آنها گذاشته مي‌شود به طور مرتب و روشن ثبت نمايند.
‌ماده 12 ـ ايجاد مستحدثات لازم براي سكونت و ايجاد تأسيسات عمومي از قبيل وضوخانه، لوله‌كشي آب، برق، راه و مراقبت در امر بهداشت از اهم وظايف‌امين يا هيأت امنا مي‌باشد، پس از آن كه تأسيسات مذكور به قدر كفاف بوجود آمد عايدات اماكن مذهبي صرف تعمير و نگهداري آنها و ايجاد اين قبيل تأسيسات‌مذكور به قدر كفاف به وجود آمد عايدات اماكن مذهبي صرف تعمير و نگهداري آنها و ايجاد اين قبيل تأسيسات براي ساكنانم آبادي‌هاي مجاوز مذكور خواهد‌شد.
‌ماده 13 ـ امين و هيأت امنا و خدمه و كاركنان مجاز نيستند شخصاً وجه و يا جنسي به عنوان نذور و يا اهدايي و غيره دريافت دارند، لذا امين و هيأت امنا‌موظفند صندوق و يا محفظه‌هاي فلزي قابل اطميناني كه باشد بايد علت فروش با مشخصات كامل اشيا از طرف امين يا هيأت امنا صورت جلسه شود و پس از‌تأييد كتبي آن از طرف اداره حج و اوقاف و امور خيريه محل به طريق مزايده حضوري در معرض فروش قرار گيرد. اشيايي كه احتياج به اظهار نظر كارشناس دارد‌بايد قبلاً نظركارشناس يا خبره محلي نسبت به فروش و بهاي آنها جلي شود. ولي فروش اشياي باستاني بايد به تصويب سازمان ميراث فرهنگي كشور برسد.
‌تبصره 1 ـ كميسيسون مزايده از امين يا رييس هيأت امنا و صندوق‌دار يا يكي از اعضاي هيأت امنا به انتخاب خود هيأت و نماينده اداره حج و اوقاف و امور‌خيريه تشكيل مي‌شود و اختيارات آن مانند اختيارات كميسيون مزايده موضوع آيين‌نامه اجرايي قانون تشكيلات و اختيارت سازمان حج و اوقاف و امورخيريه‌خواهد بود.
‌تبصره 2 ـ بهاي فروش اشياي مذكور و سپرده‌هاي ضبطي مربوط به آنها بايد جزو عوايد به حساب مكان مذهبي در بانك منظور گردد.
‌ماده 16 ـ نوسازي اماكن مذهبي و تعميرات و خير اموال و اثاثيه آنها از طريق مناقصه و يا استعلام بها صورت خواهد گرفت، مگر آنكه مقتضياتي موجب ترك‌مناقصه شود و اداره حج و اوقاف و امور خيريه محل آن را تأييد نمايد.
‌تبصره ـ در صورتي كه مبلغ هزينه‌هاي اين ماده بيش از ده ميليون ريال باشد كسب نظر اداره كل حج و اوقاف و امور خيريه استان مربوطه ضروري است ممهور‌به مهر شخص باشد در محل نصب و در اوقات معيني با حضور نماينده اداره حج و اوقاف و امور خيريه آنها زا باز و موجودي را با تنظيم صورت جلسه به‌حساب بانكي منتقل نمايند. براي نذور جنسي امين يا هيأت امنا قبوضي در دو رنگ سفيد و آبي با شماره متوالي چاپ مشخصات كامل اين قبيل هدايا را در آنها‌نوشته، نسخه سفيد را به اهدا كننده تسليم و نسخه آبي را نگهداري خواهند نمود.
‌تبصره ـ مسئوليت نگهداري كليه صندوق نذور و ضريح و مهر امين و هيأت امنا و قبوض و اسناد و دفاتر به عهده هيأت امنا و امين خواهد بود.
‌ماده 14 ـ براي آن كه حساب دريافت و پرداخت‌هاي اماكن مذهبي اسلامي بر مبناي روشني استوار شود براي كليه اين قبيل اماكن متبركه با معرفي اداره حج و‌اوقاف و امور خيريه محل حسابي از طرف امنا نزد، يكي از بانك‌ها افتتاح تا درآمدها كلاً در آن حساب متمركز و پرداخت‌ها نيز به وسيله چك صورت گيرد،‌چك‌هاي صادره عموماً با دو امضاي امين يا رييس هيأت امنا و حسب مورد نماينده اداره حج و اوقاف و امور خيريه خواهد بود و در صورتي كه رييس هيأت‌امنا به عللي در محل نباشد عضو ديگري از هيأت امنا به جاي او تعيين و معرفي خواهد شد.
‌تبصره ـ امين و هيأت امنا موظفند صورت درآمد و مخارج هر ساله را همراه با اقدامات انجام شده در آخر سال با امضاي امين و كليه اعضاي هيأت امنا حسب‌مورد و رييس اداره حج و اوقاف و امور خيريه براي اطلاع عامه منتشر سازند.
‌ماده 15 ـ در مواردي كه فروش هداياي جنسي و اموال منقول زايد بر احتياج يا غير قابل استفاده اماكن مذهبي لازم ص 72
‌ماده 17 ـ در مواردي كه اماكن مذهبي داراي موقوفاتي باشند كه تمام يا قسمتي از درآمد آنها بايد در محل به مصرف برسد، مي‌توان متولي موقوفه به عنوان يكي‌از اعضاي هيأت امنا انتخاب و مصرف مذكور از درآمد موقوفه كه اختصاص به اماكن مذهبي مزبور دارد با نظارت هيأت امنا صورت خواهد گرفت.
‌ماده 18 ـ امين يا هيأت امنايي كه براي موقوفاتي فاقد متولي انتخاب مي‌شوند موظفند بر طبق مقرراتي كه قانوناً بر عهده متولي و حسب مفاد وقف‌نامه و در‌صورت فقدان وقف‌نامه طبق سيره جاريه انجام وظيفه نمايند. حدود اختيارات و مسئوليت‌هاي آنها علاوه بر مقررات اين آيين‌نامه به نحوي است كه در قانون‌تشكيلات و اختيارات سازمان حج و اوقاف و امور خيريه و آيين‌نامه‌هاي مربوط براي متولي در نظر گرفته شده است.
‌ماده 19 ـ حق‌الزحمه امين يا هيأت امنا موقوفه با در نظرگرفتن عوايد و ميزان كار به وسيله سازمان تعيين مي‌شود و ر هيچ مورد مجموع پرداختي نبايد از نصف‌حق‌التوليه مقرر در وقف‌نامه تجاوز نمايد.
‌ماده 20 ـ سازمان در كليه اعمال امين يا هيأت‌هاي امنا نظارت داشته و موظف است كه در حسن انجام وظايف آنان مراقبت كامل نمايد.
‌ميرحسين موسوي - نخست‌وزير
‌آيين‌نامه نحوه و ترتيب وصول پذيره و اهدايي
‌هيأت وزيران در جلسه مورخ 1365.2.10 بنا به پيشنهاد شماره 11.2993.8.696 مورخ 64.5.9 وزارت ارشاداسلامي به استناد ماده 13 قانون تشكيلات و‌اختيارات سازمان حج و اوقاف و امور خيريه مصوب 63.10.2 مجلس شوراي اسلامي آيين‌نامه نحوه ترتيب وصول پذيره و اهدايي را به شرح زير تصويب‌نمودند.
ماده 1 ـ در مواردي كه زمين بلامعارض وقفي ابتدائاً "‌با اعطاي حق تملك اعيان جهت احداث واحد مسكوني و صنعتي" داراي موافقت اصولي به اجاره واگذار‌مي‌شود 30% قيمت عادله روز زمين طبق نظر كارشناس دادگستري و يا خبره محلي به هنگام تنظيم سند اجاره به عنوان پذيره ابتدايي علاوه بر مال‌الاجاره عادله‌روز از متقاضي اعم از شخص حقيقي يا حقوقي دريافت خواهد شد بديهي است نحوه استفاده از مورد اجاره بايد در سند اجاره قيد گردد.
‌تبصره ـ ميزان پذيره رقباتي كه بدون سند اجاره در اختيار اشخاص است در صورت موافقت متولي و يا اداره حج و اوقاف و امور خيريه با تنظيم سند اجاره و‌پرداخت اجور معوقه ايام تصرف مشمول اين ماده است مشروط بر اينكه تصرف متصرف قبل از سال 1361 باشد.
‌ماده 2 ـ مستأجر عرصه‌اي كه حق تملك اعيان داشته و احداث اعيان نموده است چنانچه بخواهد مورد اجازه را به غير انتقال دهد 15% مابه‌التفاوت ارزش فعلي‌عرصه موقوفه نسبت به ارزش زمان ايجار را مي‌يابد. به عنوان پذيره انتقالي به هنگام تنظيم سند اجاره به نفع موقوفه پرداخت نمايد اين ترتيب در نقل و انتقالات‌بعدي نيز رعايت خواهد شد بديهي است قيمت عرصه به نحو مندرج در ماده 1 محاسبه خواهد شد.
‌تبصره ـ چنانچه مستأجر در يك قطعه زمين موقوفه واحدهاي متعددي احداث نمايد در موقع انتقال قيمت عرصه هر واحد طبق قانون تملك آپارتمان‌ها تعيين و‌پذيره انتقالي براساس آن محاسبه و دريافت خواهد شد.
‌ماده 3 ـ در ايجار رقبات بلامعارض موقوفه جهت استفاده به عنوان محل كسب صد در صد سرقفلي در صورت تعلق برابر نظر كارشناس يا خبره محلي از طريق‌مزايده به هنگام تنظيم سند اجاره به نفع موقوفه وصول خواهد شد.
‌ماده 4 ـ هرگاه مستأجر بخواهد واحد تجاري را كه عرصه و اعيان آن وقف است به غير انتقال دهد بايد باكسب موافقت متولي و اداره حج و اوقاف و امور خيريه10% كل سرقفلي محل را كه كارشناس يا خبره محلي تعيين مي‌كند به هنگام تنظيم سند اجاره به موقوفه بپردازد و در صورتي كه قبلاً سرقفلي به موقوفه پرداخت‌كرده باشد 10% مزبور نسبت به مابه‌التفاوت سرقفلي فعلي محاسبه و دريافت مي‌شود.
الحاق دو متن به آیین نامه نحوه و ترتیب وصول پذیره و اهدایی به عنوان تبصره ماده۴ و اضافه شدن ماده۱۲
شماره۵۷۳۲۸/ت۵۵۳۸۵هـ                                                               ۱۳۹۷/۵/۴
الحاق دو متن به آیین نامه نحوه و ترتیب وصول پذیره و اهدایی  به عنوان تبصره ماده۴ و اضافه شدن ماده۱۲
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
هیأت وزیران در جلسه ۱۳۹۷/۴/۳۱ به پیشنهاد شماره ۲۴۲۱۲۷ مورخ ۱۳۹۷/۲/۲۲ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و به استناد اصل یکصد و سی و هشتم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران تصویب کرد:
۱ـ متن زیر به عنوان تبصره به ماده (۴) آیین نامه نحوه و ترتیب وصول پذیره و اهدایی موضوع تصویب-نامه شماره ۱۳۰۷۸ مورخ ۱۳۶۵/۲/۲۲ و اصلاحات بعدی آن الحاق می شود:
تبصره ـ در صورت وجود متولی خاص، نیازی به اخذ موافقت اداره اوقاف و امور خیریه نیست.
۲ـ متن زیر به عنوان ماده (۱۲) به آیین نامه یادشده الحاق می شود:
ماده۱۲ـ احکام مربوط به اخذ پذیره و سرقفلی در این آیین نامه و همچنین درصدهای مقرر در مواد (۴) و (۵) آن، به مواردی که نظر واقف به عدم اخذ پذیره یا سرقفلی بوده یا نظر به اخذ آن به نحو خاصی داشته است و همچنین در مواردی که واقف نظری ندارد، لیکن مصلحت وقف به تشخیص متولی، بدون اخذ پذیره یا سرقفلی یا کمتر یا بیشتر از آن تعیین شده باشد، تسری نمی یابد.
معاون اول رئیس‎جمهور ـ اسحاق جهانگیری
ماده 5 ـ در صورتي كه مستأجر در زميني كه براي سكونت اجاره نموده و برخلاف شرط سند اقدام به احداث محل كسب نموده باشد، در موقع انتقال ملك و يا‌ايجار محل كسب بايد 50% سرقفلي را برابر نظر كارشناس به موقوفه پرداخت نمايد.
ابطال ماده 5 آيين‌نامه نحوه و ترتيب وصول پذيره‌ و اهدائي موضوع تصويب‌نامه شماره 13087 مورخ 22/2/65 هيأت وزيران
تاريخ: 3/3/1383 شماره دادنامه: 68
كلاسه پرونده: 408/81
مرجع رسيدگي: هيأت عمومي ديوان عدالت اداري
شاكي: آقاي عباس آسايش‌ اردكاني.
موضوع شكايت و خواسته: ابطال ماده 5 آيين‌نامه نحوه و ترتيب وصول پذيره‌ و اهدائي موضوع تصويب‌نامه شماره 13087 مورخ 22/2/65 هيأت وزيران.
مقدمه:
شاكي طي دادخواست تقديمي اعلام داشته است، زمين موقوفه مورد نظر اوقاف در تاريخ 26/1/54 با تنظيم سند رسمي با اخذ پذيره و حق تملك اعياني به اينجانب واگذار و تا پايان سال 81 مال‌الاجاره عرصه آن پرداخت شده است. اكنون بعد از گذشت 27 سال و 9 ماه اوقاف يزد به استناد ماده 5 آيين‌نامه نحوه و ترتيب وصول پذيره و اهدائي درخواست 50% سرقفلي را دارند لذا به استناد ماده 13 قانون تشكيلات و اختيارات سازمان حج و اوقاف و امور خيريه مصوب 63 «وجوهي كه از محل پذيره و اهدائي حاصل از اجاره و استيجار رقبات موقوفه دريافت مي‌گردد از عوايد همان موقوفه محسوب و به مصارف مقرره خواهد رسيد» اشاره‌اي براي وصول سرقفلي در صورت تبديل محل مسكوني به محل كسب نگرديده است. بنابراين ماده 5 آيين‌نامه استنادي برخلاف قانون بوده و قابل ترتيب اثر نمي‌باشد، درخواست ابطال ماده 5 آيين‌نامه استنادي اوقاف را دارم. معاون دفتر امور حقوقي دولت در پاسخ به شكايت مذكور طي نامه شماره 12709 مورخ 21/2/82 مبادرت به ارسال تصويرنامه شماره 167/230/2/1 مورخ 17/2/82 سازمان حج و اوقاف و امور خيريه نموده است. در اين نامه آمده است، بموجب قرارداد اجاره منعقده قطعه زميني به مساحت 465
متر مربع صرفاً به منظور احداث يك واحد مسكوني به اجاره خواهان واگذار شده است. در بند 7 شروط سند اجاره تصريح شده كه مستاجر حق تغيير و تبديل محل مسكوني را به محل كسب ندارد. متأسفانه خواهان بدون اطلاع موجر و در جهت منافع برخلاف شرط صريح مندرج در سند اجاره قسمتي از عرصه مسكوني مورد اجاره را به تجاري (مغازه) تبديل نموده است و به اين ترتيب منافع سرشاري را من غيرحق براي خود تأمين نموده است كه مطابق ماده 5 آيين‌نامه نحوه و ترتيب وصول پذيره و اهدائي بايستي 50% سرقفلي محل كسب را موقوفه پرداخت نمايد. شاكي مدعي است در ماده 13 قانون تشكيلات و اختيارات سازمان اوقاف و امور خيريه اشاره‌اي براي وصول سرقفلي در صورت تبديل محل مسكوني به تجاري نشده است. در حالي كه ماده 13 قانون مذكور به هيچ وجه درصدد حصر عوايد موقوفات به پذيره و اهدائي و اجاره بها نبوده و عوايد موقوفه منحصر به عوايد مندرج در ماده 13 نمي‌باشد. كما اينكه موقوفات عوايد ديگري نظير عوايد معادن و غيره كه جزء عايدات موقوفه مي‌باشد داراست كه در ماده 13 اسمي از آنها برده نشده و سرقفلي معين در ماده 5 آيين‌نامه نحوه و ترتيب وصول پذيره و اهدائي نيز حكم خاصي است كه در مورد تبد
يل محل اجاره از مسكوني به تجاري در مقابل تخلف از شرط سند قابل مطالبه مي‌باشد و اصولاً بنابر موازين شرعي و قانوني هر مشروطه مستحق مطالبه وجوهي است كه از تخلف طرف حاصل مي‌شود بنابراين درخواست شاكي به ابطال ماده 5 در واقع منافي با اصل استحقاق مشروطه مي‌باشد كه شرعاً و قانوناً قابل پذيرش نيست. هيأت عمومي ديوان عدالت اداري در تاريخ فوق به رياست حجت‌الاسلام والمسلمين دري نجف‌آبادي و با حضور رؤساي شعب بدوي و رؤسا ومستشاران شعب تجديدنظر تشكيل و پس از بحث و بررسي و انجام مشاوره با اكثريت آراء بشرح آتي مبادرت به‌صدور رأي مي‌نمايد.
رأي هيأت عمومي
نظر به حكم مقرر در ماده 13 قانون تشكيلات و اختيارات سازمان حج و اوقاف و امور خيريه مصوب 1363 مبني بر اختصاص عوايد حاصل از محل پذيره و اهدائي و اجاره و استيجار موقوفات به موقوفه مورد اجاره و اينكه سرقفلي حاصل از احداث بناي تجاري در زمين مسكوني موقوفه برخلاف شرط مندرج در سند اجاره از جمله عوايد حاصل از اجاره زمين موقوفه مي‌باشد و علي‌القاعده مقتضاي شرط ضمن عقد و لزوم رعايت غبطه و صرفه موقوفه آن است كه بخشي از سرقفلي حاصل در سهم ملك موقوفه مورد اجاره قرار گيرد ماده 5 آيين‌نامه نحوه و ترتيب وصول پذيره اهدائي كه به تجويز ماده 13 قانون فوق‌الاشعار تصويب شده است مغايرتي با قانون ندارد.
‌ماده 6 ـ انتقالات اختياري بين مستأجر موقوفه طبقه اول ارثي وي همچنين در انتقالات قهري مستأجر از پرداخت پذيره معاف مي‌باشد.
‌ماده 7 ـ زمين‌هاي وقفي كه جهت امور آموزشي، بهداشتي و اداري به مؤسسات دولتي و نهادهاي انقلابي اجاره داده مي‌شود مادام كه در همان جهت مورد‌استفاده قرار مي‌گيرد از پرداخت پذيره معاف است و چنانچه نحوه استفاده از مورد اجازه را تغيير و يا بخواهند تغيير به غير انتقال دهند در اين صورت 30% قيمت‌عادله زمين را بايد به موقوفه پرداخت نمايند.
‌اصلاحيه آيين‌نامه نحوه و ترتيب وصول پذيره و اهدايي
1380.02.09 - 161
‌نقل از شماره 16370-1380.2.23 روزنامه رسمي
‌شماره 5806 . ت 24162 هـ 1380.2.16
‌هيأت وزيران در جلسه مورخ 1380.2.9 بنا به پيشنهاد شماره 4666-925.110.8979.26 مورخ 1379.9.15 وزارت كشاورزي (‌سابق) و به استناد‌تبصره ماده (13) قانون تشكيلات و اختيارات سازمان حج و اوقاف و امور خيريه - مصوب 1363 - تصويب نمود:
‌در ماده (7) آيين‌نامه نحوه و ترتيب وصول پذيره و اهدايي موضوع تصويب نامه شماره 13078 مورخ 1365.2.22، عبارت «‌وزارتخانه‌ها و شركتهاي‌دولتي كه تمام سرمايه آنها به دولت تعلق دارد» پس از عبارت «‌مؤسسات دولتي» اضافه مي‌شود.
‌معاون اول رييس جمهور - حسن حبيبي
‌اصلاح آيين‌نامه نحوه و ترتيب وصول پذيره و اهدايي
1380.11.17 - 1706
‌نقل از شماره 16606-1380.12.8 روزنامه رسمي
‌شماره .53175ت 25875 هـ 1380.11.21
‌وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي
‌هيأت وزيران در جلسه مورخ 1380.11.17 بنا به پيشنهاد شماره 48451‌مورخ 1380.10.26 معاونت حقوقي و امور مجلس رييس جمهور و به‌استناد ماده (13) قانون تشكيل اختيارات سازمان حج و اوقاف و امور خيريه - مصوب 1363 - تصويب نمود:
‌ماده(7) آيين‌نامه نحوه و ترتيب وصول پذيره و اهدائي موضوع تصويب‌نامه شماره 13078 مورخ 1365.2.22 به شرح زير اصلاح شود:
«‌ماده 7 - زمينهاي وقفي كه جهت امور آموزشي، بهداشتي و اداري به وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتي و شركتهاي دولتي كه تمام سرمايه آنها متعلق به‌دولت است و نهادهاي انقلابي اجاره داده مي‌شود مادام كه در همان جهت مورد استفاده قرار مي‌گيرد از پرداخت پذيره معاف است مشروط به اينكه‌موارد مذكور حسب مورد جزء مصرف عوايد موقوفه باشد و چنانچه نحوه استفاده از مورد اجاره را تغيير و يا بخواهند به غير انتقال دهند در اين صورت‌سي درصد(30%) قيمت عادلانه زمين را به موقوفه پرداخت نمايند.»
‌ضمناً ماده (13) آيين‌نامه اجرايي قانون تشكيلات و اختيارات سازمان حج و اوقاف و امور خيريه موضوع تصويب‌نامه شماره 95270 مورخ1365.2.22 با اين اصلاحيه لازم‌الاجرا مي‌گردد.
‌معاون اول رييس جمهور - محمدرضا عارف
اصلاح ماده (7) آيين‌نامه نحوه و ترتيب وصول پذيره و اهدايي
شماره : .36219ت26906‌ه‍
‌تاريخ : 1381.07.28
‌وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي
‌هيأت وزيران در جلسه مورخ 1381.7.24 بنا به پيشنهاد شماره 7684 مورخ 1381.5.5 معاونت‌حقوقي و امور مجلس رييس جمهور و به استناد ماده (13) قانون تشكيلات و اختيارات سازمان حج و اوقاف‌و امور خيريه - مصوب 1363 - تصويب نمود:
‌در ماده (7) آيين‌نامه نحوه و ترتيب وصول پذيره و اهدايي، موضوع تصويبنامه شماره 13078 مورخ1365.2.22، عبارت «‌مشروط به اينكه موارد مذكور حسب مورد جزء مصرف عوايد موقوفه باشد» قبل از‌عبارت «‌چنانچه نحوه استفاده از مورد اجاره» اضافه گردد.
‌محمدرضا عارف - معاون اول رييس‌جمهور
اصلاح مواد (1) و (7) آيين‌نامه نحوه و ترتيب وصول پذيره و اهدايي
شماره‌ : .44052ت 29363ه¨
تاريخ : 1382.08.07
سازمان اوقاف و امور خيريه
هيأت وزيران در جلسه مورخ 1382.8.4 بنا به پيشنهاد شماره 1.2.230.201 مورخ 1382.1.30 سازمان‌اوقاف و امور خيريه و به استناد تبصره ماده (13) قانون تشكيلات و اختيارات سازمان حج و اوقاف و امور خيريه ـمصوب 1363 ـ تصويب نمود:
مواد (1) و (7) آيين‌نامه نحوه و ترتيب وصول پذيره و اهدايي‌، موضوع تصويبنامه شماره 13078 مورخ1365.2.22 به شرح زير اصلاح مي شود:
" ماده 1ـ در مواردي كه زمين بلامعارض وقفي‌، ابتدائاً با اعطاي حق تملك اعيان جهت احداث واحدمسكوني و اداري‌، خدماتي و صنعتي داراي موافقت اصولي به اجاره واگذار مي‌شود، مبلغي متناسب با قيمت‌عادله روز زمين كه در هر حال نبايد از 30% قيمت آن كمتر باشد طبق نظر كارشناس رسمي دادگستري و يا دو نفر خبرهمحلي به هنگام تنظيم سند اجاره به عنوان پذيره اهدايي علاوه بر مال‌الاجاره عادله روز از متقاضي اعم از شخصحقيقي يا حقوقي دريافت خواهد شد.
ماده 7ـ در صورتي كه مورد استفاده از زمين منطبق با نيات واقف نباشد كليه وزارتخانه‌ها، سازمانها ومؤسسات دولتي و وابسته به دولت و مؤسسات عمومي غيردولتي نظير شهرداريها و نيز نهادهاي انقلابي مشمول‌پرداخت پذيره طبق اين آيين‌نامه خواهند بود."
محمدرضا عارف - معاون اول رئيس جمهور
‌ماده 8 ـ اعطاي حق تملك اعياني در مورد اراضي موقوفه‌اي كه بنا به تشخيص مراجع ذيصلاح كاربري زارعي دارد ممنوع بوده و در ايجار آنها پذيره دريافت‌نخواهند شد.
‌ماده 9 ـ در مواردي كه در ميزان نحوه و ترتيب وصول پذيره و سرقفلي و يا تغيير نحوه استفاده از موارد اجازه بها و يا اختلافي بوجود آيد نظر سرپرست سازمان‌ملاك عمل خواهد بود.
‌ماده 10 ـ وجوهي كه از محل پذيره و سرقفلي حاصل از اجازه و استيجار رقبات موقوفه و يا به عنوان اهدايي دريافت مي‌گردد جزو عوايد همان موقوفه‌محسوب و علي ماقرره الواقف به مصرف مي‌رسد و در صورتي كه از عوايد مذكور پس از وضع مخارج ضروري و اجراي نظر واقف مبلغ متنابهي باقي بماند كه‌بتوان رقبه جديدي خريداري و با اقدام به احداث بنادر قسمتي از اراضي آن نمود، به منظور استمرار و بقاي موقوفه و تأمين نظر واقف و تضمين بيشتر آن براي‌سال‌هاي آينده با رعايت صلاح و صرفه وقف و با تحصيل مجوز از سرپرست سازمان عمل خواهد شد.
‌تبصره ـ پذيره‌هاي ماخذه در موقع ايجار موقوفات خاص متعلق به كليه بطون است و مي‌بايد جهت استفاده آنان سرمايه گذاري شود.
‌ماده 11 ـ ادارات اوقاف و متوليان بايد حتي‌الامكان قبل از ايجار اراضي موقوفه بررسي لازم را معمول تا در صورتي كه زمين وقفي جهت ايجاد مسكن، كارگاه و‌يا واحدهاي صنعتي مناسب و مفيد باشد با هماهنگي ادارات ذيربط و با استفاده از منابع مالي ممكن و يا مشاركت بانك‌ها رأساًاقدام به احداث ساختمان نموده‌و با توجه به نحوه سرمايه‌گذاري مورد بهره‌برداري قرار گيرد.‌بديهي است در صورت عدم امكانات لازم براي اجراي اين ماده برابر مفاد آيين‌نامه اجرايي قانون‌تشكيلات و اختيارات سازمان حج و اوقاف و امور خيريه و ساير مواد آيين‌نامه اقدام شود.
‌تبصره ـ اراضي موقوفه‌اي كه براي ساختمان واحدهاي تجاري اعم از پاساژ و غير مناسب باشد مي‌يابد توسط متصديان امور وقف نسبت به احداث آنها رأساً‌اقدام و سپس از طرق نشر آگهي مزايده به اجاره واگذار شود.
‌ميرحسين موسوي - نخست‌وزير
‌آيين‌نامه كيفيت تحقيق در شعب تحقيق سازمان حج و اوقاف و امور خيريه
‌هيأت وزيران در جلسه مورخ 1365.9.30 بنا به پيشنهاد شماره 11.2038.8.590 مورخ 1365.4.19 وزارت ارشاد اسلامي به استناد ماده 17 قانون‌تشكيلات و اختيارات سازمان حج و اوقاف و امور خيريه مصوب 63.10.2 مجلس شوراي اسلامي آيين‌نامه (‌كيفيت تحقيق و رسيدگي) در شعب تحقيق‌سازمان حج و اوقاف و امور خيريه را به شرح زير تصويب نمودند:
‌ماده 1 ـ شعب تحقيق شامل دو قسمت حقوقي و حساب‌رسي است و هر شعبه مركب از يك رييس و دو محقق مي‌باشد.
‌در هر حوزه تحقيق رييس شعبه حقوقي رياست هيأت تحقيق آن حوزه را به عهده خواهد داشت جز در تهران مه تركيب و اداره هيأت‌هاي تحقيق به ترتيب مقرر‌در تشكيلات سازمان حج و اوقاف و امور خيريه خواهد بود.
‌تبصره ـ شركت هر يك از محققين هر شعبه در رسيدگي با تصميم رييس شعبه است.
‌ماده 2 ـ شعبه صالحه براي رسيدگي به درآمد و هزينه موقوفات و مؤسسات خيريه مشمول قانون تشكيلات و اختيارت سازمان حج و اوقاف و امور خيريه و‌آيين‌نامه اجرايي آن شعبه محل مصرف عوايد موقوفه و محل ثبت مؤسسه است چنانچه محل مصرف عوايد يا منطقه فعاليت و عمليات مؤسسه در حوزه‌هاي‌مختلف باشد تعيين شعبه رسيدگي‌كننده با سرپرست سازمان خواهد بود بديهي است در صورت لزوم شعبه مربوطه مي‌تواند به ساير شعب حساب‌رسي نيابت‌دهد و شعب حقوقي به امور مربوط به حوزه هر يك از آنها رسيدگي خواهد نمود.
‌ماده 3 ـ رؤساي شعب حقوقي از بين مستخدمين ليسانسيه حقوق يا الهيات كه سابقه خدمات اوقافي يا قضايي آنها كمتر از پنج سال نباشد انتخاب مي‌شوند‌مشروط بر اين كه سابقه محكوميت اداري يا انتظامي از درجه انفصال موقت به بالا نداشته باشند. محققين شعب حقوقي نيز بايد واجدشرايط مذكور باشند مگر‌شرط مدت خدمات اوقافي يا قضايي كه حداقل سه سال سابقه خدمات كافي خواهد بود.
‌ماده 4 ـ رؤساي شعب حساب‌رسي از بين مستخدمين ليسانسيه مطلع در امر حسابداري با داشتن حداقل 5 سال سابقه خدمت اوقافي انتخاب خواهند شد‌مشروط بر اين كه محكوميت اداري از درجه انفصال موقت به بالا نداشته باشند محققين شعب حساب‌رسي بايد داراي شرايط مذكور باشند ولي داشتن حداقل‌سه سال سابقه خدمت اوقافي كافي خواهد بود.
‌تبصره ـ سرپرست سازمان حج و اوقاف و امور خيريه در صورت ضرورت مي‌تواند از بين افراد مطلع كه در امور حقوقي و حسابداري تجربياتي دارند فردي را به‌عنوان محقق حقوقي يا حساب‌رس انتخاب و شاغلين فعلي ادارات و شعب تحقيق را نيز ابقا نمايد.
‌ماده 5 ـ رييس دبيرخانه اداره كل تحقيق و مسئول دبيرخانه ادارات تحقيق استان‌ها از بين كارمندان ديپلمه و يا ساير مستخدمين واجدشرايطي كه حداقل سه يال‌سابقه خدمت در امور اوقافي داشته باشند انتخاب مي‌گردند.
‌تبصره 1 ـ سازمان حج و اوقاف و امور خيريه مي‌تواند به تعداد لازم شعب تحقيق در مراكز استان‌ها و شهرستان‌ها تشكيل دهد و محدوده فعاليت آنها را به عنوان(‌حوزه تحقيق) معين نموده و عنداللزوم تغيير دهد.
‌تبصره 2 ـ شعب تحقيق در صورت ضرورت مي‌توانند با كسب موافقت اداره كل تحقيق موقتاً از وجود محققين يك شعبه در شعبه ديگر استفاده نمايند.
‌ماده 6 ـ وظايف ادارات و شعب تحقيق به شرح ذيل است:
‌الف ـ وظايف شعب حقوقي:
1 - تحقيق و رسيدگي و اعلام نظر در مورد تشخيص متولي و ناظر و موقوف عليهم موقوفات.
2 ـ تحقيق و رسيدگي و اعلام نظر در مورد وقفيت املاك و تشخيص موقوفات عام از خاص.
3 ـ تشخيص موقوفات مجهول التوليه يا بدون متولي.
4 ـ رسيدگي و اظهارنظر در مورد تطبيق مصارف درآمد موقوفات با مفاد وقف‌نامه يا ساري استناد مربوطه در صورت ابهام و يا بروز اختلاف.
5 ـ تحقيق و رسيدگي در مورد تعدي و تفريط يا مسامحه و اهمال متوليان و امنا و نظار و مديران مؤسسات خيريه از انجام وظايف يا استنكاف از اجراي مقررات‌اوقافي در امور موقوفه و مؤسسات خيريه و تنظيم گزارش و ارسال به دادگاه و در صورت احراز تعدي و تفريط و تخلف، اعلام جرم و انعكاس موضوع به‌دادسرا.
6 ـ رسيدگي و اظهارنظر در مورد مصرف درآمد موقوفات متعذرالمصرف و موقوفاتي كه عوايد آنها به علت قلت‌ولو با پس‌انداز چند سال براي اجراي نظر واقف‌كافي نيست يا به علت كثرت عوايد زايد بر مصارف متعارف باشد بر طبق تبصره ماده 8 قانون تشكيلات و اختيارات سازمان حج و اوقاف و امور خيريه.
7 ـ رسيدگي و صدور گواهي مصرف نسبت به موقوفاتي كه فاقد وقف‌نامه يا مدارك وقفيت معتبر بوده و در سنوات گذشته بر مبناي سيره جاريه عمل شده است.
ب ـ وظايف شعب حساب‌رسي:
1 ـ رسيدگي به درآمد و هزينه موقوفات و بقاع و اماكن متبركه اسلامي و مؤسسات و انجمن‌هاي خيريه‌اي كه به موجب قانون و آيين‌نامه‌هاي مربوطه اداره امور‌آنها به عهده سازمان حج و اوقاف و امور خيريه محول شده يا مي‌شود.
2 ـ تطبيق اسناد هزينه و درآمد موقوفات با مفاد وقف‌نامه يا ساير اسناد مربوطه.
3 ـ صدور مفاصاحساب براي اسناد درآمد و هزينه‌هايي كه به موجب بند 1 وظايف شعب حساب‌رسي از طريق ادارات اوقاف به ادارات تحقيق ارسال مي‌شود.
4 ـ تطبيق رقبات مندرج در بودجه با وقف‌نامه و يا ساير مدارك معتبر.
5 ـ تطبيق درآمد رقبات مندرج در بودجه با مدارك تعيين‌كننده درآمد.
‌ماده 7 ـ شعب تحقيق بنا به درخواست اشخاص يا ادارات حج و اوقاف امور خيريه نسبت به موارد مذكور در ماده ششم رسيدگي و اظهارنظر مي‌نمايد. هرگاه در‌موارد مذكور اشخاص مستقيماً به دادگاه مدني خاص دادخواست تسليم كرده باشند دادگاه مي‌تواند مراتب را به اداره حج و اوقاف و امور خيريه و به نزديكترين‌شعبه تحقيق ارجاع نموده تا شعبه مذكور براساس اين آيين‌نامه به موضوع رسيدگي و نتيجه را به دادگاه ارجاع‌كننده اعلام مي‌نمايند.
‌تبصره ـ ادارات حج و اوقاف و امور خيريه بايد ظرف مدت سه روز از تاريخ وصول درخواست و ضمايم، مدارك را به اداره تحقيق مربوطه بفرستند.
‌ماده 8 - وظايف دبيرخانه ادارات تحقيق:
1 - ثبت درخواست واصله و تسليم رسيد به متقاضي با ذكر شماره ثبت آن.
2 ـ اگر درخواست از لحاظ طرز تنظيم و يا ضمايم آن ناقص باشد دبيرخانه مراتب را ظرف سه روز پس از وصول جهت رفع نقص به درخواست‌كننده يا وكيل او‌اخطار خواهد كرد تا ظرف مدت 10 روز از تاريخ ابلاغ اخطاريه با رعايت مسافت رفع نقص كند والا تا رفع نقص رسيدگي به درخواست متوقف خواهد شد.
3 ـ پس از آن كه درخواست كامل تشخيص داده شد دبيرخانه نسخه‌اي از آن را با ضمايم در پرونده مخصوص كه ترتيب مي‌دهد بايگاني و نسخه‌هاي ديگر را با‌پيوست‌ها به طرف ابلاغ مي‌نمايد كه ظرف مدت 10 روز از تاريخ دريافت با رعايت مسافت طبق قانون آيين دادرسي مدني پاسخ كتبي خود را با مدارك مربوط به‌تعداد تقاضاكنندگان و با يك نسخه اضافي به اداره تحقيق ارسال دارند.
‌ماده 9 ـ شعب تحقيق در صورتي كه رسيدگي به درخواست را خارج از وظايف خود بدانند ضمن تعيين مرجع صالح عدم صلاحيت خود را اعلام خواهند نمود.
‌تبصره 1 ـ در صورتي كه ادارات حج و اوقاف و امور خيريه و اشخاص در مهلت مقرر از پرونده‌هاي حقوقي رفع نقص ننمايند شعب حقوقي مي‌توانند پرونده‌مربوطه را ارز نوبت رسيدگي خارج نمايند.
‌رسيدگي مجدد منوط به تسليم درخواست جديد و رفع نقص خواهد بود.
‌تبصره 2 ـ چنانچه ادارات حج و اوقاف و امور خيريه و اشخاص ذي‌نفع نسبت به پرونده‌هاي حساب‌رسي در مهلت مقرر رفع نقص ننمايند شعب حساب‌رسي‌پرونده مربوطه را از نوبت رسيدگي خارج نموده در خصوص موقوفات متصرفي مراتب را جهت كسب تكليف به سازمان مركزي گزارش مي‌نمايند و در مورد‌موقوفات غير متصرفي برابر ماده 25 آيين‌نامه اجرايي قانون تشكيلات و اختيارات سازمان حج و اوقاف و امور خيريه عمل خواهند نمود.
‌ماده 10 ـ اگر محل اقامت كسي كه شعب تحقيق براي او اخطاريه و دعوت‌نامه مي‌فرستند معلوم نباشد و يا به هر صورت ابلاغ مقدور نشود در صورت لزوم‌شعب تحقيق مي‌توانند به تقاضا و به هزينه متقاضي موضوع و اوقاف رسيدگي را يك بار به وسيله نشر آگهي در روزنامه رسمي و يكي از روزنامه‌هاي‌كثيرالانتشار محلي به طرف ابلاغ نمايد. هرگاه اخطارشونده در مهلت مقرر پاسخ ندهد يا در جلسه رسيدگي حاضر نشود شعب تحقيق به موضوع رسيدگي و‌اعلام نظر مي‌نمايند.
‌تبصره ـ در صورت تجديد جلسه نيازي به تجديد آگهي نخواهد بود.
‌ماده 11 ـ در مواردي كه نام اداره حج و اوقاف و امور خيريه در درخواست قيد نشده باشد شعب تحقيق موظفند كه درخواست و ضمايم آن و وقت رسيدگي و‌پاسخ را از طريق دبيرخانه تحقيق بهادار حج و اوقاف و امور خيريه مربوطه ابلاغ كنند تا نماينده خود را به شعبه تحقيق اعزام دارد و يا نظر مشروح و مستدل‌خود را به صورت لايحه ارسال نمايد.
‌ماده 12 ـ شعب تحقيق مي‌توانند به تقاضاي طرفين قرار استماع شهادت شهود و تحقيقات محلي و ارجاع امر به كارشناس و هر نوع تحقيقات ديگري را كه براي‌روشن شده موضوع لازم بدانند صادر و اجرا نمايند مخارج اجراي قرار به عهده متقاضي است و در صورتي كه شعبه تحقيق استماع شهادت شهود و تحقيقات‌محلي و ارجاع به كارشناس و هر نوع تحقيقات ديگري را لازم بداند مخارج به عهده طرفين است.
‌تبصره 1 ـ عدم توزيع دستمزد كارشناس حسب مورد به عهده شعبه خواهد بود.
‌ماده 13 ـ شعب تحقيق مي‌توانند تحقيق در هر امري را كه لازم بدانند به شعب تحقيق حوزه ديگر نيابت داده و در صورت نبودن شعبه تحقيق به اداره حج و‌اوقاف و امور خيريه محل محول كنند. در اين صورت شعب و ادارات مزبور مكلفند مورد نيابت را انجام و نتيجه را با مدارك و مستندات مربوطه به شعبه‌ارجاع‌كننده ارسال دارند.
‌ماده 14 ـ شعب تحقيق پس از آماده شدن پرونده براي اظهار نظر ظرف ده روز مبادرت به صدور نظريه مي‌نمايند تصميمات و نظرات شعب تحقيق در كليه موارد‌بايد موجه و مدلل باشد و ظرف پنج روز به طرفين ابلاغ شود.
‌ماده 15 ـ رسيدگي در شعب تحقيق به وسيله رييس و يكي از محققان خواهد بود و نظريه آن دو در صورت توافق مناط اعتبار مي‌باشد در هر مورد كه اختلاف‌نظر حاصل شود محقق ديگر همان شعبه براي مشاوره در موضوع اختلاف ضميمه خواهد شد و تصميمات و نظريه اكثريت ملاك عمل خواهد بود. در صورت‌غيبت رييس شعبه رسيدگي به موضوع به عهده محققين خواهد بود و عضو ارشد به جاي رييس شعبه انجام وظيفه خواهد كرد.
‌ماده 16 ـ ادارات حج و اوقاف و امور خيريه و اشخاص ذي‌نفع در صورتي كه اعتراض داشته باشند مي‌توانند پس از ابلاغ نظر شعبه تحقيق اعتراض خود را‌دادگاه‌هاي دادگستري طرح نمايند.
‌ماده 17 ـ قرار تحقيق محلي و استماع شهادت شهود و تعيين خبره و اعطا نيابت به شعب تحقيق يا ادارات حوزه ديگر قابل اعتراض نيست. ادارات حج و اوقاف‌و امور خيريه و اشخاص ذي‌نفع بايد تسهيلات لازم براي اجرا قرار را فراهم كنند.
‌ماده 18 - رسيدگي به درآمد موقوفه قبل از ارسال صورت حساب طبق بودجه ارسالي خواهد بود.
‌تبصره ـ بودجه‌اي كه در سه ماهه آخر سال تنظيم شده و يا بودجه اصلاحي كه احتمالاً در طي سال تنظيم مي‌گردد همراه با مدارك وقفيت مصرف و با ساير‌مدارك تأييدكننده درآمد اعم از (‌اسناد اجاره، قراردادها، صورت جلسه، استشهاديه و نظريه كارشناس يا خبره محلي در مورد پذيره و مال‌الاجاره) جهت رسيدگي‌و محاسبه در اختيار محققين حساب‌رسي شعبه‌اي كه پرونده در آن مفتوح است قرار مي‌گيرد.
‌ماده 19 ـ پرونده حساب‌رسي موقوفه در اول سال مفتوح و پس از وصول صورت حساب و رسيدگي و صدور مفاصاحساب مختومه مي‌گردد.
‌تبصره - رسيدگي به عوايد و اسناد هزينه موقوفه بايستي در يك شعبه انجام پذيرد.
‌ماده 20 ـ شعب حساب‌رسي تحقيق مكلفند به صورت حساب‌هاي واصله رسيدگي و در صورت داشتن نقص ظرف مدت ده روز به ادارات حج و اوقاف و امور‌خيريه و اشخاص ذي‌نفع اخطار كنند كه در مهلت مقرر رفع نقص نمايند.
‌ماده 21 ـ صورت حساب هر سال در سه ماهه اول سال بعد، ارسال و پس از رفع نقص حداكثر در مدت يك ماه رسيدگي و مفاصاحساب صادر خواهد شد.
‌ماده 22 ـ عوايد موقوفه از محل (‌اجاره، پذيره، سرقفلي، اهدايي، نذور و فروش اموال ... و غيره) در مفاصاحساب بايستي به تفكيك و براساس بودجه‌هاي‌تنظيمي به اضافه موجودي آخر سال اعم از وصولي (‌ موجودي نقدي) والا وصولي قيد گردد.
‌تبصره ـ موجودي اول سال 1363 موقوفات براساس مفاصاحساب‌هاي صادره براي سال 1362 ملاك عمل بوده و چنانچه مفاصاحساب صادر نشده و يا‌موجودي مفاصاحساب صادره متضمن لاوصولي‌ها نبوده و يا مورد اعتراض اداره حج و اوقاف و امور خيريه مربوطه قرار گرفته باشد شعبه رسيدگي‌كننده مكلف‌است به وضع مالي گذشته موقوفه رسيدگي و براي تسريع در امر حساب‌رسي با مفتوح نگهداشتن حساب‌هاي قبلي موجودي اول سال 1363 اعم از موجودي‌نقدي ولاوصولي‌ها را طي صورت جلسه‌اي با امضاي متولي و ناظر (‌در صورت داشتن متولي و ناظر) و حسابدار و رييس اداره با استفاده از دفتر معين و تعيين‌لاوصولي‌ها برابر اسناد و قراردادهاي اجاره مشخص نمايند.
‌ماده 23 ـ صدور مفاصاحسابي كه به موجب آن موقوفه بدهكار شود ممنوع است مگر در مواردي كه با توجه به تبصره ذيل ماده 6 قانون تشكيلات و اختيارات‌سازمان حج و اوقاف و امور خيريه و طبق نظر كارشناس در امور عمراني، ثبتي و يا محاكماتي باشد بديهي است در اين صورت ضمن رسيدگي به كليه هزينه‌هاي‌انجام شده مبلغ بدهي در توضيحات زير مفاصاحساب منعكس و سنوات بعد مبلغ بدهي يا قسمتي از آن تصفيه مي‌گردد.
‌ماده 24 ـ ادارات تحقيق موظفند برنامه منظمي براي رسيدگي به امور حساب‌رسي شهرستان‌هاي تابع حوزه مورد عمل خود تنظيم و به ادارات اوقاف‌شهرستان‌ها ابلاغ نمايند. بر طبق اين برنامه شعب حساب‌رسي در مدت معيني از سال متناسب با حجم كار در هر يك از شهرستان‌ها در همان شهرستان تشكيل‌خواهد شد و شعبه مربوطه به حساب موقوفات آن شهرستان مطابق مقررات رسيدگي خواهد نمود.
‌ماده 25 ـ هرگاه ادارات حج و اوقاف و امور خيريه و اشخاص ذي‌نفع در مهلت مقرر اقدام به رفع نقص از اسناد هزينه ارسالي نكنند شعب حساب‌رسي تحقيق به‌آن قسمت از اسناد هزينه كه متكي به مدارك قابل قبول باشد رسيدگي و به هزينه قطعي منظور نموده و مفاصاحساب صادر خواهند نمود و بقيه وجوه اسناد رفع‌نقص نشده و مردودي را با ذكر دليلي جزو موجودي موقوفه منظور مي‌نمايند.
‌تبصره ـ ادارات تحقيق موظفند كتباً استرداد وجوهي را كه در مفاصاحساب صادره مردود اعلام شده است به اداره حج و اوقاف و امور خيريه محل و اشخاص‌ذي‌نفع ابلاغ نمايند در صورتي كه وجوه مذكور تا يك ماه پس از قطعيت مفاصاحساب تحقيق مسترد مراتب از طريق اداره كل تحقيق جهت تعقيب قانوني به‌سازمان اعلام خواهد شد.
‌ماده 26 ـ پس از رسيدگي به صورت حساب و صدور مفاصاحساب كليه اسنادي كه به حساب پذيرفته شده با مهر (‌رسيدگي و به حساب پذيرفته شد) ممهور و‌توسط شعبه مربوطه در پرونده ضبط مي‌شود و آن قسمت از اسناد هزينه كه مردود مي‌شود بايستي به مهر (‌رسيدگي و مردود گرديد) ممهور و در پرونده مربوطه‌نگهداري شود.
‌تبصره ـ در صورتي كه صاحبان اسناد استرداد اصول اسناد را تقاضا كنند پس از مهر كردن آنها به شرح ماده فوق فتوكپي اسناد با هزينه متقاضي تهيه و بايگاني‌گرديده و اصول اسناد در قبال اخذ رسيد مسترد مي‌شود.
‌ماده 27 ـ صورت حساب موقوفات متصرفي كه درآمد آنها تا پانصد هزار ريال است به وسيله شعب حساب‌رسي تحقيق محل رسيدگي خواهد شد و بيشتر از‌مبلغ مذكور در شعب حساب‌رسي مركز در رسيدگي قرار مي‌گيرد.
اصلاح ماده (۲۷) آيين‌نامه کيفيت تحقيق در شعب تحقيق سازمان حج و اوقاف و امور خيريه
شماره۱۴۵۵۵۲/ت۴۹۳۱۴هـ                                                   ۶/۹/۱۳۹۲
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي
هيئت وزيران در جلسه مورخ ۲۹/۸/۱۳۹۲ بنا به پيشنهاد شماره ۳۵۱۹۸/۱ مورخ ۱۳/۳/۱۳۹۲ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي و به استناد ماده (۱۷) قانون تشکيلات و اختيارات سازمان حج و اوقاف و امورخيريه ـ مصوب۱۳۶۳ـ تصويب نمود:
در ماده (۲۷) آيين‌نامه کيفيت تحقيق در شعب تحقيق سازمان حج و اوقاف و امور خيريه، موضوع تصويب‌نامه شماره ۹۳۳۶۶ مورخ ۱۸/۱۰/۱۳۶۵، عبارت «مبلغ پانصد ميـليون» جايگزين عـبارت «پانصـد هزار» و يک تبصره به شرح زير به آن الحاق مي‌شود:
تبصره ـ سقف صورت حساب موقوفات متصرفي قابل رسيدگي در شعب حسابرسي تحقيق محل براي سالهاي آينده بر مبناي نرخ تورم سالانه اعلامي بانک مرکزي جمهوري اسلامي ايران توسط سرپرست سازمان اوقاف و امور خيريه تعيين مي‌شود.
معاون اول رئيس‎جمهور ـ اسحاق جهانگيري
‌ماده 28 ـ ادارات تحقيق مكلفند دفاتر مخصوصي براي ثبت موقوفات حوزه مورد عمل خود تنظيم نمايند و بر مبناي آن صورت حساب‌هايي را كه از ظرف‌مهلت مقرر در اين آيين‌نامه و قانون مربوط نرسيده باشد با صدور اخطار ده روز مطالبه كنند و در صورت عدم ارسال صورت حساب موقوفات متصرفي به اداره‌تحقيق در ظرف مدت سه ماه اول سال بعد، اداره تحقيق موظف است موضوع را جهت اتخاذ تصميم به سرپرست سازمان حج و اوقاف و امور خيريه اعلام‌نمايد.
‌ماده 29 ـ نظرات و مفاصاحساب‌هاي صادره و تصميمات شعب تحقيق براي ساير شعب و ادارات حج و اوقاف و امور خيريه و اشخاص ذي‌مدخل مادام كه از‌مراجع ذي‌صلاح قضايي دستور منع اجراي موقت يا حكم قطعي مبني بر الغا يا تصحيح يا تغيير آنها صادر نشده باشد لازم‌الاجرا است.
‌تبصره - در مواردي كه به تشخيص سرپرست سازمان حج و اوقاف و امور خيريه تصميمات و نظريات شعب تحقيق از نظر موازين شرعي مواجه با اشكال باشد‌موضوع به شعبه تصميم‌گيرنده ابلاغ خواهد شد تا نسبت به تصحيح و اصلاح آن اقدام نمايند.
‌ماده 30 ـ هرگاه در تنظيم نظريه يا مفاصاحساب سهو قلم يا اشتباهات ديگري رخ دهد شعب صادركننده نظريه يا مفاصاحساب رأساً و يا بنا به درخواست نظريه‌و يا در برگ ديگري كه ضميمه آن مي‌شود نوشته و امضا خواهد شد به هر صورت صدور اصلاحيه در حواشي پشت نسخه موجود در پرونده و دفتر نظريات و‌قرارها بايد توسط مسئول دبيرخانه تحقيق قيد و امضا و رونوشت نظريه اصلاحي كليه نسخ موجود در پرونده و دفتر نظريات و قرارها بايد توسط مسئول‌دبيرخانه تحقيق قيد و امضا و رونوشت نظريه اصلاحي به طرفين ابلاغ شود تابع مقررات اصل نظريه مي‌باشد.
‌دادن رونوشت نظريه بدون قيد وجود اصلاحيه و ضميمه بودن آن ممنوع است.
‌ماده 31 ـ اوراق و اخطاريه‌هايي كه در مورد تصميمات شعب ادارات تحقيق و از طرف آنان صادر مي‌شود به وسيله مأمورين اوقاف يا مأمورين انتظامي ابلاغ‌خواهد شد.
‌ماده 32 ـ اداره كل تحقيق به اموري كه از طرف سازمان حج و اوقاف و امور خيريه و ادارات تحقيق استان‌ها ارجاع شود در هيأتي مركب از مديركل تحقيق يا‌معاون وي و رييس شعبه حقوقي و يكي از رؤساي شعب حساب‌رسي مركزي رسيدگي كرده نظريه مشورتي خواهد داد.
‌ماده 33 ـ مواردي كه در اين آيين‌نامه پيش‌بيني نشده در حدود صلاحيت قانوني شعب تحقيق بر طبق مقررات قانون آيين دادرسي مدني و متون فقهي فقها عمل‌خواهد شد.
‌ميرحسين موسوي - نخست‌وزير
اصلاح آيين‌نامه كيفيت تحقيق در شعب تحقيق سازمان حج و اوقاف و امور خيريه
شماره‌ : .44065ت‌29364ه¨
تاريخ : 1382.08.07
سازمان اوقاف و امور خيريه
هيأت وزيران در جلسه مورخ 1382.8.4 بنا به پيشنهاد شماره 1.2.230.201 مورخ 1382.1.30 سازمان‌اوقاف و امور خيريه و به استناد ماده (17) قانون تشكيلات و اختيارات سازمان حج و اوقاف و امور خيريه ـ مصوب‌1363 ـ تصويب نمود:
1 ـ عنوان آيين‌نامه كيفيت تحقيق در شعب تحقيق سازمان حج و اوقاف و امور خيريه‌، موضوع تصويبنامه‌شماره 93366 مورخ 1365.10.18 به «آيين‌نامه كيفيت تحقيق در شعب تحقيق سازمان اوقاف و امور خيريه‌»اصلاح مي‌شود.
2 ـ ماده (29) آيين‌نامه يادشده به شرح زير اصلاح مي‌گردد:
" ماده 29ـ اجراي نظريه‌هاي شعب تحقيق در موارد تعدي يا تفريط و مسامحه و اهمال متولي يا ناظر، موضوع‌ماده (7) قانون تشكيلات و اختيارات سازمان حج و اوقاف و امورخيريه منوط به تأييد و صدور حكم قطعي دادگاه‌است‌.
تبصره 1ـ ساير نظرات و مفاصا حسابهاي صادره و تصميمات شعب تحقيق در محدوده وظايف قانوني آنها،براي شعب ديگر و ادارات اوقاف و امور خيريه و اشخاص ذي‌نفع قابل اجرا است‌، مگر اينكه از مراجع ذي‌صلاح‌قضايي دستور توقف موقت اجراي حكم قطعي مبني بر الغا يا تصحيح يا تغيير آنها صادر شود.
تبصره 2ـ تصميمات و نظريه‌هاي شعب تحقيق در ساير امور و موضوعات ماده (7) قانون يادشده‌، مذكور دراين ماده‌، در مواردي كه به نظر نماينده ولي‌فقيه و سرپرست سازمان اوقاف و امور خيريه از نظر موازين شرعي‌مواجه با اشكال باشد، به درخواست وي به شعبه تحقيق ديگري جهت رسيدگي مجدد ارجاع مي‌شود تا نسبت به‌اصلاح آن اقدام نمايند."
محمدرضا عارف - معاون اول رييس جمهور
معافيت سازمان حج و اوقاف‌، موقوفات عام‌، اماكن مذهبي از پرداخت هزينه‌هاي دادرسي و... بخشنامه به مراجع قضايي كشور و سازمان‌هاي تابعه بنا به تصويب شوراي عالي قضايي در جلسه شماره 280مورّخ‌1366.3.10 اعلام مي‌شود:به صراحت تبصره ماده 9 قانون تشكيلات و اختيارات سازمان حج و اوقاف و امور خيريه مصوّب‌1363.10.2 سازمان حج و اوقاف و امور خيريه‌، موقوفات‌عام‌، بقاع‌متبركه‌، اماكن‌مذهبي‌،مدارس‌علوم‌ديني و مؤسسات و بنيادهاي خيريه از پرداخت مخارج و هزينه‌هاي دادرسي وثبتي و اجرايي معاف مي‌باشند (كلمه مخارج‌، مذكور در تبصره ذيل ماده 9 قانون فوق‌الذكر،شامل كليه هزينه‌ها اعم از دفتري و غيره مي‌باشد). بنابراين سازمان حج و اوقاف و امور خيريه‌در كليه دعاوي كه در اجراي وظايف قانوني خود طرح مي‌نمايد و نيز دعاوي كه از طرف متوليان‌موقوفات عام اقامه مي‌گردد، از پرداخت مخارج و هزينه‌هاي دادرسي و ثبتي و اجرايي معاف‌مي‌باشد؛ ليكن در مورد موقوفات خاص‌، چنانچه متولي موقوفه‌، اقامه دعوي نمايد، چون‌نصي براي معافيت از پرداخت هزينه دادرسي وجود ندارد، از اين معافيت برخوردار نيستند وهنگام طرح دعوي بايستي هزينه دادرسي را طبق مقرّرات پرداخت نمايند. موسوي اردبيلي شوراي عالي قضايي
آئين‌نامه چگونگي هزينه وجوه حاصل از حق‌التوليه و حق‌النظاره و جدول ميزان حق‌الزحمه امين يا هيئت امناي اماکن مذهبي در سال ۱۳۹۲
شماره۱۸۵۷۷۱/ت۴۹۷۳۸هـ                                                   ۱۷/۱۲/۱۳۹۲
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي ـ وزارت امور اقتصادي و دارايي
هيأت وزيران در جلسه ۷/۱۲/۱۳۹۲ به پيشنهاد شماره ۹۶۳۸۳/۱ مورخ ۱۷/۷/۱۳۹۲ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي و به استناد تبصره (۱) ماده (۵) و ماده (۱۲) قانون تشکيلات و اختيارات سازمان اوقاف و امور خيريه ـ مصوب۱۳۶۳ـ ، آئين‌نامه چگونگي هزينه وجوه حاصـل از حق‌التوليه و حق‌النظاره و جدول ميزان حق‌الزحمه امين يا هيأت امناي اماکن مذهبي در سال ۱۳۹۲ را به شرح زير تصويب کرد:
 ماده۱ـ سازمان اوقاف و امور خيريه که در اين آئين‌نامه به اختصار «سازمان» ناميده مي‌شود، مجاز است وجوهي را که از محل حق‌التوليه و حق‌النظاره دريافت مي‌نمايد، به شرح زير در سال ۱۳۹۲ رأساً هزينه نمايد:
الف ـ درآمد
۱ـ مانده اعتبار مصرف نشده وصولي (حق‌التوليه و حق‌النظاره) در ابتداي سال مالي ۱۳۹۲، مبلغ نهصد و سي و شش ميليون (۹۳۶.۰۰۰.۰۰۰) ريال.
۲ـ پيش‌بيني وصول حق‌التوليه از موقوفات متصرفي در سال ۱۳۹۲، مبلغ دويست و پنجاه و هشت ميليارد (۲۵۸.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰) ريال.
۳ـ پيش‌بيني حق‌التوليه يا اجرت‌المثل سال ۱۳۹۲ سازمان اوقاف و امور خيريه در توليت اماکن مذهبي، مبلغ يکصد و چهل و پنج ميليارد (۱۴۵.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰) ريال.
۴ـ پيش‌بيني وصول حق‌النظاره از موقوفات غيرمتصرفي در سال ۱۳۹۲، مبلغ بيست و شش ميليارد (۲۶.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰) ريال.
جمع پيش‌بيني درآمد: مبلغ چهارصد و سه ميليارد و نهصد و سي و شش ميليون (۴۰۳.۹۳۶.۰۰۰.۰۰۰) ريال.
ب ـ هزينه
۱ـ تبليغ و نشر معارف‌اسلامي، مبلغ يکصد و هفتاد و يک ميليارد (۱۷۱.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰) ريال.
۲ـ حفظ عين و منافع، شناسايي و احياء و حفظ و اداره امور و حمايت از موقوفات و رقبات کشور، مبلغ يکصد و يازده ميليارد (۱۱۱.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰) ريال.
۳ـ راهبري، حمايت، نظارت و اداره بقاع و اماکن مذهبي و کمک به بازسازي و تکميل آنها، مبلغ يکصد و نه ميليارد (۱۰۹.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰۰) ريال.
۴ـ حق‌الزحمه هيأت‌هاي امناي موقوفات و بقاع، حق‌النظاره نظار موقوفات و حفظ و اداره سازمان، مبلغ دوازده ميليارد و نهصد و سي و شش ميليون (۱۲.۹۳۶.۰۰۰.۰۰۰) ريال.
جمع کل هزينه: مبلغ چهارصد و سه ميليارد و نهصد و سي و شش ميليون (۴۰۳.۹۳۶.۰۰۰.۰۰۰) ريال.
تبصره ـ سازمان مجاز است در سال ۱۳۹۲، با اذن و مجوز نماينده ولي فقيه و رياست سازمان برابر سرجمع کلي، تا پانزده درصد ارقام منابع و مصارف موضوع اين آئين‌نامه افزايش يا کاهش دهد.
ماده۲ـ در اجراي ماده (۸) اصلاحي آئين‌نامه نحوه انتخاب و برکناري، شرايط و حدود اختيارات و وظايف امين يا هيأت امناي اماکن مذهبي و موقوفات، موضوع تصويب‌نامه شماره ۸۳۱۴۹/ت۴۸۳۰۳هـ مورخ ۹/۴/۱۳۹۲، حق‌الزحمه امين يا هيأت امناي اماکن مذهبي تا سقف پيش‌بيني شده در جزء (۴) بند (ب) ماده (۱) مطابق جدول پيوست که تأييد شده به مهر دفتر هيأت دولت است، پرداخت مي‌شود.
ماده۳ـ چنانچه ميزان وصولي درآمد، بيش از درآمد پيش‌بيني شده در بند (الف) ماده (۱) باشد، سازمان مي‌تواند مبلغ مازاد را از خزانه دريافت و با صلاح‌ديد نماينده ولي فقيه و رياست سازمان و تأييد وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي در راستاي رديف‌هاي بند (ب) ماده (۱) و برنامه‌هاي سازمان هزينه کند.
ماده۴ـ تبليغ و نشر معارف اسلامي موضوع اين آئين‌نامه، شامل فعاليت‌هايي است که براي کمک به ترويج و تعظيم شعائر اسلامي و آموزش قرآن مجيد، تربيت قاري و حافظ قرآن کريم، چاپ و اهداي قرآن کريم، چاپ و نشر محصولات فرهنگي و سلسله مباحث نمايشگاهي براي بقاع متبرکه، راه‌اندازي وتجهيز و تقويت مراکز فرهنگي قرآني بقاع متبرکه، انتخاب و اعزام قاريان و داوران به مسابقات کشوري و بين‌المللي قرآن کريم، کمک به برگزاري مسابقات قرآني کشوري و استاني، چاپ و نشر، ترويج و تبليغ سنت حسنه وقف، تجهيز کتابخانه، اعزام مبلغ مذهبي سالانه به بقاع متبرکه و اقصي نقاط کشور (با اولويت مناطق محروم) صورت مي‌گيرد.
ماده۵ ـ حفظ عين، شناسايي، تثبيت مالکيت، احياء و حفظ اداره و حمايت از موقوفات و رقبات کشور، موضوع جزء (۲) بند (ب) ماده (۱) شامل کمک و پرداخت وجوه لازم براي انجام امور ثبتي، قضايي، عمراني، تعمير و احياء ، شناسايي، حفظ و اداره امور موقوفات و رقبات و غيره، با رعايت صرفه و صلاح موقوفات و تهيه وسايل، امکانات و ساختمان براي استقرار ادارات اوقاف و امور خيريه در استان‌ها، شهرستان‌ها و وقف آنها با توليت نماينده ولي‌فقيه مي‌باشد و عوايد حاصله در جهت مصارف تعيين‌شده در بند (ب) ماده (۱) و نيز تأمين کسري احتمالي نيازمندي برنامه‌هاي سال ۱۳۹۲ سازمان هزينه مي‌شود.
ماده۶ ـ اعتبار جزء(۳) بند (ب) ماده (۱) براي حمايت از احياء ، نوسازي، توسعه و ديگر امور عمراني بقاع و اماکن مذهبي و حفظ و اداره، راهبري، حمايت و نظارت بر آنها و تأمين و جبران کسري نيازمندي‌هاي برنامه‌هاي مصوب سال۱۳۹۲ توسط سازمان هزينه مي‌شود.
ماده۷ـ فعاليت‌هاي پيش‌بيني شده در مواد (۴)، (۵) و (۶) با توجه به تشخيص ضرورت و اولويت هزينه‌هاي موضوع مواد يادشده با رياست سازمان و تأييد وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي خواهد بود.
ماده۸ ـ تعهدات دوره مالي سال قبل نسبت به مفاد مواد (۴)، (۵) و (۶) با موافقت رئيس سازمان و تأييد وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي قابل پرداخت است.
ماده۹ـ مانده درآمد سازمان در پايان سال به درآمد سال بعد منتقل و منظور خواهد شد.
ماده۱۰ـ سال مالي سازمان از اول فروردين ماه تا پايان اسفند ماه است.
معاون اول رئيس‎جمهور ـ اسحاق جهانگيري
جدول شاخص‌ها و ميزان حق‌الزحمه امين يا هيأت امناي اماکن مذهبي
رديف
 
شرح شاخص‌ها
 
ميزان حق‌الزحمه
 
۱
 
عوايد و نذورات و جذب مشارکتهاي مردمي با تحقق سالانه چهار ميليارد (۴.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰) ريال و بيشتر
 
۲۰.۰۰۰.۰۰۰ ريال
 
۲
 
عوايد و نذورات و جذب مشارکتهاي مردمي با تحقق سالانه سه ميليارد (۳.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰) ريال تا چهار ميليارد (۴.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰) ريال
 
۱۵.۰۰۰.۰۰۰ ريال
 
۳
 
عوايد و نذورات و جذب مشارکتهاي مردمي با تحقق سالانه دو ميليارد (۲.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰) ريال تا سه ميليارد (۳.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰) ريال
 
۱۰.۰۰۰.۰۰۰ ريال
 
۴
 
عوايد و نذورات و جذب مشارکتهاي مردمي با تحقق سالانه يک ميليارد (۱.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰) ريال تا دو ميليارد (۲.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰) ريال
 
۵.۰۰۰.۰۰۰ ريال
 
۵
 
عوايد و نذورات و جذب مشارکتهاي مردمي با تحقق سالانه پانصد ميليون (۵۰۰.۰۰۰.۰۰۰) ريال تا يک ميليارد (۱.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰) ريال
 
۳.۰۰۰.۰۰۰ ريال
 
۶
 
ساير اماکن مذهبي به تشخيص سازمان
 
حداکثر تا دو ميليون (۲.۰۰۰.۰۰۰) ريال
اصلاح ماده (۱) آيين‌نامه چگونگي هزينه وجوه حاصل از حق‌التوليه و حق‌النظاره در سال‌هاي ۱۳۹۰ و ۱۳۹۱
شماره۱۸۹۶۷۷/ت۵۰۳۱۰هـ                                                                         ۲۵/۱۲/۱۳۹۲
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي
هيأت وزيران درجلسه ۲۱/۱۲/۱۳۹۲ به پيشنهاد شماره ۱۶۱۲۸۴/۱ مورخ ۵/۱۲/۱۳۹۲ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي و به استناد ماده (۱۲) قانون تشکيلات و اختيارات سازمان حج و اوقاف و امورخيريه ـ مصوب ۱۳۶۳ـ تصويب کرد:
صدر ماده (۱) آئين‌نامه چگونگي هزينه وجوه حاصل از حق‌التوليه و حق‌النظاره در سال‌هاي ۱۳۹۰ و ۱۳۹۱، موضوع تصويب‌نامه شماره ۹۷۶۳۱/ت۴۸۴۸۳هـ مورخ ۲۹/۴/۱۳۹۲ به شرح زير اصلاح مي‌شود:
«ماده۱ـ وجوهي که سازمان اوقاف و امور خيريه که در اين آئين‌نامه به اختصار «سازمان» ناميده مي‌شود، از محل حق‌التوليه و حق‌النظاره در سال‌هاي ۱۳۹۰ و ۱۳۹۱ به شرح زير دريافت و رأساً هزينه نموده است، تنفيذ مي‌گردد.»
معاون اول رئيس‎جمهور ـ اسحاق جهانگيري