ماده 14- در صورت مفقود شدن و یا سرقت پلاک‌، شماره پلاک یاد شده از فهرست

پلاک‌های فعال‌خارج و در فهرست پلاک‌های سرقتی و مفقود شده قرار داده خواهد شد.

تخصیص پلاک جدید به مالک وسیله نقلیه پس از سیر مراحل موضوع دستورالعمل ماده (3) این آیین‌نامه‌صورت خواهد گرفت‌.

تبصره‌ - برای پلاکی که زایل می‌شود، بنا به درخواست مالک و با مراجعه به واحد شماره گذاری براساس دستورالعمل یاد شده پلاک جدید صادر می‌شود.

ماده 15- راهنمایی و رانندگی پس از تخصیص شماره پلاک به مالک وسیله نقلیه و ورود اطلاعات مالک(شماره ملی‌) و وسیله نقلیه به سامانه‌، کارت مشخصات و شناسنامه مالکیت وسیله نقلیه را صادر و بر حسب‌مورد، به نشانی (کدپستی‌) مالک ارسال و یا به وی تسلیم می‌نماید.

ماده 16- هرگاه پلاک‌، کارت مشخصات یا شناسنامه مالکیت وسیله نقلیه مفقود و یا از بین برود مالک‌یا نماینده قانونی وی مکلف است مراتب را حداکثر ظرف (48) ساعت به واحد شماره گذاری راهنمایی ورانندگی و یا مراکز مجاز اعلام کند و اقدام به دریافت پلاک جدید، کارت مشخصات یا شناسنامه مالکیت‌المثنی نماید.

ماده 17- سازندگان و فروشندگان وسایل نقلیه موتوری موظفند به منظور عرضه و انتقال وسایل نقلیه ازمحلی به محل دیگر یا برای انجام آزمایش فنی وسیله نقلیه بدون انجام تشریفات شماره گذاری از راهنمایی ورانندگی پلاک ویژه دریافت نمایند.

دستورالعمل مربوط به مدت اعتبار و همچنین نحوه استفاده از پلاک ویژه و چگونگی ارائه اطلاعات موردنیاز از سوی راهنمایی و رانندگی عیین و اعلام می‌گردد.

ماده 18- راهنمایی و رانندگی می‌تواند پلاک ویژه تحویلی به سازندگان یا فروشندگان وسایل نقلیه را، به‌علت نداشتن نیاز به استفاده یا استفاده برخلاف مقررات پس بگیرد.

ماده 19- کلیه کارخانجات سازنده و مونتاژ خودرو و موتورسیکلت مکلفند تولیدات خود را پیش ازعرضه به بازار و فروش به اشخاص‌، با نظارت و برابر دستورالعمل اعلامی‌ راهنمایی و رانندگی شماره گذاری‌نمایند.

ماده 20ـ هنگام نقل و انتقال مالکیت وسایل نقلیه‌، متعاملین یا قائم مقام قانونی آنها ابتدا درخواست‌خود را به راهنمایی و رانندگی نیروی انتظامی یا مراکز مجاز تعیین شده ارایه می‌نمایند تا پس از احراز اصالت‌خودرو و تطبیق مدارک آنها، نسبت به فک پلاک منصوبه بر روی خودروی مورد معامله و اختصاص پلاک‌جدید و صدور شناسنامه جدید و ثبت تغییرات مزبور در نظام رایانه‌ای راهنمایی و رانندگی اقدام گردد.

سپس مراتب به طور کتبی توسط راهنمایی و رانندگی نیروی انتظامی یا مراکز مجاز تعیین شده به دفتراسناد رسمی جهت تنظیم سند رسمی انتقال‌، منعکس می‌گردد.

کارت خودرو از سوی راهنمایی و رانندگی بعد از تأیید مراتب تنظیم سند در دفترخانه اسناد رسمی که‌بوسیله پست سفارشی یا رایانه‌ای به سیستم راهنمایی و رانندگی منعکس می‌شود، به خریدار تحویل می‌گردد.

گواهی راهنمایی و رانندگی و شناسنامه صادره تا دو ماه اعتبار دارد و در خلال مدت مذکور متعاملین یاقائم مقام قانونی آنها موظفند برای ثبت معامله و درج آن در ذیل شناسنامه (محل مخصوص‌) به دفتر اسنادرسمی مراجعه نمایند.

تبصره‌ - شرایط و نحوه احراز صلاحیت مراکز مجاز موضوع این فصل و نحوه نظارت بر آنها به موجب‌دستورالعملی خواهد بود که با پیشنهاد راهنمایی و رانندگی به تصویب وزیر کشور می‌رسد.

ماده 21- مالک وسیله نقلیه چنانچه قصد تغییر رنگ یا تعویض هر یک از قطعات اصلی وسیله نقلیه‌شامل موتور، شاسی و اتاق را داشته باشد باید پیشتر مجوز لازم را از واحد شماره گذاری راهنمایی و رانندگی‌دریافت نماید.

تبصره‌ - وسایل نقلیه عمومی باری و مسافری مشمول مقررات مربوط می‌باشند.

ماده 22- تعویض قطعات اصلی و همچنین تغییر رنگ وسایل نقلیه وارداتی پیش از شماره گذاری نیزمنوط به دریافت مجوز کتبی از واحدهای شماره گذاری می‌باشد.

ماده 23- در صورت سرقت‌، مفقود شدن و یا اگر به هر علتی وسیله نقلیه‌ای مورد تصرف غیرقانونی‌قرار گیرد، مالک و یا نماینده قانونی وی مکلف است بلافاصله مراتب را به نزدیکترین واحد انتظامی اعلام‌نماید.

ماده 24- هرگاه پلاک به اشتباه بر روی وسیله نقلیه نصب شده باشد، راهنمایی و رانندگی موظف است‌پلاک مالک وسیله نقلیه را اخذ و پس از رفع اشتباه پلاک را بازگرداند.

ماده 25- هر شخص حقیقی یا حقوقی می‌تواند به تعداد وسایل نقلیه ملکی خود مطابق ماده (3) پلاک‌دریافت نماید.

نقل و انتقال هر یک از وسایل نقلیه تابع مقررات این آیین‌نامه خواهد بود.

فصل سوم - گواهی‌نامه رانندگی‌

ماده 26- هرکس بخواهد با هر نوع وسیله نقلیه موتوری زمینی رانندگی نماید باید گواهی‌نامه متناسب‌رانندگی با آن وسیله نقلیه را دارا باشد.

با متخلفان برابر قوانین و مقررات رفتار می‌شود.

ماده 27- انواع گواهی‌نامه‌های رانندگی به شرح جدول پیوست شماره (1) و توضیحات آن است‌، که باشرایط زیر از سوی راهنمایی و رانندگی صادر می‌شود:

الف ـ شرایط شرکت در آزمایش‌ها و صدور گواهی‌نامه موتورسیکلت گازی یا موتور گازی

(گواهی‌نامه الف‌ - 1)

1- حداقل سن 15 سال تمام

2- ارائه گواهی سلامت جسمی و روانی از مراجع صلاحیت دار پزشکی

3- قبول شدن در آزمون‌های آیین‌نامه و مهارت عملی رانندگی با موتورگازی

ب ـ شرایط شرکت در آزمایش‌ها و صدور گواهی‌نامه موتورسیکلت‌های با حجم موتور تا

200 سی سی‌( گواهی‌نامه الف -2)

1- حداقل سن 17 سال تمام

2- ارایه گواهی سلامت جسمی و روانی از مراجع صلاحیت دار پزشکی

3 - قبول شدن در آزمون‌های آیین‌نامه و مهارت عملی رانندگی با موتورسیکلت مربوط

پ ـ شرایط شرکت در آزمایش‌ها و صدور گواهی‌نامه موتورسیکلت‌های با حجم موتور بالای 200سی‌سی و سه چرخ با وزن تا 400 کیلوگرم (گواهی‌نامه الف -3)

1 ـ حداقل سن 18 سال تمام

2 ـ ارایه گواهی سلامت جسمی و روانی از مراجع صلاحیت‌دار پزشکی

3 ـ د ارا بودن گواهی‌نامه موتورسیکلت تا200 سی سی حجم موتور (الف -2) که حداقل یک سال تمام‌از تاریخ صدور آن گذشته باشد

4 - قبول شدن در آزمون‌های آیین‌نامه و مهارت عملی رانندگی با وسیله نقلیه مربوط

ت - شرایط شرکت در آزمایش‌ها و صدور گواهی‌نامه (گواهی‌نامه ب -1)

1 ـ حداقل سن 18 سال تمام

2 ـ ارایه گواهی سلامت جسمی و روانی از مراجع صلاحیت دار پزشکی

3 ـ قبول شدن در آزمون‌های آیین‌نامه و مهارت عملی رانندگی با وسیله نقلیه مربوط‌، این نوع گواهی‌نامه‌برای درخواست کنندگان در اولین مرحله با اعتبار موقت یک ساله صادر می‌شود و در مدت یاد شده دارنده‌آن مکلف به رعایت محدودیت‌ها و شرایط ویژه‌ای می‌باشد که در صورت رعایت آنها و رعایت مقررات این‌آیین‌نامه و مرتکب نشدن تخلف‌، به گواهی‌نامه رانندگی با اعتبار موضوع تبصره (6) این ماده تبدیل خواهدشد.

شرایط و ضوابط مربوط به رانندگی با گواهی‌نامه موقت و نحوه تبدیل آن‌، به موجب دستورالعملی است که‌به پیشنهاد راهنمایی و رانندگی و تصویب وزیر کشور، مشخص و اعلام می‌گردد.

ث ـ شرایط شرکت در آزمایش‌ها و صدور گواهی‌نامه (ب -2)

1 ـ حداقل سن 21 سال تمام

2ـ سپری شدن حداقل دو سال تمام از تاریخ دریافت گواهی‌نامه رانندگی (ب -1)

3 ـ ارایه گواهی سلامت جسمی و روانی از مراجع صلاحیت‌دار پزشکی

4 ـ قبول شدن در آزمون‌های آیین‌نامه و مهارت عملی رانندگی با وسیله نقلیه مربوط

ج ـ شرایط شرکت در آزمایش‌ها و صدور گواهی‌نامه (پ -1)

1ـ حداقل سن 23 سال تمام

2ـ سپری شدن حداقل دو سال تمام از تاریخ دریافت گواهی‌نامه رانندگی (ب-1)

3ـ ارایه گواهی سلامت جسمی و روانی از مراجع صلاحیت دار پزشکی

4ـ قبول شدن در آزمون‌های آیین‌نامه و مهارت عملی رانندگی با وسیله نقلیه مربوط

چ ـ شرایط شرکت در آزمایش‌ها و صدور گواهی‌نامه (پ -2)

1ـ حداقل سن 23 سال تمام

2ـ سپری شدن حداقل دو سال تمام از تاریخ دریافت گواهی‌نامه رانندگی (ب -2)

3ـ ارایه گواهی سلامت جسمی و روانی از مراجع صلاحیت دار پزشکی

4ـ قبول شدن در آزمون‌های آیین‌نامه و مهارت عملی با وسیله نقلیه مربوط ح ـ شرایط شرکت درآزمایش‌ها و صدور گواهی‌نامه (ت -1)

1ـ حداقل سن 25 سال تمام

2ـ سپری شدن حداقل دو سال تمام از تاریخ دریافت گواهی‌نامه رانندگی (پ -1)

3ـ ارایه گواهی سلامت جسمی و روانی از مراجع صلاحیت دار پزشکی

4ـ قبول شدن در آزمون‌های آیین‌نامه و مهارت عملی با وسیله نقلیه مربوط

خ ـ شرایط شرکت در آزمایش‌ها و صدور گواهی‌نامه (ت -2)

1ـ حداقل سن 25 سال تمام

2ـ سپری شدن حداقل دو سال تمام از تاریخ دریافت گواهی‌نامه رانندگی (پ -2)

3ـ ارایه گواهی سلامت جسمی و روانی از مراجع صلاحیت دار پزشکی

4ـ قبول شدن در آزمون‌های آیین‌نامه و مهارت عملی رانندگی با وسیله نقلیه مربوط

د ـ شرایط شرکت در آزمایش‌ها و صدور گواهی‌نامه رانندگی ویژه وسایل نقلیه سبک عمرانی وکشاورزی‌

1ـ حداقل سن 18سال تمام

2ـ ارایه گواهی سلامت جسمی و روانی از مراجع صلاحیت دار پزشکی

3ـ قبول شدن در آزمون‌های آیین‌نامه و مهارت عملی رانندگی با وسیله نقلیه مربوط

ذ ـ شرایط شرکت در آزمایش‌ها و صدور گواهی‌نامه رانندگی ویژه وسایل نقلیه سنگین عمرانی و کشاورزی‌و وسایل نقلیه فوق سنگین

1- حداقل سن 23 سال تمام

2- ارایه گواهی سلامت جسمی و روانی از مراجع صلاحیت دار پزشکی

3 - قبول شدن در آزمون‌های آیین‌نامه رانندگی و مهارت عملی رانندگی با وسیله نقلیه مربوطدرگواهی‌نامه‌های رانندگی ویژه‌، نوع وسیله نقلیه‌ای که دارنده می‌تواند با آن رانندگی کند، قید می‌شود.

برای رانندگی با وسایل نقلیه ویژه‌ای که سرعت آنها از 30 کیلومتر در ساعت تجاوز می‌کند، در شهرها وراه‌های عمومی‌، علاوه بر داشتن گواهی‌نامه ویژه‌، داشتن گواهی‌نامه (پ -1) نیز ضروری است‌.

تبصره 1- در کلیه موارد بالاعلاوه بر رعایت شرایط تعیین شده‌، ارائه گواهی طی دوره آموزش آیین‌نامه ومقررات راهنمایی و رانندگی و همچنین ارائه گواهی طی دوره کسب مهارت عملی رانندگی‌، از آموزشگاه‌هایرانندگی مجاز الزامی می‌باشد.

درخواست کنندگان یا دارندگان گواهی‌نامه‌های (ب‌، پ و ت‌) که خواستار رانندگی با وسیله نقلیه دارای‌یدک هستند، باید آموزش‌های لازم را کسب نمایند.

برای وسایل نقلیه ویژه با توجه به کاربری مربوط‌، ارائه گواهی کسب مهارت عملکرد ویژه از مراکز مجازیاد شده الزامی است‌.

تبصره 2- راهنمایی و رانندگی می‌تواند در صورت لزوم آزمایش مجدد مقررات راهنمایی و رانندگی راپیش از انجام آزمون مهارت عملی از درخواست کنندگان به عمل آورد.

تبصره 3- مراجع انجام معاینات پزشکی و همچنین ضوابط احراز سلامت جسمی و روانی درخواست‌کنندگان و هرگونه تغییر در آن به پیشنهاد وزارت بهداشت‌، درمان و آموزش پزشکی توسط کارگروهی متشکل‌از نمایندگان وزارتخانه‌های کشور، راه و ترابری‌، بهداشت‌، درمان و آموزش پزشکی و راهنمایی و رانندگی‌تعیین می‌گردد ( پیوست شماره2).

تبصره 4- درکلیه موارد بالاآزمون آیین‌نامه و مقررات راهنمایی و رانندگی به صورت نوشتاری و یارایانه‌ای انجام می‌گیرد.

تبصره 5- مدت اعتبار انواع گواهی‌نامه رانندگی پنج سال است و پس از پایان اعتبار آن و در صورت‌احراز سلامت جسمی و روانی‌، برای دوره‌های پنج ساله تمدید می‌گردد.

برای افرادی که سن آنها بیش از 70 سال تمام باشد، لازم است سلامت جسمی و روانی هر دو سال بررسی‌و احراز گردد.

ماده 28- وضعیت ظاهری درخواست کننده (نقص عضو) با گواهی سلامت جسمی و روانی صادره ازمراکز پزشکی مجاز تعیین شده به وسیله افسران کارشناس تطبیق داده می‌شود و در صورت وجود مغایرت‌موضوع به کمیسیون پزشکی نیروی انتظامی ارجاع می‌گردد.

ماده 29- درخواست کننده هر نوع گواهی‌نامه رانندگی باید مدارکی را که از طرف راهنمایی و رانندگی‌اعلام می‌شود به مراجع آگهی شده ارائه کند.

ماده 30- مندرجات گواهی‌نامه رانندگی شامل نوع و یا پایه و گروه گواهی‌نامه رانندگی‌، مدت اعتبار،مشخصات راننده (کد ملی‌)، نام واحد صادرکننده‌، امضای صادر کننده‌، شماره مسلسل‌، تاریخ و شماره‌صدور، عکس درخواست کننده‌، مهر واحد صدور و مشخصات ضروری دیگر می‌باشد.

ماده 31- هرگاه درخواست کننده گواهی‌نامه رانندگی در آزمایش‌های مربوط موفق گردد،

گواهی‌نامه‌رانندگی پس از رویت مدارک لازم صادر و به او تسلیم خواهد شد.

دارنده گواهی‌نامه موظف است ظرف یک ماه پیش از پایان مهلت مقرر، برای تمدید مدت اعتبار یاتعویض آن به گواهی‌نامه معادل به راهنمایی و رانندگی مراجعه نماید.

راهنمایی و رانندگی هنگام تمدید یا تعویض گواهی‌نامه‌، ضمن دریافت گواهی سلامت جسمی و روانی ازدرخواست کننده‌، می‌تواند آزمون‌های لازم را از وی به عمل آورد.

مأموران راهنمایی و رانندگی و پلیس راه هنگام کنترل گواهی‌نامه رانندگان موظفند در صورتی که تاریخ‌اعتبار آن سپری شده باشد، گواهی‌نامه رانندگی را با ارائه رسید اخذ و پس از اعمال قانون‌، گواهی‌نامه یاد شده‌را برای تمدید و یا تجدید به اداره مربوط ارسال نمایند.

دارنده گواهی‌نامه موظف است حداکثر ظرف مدت یک ماه با مراجعه به واحد مربوط برای دریافت گواهی‌نامه رانندگی جدید اقدام نماید.

تبصره 1- دارندگان گواهی‌نامه پایه بالاتر در گروه مربوط‌، می‌توانند رانندگی وسایل نقلیه موضوع‌گواهی‌نامه‌های پایه پایین تر، به جز پایه (الف‌)، را انجام دهند.

تبصره 2- دستورالعمل نحوه زمانبندی و ضوابط چگونگی انجام آزمونها، تمدید اعتبار، تجدید آزمون‌در صورت مردود شدن درخواست کننده و نحوه و میزان عوارض و مالیات مصوب قابل دریافت و نظایر آن‌از سوی راهنمایی و رانندگی تهیه و به اطلاع عموم رسانده می‌شود.

ماده 32- در صورتی که دارنده گواهی‌نامه بخواهد برای دریافت گواهی‌نامه از انواع دیگر اقدام نماید،موظف است در آزمون‌های مربوط شرکت کند.

پس از قبول شدن چنانچه گواهی‌نامه قبلی پیش نیاز گواهی‌نامه مورد درخواست باشد، از درخواست‌کننده اخذ و گواهی‌نامه جدید صادر و به وی تحویل می‌گردد.

ماده 33- رانندگی با هر نوع تاکسی و وسایل نقلیه عمومی در شهرها و وسایل نقلیه عمومی جاده ای‌،علاوه بر گواهی‌نامه رانندگی متناسب‌، حسب مورد، نیازمند داشتن مجوز از شهرداری و یا دفترچه کار یا برگ‌فعالیت صادره از سوی وزارت راه و ترابری می‌باشد.

ماده 34- درصورتی که گواهی‌نامه رانندگی مفقود شود یا از بین برود، دارنده آن می‌تواند درخواست‌صدور المثنی نماید.

پس از احراز درستی ادعای درخواست کننده‌، با دریافت مدارک لازم وگواهی سلامت جسمی و روانیدرخواست کننده و با رعایت ضوابطی که راهنمایی و رانندگی اعلام می‌نماید، گواهی‌نامه المثنی صادر و به وی‌تسلیم می‌گردد.

ماده 35- دارندگان گواهی‌نامه‌های معتبر خارجی (اعم از ایرانیان یا خارجیان‌) می‌توانند تا شش ماه‌پس از ورود در ایران رانندگی نمایند.

ولی در صورت تمایل به ادامه رانندگی در ایران باید پیش از سپری شدن مدت یاد شده گواهی‌نامه خارجی‌خود را به گواهی‌نامه ایرانی تبدیل نمایند.

تبصره - دارندگان گواهی‌نامه رانندگی کشورهای غیر از متعاهدین کنوانسیونهای 1968 وین (قانون‌الحاق ایران به کنوانسیون عبور و مرور در جاده‌ها و کنوانسیون مربوط به

علایم راهها ـ مصوب 1354)، بایدترجمه معتبر گواهی‌نامه را همراه داشته باشند.

ماده 36- تبدیل گواهی‌نامه‌های رانندگی معتبر صادر شده از کشورهای خارجی‌، که گواهی‌نامه صادره ازایران در قلمرو سرزمینی آنان برای رانندگی معتبر محسوب می‌شود و یا آن کشور از متعاهدین کنوانسیون‌های‌1968 وین راجع به مقررات عبور و مرور در راه‌ها و علایم راه‌ها به شمار می‌آید، با رویت اصل گواهی‌نامه‌خارجی و با احراز سلامت جسمی و روانی درخواست کننده صورت می‌پذیرد. در موارد دیگر تبدیل گواهی‌نامه‌های رانندگی با تأیید وزارت کشور صورت می‌پذیرد.

ماده 37- مأموران سیاسی و کنسولی و اعضای سازمان‌های بین‌المللی می‌توانند برای تبدیل‌گواهی‌نامه‌های خود مدرک مندرج در ماده (35) را از طریق وزارت امور خارجه به راهنمایی و رانندگی ارسال‌دارند.

ماده 38- صدور گواهی‌نامه مجدد برای کسانی که گواهی‌نامه رانندگی آنان اخذ و یا توقیف شده باشدممنوع است و در صورت صادر شدن از درجه اعتبار ساقط می‌باشد و به وسیله راهنمایی و رانندگی اخذ وابطال خواهد شد.

ماده 39- راهنمایی و رانندگی موظف است در صورتی که گواهی‌نامه رانندگی اشتباه یا ناقص صادر شده‌باشد از دارنده آن اخذ و پس از رفع اشتباه و نقص‌، گواهی‌نامه صحیح را صادر و به وی بازگرداند.

ماده 40- هرگاه دارنده گواهی‌نامه یکی از شرایط پزشکی موضوع تبصره (3) ماده (27) را از دست‌بدهد، موظف است حداکثر ظرف یک ماه به راهنمایی و رانندگی مراجعه نماید.

راهنمایی و رانندگی دارنده گواهی‌نامه را برای انجام معاینات و آزمایش‌های ضروری پزشکی به مراکزپزشکی مجاز معرفی می‌نماید. در صورتی که نداشتن شرایط و صلاحیت رانندگی ضمن آزمایش جدید محرز گردد، گواهی‌نامه از وی‌اخذ و گواهی‌نامه متناسب با شرایط جسمانی وی تعیین و پس از صدور به وی تسلیم می‌شود و در صورت‌نداشتن صلاحیت رانندگی‌، گواهی‌نامه ابطال می‌گردد.

تبصره‌- در صورت کشف نقص عضو موثر، از سوی مأموران راهنمایی و رانندگی و پلیس راه‌، گواهی‌نامه‌رانندگی اخذ و تا زمان بررسی‌های پزشکی و اعلام امکان صدور گواهی‌نامه مجدد، دارنده گواهی‌نامه حق‌رانندگی ندارد.

ماده 41- در صورتی که راننده به علت تکرار ارتکاب تخلفات مهم و حادثه ساز در یک سال‌، حدنصاب نمره منفی را دریافت نماید، گواهی‌نامه رانندگی وی به استناد قانون نحوه رسیدگی به تخلفات و اخذجرایم رانندگی ـ مصوب 1350 ـ، ضبط یا ابطال خواهد شد.

ماده 42- نحوه شرایط و مسؤو صدور گواهی‌نامه راهبران انواع وسایل حمل و نقل ریلی شهری و حومه‌،برابر دستورالعملی خواهد بود که به تصویب شورای‌عالی هماهنگی ترافیک شهرهای کشور برسد.

فصل چهارم - معاینه و آزمایش فنی وسایل نقلیه

ماده 43- رانندگی با وسیله نقلیه‌ای که برگ معاینه فنی معتبر نداشته باشد، ممنوع است‌.

دارندگان وسایل نقلیه مکلفند وسایل نقلیه خویش را برای انجام معاینه فنی در مراکز فنی مجاز تعیین شده‌حاضر و پس از احراز شرایط لازم‌، برگ یا برچسب معاینه دریافت نمایند.

این گواهی که مدت اعتبار آن و مشخصات وسیله نقلیه در آن درج می‌شود باید بر سطح درونی قسمتبالای سمت راست شیشه جلو و یا بر روی پلاک وسیله نقلیه‌، بر حسب اعلام مراجع مربوط‌، نصب یا قرارداده شود، به نحوی که برای کنترل مأموران راهنمایی و رانندگی و پلیس راه قابل دیدن باشد.

تبصره - در طول مدتی که برچسب یا برگ معاینه فنی اعتبار دارد، در صورت بروز نقص

فنی‌، مالک‌موظف است برای رفع نقص اقدام نماید.

ماده 44- معاینه و آزمایش فنی وسایل نقلیه اعم است از تشخیص اصالت‌، سلامت زیست محیطی‌،فنی‌، تجهیزاتی و ایمنی وسایل نقلیه‌.

ماده 45- ضوابط ایجاد، تشخیص صلاحیت‌، اختیارات‌، نحوه صدور مجوز و نظارت بر مراکز فنی‌مجاز و قسمت‌هایی که باید مورد معاینه قرار گیرند، بر اساس دستورالعملی خواهد بود که از سوی کارگروهی‌با مسؤولیت وزارت کشور و عضویت وزارتخانه‌های راه و ترابری‌، صنایع و معادن‌، سازمان حفاظت محیط‌زیست و نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران تهیه و ابلاغ می‌شود.

تبصره - معاینه فنی می‌باید به وسیله مهندسان یا کاردان‌های فنی و یا افراد با تجربه دارای گواهی انجام‌کار از مراجع صلاحیت دار صورت پذیرد.

ماده 46- ستادهای معاینه فنی و مراکز معاینه فنی مجاز به منظور تشخیص اصالت خودرو در هنگام‌معاینه فنی ضمن هماهنگی با راهنمایی و رانندگی از کارشناسان واجد شرایط استفاده می‌نمایند.

ماده 47- دوره‌های معاینه فنی انواع خودروها به شرح زیر می‌باشد:

الف - انواع وسایل نقلیه عمومی مسافربری و باربری در فاصله‌های سه ماهه یا بیشتر.

ب - وسایل نقلیه متعلق به دولت‌، نهادهای عمومی غیر دولتی مانند شهرداری ها، نیروهای نظامی وانتظامی در فاصله‌های سه ماهه یا بیشتر.

پ - وسایل نقلیه دیگر و موتورسیکلت‌ها در فاصله‌های شش ماهه یا بیشتر.

تبصره - خودروهای نو تا دو سال پس از تولید، نیاز به دریافت برچسب یا برگ معاینه فنی ندارند.

ماده 48- در شهرهایی که امکانات معاینه و آزمایش فنی وجود ندارد رانندگان وسایل نقلیه عمومی بایدبر اساس مفاد ماده (47) این آیین‌نامه برای معاینه فنی وسیله نقلیه خود و دریافت گواهی معاینه به نزدیکترین‌محلی که امکانات لازم برای معاینه وجود دارد و یا محلی که از طرف مراجع صلاحیت دار تعیین و اعلام شده‌است مراجعه نمایند.

ماده 49- مراکز مجاز معاینه فنی برای وسایل نقلیه‌ای که سالم و بدون نقص فنی تشخیص داده شوند،برگ معاینه فنی صادر می‌نمایند.

چنانچه ضمن معاینه‌، وسیله نقلیه‌ای معیوب یا ناقص تشخیص داده شود، راننده یا مالک تنها می‌تواندوسیله نقلیه را تا تاریخی که در برگ اجازه نامه صادر شده به وی تسلیم می‌گردد، به تعمیرگاه یا توقفگاه منتقل‌سازد.

تبصره - چنانچه وسیله نقلیه‌ای بدون اصالت تشخیص داده شود، ضمن صادر نکردن برگ معاینه فنی‌،مراتب به مراجع انتظامی اطلاع داده می‌شود.

ماده 50- ستاد معاینه فنی خودرو، شهرداری‌ها و سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای با همکارینمایندگان سازمان حفاظت محیط زیست و نیروی انتظامی موظفند بر نحوه عملکرد مراکز صدور برگ معاینه‌فنی بر اساس دستورالعمل موضوع ماده (45) نظارت مستمر اعمال نمایند و در صورت مشاهده رعایت‌نکردن ضوابط و مقررات مربوط‌، برای جلوگیری از ادامه تخلف و رفع آنها اقدام و در صورت تکرار، مجوزمرکز برای انجام معاینه و صدور برگ معاینه ابطال می‌گردد.

ماده 51- تا پایان برنامه چهارم توسعه اقتصادی‌، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران‌، درشهرهایی که تجهیزات کامل انجام معاینه فنی وجود ندارد، مراکز مجاز معاینه فنی می‌توانند با تأیید کارگروه‌موضوع ماده (45) برای انجام معاینه فنی با رعایت حداقل شرایط مورد قبول شورای هماهنگی ترافیک‌استان‌، اقدام نمایند.

ماده 52- برگ و برچسب‌های معاینه فنی مورد استفاده در مراکز مجاز معاینه فنی سراسر کشور براساس طرح نمونه مورد تأیید کارگروهی متشکل از سازمان شهرداری‌های کشور، سازمان راهداری و حمل ونقل جاده ای‌، راهنمایی و رانندگی و سازمان حفاظت محیط زیست می‌باشد.

تبصره - برگ و برچسب معاینه فنی که از طریق ستاد معاینه فنی و مراکز مجاز صادر می‌شود، در سراسرکشور معتبر است‌.

ماده 53- در مواردی که حرکت وسیله نقلیه در راه‌های عمومی طبق نظر کارشناس راهنمایی و رانندگی‌یا پلیس راه به علت معایب و نواقص فنی‌، خطرناک تشخیص داده شود ضمن اعمال قانون‌، پلاک آن اخذ، و بانصب پلاک تعمیری به تعمیرگاه اعزام می‌شود.

پس از رفع عیب و نقص فنی لازم است مالک و یا نماینده قانونی وی برای پس گرفتن پلاک به راهنمایی ورانندگی محل مراجعه نماید.

فصل پنجـم - تجهیــزات

بخش اول - تجهیزات وسایل نقلیه موتوری

ماده 54- اشخاص حق ندارند وسیله نقلیه‌ای را که لوازم و تجهیزات یاد شده در مقررات و روش‌اجرایی تأیید نوع وسایل نقلیه موتوری و تریلرهای آنها، موضوع استاندارد ملی ایران و این فصل را نداشته یادارای لوازم و تجهیزات مخالف آن باشد، در راه‌های عمومی برانند و یا این گونه وسایل نقلیه را برای رانندگی‌در اختیار دیگری بگذارند. در صورت وجود مغایرت بین مفاد این فصل و استاندارد ملی‌، ملاک عمل استاندارد ملی مربوط می‌باشد.

ماده 55- کلیه وسایل نقلیه و یـدک کش‌ها و تراکتــورهای بارکش حداقل باید دارای چراغ‌هایی به شرحزیر باشند:

الف ـ دو چراغ بزرگ با نور سفید یا زرد با قابلیت تبدیل به نور بالاو پایین در دو طرف جلو.

ب ـ دو چراغ جانبی کوچک با نور زرد یا سفید برای تشخیص عرض جلو وسیله نقلیه در منتهی الیه هریک از دو سمت جلو.

پ ـ دو چراغ جانبی کوچک با نور قرمز برای تشخیص عرض عقب وسیله نقلیه در منتهی الیه هر یک ازدو سمت عقب‌.

ت ـ دو چراغ کوچک با نور قرمز برای توقف (چراغ ترمز) در عقب وسیله نقلیه که همزمان با گرفتن ترمزروشن شده و از فاصله 35 متری دیده شود.

ث ـ یک چراغ کوچک با نور سفید در عقب برای تشخیص شماره پلاک‌. نور این چراغ باید برای تشخیص شماره پلاک از فاصله 25 متری کافی باشد.

ج ـ دو چراغ کوچک به رنگ سفید یا زرد برای نشان دادن حرکت با دنده عقب (چراغ دنده عقب‌).

این چراغ‌ها باید طوری نصب گردد که تنها هنگام راندن به عقب روشن شده و خیرگی و ناراحتی برایچشم دیگر استفاده کنندگان از راه فراهم ننماید.

چ ـ دو چراغ راهنمای الکتریکی یا الکترونیکی با نور زرد در دو طرف جلو و دو تای دیگر از آن با رنگ‌قرمز یا زرد در دو طرف عقب برای اعلام قصد گردش به چپ یا به راست و یا تغییر خط حرکت‌.

نور این چراغ‌ها در روز باید از فاصله 35 متری قابل دیدن باشد.

ح ـ یدک و نیمه یدک‌های متصل باید دارای چراغ‌های مندرج دربندهای (ت‌) و (ث‌) و (ج‌) و دو راهنمای‌عقب موضوع بند (چ‌) این ماده باشند.

اگر وسیله نقلیه‌ای دارای چند یدک زنجیری باشد چراغ‌های یاد شده باید در عقب آخرین یدک نصب‌گردد.

خ ـ دو چراغ چشمک زن در جلو و دو چراغ چشمک زن در عقب که به طور هم زمان برای اعلام هشدار،احتیاط و یا خطر به رانندگان دیگر به کار برده می‌شوند.

تبصره 1- به کار بردن چراغ‌های جانبی در وسایل نقلیه طویل‌، موضوع بند (35) ماده (1) الزامی است‌.

تبصره 2- وسایل نقلیه سواری که پس از ابلاغ این آیین‌نامه تولید می‌شوند باید دارای یک چراغ ترمز درپشت شیشه عقب (چراغ ترمز سوم‌) باشند.

ماده 56- نور چراغ‌های کوچک جلو و خطر عقب باید در شرایط جوی معمولی از فاصله 150 متری‌دیده شود. نور چراغ‌های راهنما و ایست نبایستی خیره کننده باشد.

ماده 57- سامانه روشنایی چراغ‌های وسیله نقلیه باید طوری تعبیه و تنظیم گردد که هر وقت راننده‌چراغ‌های جلو و یا چراغ‌های کمکی را روشن نماید چراغ‌های عقب نیز همزمان روشن شود.

ماده 58- ارتفاع چراغ‌های جلو نباید از 135 سانتیمتر بیشتر و از 70 سانتیمتر کمتر باشد.

ارتفاع چراغ‌های عقب نیز نباید از یک متر بیشتر و از 50 سانتیمتر کمتر باشد.

ماده 59- چراغ‌های بزرگ جلو باید دارای وسیله تبدیل نور باشند که تابش نور را به بالایا پایین به‌ترتیب زیر عوض کنند:

الف ـ نور بالا(چراغ رانندگی‌) باید طوری تنظیم گردد که به وسیله آن وجود اشخاص یا اشیا از فاصله‌150 متری تشخیص داده شود.

ب ـ نور پایین (چراغ عبور) باید به نحوی تنظیم شود که به وسیله آن اشخاص یا اشیا از فاصله 35 متری‌مشخص شوند.

ماده 60- کلیه وسایل نقلیه انتظامی‌، بازرسی‌، امدادی و خدماتی ویژه باید در مرتفع ترین نقطه خوددارای چراغ خطر گردان همراه با آژیر که تولید صدای مشخص نماید، باشند.

نور این چراغ‌ها باید هنگام روشن بودن از فاصله 150 متری قابل دیدن باشد. دستورالعمل استفاده از چراغ گردان‌، شامل انواع‌، رنگ‌، ابعاد و ضوابط دیگر بنا به پیشنهاد راهنمایی ورانندگی به تصویب شورای‌عالی هماهنگی ترافیک شهرهای کشور می‌رسد.

ماده 61- داشتن تجهیزات زیر برای وسایل نقلیه مجاز است‌:

الف - دو عدد چراغ ویژه مه با نور زرد در دو طرف قسمت جلو که ارتفاع این چراغ‌ها نباید از یک متربیشتر و از 40 سانتیمتر کمتر باشد.

نور این چراغ‌ها باید طوری تنظیم گردد که در طول 10 متر، از سطح افقی محل نصب چراغ بالاتر نیاید.

هنگام به کار بردن چراغ‌های مه باید از نور پایین چراغ‌های بزرگ نیز استفاده شود.

ب - دو چراغ رانندگی اضافی با نور سفید در جلو (چراغ کمکی‌) که ارتفاع آن نباید از1.5 متر بیشتر و از40 سانتیمتر کمتر باشد. این چراغ‌ها در صورت لزوم می‌توانند همراه با چراغ‌های بزرگ جلو به کار روند.

پ - دو چراغ کوچک با نور زرد یا سفید روی گلگیر و یا دو طرف سپر که خیره کننده نباشد.

ت - چراغ‌های کوچک اضافی در جلو با نورسفید یا زرد و در عقب با نور قرمز که هنگام استفاده باید به‌طور مرتب روشن و خاموش شده و از فاصله 150 متری دیده شوند.

ماده 62- تمام وسایل نقلیه موتوری و انواع یدک‌ها و نیمه یدک‌ها که در جاده‌های عمومی عبورمی‌نمایند باید دو نورتاب (رفلکتور) به رنگ قرمز یا شبرنگ قرمز در دو طرف قسمت عقب خود داشته ‌باشند.

هرگاه نور تاب‌هایی در سمت جلو نصب شوند باید رنگ آنها زرد باشد. ارتفاع نورتاب‌ها بیشتر از 1.5 متر و کمتر از 60 سانتیمتر نخواهد بود مگر آنکه بلندی خود وسیله نقلیه‌از کف زمین کمتر از 60 سانتیمتر باشد.

نورتاب‌های عقب یدک‌های مستقل ممکن است در دو طرف آن یا در دو طرف بار نصب شود. در تمام موارد یاد شده باید نورتاب‌ها به طور کامل قابل دیدن بوده و صفحه‌های آنها دارای اندازه وویژگی‌هایی باشد که هنگام شب در مقابل نور چراغ‌های وسایل نقلیه دیگر از فاصله 150 متری به طور کامل‌دیده شود.

ماده 63- هرگونه وسیله نقلیه موتوری غیر از موتورسیکلت باید دارای ترمزهایی باشد که به راحتی‌بتوان در حال راندن و در صورت لزوم آن را به کار برد. این ترمزها باید قادر باشند وظایف سه گانه ترمز را به شرح زیر انجام دهند:

الف - ترمز پایی باید بتواند سرعت وسیله نقلیه را به هر صورتی که بارگیری شده و یا مسافر را حمل‌می‌کند و در سربالایی و یا سرازیری که حرکت می‌نماید کاهش داده و آن را به طور سریع و موثر و با ایمنی‌متوقف نماید. شتاب منفی این گونه ترمزها نباید کمتر از استاندارد تعیین شده باشد.

ب - ترمز دستی باید بتواند وسیله نقلیه را به هر صورتی که بارگیری شده و یا مسافر حمل می‌نماید، درشیب 16 درصد سربالایی و یا سرازیری در حال توقف نگهدارد. در وسایل نقلیه‌ای که کمک ترمز و یا ترمز موتور پیش بینی شده است‌، این گونه ترمزها باید در فاصله‌مناسبی حتی در صورت پایی بودن بتواند سرعت وسیله نقلیه را به هر صورتی که بارگیری یا مسافرگیری شده‌باشد کاهش داده و در نهایت متوقف سازد.

ماده 64- ترمز پایی باید روی تمام چرخ‌های وسیله نقلیه موثر بوده و عمل نماید. با وجود این اگر وسیله نقلیه دارای بیش از دو محور باشد میتوان اجازه داد که روی چرخ‌های یکی ازمحورها عمل ننماید.

کمک ترمز و یا ترمز موتور و همچنین ترمز دستی باید حداقل روی یکی از چرخ‌های هر طرف مقطع‌طولی وسیله نقلیه عمل نمایند.

ماده 65- ترمزهای یدک‌ها به استثنای یدک سبک باید دارای شرایط زیر باشند:

الف ـ ترمز پایی که قادر باشد سرعت وسیله نقلیه را به هر صورتی که بارگیری شده و در هر شیبی که باشدکاهش داده و آن را به طور سریع و موثر و با ایمنی متوقف سازد.

ب - ترمز دستی که قادر باشد وسیله نقلیه را به هر صورتی که بارگیری شده باشد در شیب 16 درصدسربالایی و یا سرازیری درحال توقف نگهدارد و سطوح ترمز کننده آن با وسیله‌ای که تنها مکانیکی بوده‌،مورد استفاده قرار گیرد.

این مقررات در مورد یدکهایی که نمی‌توان بدون استفاده از ابزار و آلاتی‌، آن را از وسیله نقلیه کشنده جدانمود، به کار برده نمی‌شود، مشروط به این که آنچه از ترمز دستی انتظار می‌رود برای وسیله نقلیه مرکب موثرباشد.

پ - تجهیزاتی که وظیفه ترمز پایی و ترمزدستی را انجام می‌دهند می‌توانند دارای اجزای مشترکی‌باشند.

ت - ترمز پایی باید روی کلیه چرخ‌های یدک عمل نماید.

ث - ترمز پایی یدک باید به وسیله ترمز پایی وسیله نقلیه کشنده مورد عمل قرارگیرد. در هر حال اگر حداکثر وزن مجاز یدک از 3500 کیلوگرم تجاوز ننماید، می‌توان ترمزها را طوری ترتیب‌داد که با کم شدن فاصله بین یدک در حال حرکت و وسیله نقلیه کشنده عمل نمایند.

ج - ترمز پایی و ترمز دستی باید روی سطوح ترمز کننده ای‌، که به طور دایم با کمک اجزایی با نیروی‌کافی به چرخ‌ها متصل بوده‌، عمل نمایند.

- ترمزها باید به نحوی باشند که در صورت شکستن یا پاره شدن وسایل اتصال با یدک در حال حرکت‌، یدک به طور خودکار توقف نماید.

ماده 66- کلیه وسایل نقلیه موتوری تولیدی و یا وارداتی باید مجهز به کمربند ایمنی استاندارد برای‌سرنشینان باشند.

ماده 67- رانندگی با وسایل نقلیه‌ای که دارای ترمزهای استاندارد ملی و یا با مشخصات و شرایط یادشده در این آیین‌نامه نباشد، ممنوع است‌.

ماده 68- هر وسیله نقلیه موتوری باید حداقل به یک وسیله اخطار شنیداری (بوق‌) با صدای استاندارد مجهز باشد.

این گونه تجهیزات باید تولید صدای مداوم و یکنواخت نموده و ایجاد صدای خشن و ناهنجار ننماید.

ولی وسایل نقلیه‌ای که دارای حق تقدم عبور می‌باشند (وسایل نقلیه امدادی و خدماتی و پلیس و مانندآن‌) می‌توانند علا وه بر دارا بودن بوق‌، وسایل اخطار شنیداری دیگری که مقید به این ویژگی‌ها نباشد برای‌استفاده هنگام لزوم داشته باشند.

همچنین وسایل نقلیه مسافربری و باربری عمومی برون شهری نیز می‌توانند وسایل اخطار شنیداری استاندارد دیگری داشته باشند تا در زمان لازم در بیرون شهرها و مناطق غیر مسکونی استفاده نمایند.

ماده 69- هر وسیله نقلیه موتوری باید مجهز به لوله خروجی گاز و صدای موتور باشد به نحوی که مانع‌خروج صدای ناهنجار در بیرون وسیله نقلیه و انتشار گاز ناشی از سوخت موتور در درون وسیله نقلیه گردد.

ماده 70- روی چرخ‌های وسایل نقلیه یا کنار آنها نباید اجسام اضافی و زائد مانند میخ و پیچ بلند یا هرشیئی که از سطح بیرونی چرخ‌ها تجاوز کند وجود داشته باشد، مگر آنکه در تراکتورهای زراعتی و انواع‌کمباین لازم باشد.

ماده 71- کلیه وسایل نقلیه‌، شب‌ها هنگام حرکت در جاده‌ها باید سه چراغ یا سه مشعل الکتریکی بانور قرمز یا دو مثلث شبرنگ ایمنی که در شرایط جوی معمولی از فاصله 150 متری قابل دیدن باشند همراه‌داشته باشند تا هنگام ضرورت‌، بر حسب مورد، از آنها استفاده نمایند.

ماده 72- وسایل نقلیه‌ای که مواد خطرناک حمل می‌کنند ضمن رعایت مفاد آیین‌نامه حمل مواد خطرناک‌، باید سه چراغ قرمز الکتریکی و دو مثلث شبرنگ را همراه داشته باشند. حمل فانوس برای این گونه وسایل نقلیه ممنوع است‌. به علاوه باید دارای دستگاه پمپ آتش نشانی آماده به کار باشند. این پمپ‌ها باید در محل‌هایی نصب شوند که هنگام ضرورت بتوان به سرعت آنها را مورد استفاده قرارداد.

ماده 73- به منظور جلوگیری از انتشار گل و لای‌، سنگ ریزه و مانند آن نصب تجهیزات مناسب لاستیکی‌، فلزی و مانند آن در قسمت بیرونی آخرین محور انواع وسایل نقلیه به ویژه کامیون‌، تریلر و اتوبوس‌الزامی است‌.

بخش دوم - تجهیزات اختصاصی موتورسیکلت و دوچرخه

ماده 74- تجهیزات اختصاصی موتورسیکلت و دوچرخه باید بر اساس استاندارد مورد تأیید مؤسسه‌استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران بوده و از نظر عدم آلودگی‌های زیست محیطی‌، استانداردهای مصوبشورای‌عالی حفاظت محیط زیست را رعایت نموده باشند.

ماده 75- موتورسیکلت باید دارای دو نوع ترمز باشد که یکی از آنها حداقل روی چرخ عقب و یا همه‌چرخ‌ها و دیگری روی چرخ جلو و یا همه چرخ‌ها عمل نماید.

اگر موتورسیکلت دارای اتاقک پهلو (سایدکار) باشد ترمز چرخ اتاقک پهلو ضروری نمی‌باشد.

این ترمزها باید قادر باشند سرعت موتورسیکلت را به صورتی که دارای سرنشین می‌باشد، در هر شیبی‌کاهش داده و آن را سریعا و به طور موثر و با ایمنی متوقف سازد. موتورسیکلت‌های سه چرخ که چرخ‌های آنها در ارتباط با محور طولی وسط موتورسیکلت به طور قرینه‌ قرار گرفته باشد باید مجهز به یک ترمزدستی همانند وسایل نقلیه موتوری دیگر باشند.

ماده 76- موتورسیکلت‌ها باید حداقل دارای یک چراغ با نور سفید در جلو، یک چراغ قرمز عقب‌همراه با چراغ قرمز ترمز، دو چراغ راهنما در جلو و دو چراغ راهنما در عقب و یک نورتاب قرمز در عقب‌باشند.

ماده 77- دوچرخه باید دارای تجهیزات زیر باشد:

الف - یک چراغ سفید یا زرد در جلو که هنگام شب تا مسافت 15 متری جلوی آن را به قدر کافی روشن سازد.

ب - یک چراغ با نور قرمز در عقب که در هنگام شب از فاصله 150 متری دیده شود.

پ - یک نورتاب به رنگ قرمز در عقب و همچنین یک نورتاب به رنگ زرد در جلو که نور وسایل نقلیه‌پشت سر و جلو را از فاصله 20 متری منعکس نماید.

ت - یک زنگ یا بوق که صدای آن از فاصله 30 متری شنیده شود. نصب و استفاده از زنگ‌های صوتی یا آژیر یا بوق خطر برای دوچرخه‌ها ممنوع است‌.

ث - ترمزی که به هنگام گرفتن آن دوچرخه در فاصله مناسبی متوقف گردد.

فصل ششم ـ مقررات حمل بار

ماده 78- طول‌، عرض‌، ارتفاع و ظرفیت وسیله نقلیه بر طبق مشخصات (کاتالوگ‌) به وسیله کارخانه‌سازنده که به تأیید وزارت صنایع و معادن می‌رسد تعیین می‌گردد. در هر حال حداکثر ظرفیت تعیین شده نباید از مشخصات مندرج در کاتالوگ تجاوز نماید. تطبیق این مشخصات با افسر کارشناس راهنمایی و رانندگی می‌باشد.

ماده 79- ظرفیت‌، ابعاد و وزن‌های مجاز وسایل نقلیه باری و مسافری در جاده‌ها تابع ضوابط وزارت‌راه و ترابری و در شهرها تابع مقررات وزارت کشور می‌باشد. این مقررات در پیوست شماره 3 این آیین‌نامه ذکر گردیده است‌.

ماده 80- وسایل نقلیه مسافربری حق ندارند حیوانات و بارهایی را که برای مسافران ایجاد مزاحمت یاتولید بوی نامطبوع و آلودگی می‌نمایند و همچنین بارهایی که از گلگیرها و یا از درون اتاق به اطراف تجاوزنماید، حمل نمایند.

ماده 81- مقامات صلاحیت دار می‌توانند برای حمل محمولاتی که قابل تجزیه نبوده و بیش از ظرفیت‌یا بزرگتر از حجم معین است پروانه ویژه‌ای که حاوی مشخصات و ظرفیت وسیله نقلیه حمل کننده و وزن وحجم بار و مسیر و تعداد دفعات و شرایط رفت و آمد یا مدت حمل و یا مستمر بودن آن است صادرکنند. این پروانه باید تا پایان مدت اعتبار آن نزد راننده موجود باشد و هنگام مراجعه به مأموران ارائه گردد.

ماده 82- وسایل نقلیه‌ای که درحدود ضوابط مندرج در پیوست شماره 3 این آیین‌نامه حمل بار می‌کنندباید دارای شرایط زیر باشند:

الف - شب‌ها دو چراغ قرمز در آخرین نقطه دو طرف عقب بار نصب نمایند به طوری که از فاصله 150متری دو طرف و عقب وسیله نقلیه دیده شود.

ب - روزها دو پارچه قرمز رنگی که سطح هر یک حداقل نیم متر مربع باشد در انتهای بار آویزان کنند به‌نحوی که رانندگان پشت سر بتوانند آن را از فاصله 150 متری بینند.

پ - دارای حفاظ و پوشش لازم و مناسب برای بار بوده و حفاظ نباید مانع دید راننده و یا پوشانیدن‌ چراغ‌ها و یا موجب خطر برای دیگران باشد.

ماده 83- نصب مخزن (باک‌) اضافی و یا غیر استاندارد برای مصرف سوخت وسایل نقلیه عمومی‌باربری و مسافربری ممنوع است و همچنین حمل مواد خطرناک در جاده‌ها تنها با وسایل نقلیه ویژه و بارعایت مقررات مربوط مجاز است‌. اشخاص حقیقی و حقوقی مکلفند پیشتر اجازه این کار را از وزارت راه و ترابری دریافت نمایند.

تبصره - حمل مواد سوختی خارج از مخزن (باک‌) و استفاده از وسایل آتش زا مانند اجاق گاز سفری‌(پیک نیکی‌)، بخاری و مانند آن در وسایل نقلیه ممنوع است‌.

ماده 84- مؤسسات باید بارهای وسایل نقلیه را طوری بارگیری نمایند و محکم ببندند که هیچگونه‌خطر جا به جایی یا افتادن یا ریزش کردن یا باز شدن و یا پخش شدن در هوا وجود نداشته باشد و به طورکامل ثابت باشد.

در هر حال راننده نیز مکلف است پس از اطمینان از درستی بارگیری و استحکام آن‌، وسیله نقلیه را به‌حرکت درآورد.

ماده 85- یدک یا هر نوع وسیله نقلیه‌ای که با وسیله نقلیه دیگری کشیده می‌شود باید با وسایل اطمینان‌بخشی که خطر باز شدن یا گسیختن یا شکستن نداشته باشد طوری متصل گردند که هنگام یدک کشی با کاهش‌سرعت وسیله نقلیه کشنده فاصله اولیه حفظ گردد.

در هر حال هر نوع وسیله نقلیه‌ای که کشیده می‌شود باید یک نفر راننده دارای پروانه مجاز رانندگی هدایت‌آن را به عهده گیرد تا در صورت وقوع خطر بتواند آن را بدون وقوع حادثه کنترل نماید.

وسایل نقلیه‌ای که به وسیله جرثقیل با جدا کردن محور یا محورهایی از زمین کشیده می‌شود، از شرط‌داشتن راننده مستثنی هستند.

ماده 86- وسایل نقلیه باربری پس از بارگیری باید توزین شوند و راننده برگه توزین را تا مقصد همراه‌داشته باشد.

رانندگان موظفند به دستور مأموران صلاحیت دار، وسیله نقلیه را برای توزین به روی باسکول ببرند.

هرگاه ضمن توزین معلوم شود که بیش از ظرفیت مقرر بارگیری شده است بار اضافی تخلیه می‌شود.

در این صورت مسؤولیت انبار کردن و حفظ آن به عهده مالک و راننده است‌. ادامه مسیر وسیله نقلیه متخلف‌، مشروط به پرداخت خسارت به وزارت راه و ترابری و یا شهرداری است‌.

فصل هفتم - تصادفات

ماده 87- راننده هر وسیله نقلیه‌ای که مرتکب تصادف منجر به جرح یا فوت گردد، موظف است‌بلافاصله وسیله نقلیه را در محل تصادف متوقف ساخته و با نصب علایم ایمنی هشدار دهنده برابر ماده (71)این آیین‌نامه‌، رانندگان وسایل نقلیه دیگر را از وقوع حادثه آگاه سازد و تا هنگامی که تشریفات مربوط به‌رسیدگی از سوی راهنمایی و رانندگی و پلیس راه پایان نیافته از تغییر وضع وسیله نقلیه یا صحنه تصادف خودداری نموده و بلافاصله اقدام به انتقال مجروحان به مراکز درمانی نماید.

تبصره - در تصادفات منجر به جرح در صورتی که وسیله نقلیه دیگری برای انتقال فوری مجروحان به‌مراکز درمانی موجود نباشد، راننده وسیله نقلیه در تصادف می‌تواند با علامت گذاری محل قرار گرفتن چرخ‌درسطح راه‌، اقدام به حمل مجروحان با وسیله نقلیه خود نماید.

ماده 88- واحدهای راهنمایی و رانندگی و پلیس راه موظفند پس از اطلاع از وقوع تصادف‌، در اسرعوقت اقدام به اعزام کارشناس تصادف به همراه تجهیزات و امکانات نظیر کمک‌های اولیه‌، دوربین عکاسی وفیلمبرداری‌، آمبولانس‌، جک بادی و یا جرثقیل و مانند آنها، بر حسب نیاز نمایند.

کارشناس رسیدگی کننده به تصادف موضوع را به نزدیکترین واحد انتظامی اعلام و در صورت ضرورت‌و بر حسب مورد، برای درخواست کمک از نزدیکترین واحد فوریت‌های پزشکی (اورژانس‌)، امداد ونجات‌،آتش نشانی‌، مرکز راهداری‌، شهرداری و یا دهیاری اقدام نموده و تا پایان رسیدگی به تصادف وبرقراری ایمنی تردد در محل وقوع‌، سانحه را مدیریت‌نماید.

تبصره - نحوه همکاری و وظیفه دستگاه‌های یاد شده و همچنین اعمال مدیریت از سوی کارشناس‌تصادف‌، برابر دستورالعملی خواهد بود که به تصویب کمیسیون ایمنی راه‌های کشور می‌رسد.

ماده 89- هرگاه تصادف تنها منجر به خسارت مالی شود به نحوی که امکان حرکت از وسیله نقلیه سلب نشده باشد، رانندگان موظفند بلافاصله وسیله نقلیه را برای رسیدگی و بازدید کارشناس تصادفات درمحل حادثه‌، به کنار راه منتقل کنند تا موجب سد معبر نگردد.

ماده 90- در نقاطی که کارشناس راهنمایی و رانندگی و یا پلیس راه وجود ندارد و یا حضور به هنگام‌آنان مقدور نباشد مسئولان امر می‌توانند از نظرات مستدل حداقل سه نفر از رانندگان پایه یکم و یا پایه (ت‌)استفاده نمایند.

ماده 91- رانندگان وسایل نقلیه هنگام تصادف منجر به جرح یا فوت مکلفند بلافاصله نام و نشانیصحیح و مشخصات گواهی‌نامه رانندگی وسیله نقلیه خود را به مأموران انتظامی اعلام دارند و در صورتدرخواست مدارک قانونی اعم از گواهی‌نامه‌، کارت شناسایی خودرو و بیمه نامه از سوی مأموران مربوط‌، اینمدارک را به آنان تسلیم نمایند.

ماده 92- رانندگانی که با وسیله نقلیه متوقفی که سرنشین ندارد تصادف می‌نمایند نباید محل وقوع‌تصادف را ترک کنند و در صورت مراجعه نکردن راننده و یا مالک آن‌، باید صاحب یا راننده وسیله نقلیه و یا مأموران راهنمایی و رانندگی و یا پلیس راه را از هویت و نشانی کامل خود آگاه سازند و در صورت دسترسی‌نداشتن به ایشان‌، نام و نام خانوادگی و نشانی دقیق خویش و شماره و مشخصات دیگر وسیله نقلیه خود را برروی کاغذی نوشته و در محلی قابل دیدن بر روی وسیله نقلیه متوقف‌، الصاق نمایند.

ماده 93- رانندگانی که با حیوانات‌، اشیا، تأسیسات و مانند آنها تصادف و ایجاد خسارت می‌نمایند،باید به منظور جلوگیری از بسته شدن راه و پیشگیری از بروز حوادث احتمالی دیگر، در صورت امکان‌حیوان مرده یا مصدوم و همچنین اشیا باقی مانده در محل تصادف را از سطح سواره رو بیرون برده و موظفندصاحبان و مالکان آنها یا مأموران راهنمایی و رانندگی و یا پلیس راه را از وقوع تصادف آگاه نمایند.

ماده 94- هرگاه راننده وسیله نقلیه در اثر تصادف توانایی اجرای مقررات مندرج در مواد (92) و (93)این آیین‌نامه را نداشته باشد موظف است در اولین فرصت مراتب را به مأموران مربوط اعلام دارد.

اگر مالک وسیله نقلیه فردی غیر از راننده باشد پس از آگاهی از واقعه و در صورتی که راننده مراتب را به‌مأموران مربوط اطلاع نداده باشد، مالک موظف است در اسرع وقت مأموران مربوط را از واقعه آگاه سازد.

ماده 95- تعمیرگاه‌ها و توقفگاه‌ها موظفند ظرف 24 ساعت پس از دیدن وسیله نقلیه‌ای که آثار تصادف‌یا جای گلوله در آن وجود دارد مراتب را با ذکر مشخصات وسیله نقلیه و در صورت امکان با ذکر نام و نشانی‌راننده به واحد انتظامی محل اعلام دارند.