قانون آئین‌نامه داخلی مجلس شورای اسلامی

‌باب اول - کلیات ‌
فصل اول - تشکیل و افتتاح مجلس ‌
مبحث اول - تشکیل و افتتاح مجلس
‌اول - تشکیل مجلس
‌ماده 1 - محل مجلس شورای اسلامی ایران محل تشکیل اولین مجلس خبرگان است که قانون اساسی ایران در آن به تصویب رسیده است و هیچ‌محل دیگری برای تشکیل جلسات عمومی رسمیت ندارد مگر باتصویب دوسوم نمایندگان حاضر در مجلس.
‌تبصره - درمواقع اضطراری که اجتماع و تشکیل جلسات در محل رسمی ممکن نباشد، محل جدیدتشکیل جلسات باید رسماًازطرف هیأت‌رئیسه به‌اطلاع نمایندگان برسد.
‌دوم - افتتاح مجلس
‌ماده 2 - نخستین جلسه هر دوره مجلس شورای اسلامی طبق اصل شصت و پنجم (65) قانون اساسی با حضور حداقل دوسوم مجموع نمایندگان‌رسمیت می‌یابد. در آغاز جلسه آیات (35) تا (42) سوره شوری تلاوت می‌شود.
‌پس از قرائت پیام مقام معظم رهبری مراسم سوگند انجام و در پایان جلسه، نمایندگان به منظور بزرگداشت بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران حضرت‌امام خمینی (‌ره) و شهیدان انقلاب اسلامی و ادای احترام وتجدید عهد با آنان در مرقد مطهر آن حضرت و بهشت زهرا حضور خواهند یافت.
سوم - تشریفات سوگند ‌
ماده 3 - نمایندگان حاضر در مجلس طبق اصل شصت و هفتم (67) قانون اساسی سوگند یاد می‌کنند. متن سوگند نامه توسط رئیس قرائت می‌شود‌و نمایندگان به حالت اجتماع در حال قیام آن را تکرار و پس از انجام مراسم تحلیف، سوگندنامه را امضاء میکنند.
‌نمایندگان اقلیت‌های دینی این سوگند را با ذکر کتاب آسمانی خود یاد خواهند کرد. نمایندگانی که در جلسه نخست شرکت ندارند باید در اولین جلسه رسمی که حضور پیدا می‌کنند سوگند را بجا آورند و ذیل سوگندنامه را امضاء کنند.
‌چهارم - جایگاهها
‌ماده 4 - جایگاه نمایندگان، پس از ارائه اعتبارنامه نمایندگان به مجلس به حکم قرعه تعیین می‌شود و در دفتر مخصوص ثبت خواهد شد.‌قرعه‌کشی هر شش ماه یکمرتبه تجدید می‌شود. نمایندگانی که در قرعه قبل در قسمت جلو مجلس بوده‌اند به حکم قرعه در قسمت دوم مجلس استقرار‌خواهند یافت. در دو ردیف اول رئیس جمهور، معاونان و مشاوران او، اعضای شورای نگهبان و هیأت وزیران و معاونان امور مجلس و دیگر افراد مجاز‌طبق این آیین‌نامه خواهند نشست و افراد مذکور به هیچ وجه مجاز به نشستن در صندلی نمایندگان و یا تردد در محل استقرار نمایندگان نمی‌باشند.
‌ماده 5 - خبرنگاران و تماشاچیان با داشتن کارت مخصوص همان جلسه و نیز مامورین انتظامات مجلس در محل‌های مخصوص، حق حضور‌خواهندداشت و باید در تمام مدت جلسه ساکت باشند و از هرگونه بی‌نظمی خودداری کنند. در غیراین صورت با دستور رئیس، تالار جلسه را ترک‌می‌نمایند. در صورتی که عمل آنان مستوجب تعقیبات کیفری بشود فرد خاطی بارعایت مقررات توسط مامورین انتظامات مجلس توقیف و به مراجع‌صالحه تسلیم خواهد شد.
‌تبصره 1 - هریک از نمایندگان می‌تواند درهر جلسه برای حداکثر سه نفر که به آنها اعتماد دارد، درخواست صدور کارت ورود به محل تماشاچیان‌را بنماید. انتظامات مجلس موظف به صدور کارت برای آنان می‌باشد. ‌
تبصره 2 - سازمان اداری مجلس، با رعایت موازین تعیین شده از طرف هیأت رئیسه، برای خبرنگاران جرائد داخلی که طبق قانون مطبوعات‌اجازه انتشار دارند و برای خبرنگاران خارجی با معرفی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی کارت موقت غیرقابل انتقال صادر می‌نماید.
‌پنجم - انتظام مجلس ‌
ماده 6 - حفظ انتظام وامنیت محوطه مجلس بعهده رئیس مجلس و در غیاب او به عهده نواب رئیس است. هیچ مقام و قوه‌ای بدون اجازه رئیس،‌حق مداخله در محوطه و امور مجلس را ندارد.
‌ماده 7 - رئیس جمهور و معاونان او، وزیران به اجتماع یا به انفراد حق شرکت در جلسات علنی مجلس را دارند و می‌توانند مشاوران خود را نیز‌همراه داشته باشند و رئیس قوه قضائیه برای شرکت در مراسم تحلیف رئیس جمهور در مجلس شرکت می‌کند و همچنین اعضای شورای نگهبان حق‌حضور در کلیه جلسات رسمی مجلس را دارند و چنانچه طرح یا لایحه‌ای با قید دو یا سه فوریت در دستور مجلس قرار گیرد اعضاء شورای نگهبان‌باید در آن جلسه شرکت نمایند.
‌تبصره 1 - در صورتی که مسؤولین اجرائی یا قضائی از طرف رئیس مجلس برای دفاع و توضیح طرح و یا لایحه دعوت شده باشند، شرکت آنان‌درجلسات مربوط به آن طرح و لایحه بلامانع است.
‌تبصره 2 - رئیس و دادستان دیوان محاسبات و معاونان امور مجلس وزراء و سازمان برنامه و بودجه و آن عده از کارکنان و مستخدمین مجلس که‌حضور آنان در تالار جلسه ضروری باشد با اجازه هیأت رئیسه حق حضور در جلسات را دارند.
‌ماده 8 - حمل هر نوع اسلحه برای کسانی که وارد ساختمان اصلی مجلس می‌شوند مطلقاً ممنوع است.
‌مبحث دوم - تشکیلات قانونگذاری مجلس ‌اول - هیأت‌های رئیسه مجلس ‌الف - هیأت رئیسه سنی
‌ماده 9 - مسن‌ترین فرد از نمایندگان حاضر به‌عنوان رئیس سنی و فرد بعدی به‌عنوان نایب رئیس و دو نفر از جوانترین نمایندگان حاضر به سمت‌منشی معین می‌شوند و در جایگاه هیأت رئیسه قرار می‌گیرند. درصورت تساوی سن، هیأت رئیسه سنی با قید قرعه از بین مسن‌ترین و جوانترین‌نمایندگان حاضر تعیین خواهد شد. اعلام هیأت رئیسه سنی با اداره کل قوانین مجلس است.
‌ماده 10 - وظایف هیأت رئیسه سنی، اداره جلسه افتتاحیه، انجام مراسم تحلیف، اقتراع شعب و اجرای انتخابات هیأت رئیسه موقت است.
ب - هیأت رئیسه موقت ‌
ماده 11 - انتخاب هیأت رئیسه موقت در دومین جلسه علنی مجلس انجام خواهد شد. ترکیب و طرز انتخاب آن مانند هیأت رئیسه دائم است، به‌جز اینکه اکثریت نسبی در انتخاب رئیس کافی خواهد بود.
‌هیأت رئیسه موقت بلافاصله پس از انتخاب، با متن سوگندنامه هیأت رئیسه دائم مراسم تحلیف را بجای خواهد آورد.
‌ماده 12 - وظایف هیأت رئیسه موقت اداره جلسات مجلس تا زمان تأیید اعتبارنامه دوسوم نمایندگان و اجرای انتخابات هیأت رئیسه دائم و‌تمشیت امور اداری مجلس است.
ج - هیأت رئیسه دائم ‌
ماده 13 - پس از تصویب اعتبارنامه حداقل دوسوم مجموع نمایندگان، هیأت رئیسه موقت اقدام به انتخاب هیأت رئیسه دائم می‌کند، اعضای‌هیأت رئیسه دائم برای یکسال انتخاب می‌شوند. مبنای تجدید انتخابات سالیانه، سالروز انتخابات هیأت رئیسه قبلی بوده و درصورتی که با تعطیلات‌مصادف گردد در جلسه قبل از آن انجام می‌گردد و مسوولیت هیأت رئیسه جدید از سالروز انتخابات قبل تفویض خواهد گردید.
‌ماده 14 - هیأت رئیسه دائم مرکب از رئیس، دو نایب رئیس، شش منشی و سه کارپرداز می‌باشد.
‌ماده 15 - انتخاب رئیس در نوبت اول با اکثریت مطلق آراء نمایندگان صاحب رأی است و انتخاب نواب رئیس، منشی‌ها و کارپردازان هر کدام‌جداگانه و با اکثریت نسبی و رأی مخفی و با ورقه خواهد بود. در صورتی که در انتخاب رئیس در نوبت اول اکثریت مطلق حاصل نشود، در نوبت دوم‌اکثریت نسبی کافی خواهد بود.
‌تبصره 1 - چنانچه آراء برای رئیس، نواب رئیس، منشی‌ها، کارپردازان با یکدیگر برابر باشد، حسب مورد به قید قرعه تعیین می‌شوند.
‌تبصره 2 - در صورتی به فرد غایب در جلسه می‌توان رأی داد که قبل از تشکیل جلسه مربوط به انتخابات هیأت رئیسه، کتباً نامزدی خود را به‌اداره کل قوانین مجلس اعلام کرده باشد.
‌ماده 16 - قبل از اخذ رأی برای هیأت رئیسه، اسامی داوطلبان به ترتیب وصول به هیأت رئیسه بدون بحث در جلسه علنی اعلام خواهد شد.
‌ماده 17 - اعضاء هیأت رئیسه دائم، پس از انتخاب، در حضور نمایندگان به ترتیب زیر سوگند یاد میکنند و موظف به رعایت دقیق مفاد آن‌می‌باشند.
‌بسم الله الرحمن الرحیم «‌من به عنوان عضو هیأت رئیسه مجلس شورای اسلامی در برابر قرآن مجید به خداوند قادر متعال سوگند یاد می‌کنم که حداکثر توان خود را برای اجراء‌آیین‌نامه داخلی مجلس شورای اسلامی با مراعات بی طرفی کامل در انجام وظایف بکارگیرم و از هرگونه اقدام مخالف آیین‌نامه اجتناب نمایم.»
 ‌ماده 18 - نواب رئیس به ترتیب تعداد آراء به عنوان نایب رئیس اول و نایب رئیس دوم و درصورت تساوی آراء با قید قرعه انتخاب می‌شوند و در‌غیاب رئیس مجلس به ترتیب، وظایف و اختیارات او را
برعهده خواهند داشت.
‌تبصره - رئیس مجلس می‌تواند حتی هنگام حضور خود، اداره جلسه رسمی را به ترتیب به عهده نواب رئیس بگذارد.
‌ماده 19 - اگر رئیس مجلس پیش از انقضای مدت از ریاست استعفاء دهد یا فوت شود نواب رئیس به ترتیب تقدم، جلسه را منعقد می‌سازند و متن‌استعفاء‌نامه را قرائت یا فوت را اعلام می‌دارند. درمورد فوت به احترام متوفی جلسه ختم می‌شود و در هر صورت در جلسه بعد نایب رئیس جلسه را‌تشکیل می‌دهد و رئیس جدید طبق آیین‌نامه داخلی مجلس انتخاب می‌شود.
‌در مورد استعفاء بعد از اعلام و قرائت متن استعفاء نامه در مجلس و استماع توضیحات رئیس مستعفی و مذاکراتی که نمایندگان لازم بدانند، چنانچه‌استعفاء پس گرفته نشود، انتخاب رئیس جدید در جلسه بعد به عمل می‌آید، حداکثر توضیحات رئیس و مذاکرات نمایندگان یکساعت خواهد بود.
‌تبصره 1 - در مورد فوت یا استعفاء سایر اعضای هیأت رئیسه نیز باید بدون تشریفات در جلسه بعد انتخاب فرد یا افراد جدید به عمل آید.
‌تبصره 2 - انتخاب رئیس و هریک از اعضای هیأت رئیسه جدید برای مدت باقیمانده از یکسال خواهد بود.
‌ماده 20 - هیچیک از اعضاء هیأت رئیسه مجلس نمی‌تواند به عضویت کمیسیون برنامه و بودجه و محاسبات مجلس انتخاب شود و در صورتی که‌هریک از اعضاء این کمیسیون به عضویت هیأت رئیسه انتخاب گردند از کمیسیون مستعفی شناخته شده و مطابق مراتب منظور در این آیین‌نامه نسبت‌به تعیین کمیسیون جدید اقدام خواهند نمود و همچنین نمی‌توانند به عنوان رئیس یا مخبر کمیسیون‌های مجلس انتخاب گردند و درصورتی که رئیس یا‌مخبر کمیسیون‌ها به عضویت هیأت رئیسه انتخاب گردند از سمت خود در کمیسیون مستعفی شناخته می‌شوند.
‌ماده 21 - وظایف و اختیارات رئیس مجلس عبارتند از :
1 - اداره جلسات مجلس به‌شرح مواد این آیین‌نامه.
2 - نظارت بر کلیه امور اداری، مالی، استخدامی و سازمانی مجلس.
3 - امضای کلیه احکام استخدامی براساس آیین‌نامه استخدامی کارکنان مجلس و سایر قوانین و مقررات.
4 - امضای کلیه نامه‌های مربوط به امور قانون‌گذاری و پارلمانی مجلس.
5 - حضور در نهادهای قانونی که رئیس مجلس عضو آنها است.
6 - ارائه گزارش کامل از تصمیمات و اقدامات هیأت رئیسه در رابطه با مسائل مختلف مربوط به مجلس و واحدهای تابعه آن هر سه ماه یکبار به‌نمایندگان.
7- سایر موارد مذکور در قانون اساسی و دیگر مقررات.
‌ماده 22 - وظایف منشیان عبارتند از:
1 - مراقبت در ضبط و تحریر صورت مذاکرات و چاپ و توزیع آنها.
2 - قرائت طرحها و لوایح، پیشنهادها، نوشته‌ها و مطالبی که باید به اطلاع مجلس برسد.
3 - تنظیم پیشنهادهای واصله از طرف نمایندگان به ترتیب وصول با قید شماره.
4 - ترتیب اجازاتی که نمایندگان در جلسه برای نطق می‌خواهند، با رعایت حق تقدم و قید شماره ترتیب.
‌ماده 23 - وظایف و اختیارات هیأت رئیسه عبارتند از 1 - مسؤولیت کلیه امور اداری، مالی، استخدامی و سازمانی مجلس.
2 - تصویب بودجه پیشنهادی سالیانه مجلس و ارجاع آن به کمیسیون برنامه و بودجه و محاسبات مجلس جهت طی مراحل قانونی.
3 - مشارکت در تصویب حقوق مالی نمایندگان طبق این آیین‌نامه.
4 - انتظام و حفظ انضباط جلسات مجلس.
5 - نظارت بر انجام امور مربوط به گزارشها و چاپ و توزیع آنها.
6 - تهیه و تنظیم برنامه هفتگی مجلس.
7 - مسؤولیت و نظارت بر رعایت اوقات و مهلت‌های قانونی مذکور در این آیین‌نامه.
8 - دعوت از وزیران و مسؤولان اجرائی و قضائی به مجلس.
9 - اعلام مراتب رد اعتبارنامه یا استعفای نمایندگان به وزارت کشور.
10 - بررسی و حل و فصل مسائل و مشکلات کمیسیون‌ها و شعب.
11 - حفظ شأن و منزلت و اقتدار مجلس و دفاع از حقوق و جایگاه قانونی نمایندگان.
12 - نظارت بر عملکرد نمایندگان منتخب مجلس در هیأت‌ها و مجامع و شوراها و دریافت گزارش آنان.
‌تبصره - جلسات هیأت رئیسه با حضور حداقل دو سوم اعضاء که رئیس یا یکی از نواب رئیس جزء آنان باشد رسمیت می‌یابد و مصوبات آن با‌رأی اکثریت مطلق عده حاضر معتبر خواهد بود.
‌د - مسؤولیت مشترک هیأت رئیسه در برابر مجلس ‌ماده 24 - رئیس مجلس و سایر اعضای هیأت رئیسه در مورد انجام وظایف محوله در این آیین‌نامه در برابر مجلس مسؤولیت مشترک دارند.
‌ماده 25 - هرگاه نمایندگان به کیفیت اداره جلسات یا سایر امور مجلس و نحوه ایفای وظایف رئیس یا سایر اعضای هیأت رئیسه معترض باشند،‌می‌توانند طی تقاضای کتبی با امضای حداقل بیست و پنج نفر و یا به‌درخواست کمیسیون تدوین آیین‌نامه داخلی مجلس از هیأت رئیسه، تشکیل هیأت‌رسیدگی به اعتراضات، مرکب از رؤسای کمیسیون‌های تخصصی و هیأت رئیسه و اعضاء کمیسیون تدوین آیین‌نامه داخلی مجلس را درخواست نمایند.‌هیأت رئیسه مکلف است ظرف مدت سه روز نسبت به تشکیل هیأت رسیدگی به اعتراضات، اقدام نماید. هیأت اخیر مکلف است ظرف ده روز با‌حضور سه نفر از منتخبین معترضین، به موضوع رسیدگی نماید. درصورتی که اکثریت اعضاء هیأت رأی بر عدم صلاحیت فرد مورد اعتراض دادند‌عضویت وی در هیأت رئیسه تعلیق می‌گردد. گزارش هیأت در این باره در جلسه غیرعلنی مورد بررسی قرار می‌گیرد و در اولین جلسه علنی مجلس‌بدون بحث به رأی‌گیری گذاشته می‌شود. درصورت رد عدم صلاحیت، عضو مزبور به کار خود ادامه خواهد داد و درغیر این صورت از سمت خود‌مستعفی شناخته می‌شود و حق شرکت در انتخابات مجدد آن دوره را ندارد.
‌تبصره 1 - هیأت رسیدگی کننده به اعتراض، در ابتدای نخستین جلسه خود هیأت رئیسه‌ای را وفق مقررات مربوط به انتخاب هیأت رئیسه‌کمیسیون‌ها، انتخاب می‌نمایند. جلسات هیأت باحضور سه چهارم اعضاء رسمیت می‌یابد و مناط اعتبار تصمیمات آن، رأی اکثریت مطلق حاضرین‌می‌باشد.
‌تبصره 2 - نمایندگان معترض و اعضاء مورد اعتراض هیأت رئیسه مجلس، حق رأی در جلسه هیأت رسیدگی کننده به اعتراضات را ندارند.
‌تبصره 3 - رسیدگی فوق مانع از انجام وظایف قانونی کمیسیون اصل نودم (90) قانون اساسی نسبت به طرز کار مجلس نخواهد بود و نمایندگان‌می‌توانند از آن طریق نیز نسبت به عملکرد هیأت رئیسه نظارت و پیگیری نمایند.
‌دوم - شعب و کمیسیون‌ها ‌الف - شعب ‌
ماده 26 - پس از انجام مراسم تحلیف، نمایندگان به حکم قرعه بطور مساوی به پانزده شعبه تقسیم می‌شوند و افراد باقیمانده به‌ترتیب از شعبه اول‌به بعد، یک یک به شعب افزوده می‌شوند. نمایندگانی که بعداً سوگند یاد می‌کنند به حکم قرعه به عضویت شعبی که کسری دارند پذیرفته می‌شوند. هر شعبه دارای یک رئیس، دو نایب رئیس، یک مخبر و دو منشی خواهد بود که جداگانه با رأی مخفی با ورقه و با اکثریت نسبی بیش از یک سوم کل‌اعضاء شعبه، انتخاب می‌شوند و در صورت تساوی به حکم قرعه عمل خواهد شد.
‌نتیجه انتخابات با ذکر آراء طی گزارشی به‌وسیله مخبر به اطلاع مجلس می‌رسد. مناط اعتبار برای رسمیت جلسات شعب، حضور حداقل دوسوم اعضاء‌می‌باشد و تصمیمات شعب، به‌جز در مورد انتخاب افراد، با اکثریت مطلق آراء عده حاضر خواهد بود.
‌ماده 27 - هر یک از شعب برای تمام دوره نمایندگی رسمیت دارند و وظایف و اختیارات آنها عبارتند از:
1- رسیدگی به اعتبارنامه‌ها.
2- تعیین اعضای کمیسیون تحقیق.
3- تعیین اعضای کمیسیون تدوین آیین‌نامه داخلی مجلس.
4- بررسی و تشخیص صلاحیت نامزدهای عضویت درکمیسیون‌های تخصصی مجلس.
‌ماده 28 - هر یک از شعب موظفند صورتجلسات خود را با قید اسامی حاضرین و غایبین و تأخیرکنندگان به وسیله دبیر شعبه تنظیم و تقدیم هیأت‌رئیسه مجلس نمایند.
ب - کمیسیون‌ها ‌ماده 29 - مجلس دارای کمیسیون‌های خاص شامل کمیسیون تحقیق، تدوین آیین‌نامه داخلی مجلس، اصل نودم (90)، و کمیسیون‌های تخصصی‌با محدوده وظایف مشخص به‌شرح مواد این آیین‌نامه خواهد بود. تعداد اعضاء کمیسیون تحقیق و کمیسیون تدوین آیین‌نامه داخلی مجلس هر کدام‌پانزده نفر و سایر کمیسیون‌های خاص و تخصصی بنا به تشخیص هیأت رئیسه و رؤسای شعب دارای حداقل نوزده و حداکثر بیست و سه نفر عضو‌خواهند بود.
‌کمیسیونهای خاص 1 - کمیسیون تحقیق ‌
ماده 30 - به منظور بررسی اعتبارنامه‌هایی که توسط شعب مورد تأیید قرار نگرفته و یا از سوی نمایندگان مورد اعتراض واقع شده است
هر یک از‌شعب موظفند پس از تعیین هیأت رئیسه خود، بلافاصله دو نفر از اعضای خود را که آگاهی بیشتری به مسائل حقوقی داشته و از صلاحیت لازم‌برخوردار باشند به‌عنوان اعضای اصلی و علی‌البدل کمیسیون تحقیق انتخاب نمایند و نتیجه را به هیأت رئیسه گزارش تا در جلسه علنی قرائت گردد.
2 - کمیسیون تدوین آیین‌نامه داخلی مجلس ‌ماده 31 - هر شعبه یک نفر دیگر از اعضاء خود را که واجد صلاحیت باشد برای تشکیل کمیسیون تدوین آیین‌نامه داخلی مجلس معین و نتیجه را‌به مجلس گزارش خواهد کرد. این کمیسیون طرحهای مربوط به مواد آیین‌نامه داخلی مجلس را رسیدگی کرده و نظر خود را به مجلس گزارش می‌نماید‌تا مطابق آیین‌نامه مورد بررسی قرار گیرد.
3 - کمیسیون اصل نودم (90) قانون اساسی ‌ماده 32 - به منظور اجرای اصل نودم (90) قانون اساسی کمیسیونی بنام کمیسیون اصل نودم (90) قانون اساسی تشکیل می‌گردد تا طبق قوانین‌مصوب مربوط به خود اداره و انجام وظیفه نماید.
4 - کمیسیون‌های تخصصی
‌ماده 33 - هریک از کمیسیون‌های تخصصی مجلس که مطابق این آیین‌نامه تشکیل می‌گردند در محدوده تخصصی خود دارای وظایف و اختیاراتی‌به شرح زیر می‌باشند:
1 - بررسی، اصلاح و تکمیل طرح‌ها و لوایح قانونی و ارائه گزارش به مجلس شورای اسلامی.
2 - رسیدگی به طرح‌های تحقیق و تفحص و انجام آن پس از تصویب مجلس شورای اسلامی.
3 - رسیدگی به لوایح بودجه سالیانه کل کشور.
4 - بررسی و اظهارنظر درمورد لوایح برنامه‌های توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور.
5 - بررسی چگونگی اجرا و نتایج حاصله از اجرای قوانین مصوب و تبصره‌ها در ردیف‌های برنامه‌های توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و‌بودجه‌های سالیانه کل کشور و تهیه گزارش و تقدیم آن به مجلس شورای اسلامی.
6 - کسب اطلاع از کم و کیف اداره امور کشور، دریافت و بررسی گزارشهای عملکردی و نظارتی از دستگاههای مختلف ذی‌ربط به نمایندگی از سوی‌مجلس شورای اسلامی و تهیه گزارش جامع سالیانه که دربرگیرنده مسیر تحولات و پیشرفت‌ها و عملکرد بخش‌های تخصصی کشور و گویای وضع‌اعمال حاکمیت و مدیریت در هر بخش باشد و ارائه آنها به مجلس شورای اسلامی.
‌این گزارش‌ها در دستور کار مجلس قرار گرفته و قرائت می‌گردد.
7 - بررسی و تصویب آزمایشی طرحها و لوایح و همچنین تصویب دائمی اساسنامه سازمانها، شرکتها و مؤسسات دولتی یا وابسته به دولت که طبق‌اصل هشتاد و پنجم (85) قانون اساسی به آنها محول می‌گردد.
‌تبصره 1 - پاسخ دولت راجع به گزارشهای کمیسیون‌های تخصصی در دستور کار مجلس قرار گرفته و قرائت خواهد شد. پس از آن حسب‌درخواست کمیسیون‌های تخصصی، موضوع گزارشهای یاد شده جهت بررسی به کمیسیون اصل نودم (90) ارسال و کمیسیون مذکور نتایج بررسی خود‌را به مجلس ارائه خواهد کرد.
‌تبصره 2 - کمیسیون‌های تخصصی مجلس می‌توانند به تعداد کافی مشاور ذی‌صلاح ازطریق هیأت رئیسه به خدمت بگیرند.
‌ماده 34 - کمیسیون آموزش و تحقیقات برای انجام وظایف محوله در محدوده آموزش و پرورش عمومی، آموزش فنی و حرفه‌ای، آموزش عالی،‌تحقیقات و فن‌آوری، مطابق ضوابط این آیین‌نامه تشکیل می‌شود.
‌ماده 35 - کمیسیون اجتماعی برای انجام وظایف محوله در محدوده امور اداری و استخدامی، کار، اشتغال، روابط کار و تعاون مطابق ضوابط این‌آیین‌نامه تشکیل می‌شود.
‌ماده 36 - کمیسیون اقتصادی برای انجام وظایف محوله در محدوده اقتصاد و دارائی، بازرگانی داخلی، بازرگانی خارجی مطابق ضوابط این‌آیین‌نامه تشکیل می‌شود.
‌ماده 37 - کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی برای انجام وظایف محوله در محدوده سیاست و روابط خارجی، سیاست داخلی، شوراها،‌شهرداریها، اطلاعات و امنیت داخلی، دفاع و امنیت خارجی و ثبت احوال مطابق ضوابط این آیین‌نامه تشکیل می‌شود.
‌ماده 38 - کمیسیون انرژی برای انجام وظایف محوله درمحدوده نفت، گاز، برق، سدها و نیروگاههای آبی و برقی، انرژی اتمی و انرژی‌های نو‌مطابق ضوابط این آیین‌نامه تشکیل می‌شود.
‌ماده 39 - کمیسیون برنامه و بودجه و محاسبات برای انجام وظایف محوله درمحدوده برنامه، بودجه، نظارت برنامه و بودجه و دیوان محاسبات و‌امور مالی مجلس و آمار و خدمات عمومی فنی مطابق ضوابط این آیین‌نامه تشکیل می‌شود.
‌تبصره - کمیسیون برنامه و بودجه و محاسبات علاوه بر انجام وظایف تخصصی در ماده (33) و این ماده موظف است نسبت به امور زیر اقدام‌نماید:
1 - نظارت و مراقبت بر اجرای مقررات بودجه و امور مالی مجلس و نحوه هزینه کردن آن.
2 - رسیدگی به عملکرد بودجه سالیانه مجلس و ارائه گزارش آن حداکثر تا پایان شهریور ماه سال بعد. این گزارش جهت اطلاع نمایندگان چاپ می‌گردد.
3 - بازرسی و رسیدگی دقیق و نظارت درمورد کلیه اموال و اشیاء منقول و غیرمنقول مجلس شورای اسلامی و ارائه گزارش سالیانه جهت چاپ و‌توزیع بین نمایندگان.
‌ماده 40 - کمیسیون بهداشت و درمان برای انجام وظایف محوله در محدوده بهداشت، درمان، امداد، بهزیستی، تامین اجتماعی و بیمه‌های‌اجتماعی و هلال احمر مطابق ضوابط این آیین‌نامه تشکیل می‌شود.
‌ماده 41 - کمیسیون صنایع و معادن برای انجام وظایف محوله درمحدوده صنایع، پست، مخابرات، معادن، پتروشیمی، صنایع هوافضا و ارتباطات‌مطابق ضوابط این آیین‌نامه تشکیل می‌شود.
‌ماده 42 - کمیسیون عمران برای انجام وظایف محوله در محدوده راه و ترابری، مسکن، عمران شهری و عمران روستایی مطابق ضوابط این‌آیین‌نامه تشکیل می‌شود.
‌ماده 43 - کمیسیون فرهنگی برای انجام وظایف محوله در محدوده فرهنگ و هنر، ارشاد و تبلیغات، صدا و سیما و ارتباطات جمعی، تربیت بدنی‌و جوانان و زنان و خانواده مطابق ضوابط این آیین‌نامه تشکیل می‌شود.
‌ماده 44 - کمیسیون قضائی و حقوقی برای انجام وظایف محوله درمحدوده قضائی و حقوقی مطابق ضوابط این آیین‌نامه تشکیل می‌شود.
‌ماده 45 - کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی برای انجام وظایف محوله درمحدوده کشاورزی، منابع آب، دام و طیور، شیلات، محیط زیست‌و هواشناسی مطابق ضوابط این آیین‌نامه تشکیل می‌شود.
قانون اصلاح ماده (۴۵) آئين‌نامه داخلي مجلس شوراي اسلامي
شماره۳۴۹/۴۳۵                                                                                     ۱۷/۱/۱۳۹۳
حجت الاسلام والمسلمين جناب آقاي دکتر حسن روحاني
رياست محترم جمهوري اسلامي ايران
در اجراي اصل يکصد و بيست و سوم (۱۲۳) قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران قانون اصلاح ماده (۴۵) آئين‌نامه داخلي مجلس شوراي اسلامي که با عنوان طرح دوفوريتي به مجلس شوراي اسلامي تقديم گرديده بود، با تصويب در جلسه علني روز شنبه مورخ ۲۴/۱۲/۱۳۹۲ و تأييد شوراي محترم نگهبان، به پيوست ابلاغ مي‌گردد.
رئيس مجلس شوراي اسلامي ـ علي لاريجاني
شماره۱۳۲۴                                                                                           ۲۴/۱/۱۳۹۳
مجلس شوراي اسلامي
در اجراي اصل يکصد و بيست و سوم قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران «قانون اصلاح ماده (۴۵) آئين‌نامه داخلي مجلس شوراي اسلامي» که در جلسه علني روز شنبه مورخ بيست و چهارم اسفند ماه يکهزار و سيصد و نود و دو مجلس شوراي اسلامي تصويب و در تاريخ ۲۶/۱۲/۱۳۹۲ به تأييد شوراي نگهبان رسيده و طي نامه شماره ۳۴۹/۴۳۵ مورخ ۱۷/۱/۱۳۹۳ مجلس شوراي اسلامي واصل گرديده است، به پيوست جهت اجراء ابلاغ مي‌گردد.
رئيس جمهور ـ حسن روحاني
قانون اصلاح ماده (۴۵) آئين‌نامه داخلي مجلس شوراي اسلامي
ماده واحده ـ بندهاي (۱) و (۲) ماده(۴۵) قانون آئين‌نامه داخلي مجلس شوراي اسلامي به شرح زير اصـلاح و تبصره ذيل آن به عنوان تبصره (۱) ابقاء و يک تبصره به عنوان تبصره (۲) به آن الحاق مي‌شود:
۱ـ از کميسيون برنامه و بودجه و محاسبات نه نفر
۲ـ از هر کميسيون تخصصي ديگر سه نفر
اعضاي مذکور در بندهاي فوق توسط کميسيون‌هاي مربوطه انتخاب و به هيأت رئيسه مجلس معرفي مي‌شوند.
مأموريت اين کميسيون تا تصويب نهائي قانون برنامه توسعه و يا لايحه بودجه سالانه کل کشور ادامه مي‌يابد.
تبصره۲ـ پيشنهادات مربوط به حوزه‌هاي انتخابيه اعضاي کميسيون تلفيق جهت ايجاد رديف جديد يا افزايش اعتبارات يا تغيير عنوان طرحها در کميسيون تلفيق بودجه ممنوع است.
در صورتي که معاونت برنامه‌ريزي و نظارت راهبردي رئيس‌جمهور در حين رسيدگي به لايحه بودجه به صورت کتبي و رسمي اشتباه يا از قلم‌افتادگي موارد مربوط به حوزه‌هاي انتخابيه را تأييد کند، موضوع با دوسوم رأي کميسيون تلفيق قابل تصويب است.
قانون فوق مشتمل بر ماده واحده در جلسه علني روز شنبه مورخ بيست و چهارم اسفندماه يکهزار و سيصد و نود و دو مجلس شوراي اسلامي تصويب شد و در تاريخ ۲۶/۱۲/۱۳۹۲ به تأييد شوراي نگهبان رسيد.
رئيس مجلس شوراي اسلامي ـ علي لاريجاني
5 - مقررات مشترک کمیسیون‌ها ‌
ماده 46 - به‌منظور آشنایی نمایندگان با سوابق تحصیلی و کاری یکدیگر اداره کل قوانین موظف است قبل از تشکیل شعب برای تعیین اعضای‌کمیسیون‌ها، اسامی نمایندگان به همراه تحصیلات (‌مستند) و تجربه و سابقه عضویت در کمیسیون‌ها (‌درصورتی که سابقه نمایندگی داشته باشند) را‌تکثیر و در اختیار نمایندگان قرار دهد. تشخیص صلاحیت اعضاء هر شعبه برای عضویت در کمیسیون‌های مجلس براساس پیشنهاد نماینده و رأی‌اکثریت نسبی اعضاء شعبه خواهد بود. هر نماینده ملزم است برای عضویت در یک کمیسیون، حداقل دو کمیسیون را به ترتیب اول و دوم پیشنهاد دهد.
‌ماده 47 - هیأت رئیسه پس از دریافت گزارش بدوی شعب در باره نامزدهای کمیسیون‌های مجلس این گزارش را تکثیر و درمیان نمایندگان توزیع‌می‌نماید. چهل و هشت ساعت پس از این توزیع، شعب مجدداً تشکیل جلسه می‌دهند و با توجه به گزارش منتشرشده و بررسی همه اولویتها، دوباره‌نامزدهای خود را برای هر کمیسیون انتخاب و به هیأت رئیسه گزارش می‌دهند. در صورتی که تعداد افراد معرفی‌شده از طرف شعب برای هر کمیسیون‌بیش از تعداد لازم باشد مجموع افراد معرفی‌شده برای هر کمیسیون با دعوت یکی از نواب رئیس تشکیل جلسه می‌دهند تا در مورد افراد مورد نیاز در‌کمیسیون به توافق برسند. در صورتی که توافق لازم به عمل نیاید افراد مورد نیاز هر کمیسیون در جلسه‌ای با دعوت یکی از نواب رئیس با حق رأی و‌شرکت روسای شعب با رعایت اولویتهایی مانند تخصص، تجربه و سابقه عضویت در آن کمیسیون و با رأی مخفی تعیین خواهند شد.
‌تبصره 1 - نمایندگان مذکور حق شرکت در جلسه فوق جهت دفاع از پیشنهاد خود را دارند اما رأی‌گیری بدون حضور آنان صورت می‌گیرد مفاد این‌تبصره شامل رؤسای شعب نیز می‌باشد.
‌تبصره 2 - بین افرادی که رأی مساوی آورده و احتساب آنان به عنوان عضو یک کمیسیون باعث افزایش سقف آن کمیسیون می‌شود قرعه‌کشی‌انجام می‌گیرد.
‌تبصره 3 - افرادی که طبق این ماده برای کمیسیون اول موردنظر خود انتخاب نشوند در کمیسیون دوم موردتقاضای خود، در صورتی که از‌متقاضیان اولویت درجه اول تکمیل نشده باشد، قرارداده خواهند شد. اگر در این مرحله نیز تعداد افراد بیش از تعداد مورد نیاز کمیسیون باشد مجدداً با‌رعایت اولویتهای فوق‌الذکر و با رأی اکثریت هیأت رئیسه و روسای شعب برای کمیسیون دوم انتخاب می‌شوند و کسانی که در این مرحله نیز برای‌کمیسیون دوم مورد تقاضای خود انتخاب نشوند به تشخیص اکثریت اعضاء جلسه مشترک فوق‌الذکر برای یکی از کمیسیون‌های دیگر مجلس تعیین‌می‌گردند.
‌ماده 48 - هریک از کمیسیون‌های تخصصی مجلس موظف است از میان اعضای خود کمیته و یا کمیته‌های فرعی متناسب با موضوعات مربوط‌تشکیل دهد. کمیته‌های فرعی دارای یک رئیس، یک نایب رئیس و یک منشی خواهند بود که توسط اعضای همان کمیته انتخاب می‌گردند. مصوبات‌کمیته‌های فرعی بعد از تصویب در کمیسیون رسمیت خواهد داشت.
‌ماده 49 - پس از انتخاب اعضای کمیسیون‌ها، هر کمیسیون به ریاست مسن‌ترین عضو و با حضور حداقل دو سوم اعضاء خود منعقد و فوراً یک‌رئیس، دو نایب رئیس، یک مخبر و دو منشی با رأی مخفی با ورقه با اکثریت نسبی به مدت یکسال انتخاب می‌نماید.
‌تبصره - اداره کل قوانین موظف است در شروع کار هر دوره مجلس سوابق کاری و میزان تحصیلات اعضای هر کمیسیون را قبل از انتخاب هیأت‌رئیسه آن کمیسیون دراختیار اعضاء قرار دهد.
‌ماده 50 - مناط اعتبار برای رسمیت جلسه کمیسیون‌ها حضور حداقل دوسوم اعضاء می‌باشد. مصوبات کمیسیون با اکثریت مطلق آراء عده حاضر‌خواهد بود.
‌ماده 51 - هر نماینده هر شش ماه می‌تواند پس از گذشت شش ماه از آغاز کار هر دوره مجلس از طریق هیأت رئیسه تقاضای تغییر کمیسیون را‌بنماید. این تغییر و انتقال با موافقت اکثریت اعضاء کمیسیون‌های ذی‌ربط انجام می‌پذیرد.
‌ماده 52 - هیأت رئیسه مجلس حداقل یک نفر از کارشناسان با تجربه و مناسب مجلس را به‌عنوان دبیر دراختیار هر کمیسیون قرار می‌دهد تا نسبت‌به امور کارشناسی و اداری مربوطه از قبیل ارتباط با هیأت رئیسه و ادارات مجلس و کمیسیون‌ها و تنظیم و توزیع مراسلات، ضبط مذاکرات، بایگانی‌اوراق و پرونده‌ها، تسریع جریان امور دفتری و تهیه صورتجلسات و سایر امور اداری اقدام نماید.
‌ماده 53 - گزارش عملکرد کمیسیون‌ها بایستی هر ماه یکبار به هیأت رئیسه مجلس داده شود تا به نحو مقتضی به اطلاع نمایندگان برسد.
‌ماده 54 - در صورتی که نمایندگان از طرف کمیسیون برای ادای توضیح در زمینه سؤال و یا پیشنهاد خود دعوت شوند موظف به شرکت خواهند‌بود و عدم شرکت بدون عذر موجه به منزله انصراف از طرح سؤال و یا پیشنهاد خواهد بود.
‌ماده 55 - تمام اسناد و اوراق مربوط به اموری که باید در کمیسیون‌ها بررسی شود از طرف هیأت رئیسه به آن کمیسیون ارجاع می‌شود. نمایندگان‌می‌توانند آن اسناد را ملاحظه کنند، اسناد مزبور نباید از کمیسیون خارج گردد. این اسناد به انضمام اسناد مذاکرات و اقدامات جاری کمیسیون در محل‌کمیسیون بایگانی و در پایان هر دوره به بایگانی مجلس منتقل می‌شود.
‌ماده 56 - پس از آنکه مجلس در باره طرح یا لایحه‌ای رأی نهایی داد، اسناد و اوراق و صورتجلسات مربوط به‌آن، در اداره کل قوانین مجلس‌بایگانی می‌شود.
6 - سایر مقررات ‌
ماده 57 - هر نماینده به جز رئیس مجلس، ملزم است عضویت یکی از کمیسیون‌های تخصصی را بپذیرد و درصورت تمایل می‌تواند در‌کمیسیون‌های دیگر مجلس، با حق اظهارنظر و بدون حق رأی شرکت کند.
‌تبصره - عضویت در کمیسیون‌های تحقیق و تدوین آیین‌نامه داخلی مجلس مانع از عضویت در کمیسیون دیگر نخواهد بود.
7 - کمیسیون مشترک
 ‌ماده 58 - درمورد طرحها و لوایحی که به تشخیص هیأت رئیسه به دو یا سه کمیسیون ارتباط اساسی داشته باشد، کمیسیون مشترک تشکیل‌می‌گردد، کمیسیون مزبور در انتخاب هیأت رئیسه و ارائه گزارش کار خود به مجلس مانند دیگر کمیسیون‌ها اقدام می‌نماید.
8 - کمیسیون ویژه
ماده 59 - در مسائل مهم و استثنائی که برای کشور پیش می‌آید و دراین خصوص تشکیل کمیسیون ویژه‌ای برای رسیدگی و تهیه گزارش ضرورت‌پیدا می‌کند، به پیشنهاد حداقل پانزده نفر از نمایندگان و تصویب مجلس، این کمیسیون تشکیل می‌شود.
اعضای کمیسیون ویژه که هفت تا پانزده نفر بنا‌به نظر پیشنهاددهندگان خواهند بود، مستقیما در جلسه علنی توسط نمایندگان با رأی مخفی و اکثریت نسبی انتخاب خواهند شد. هیأت رئیسه کمیسیون ویژه همانند دیگر کمیسیون‌ها انتخاب خواهد شد.
‌مبحث سوم - تشکیلات اداری و پشتیبانی مجلس ‌اول - امور اداری، مالی و خدماتی مجلس
‌ماده 60 - کلیه امور اداری مجلس اعم از مالی، استخدامی، سازمانی، خدماتی و سایر امور اجرائی به‌عهده هیأت رئیسه است که بر طبق قوانین‌خاص مصوب مجلس توسط رئیس سازمان اداری تحت نظر رئیس مجلس اداره می‌شود.
‌تبصره - رئیس سازمان اداری به وسیله کارپردازان پیشنهاد و پس از تصویب هیأت رئیسه با ابلاغ رئیس مجلس تعیین می‌گردد.
‌ماده 61 - وظایف کارپردازان عبارتند از :
1- تنظیم برنامه‌ها و سیاستهای مالی، استخدامی، خدماتی، تبلیغی و انتظامات مجلس و ارائه آن به رئیس مجلس جهت طی مراحل بعدی.
2- نظارت بر عملکرد رئیس سازمان و نحوه اجرای مصوبات هیأت رئیسه.
3- نظارت بر روند تهیه و پیشنهاد بودجه سالیانه مجلس و پیگیری مراحل بعدی آن.
4- نظارت بر حفظ اداره و ثبت ابنیه و اموال و مؤسسات مجلس.
5- نظارت بر عملکرد مرکز پژوهشها، مرکز اسناد، کتابخانه و موزه مجلس که طبق قوانین مربوط به خود تشکیل گردیده‌اند.
6- پیگیری مشکلات نمایندگان و ارائه راه‌حل مناسب به هیأت رئیسه.
7- نظارت بر سایر امور اداری و مالی و خدماتی مجلس.
‌ماده 62 - سازمان اداری مجلس همه ساله بودجه سال بعد مجلس را در مهلت قانونی تهیه و پس از طی مراحل اظهارنظر و تصویب هیأت رئیسه و‌کمیسیون برنامه و بودجه و محاسبات مجلس شورای اسلامی از طریق رئیس مجلس جهت طی مراحل قانونی برای دولت ارسال می‌دارد.
‌ماده 63 - به‌منظور برقراری امکان ملاقات و ارتباط مردم با نمایندگان در مرکز و حوزه‌های انتخابیه ، هیأت رئیسه مجلس شورای اسلامی موظف‌است با استفاده از ساختمان‌ها و امکانات موجود و اعتبارات مصوب ، زمینه رابطه مردم با نمایندگان را فراهم سازد.
‌مبحث چهارم - حضور اعضای قوه مجریه و شورای نگهبان در مجلس
‌ماده 64 - درصورتی که نمایندگان لازم بدانند بنا به پیشنهاد رئیس مجلس و یا پانزده نفر از نمایندگان و تصویب مجلس شورای اسلامی ، وزراء‌مکلف به حضور در مجلس می‌باشند و هرگاه تقاضاکنند و مطلبی داشته باشند، مطالب آنان استماع می‌شود.
‌
 
فصل دوم - نمایندگان ‌مبحث اول - رسیدگی به اعتبارنامه نمایندگان
‌ماده 65 - شعب به موجب جدول حوزه‌های انتخابی مجلس شورای اسلامی که براساس حروف الفبا از طرف اداره کل قوانین مجلس با نظارت‌هیأت رئیسه تنظیم و توزیع می‌شود، رسیدگی به اعتبارنامه‌ها را شروع و نسبت به مدارکی که در شورای نگهبان مورد رسیدگی قرار نگرفته و یا پس از‌رسیدگی شورای نگهبان بدست آمده است اتخاذ تصمیم خواهد نمود و گزارش تصویب یا رد آن را از طریق هیأت رئیسه به مجلس تقدیم می‌دارند. هر‌شعبه برای تسریع در کار می‌تواند یک یا چند شعبه فرعی تعیین کند که اعضای آن با قید قرعه از بین منتخبین آن شعبه تعیین می‌شوند، ولی رسیدگی‌نهایی در شعبه اصلی به عمل می‌آید و گزارش آن توسط مخبر شعبه طبق دستور جلسه به مجلس داده خواهد شد و درصورت غیبت مخبر و همچنین‌در صورتی که مخبر شعبه در جلسه باشد، لیکن نخواهد درباره اعتبارنامه صحبت کند به ترتیب یکی از دو نایب رئیس یا منشیان وظیفه او را انجام‌خواهد داد.
اصلاح ماده (65) آيين نامه اجرايي قانون انتخابات مجلس شوراي اسلامي
شماره۱۵۶۴۱۰/ت۵۲۹۰۰هـ                                                                      ۲۷/۱۱/۱۳۹۴
اصلاح ماده (۶۵) آيين‌نامه اجرايي قانون انتخابات مجلس شوراي اسلامي
وزارت کشور
هيأت‌وزيران در جلسه ۲۵/۱۱/۱۳۹۴ به پيشنهاد شماره ۱۵۴۲۶۱ مورخ ۱۸/۱۱/۱۳۹۴  وزارت کـشور و بـه اسـتناد مـاده (۹۳) قـانـون انتخابات مجلـس شـوراي اسـلامـي ـ مصوب ۱۳۷۸ ـ با اصلاحات بعدي آن تصويب کرد:
ماده (۶۵) آيين نامه اجرايي قانون انتخابات مجلس شوراي اسلامي موضوع تصويب‌نامه شماره ۵۱۱۴۳/ت۲۲۲۲۰هـ مورخ ۲۳/۹/۱۳۷۸ با اصلاحات بعدي آن به شرح زير اصلاح مي شود:
۱ ـ در جزء (۲) بند اول (مرحله مراجعه رأي دهندگان) و جزء (الف) بند دوم (مرحله کنترل)، به ترتيب عبارت  هاي «و ارايه شماره ملي» و «و شماره ملي ارايه شده» بعد از واژه  «شناسنامه» و عبارت «رأي دهنده» اضافه مي‌شود.
۲ ـ قسمت (۲) جزء (الف) بند دوم (مرحله کنترل) به شرح زير اصلاح مي‌شود:
«۲ـ احراز هويت به نحوي که شناسنامه و شماره ملي ارايه شده متعلق به شخص مراجعه کننده بوده و صاحب آن در روز اخذ رأي هجده سال تمام داشته باشد.»
۳ـ متن زير به عنوان قسمت (۳) به جزء (الف) بند دوم (مرحله کنترل) الحاق مي‌شود:
«۳ـ با شماره ملي ارائه شده قبلاً در همان انتخابات اخذ رأي به عمل نيامده باشد.»
۴ـ جزء (ب) بند دوم (مرحله کنترل) به شرح زير اصلاح مي شود:
«ب ـ نماينده فرماندار يا بخشدار يا رئيس شعبه و يا هر يک از منشي‌ها انگشت سبابه دست راست رأي دهنده را مشاهده مي‌نمايد تا اثري از رنگ جوهر استامپ که نشانه دادن رأي در شعبات اخذ رأي است، نباشد. چنانچه با شماره ملي ارائه شده قبلاً در همان انتخابات رأي گيري به عمل آمده باشد يا مراجعه‌کننده داراي شناسنامه-اي باشد که ممهور به مهر انتخابات جاري مجلس شوراي اسلامي در روز اخذ رأي بوده و دلالت بر دادن رأي در شعبه اخذ رأي نمايد يا در انگشت سبابه او اثر جوهر استامپ شعبه اخذ رأي مشاهده شود، نماينده فرماندار يا بخشدار مکلف است از رأي دادن وي جلوگيري به عمل آورده و در اجراي بند (۶) ماده (۶۶) و ماده (۷۵) قانون مراتب را به مراجع قضايي اعلام نمايد.»
۵ ـ در قسمت (۱) بند سوم (مرحله ثبت نام)، عبارت «و شماره ملي ارايه شده» بعد از واژه هاي «شناسنامه» اضافه مي شود.
معاون اول رئيس‎جمهور ـ اسحاق جهانگيري
ماده 66 - هیأت رئیسه موظف است فهرست اعتبارنامه‌های ارجاعی به شعب را تکثیر و دراختیار نمایندگان قرار دهد. چنانچه نماینده‌ای به هریک‌از اعتبارنامه‌ها معترض باشد، حداکثر ظرف مدت سه روز از تاریخ انتشار فهرست فوق‌الذکر اعتراض خود را کتبا به شعبه مربوطه تقدیم می‌دارد. شعبه‌موظف است حداقل بیست و چهار ساعت قبل از بررسی هر اعتبارنامه از معترضین جهت توضیح اعتراض خود دعوت به عمل آورد.
‌تبصره - درصورت عدم حضور معترض یا معترضین در شعبه، حق طرح اعتراض در جلسه علنی را نخواهند داشت مگر آنکه عدم حضور آنان به‌تشخیص هیأت رئیسه با عذر موجه بوده باشد و همچنین در صورتی که شعبه در موعد مقرر از معترض یا معترضین دعوت به عمل نیاورد، آنان‌می‌توانند در جلسه علنی اعتراض نمایند.
‌ماده 67 - هیچ شعبه‌ای نمی‌تواند تقدیم گزارش خود را بیش از دوازده روز از تاریخ دریافت پرونده به تعویق اندازد. درصورتی که تأخیر به حکم‌ضرورت پیش آمده باشد، رئیس و در غیاب او نایب رئیس شعبه مکلف است هیأت رئیسه مجلس را مطلع سازد. هرگاه هیأت رئیسه علت را موجه‌دانست، موضوع را دوباره به همان شعبه و در غیراین صورت به شعبه بعد ارجاع مینماید که ظرف ده روز پس از دریافت پرونده، گزارش دهد.
‌ماده 68 - گزارش هریک از شعب درباره تأیید یا رد اعتبارنامه‌ها بدون ذکر دلیل در مجلس قرائت می‌شود. درصورتی که گزارش شعبه مبنی‌بر رد‌اعتبارنامه باشد و یا اینکه معترضین بر اعتراض خود باقی باشند، اعتبارنامه به کمیسیون تحقیق ارجاع خواهدشد. درغیراین صورت اعتبارنامه مصوب تلقی گردیده و رئیس مجلس تصویب آن را اعلام می‌نماید.
‌ماده 69 - کمیسیون تحقیق ظرف حداکثر پانزده روز به دلائل و توضیحات کتبی شعب و معترضین (‌که باید ظرف پنج روز از تاریخ ارجاع‌اعتبارنامه به کمیسیون، به آن کمیسیون فرستاده باشند) رسیدگی می‌کند و پس از استماع و بررسی توضیحات شفاهی معترضین و مدافعات کتبی یا‌حضوری نماینده مورد اعتراض، نظر خود را به مجلس ارسال میدارد.
‌در صورت عدم حضور عمدی نماینده مورد اعتراض در کمیسیون و یا عدم ارسال مدافعات کتبی کمیسیون می‌تواند بدون استماع مدافعات وی نظر‌خود را به مجلس ارسال دارد.
‌ماده 70 - چنانچه اعتبارنامه نماینده‌ای از طرف شعبه یا نماینده‌ای مورد اعتراض قرارگرفته و به کمیسیون تحقیق احاله شده باشد نظر کمیسیون‌مذکور در مجلس قرائت می‌شود. اگر گزارش کمیسیون تحقیق مبنی بر رد اعتبارنامه باشد مخبر کمیسیون ادله رد اعتبارنامه را توضیح می‌دهد. در‌صورتی که گزارش مبنی بر تأیید صحت اعتبارنامه باشد و یا در موعد مقرر گزارش ندهد، ابتدا مخبر شعبه معترض، ادله رد اعتبارنامه را توضیح می‌دهد‌و نماینده معترض حداکثر به مدت نیم ساعت در رد اعتبارنامه صحبت می‌کند و در صورتی که معترضان متعدد باشند حداکثر تا سه نفر با توافق بقیه و‌در صورت عدم توافق با قید قرعه انتخاب می‌شوند و هریک حداکثر به مدت نیم ساعت در رد اعتبارنامه صحبت می‌کنند. نماینده‌ای که اعتبارنامه‌اش‌مورد اعتراض قرار گرفته به مدت دو برابر وقت مخالفین می‌تواند صحبت کند و می‌تواند قسمتی از وقت خود را حداکثر به دو نفر از نمایندگان واگذار‌نماید.
‌ماده 71 - چنانچه نماینده بدون عذر موجه (‌به تشخیص هیأت رئیسه) تا ده روز پس از ابلاغ به وی برای دفاع از صحت اعتبارنامه خود در جلسه‌حاضر نشود، مجلس با استماع گزارش کمیسیون تحقیق و صحبت معترض وارد رأی‌گیری می‌شود.
‌تبصره - در صورتی که نماینده یا نمایندگان معترض به دلائل موجه در جلسه حضور نداشته باشند می‌توانند بااطلاع قبلی هیأت رئیسه، دلائل‌اعتراض خود را کتباً به نماینده دیگری تحویل تا توسط او در مجلس قرائت گردد.
‌ماده 72 - اگر کمیسیون تحقیق ظرف پانزده روز نظر خود را به مجلس اعلام نکرد، نماینده‌ای که اعتبارنامه‌اش مورد اعتراض واقع گردیده، می‌تواند ‌طرح اعتبارنامه خود را همراه با ارائه دلایل عدم گزارش کمیسیون تحقیق، از مجلس درخواست بنماید. همچنین پانزده نفر از نمایندگان هم می‌توانند‌چنین تقاضایی را از مجلس بنمایند. هیأت رئیسه موظف است در اولین فرصت این درخواست را در مجلس مطرح نماید. پس از استماع توضیح‌کمیسیون، مجلس در این مورد تصمیم می‌گیرد. در صورت موجه بودن علت تاخیر، مجلس می‌تواند مهلت را تا پانزده روز دیگر تمدید نماید. در غیراین‌صورت، اعتبارنامه در جلسه بعد مجلس مطرح می‌گردد و نماینده معترض و در صورت نبودن معترض مخبر شعبه مربوطه دلائل عدم تأیید صحت‌اعتبارنامه از طرف شعبه را در جلسه بیان می‌کند. پس از دفاع نماینده صاحب اعتبارنامه، مجلس وارد رأی‌گیری می‌شود.
‌ماده 73 - اخذ رأی نسبت به اعتبارنامه مورد اعتراض مخفی وبا ورقه مخصوص خواهد بود.
‌ماده 74 - نمایندگانی که هنوز اعتبارنامه آنان به تصویب نرسیده حق دادن رأی به جز در مورد اعتبارنامه نمایندگان و همچنین حق حضور در شعبه‌یا کمیسیون تحقیق، هنگام رسیدگی به اعتبارنامه خود را ندارند. درصورتی که از طرف شعبه یا کمیسیون یا با تقاضای خود برای ادای توضیحات دعوت‌شوند، حق رأی نخواهند داشت ولی حق اظهار نظر دارند.
‌مبحث دوم - حقوق و تعهدات نمایندگان ‌اول - مصونیت نمایندگان ‌
ماده 75 - بر طبق اصل هشتاد و ششم (86) قانون اساسی نمایندگان مجلس در مقام ایفای وظایف نمایندگی در اظهار نظر خود کاملاً آزادند و‌نمی‌توان آنها را به سبب نظراتی که در مجلس اظهار کرده‌اند یا آرائی که در مقام ایفای وظایف خود داده‌اند تعقیب یا توقیف کرد و یا از حقوق اجتماعی‌محروم نمود.
‌تبصره - وظایف نمایندگی شامل نطق قبل از دستور، بحثهای داخل دستور، بحثهای جلسات کمیسیون‌ها، اظهارنظراتی که برای اعمال اصل‌هشتاد و چهارم (84) قانون اساسی انجام می‌شود و سایر موارد نظارتی و قانونی است.
‌ماده 76 - چنانچه به تشخیص هیأت رئیسه نماینده‌ای در سخنان خود در جلسه علنی به کسی نسبت ناروا داده و یا هتک حرمت نماید فرد مزبور‌می‌تواند در دفاع از خود، به‌صورت مکتوب به اتهام وارده پاسخ گوید. پاسخ ارسالی درصورتی که بیش از دو برابر اصل مطلب اظهار شده نبوده و‌متضمن توهین و افترا نباشد، در اولین فرصت در جلسه علنی قرائت خواهد شد.
قانون تفسير تبصره ماده (۷۶) قانون آيين‌نامه داخلي مجلس شوراي اسلامي
شماره۷۳۰۲/۴۲۱                                                                                    ۱۰/۲/۱۳۹۳
حجت الاسلام والمسلمين جناب آقاي دکتر حسن روحاني
رياست محترم جمهوري اسلامي ايران
در اجراي اصل يکصد و بيست و سوم (۱۲۳) قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران قانون تفـسير تبصره ماده (۷۶) قانون آيين‌نامه داخلي مجلس شوراي اسلامي که با عنوان طرح يک فوريتي استفساريه به مجلس شوراي اسلامي تقديم گرديده بود، با تصويب در جلسه علني روز يکشنبه مورخ ۲۴/۱/۱۳۹۳ و تأييد شوراي محترم نگهبان، به پيوست ابلاغ مي‌گردد.
رئيس مجلس شوراي اسلامي ـ علي لاريجاني
 شماره۱۲۷۶۳                                                                                       ۱۶/۲/۱۳۹۳
مجلس شوراي اسلامي
در اجراي اصل يکصد و بيست و سوم قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران «قانون تفسير تبصره ماده (۷۶) قانون آيين‌نامه داخلي مجلس شوراي اسلامي» که در جلسه علني روز يکشنبه مورخ بيست و چهارم فروردين ماه يکهزار و سيصد و نود و سه مجلس شوراي اسلامي تصويب و در تاريخ ۳/۲/۱۳۹۳ به تأييد شوراي نگهبان رسيده و طي نامه شماره ۷۳۰۲/۴۲۱ مورخ ۱۰/۲/۱۳۹۳ مجلس شوراي اسلامي واصل گرديده است، به پيوست جهت اجراء ابلاغ مي‌گردد.
رئيس جمهور ـ حسن روحاني
قانون تفسير تبصره ماده (۷۶) قانون آيين‌نامه داخلي مجلس شوراي اسلامي
موضوع استفساريه:
آيا منظور از کارکنان يا کارشناسان دستگاههاي مشمول ماده (۵) قانون مديريت خدمات کشوري مصرح در تبصره ماده (۷۶) قانون آيين‌نامه داخلي مجلس شوراي اسلامي ، اعضاي هيأت علمي دانشگاهها نيز مي‌باشد يا خير؟
پاسخ:
بلي، کارکنان يا کارشناسان دستگاههاي مشمول ماده (۵) قانون مديريت خدمات کشوري موضوع تبصره ماده (۷۶) قانون آيين‌نامه داخلي مجلس شوراي اسلامي شامل اعضاي هيأت علمي دانشگاهها و کليه افرادي که از دستگاههاي مذکور حقوق دريافت مي‌کنند نيز مي‌باشد.
تفسير فوق در جلسه علني روز يکشنبه مورخ بيست و چهارم فروردين ماه يکهزار و سيصد و نود و سه مجلس شوراي اسلامي تصويب شد و در تاريخ ۳/۲/۱۳۹۳ به تأييد شوراي نگهبان رسيد.
رئيس مجلس شوراي اسلامي ـ علي لاريجاني
‌ماده 77 - اگر در ضمن مذاکره صریحاً یا تلویحاً نسبت سوئی به یکی از نمایندگان داده شود یا عقیده واظهار او را بر خلاف جلوه دهند و نماینده‌مذکور برای رد آن نسبت به رفع اشتباه در همان جلسه یا در جلسه بعد اجازه نطق بخواهد بدون رعایت نوبت تا ده دقیقه اجازه نطق داده می‌شود.
‌دوم - تعهدات نمایندگان ‌
ماده 78 - نمایندگان براساس مسؤولیت نمایندگی، متعهد و ملتزم به حفظ حیثیات مجلس و نمایندگان و رعایت نظم و نوبت و اجراء آیین‌نامه‌داخلی می‌باشند. در مواردی‌که نماینده‌ای رعایت تعهدات فوق را ننماید اقدامات ذیل به‌ترتیب از طرف رئیس به‌عمل خواهد آمد :
1 - تذکر شفاهی در جلسه علنی.
2 - اخطار در جلسه علنی.
3 - احضار و توبیخ متخلف در جلسه هیأت رئیسه.
‌ماده 79 - رئیس جلسه نسبت به نمایندگانی که از موضوع مذاکره خارج می‌شوند و یا بدون اجازه صحبت می‌کنند وهمچنین نسبت به نمایندگانی‌که به واسطه عدم رعایت آیین‌نامه داخلی یا به انحاء دیگر رعایت نظامات مجلس را نمی‌نمایند تذکر می‌دهد.
‌ماده 80 - درصورتی که رئیس به یکی از نمایندگان دو بار تذکر داد و نماینده مجدداً از حدود نظم خارج گردید، رئیس به او اخطار می‌کند.
‌ماده 81 - توبیخ که سبب درج در پرونده و گزارش در مجلس می‌شود در موارد ذیل اجراء می‌گردد :
1 - درصورتی که نماینده‌ای پس از اخطار در همان جلسه از حدود نظم خارج شود.
2 - درصورتی که نماینده‌ای ظرف مدت یک ماه چهار مرتبه در جلسات متوالی یا شش مرتبه در مجموع مورد تذکر واقع شده باشد.
3 - کسانی که بیش از سه جلسه متوالی یا در مجموع پنج جلسه در یک ماه تأخیر غیرمجاز داشته باشند.
‌سوم - حقوق نمایندگان ‌ماده 82 - مقرری نمایندگان براساس قانون نظام هماهنگ پرداخت کارکنان دولت و مخارج سمت نمایندگی با پیشنهاد هیأت رئیسه و تصویب‌جلسه مشترک هیأت رئیسه و کمیسیون برنامه و بودجه و محاسبات مجلس برای هر سال تعیین و جهت درج در بودجه سالیانه کشور به دولت ابلاغ‌می‌گردد. قبل از تصمیم مجدد در هر دوره مطابق مصوبه دوره قبل عمل خواهد شد.
‌چهارم - مأموریتها ‌ماده 83 - مأموریتهای رسمی فردی و جمعی نمایندگان برای شرکت در سمینارها، اجلاسها و بازدیدهای فنی و تخصصی در داخل و یا خارج از‌کشور با تصویب کمیسیون ذی‌ربط و تایید هیأت رئیسه انجام خواهد شد. نتایج حاصل از ماموریت به آن کمیسیون و هیأت رئیسه مجلس تسلیم‌می‌گردد.
‌پنجم - تعطیلات و مرخصیها ‌
ماده 84 - تعطیلات تابستانی مجلس در هر سال سی روز است که زمان آن با تشخیص مجلس تعیین می‌شود. هیأت رئیسه می‌تواند در تنظیم‌برنامه جلسات علنی و کمیسیون‌ها به‌گونه‌ای عمل کند که نمایندگان در هر ماه یک هفته کاری هم برای رسیدگی به وظایف نمایندگی فرصت داشته‌باشد.
‌تبصره - در صورت ضرورت، رئیس مجلس می‌تواند با تقاضای حداقل پنجاه نفر از نمایندگان و یا درخواست دولت، با ذکر دلیل، در اوقات‌تعطیل، مجلس را بطور فوق‌العاده دعوت به انعقاد نماید.
‌ماده 85 - نمایندگان یکماه در هر سال حق استفاده از مرخصی با حقوق را دارند. استفاده از مرخصی ضروری بدون حقوق نیز، با موافقت هیأت‌رئیسه، حداکثر یک ماه در سال خواهد بود و درصورت عدم استفاده می‌توانند در سال‌های بعد استفاده نمایند.
‌ماده 86 - اجازه مرخصی تمام مدت یک جلسه یا قسمتی از جلسات مجلس با موافقت هیأت رئیسه مجلس و در کمیسیون‌ها و شعب با رؤسای‌کمیسیون‌ها و شعب خواهد بود.
‌ماده 87 - هیچیک از نمایندگان قبل از تحصیل مرخصی نمی‌تواند غیبت نماید مگر با عذر موجه از قبیل بیماری یا حوادث غیرمترقبه.
‌ششم - غیبت نمایندگان ‌
ماده 88 - نماینده‌ای که بیش از یکصد ساعت متوالی یا دویست و پنجاه ساعت غیرمتوالی از اوقات رسمی جلسات مجلس و کمیسیون را بدون‌عذر موجه در یکسال غیبت نماید، مستعفی شناخته خواهد شد. همچنین نماینده‌ای که به‌علت ناتوانی جسمی و یا بیماری بیش از چهار ماه در یکسال‌غیبت موجه داشته باشد بنا به درخواست سی نفر از نمایندگان و تصویب دو سوم نمایندگان حاضر مبنی بر عجز وی از ایفای وظایف نمایندگی، سمت‌نمایندگی خود را از دست میدهد.
‌تبصره 1 - تا یک هفته پس از اعلام رسمی مستعفی شناخته شدن نماینده، درصورتی که خود وی یا نماینده دیگری به غیرموجه بودن غیبت‌اعتراض کند و آن را تسلیم هیأت رئیسه نماید، این اعتراض در اولین فرصت در مجلس مطرح می‌شود و پس از صحبت حداکثر دو مخالف و دو موافق(‌هریک به مدت پانزده دقیقه) در صورتی که مجلس به موجه بودن غیبت نماینده مورد بحث رأی داد، غیبت موجه شناخته خواهد شد. یک نفر از هیأت رئیسه به‌عنوان موافق و نماینده مورد بحث به‌عنوان مخالف برای صحبت، حق تقدم خواهند داشت.
‌تبصره 2 - درصورتی که نماینده مستعفی شناخته شده به غیرموجه بودن غیبت خود اعتراض کرده باشد ولی در موقع طرح نتواند و یا نخواهد در‌مجلس حضور یابد، می‌تواند لایحه دفاعیه خود رابرای طرح در مجلس حداکثر تا موقع طرح، تحویل مجلس نماید. در این صورت این لایحه با حق‌تقدم در فرصت مقرر برای صحبت مخالفین توسط یکی از منشی‌ها قرائت خواهد شد. مدت قرائت لایحه حداکثر نیم ساعت خواهد بود.
‌ماده 89 - به غیبت و تأخیر غیرموجه حقوق تعلق نمی‌گیرد.
‌ماده 90 - محاسبه ساعات غیبت در کمیسیون‌ها با رؤسای کمیسیون‌ها و در جلسات رسمی مجلس با هیأت رئیسه می‌باشد و در هر دو صورت،‌اعلان رسمی غیبت با هیأت رئیسه مجلس خواهد بود. هیأت رئیسه موظف است غیبت و تأخیر غیرموجه نمایندگان در کمیسیون‌ها را هر ماه به اطلاع‌نمایندگان برساند.
‌ماده 91 - غیبت، تأخیر غیرموجه نمایندگان پیش از پایان جلسه مجلس اعلان و درصورت مذاکرات مجلس ثبت خواهد شد.
‌تبصره - غیبت غیرموجه از دو جلسه کمیسیون در حکم غیبت از یک جلسه رسمی مجلس می‌باشد.
‌هفتم - استعفا نماینده و نحوه بررسی آن ‌ماده 92 - هر نماینده که اعتبارنامه او به تصویب رسیده است می‌تواند از مقام نمایندگی استعفاء دهد. پذیرش استعفاء موکول به تصویب مجلس‌است.
‌ماده 93 - نماینده تقاضای استعفاء مدلل خود را به عنوان رئیس مجلس می‌نویسد و رئیس مجلس آن را در اولین جلسه علنی و بدون قرائت متن،‌اعلام و در دستور کار هفته بعد می‌گذارد. نماینده می‌تواند قبل از شروع بررسی در مجلس تقاضای استعفاء خویش را مسترد دارد.
‌ماده 94 - بررسی تقاضای استعفاء بدین ترتیب خواهد بود که ابتدا تقاضای استعفاء قرائت شده و سپس شخص متقاضی استعفاء یا نماینده دیگری‌به تعیین او تقاضای دفاع خواهد نمود. مدت قرائت تقاضای استعفاء و توضیح نماینده متقاضی استعفاء حداکثر نیم ساعت است. مخالف یا مخالفین نیز‌حداکثر نیم ساعت می‌توانند صحبت کنند و پس از آن رأی‌گیری به عمل می‌آید. در صورت تصویب تقاضای استعفاء مراتب از طریق هیأت رئیسه به‌وزارت کشور اعلام می‌شود تا طبق قانون انتخابات اقدام نماید.
‌تبصره - هرگاه نماینده متقاضی استعفاء برای طرح تقاضای استعفای خود در مجلس حاضر نشود و کسی را هم برای دفاع از خود تعیین ننماید‌متن تقاضای استعفاء قرائت و در صورت وجود مخالف حداکثر به مدت پانزده دقیقه صحبت خواهد کرد و سپس رأی‌گیری به عمل می‌آید.
‌ماده 95 - هرگاه تقاضای استعفاء تعدادی از نمایندگان به نحوی باشد که مانع از تشکیل جلسه رسمی گردد قابل طرح در مجلس نیست.