آیین نامه ایمنی سامانه اتصال زمین بخش 2

بخش چهارم ـ الکترودهای چنبره­ای

ماده۴۶ـ برای الکترود چنبره­ای باید از سیم لختی با نمره ۵۰ به صورت حلقه ­ای با شعاع بیرونی ۴۰ سانتی­ متر تعداد ۵ حلقه (که در ته چاه اتصال زمین قرار می­ گیرد) استفاده شود.

بخش پنجم ـ الکترودهای حلقوی

ماده۴۷ـ اگر برای تأسیسات موجود، از الکترود افقی پیرامونی[۷۰] به عنوان الکترود زمین استفاده می ­شود، عمق دفن الکترود حداقل باید یک متر باشد.

ماده۴۸ـ اندازه حداقل انواع الکترودهای اتصال زمین از جنس فولاد باید طبق جدول پ ـ پ ـ۱ پیوست پ باشد.

ماده۴۹ـ اندازه حداقل انواع الکترودهای اتصال زمین از جنس مس باید طبق جدول پ ـ پ ـ۲ پیوست پ باشد.

بخش ششم ـ الکترود های متفرقه

ماده۵۰ ـ استفاده از قسمت­ های فلزی بتن مسلح فونداسیون، بـه عـنوان یـک الکترود اتصال زمین مؤثر با رعایت شرایط ذیل مجاز است:

۱ـ در سامانه زمین صاعقه­ گیر از آن به عنوان هادی نزولی صاعقه­ گیر استفاده نشود؛

۲ـ بین تمام فونداسیون ساختمان و بستر زمین اطراف آن، عایق­ بندی رطوبتی انجام نشده و بتن فونداسیون به طور مستقیم و کامل با خاک در تماس باشد؛

۳ـ از این نوع الکترود به تنهایی به عنوان سامانه زمین استفاده نشود.

تبصره ـ اگر در هنگام احداث ساختمان از میلگرد به عنوان هادی مدفون در بتن استفاده می ­شود، قطر آن حداقل ۱۰ میلی ­متر و اگر از سیم مسی لخت استفاده می­ شود، مقطع آن باید حداقل ۲۵ میلی­متر مربع باشد.

ماده۵۱ ـ استفاده از بتن مسلح پی به عنوان الکترود اتصال زمین، در پی­ هایی با عمق کمتر از ۰/۸ متر ممنوع است.

ماده۵۲ ـ بین کلیه اجزای فلزی که جزء الکترود اتصال زمین محسوب می­ شوند­، باید اتصال الکتریکی مطمئن برقرار شود

ماده۵۳ ـ استفاده از تأسیسات زیر سطح زمین نفت و فرآورده­ های نفتی و گاز و هوای فشرده و فاضلاب و لوله­ کشی آب شهری به عنوان الکترود زمین یا هادی حفاظتی ممنوع است.

ماده۵۴ ـ حداقل سطح مقطع هادی حفاظتی باید مطابق جدول پ ـ پ ـ ۳ پیوست پ باشد.

تبصره ـ چنانچه هادی حفاظتی به صورت مشترک برای دو یا چند مدار مورد استفاده قرار گیرد، اندازه آن باید با توجه به اندازه سیم فاز بزرگ­تر انتخاب شود .

ماده۵۵ ـ اگر روکش هادی حفاظتی (PE) و هادی فاز متفاوت باشد و هادی حفاظتی در برابر صدمات مکانیکی حفاظت شده باشد، حداقل سطح مقطع آن برای نوع مسی ۲/۵ میلی­متر مربع و در صورتی که هادی حفاظتی در برابر صدمات مکانیکی حفاظت نشده باشد، حداقل سطح مقطع آن برای نوع مسی باید ۴ میلی­متر مربع باشد. این مقدار در هر دو حالت برای نوع آلومینیومی نباید کمتر از ۱۶ میلی ­متر مربع باشد.

ماده۵۶ ـ استفاده از سینی کابل­ ها و لدر[۷۱] و نظایر آن در صورتی که پیوستگی در تمام طول آن حفظ شود، به عنوان هادی حفاظتی مجاز است؛ به شرطی که هر دو انتهای آن­ها در سمت بار و منبع به زمین وصل شوند.

فصل چهارم ـ مقاومت ویژه خاک و محل نصب الکترودها

ماده۵۷ ـ محل نصب الکترود اتصال زمین بر حسب انواع خاک به ترتیب اولویت ذیل باید انتخاب شود: [۷۲]

۱ـ زمین باتلاقی؛

۲ـ زمین رسی یا چمنزار؛

۳ـ زمین رسی مخلوط با کمی ماسه؛

۴ـ زمین رسی مخلوط با سنگریزه و شن و ماسه؛

۵ ـ شن تر یا نمناک یا پیت.

ماده۵۸ ـ محل نصب الکترودها باید به گونه ­ ای انتخاب شود که زه کشی آن کم باشد.

ماده۵۹ ـ نصب الکترودهای اتصال زمین در زمین­ های مملو از آب و بستر رودخانه­ ها و مسیل ­ها و مسیر عبور آب­ های جاری و زیرزمینی و مسیر احتمالی آب رفت­ های آلوده به کودهای زمین کشاورزی و در چاه فاضلاب و حوزه نفوذ پساب آن و نیز خاک دستی ممنوع است.

تبصره۱ـ در صورت وجود خاک دستی در مکان نصب الکترود اتصال زمین باید برای دسترسی به خاک بکر و دست نخورده تا عمق بیشتری حفر نمود.

تبصره۲ـ ریختن نخاله­ های ساختمانی و سنگ و شن در اطراف الکترود ممنوع است.

ماده۶۰ ـ مکان نصب الکترود اتصال زمین باید به گونه ­ای انتخاب شود که چاه فاضلاب یا آب در حوزه ولتاژی آن قرار نگیرد.

ماده۶۱ ـ اگر چاه آب بلااستفاده در محل موجود باشد، استفاده از آن برای نصب الکترود اتصال زمین مجاز است؛ به شرط آن­که از این پس تنها برای این منظور مورد استفاده قرار گیرد.

ماده۶۲ ـ در ارتفاعات سنگلاخی و صخره­ای که امکان حفاری عمیق در آنها وجود ندارد، برای اجرای سامانه اتصال زمین، باید شیارهایی ایجاد شده و تسمه مسی در داخل آن قرار گرفته و روی تسمه با مواد مناسب آماده­ سازی خاک (الکترولیت مناسب) پوشانده و کلیه اتصالات در زیر خاک به هم جوش داده شوند.

ماده۶۳ ـ در مناطقی که مقاومت ویژه خاک بالا است، استفاده از الکترولیت با شرایط ذیل مجاز است:

۱ ـ ترکیب­ های افزودنی (الکترولیت) مورد استفاده در الکترود باید طوری طراحی و ساخته شوند که عملکرد آنها برای اشخاص و محیط اطراف قطعات استفاده شده، مطمئن و بی­ خطر باشد.

۲ـ تمامی ترکیبات افزودنی برای زمین کردن باید طبق استاندارد ملی ایران به شماره ۷ ـ INSO: ۱۸۴۹۹ مورد آزمون قرار گرفته و از استاندارد لازم برخوردار باشد.

تبصره ـ در صورت بازنگری استاندارد یاد شده، آخرین نسخه استاندارد معتبر خواهد بود.

۳ـ مواد به­ کار رفته برای الکترولیت از ویژگی ­های زیر برخوردار باشد:

۳ـ۱ـ مقاومت مخصوص پایین؛

۳ـ۲ـ خورندگی خیلی پایین؛

۳ـ۳ـ طول عمر بالا؛

۳ـ۴ـ سازگاری با محیط زیست؛

۳ـ ۵ ـ جذب رطوبت بالا؛

۳ـ۶ ـ PH در محدوده خنثی تا اندکی قلیایی (بین ۸ و ۸/۵)؛

۳ـ۷ـ مقاومت در برابر شسته­ شدن توسط آ­ب ­های سطحی و زیرزمینی؛

۳ـ ۸ ـ چسبندگی مناسب به الکترود زمین.

ماده۶۴ ـ در صورت استفاده از بیش از یک الکترود، برای دست یابی به کمترین مقاومت الکتریکی معادل، حداقل فاصله دو الکتـرود بایـد به گونه­ ای باشد که در حوزه ولتاژ یکدیگر قرار نگیرند.

ماده۶۵ ـ ترمینال اصلی سامانه اتصال زمین باید قابل دسترسی باشد تا در هنگام اندازه­ گیری­ های مربوط به اتصال زمین امکان جداسازی تأسیسات از سامانه مذکور وجود داشته باشد.

ماده۶۶ ـ الکترود اتصال زمین باید در عمقی نصب شود که سرمای انجماد نتواند به آن نفوذ کند.

ماده۶۷ ـ تمام سامانه اتصال زمین باید دارای شناسنامه صادره از سوی مشاوران و خدمات دهندگان حفاظت فنی و ایمنی حاوی مشخصات کامل آن شامل نوع و جنس الکترود یا الکترودها و ابعاد آنها و تاریخ احداث و محل استقرار و جنس خاک و مقدار مقاومت اندازه­ گیری­ شده اولیه و دوره­ های بعدی و تغییرات سالیانه و مستندات بررسی سامانه اتصال زمین باشد.

فصل پنجم ـ هم بندی سامانه

بخش اول ـ هم بندی اصلی

ماده۶۸ ـ برای اجرای هم بندی اصلی، باید هادی حفاظتی و هادی خنثی و لوله­ های فلزی آب و لوله­ های فلزی گاز پس از کنتور و لوله­ ها و کانال­ های فلزی اصلی سایر تأسیسات نظیر سامانه­ های حرارت مرکزی و تهویه هوا و داکت و دودکش ­ها و الکترود اصلی و فرعی اتصال زمین و تمامی قسمت ­های اصلی فلزی ساختمان اعم از اسکلت فلزی و آرماتورهای بتن مسلح و ستون­ ها و چارچوب ­ها و در و پنجره­ های فلزی و ریل­ های کابین و ریل­ های وزنه

تعادل آسانسورهای کششی و جک آسانسورهای هیدرولیکی و سامانه حفاظت در برابر صاعقه و سرپیچ همه نگهدارنده­ های لامپ و پریزها و اتصالات و ابزارهای مشابه را به وسیله هادی­ های جداگانه بر روی شینه اصلی اتصال زمین ساختمان به یکدیگر متصل نمود.

تبصره۱ـ برای انجام هم بندی با سامانه حفاظت در برابر آذرخش باید از تجهیزات حفاظتی مناسب در مسیر شینه اصلی اتصال زمین استفاده شود.

تبصره۲ـ در صورت وجود حفاظت کاتدیک برای تجهیزات فلزی (لوله­ ها و مخازن) مدفون، باید برای هم بندی از تجهیزات حفاظتی محدودساز ولتاژ با شکاف هوایی (Surge Gap) استفاده شود.

ماده۶۹ ـ تمامی هادی­ های حفاظتی مدارهای پریز و روشنایی باید با سامانه اتصال زمین هم بندی شوند.

ماده۷۰ـ قسمت­ های هادی بیگانه که از بیرون ساختمان شروع شده و تا درون آن نیز ادامه دارند، باید در نزدیک ­ترین نقطه ممکن به نقطه ورودی ساختمان به سامانه اتصال زمین هم بندی شوند.

ماده۷۱ـ اگر لوله ورودی آب به ساختمان، غیر فلزی باشد ولی درون ساختمان از لوله فلزی استفاده شود، هم بندی بخش فلزی به ارت اصلی الزامی است.

ماده۷۲ـ اگر بخش­ های مختلف لوله­ های فلزی موجود در کارگاه با مفصل­ های دی الکتریک جدا شده باشند، هم بندی تمام بخش ­های فلزی به سامانه اصلی الزامی است.

ماده۷۳ـ در تابلوی برقی که درِ آن دارای هادی­ های برق­ دار است، هم تابلو و هم درِ آن، هادی در دسترس ( ECP ) محسوب شده و باید به سامانه اتصال زمین هم بندی شوند. در این شرایط، باید تابلو و درِ آن نیز با هم هم بندی شوند.

ماده۷۴ـ در مواردی که تابلوی برق دارای قسمت­ های برق ­دار در دسترس است و درِ آن به عنوان محصورکننده محسوب می­ شود، هم بندی درِ تابلو با هسته آن الزامی است.

ماده۷۵ـ کلیه تأسیسات مکانیکی و اجزای فلزی مدفون­ شده در خاک، در مجاورت الکترود اتصال زمین باید با سامانه اتصال زمین هم بندی شود.

ماده۷۶ـ در هنگام هم بندی اسکلت فلزی ساختمان و میلگردها و ستون­ ها و تیرهای فلزی ساختمان باید از اتصال الکتریکی تمام بخش­ های اسکلت به یکدیگر اطمینان حاصل شود.

ماده۷۷ـ اتصال شناژها و تیرهای فلزی پیرامونی چارچوب راه­ پله و آسانسور با شبکه هم بندی سامانه اتصال زمین الزامی است.

ماده۷۸ـ در بخش­ هایی از کارگاه که به طور معمول در کف آن­ها آب ریزی می­ شود، یکی از شناژها یا ستون­ های فلزی باید با سامانه اتصال زمین هم بندی شود.

ماده۷۹ـ تجهیزات فلزی که در حین کار احتمال برق ­دار شدن داشته باشد، باید قبل از استفاده از آنها به سامانه اتصال زمین وصل شوند.

ماده۸۰ ـ تمام تجهیزات الکتریکی و قسمت­ های فلزی تجهیزات متحرک موجود در کارگاه اعم از بالابرها و جرثقیل­ ها و نظایر آن باید به سامانه اتصال زمین متصل شود.

تبصره ـ ریل­ های جرثقیل ­ها و چارچوب آسانسور باید با سامانه اتصال زمین هم بندی شوند.

ماده۸۱ ـ تمامی ستون­ های واقع در گوشه­ های خارجی سازه کارگاه باید با سامانه اتصال زمین هم بندی شوند.

ماده۸۲ ـ تمام بخش ­های نرده ­ها و پله­ های فلزی باید با سامانه اتصال زمین هم بندی شوند.

ماده۸۳ ـ تمام بخش­ های فلزی داخلی و خارجی کانکس­ ها و اتاقک­ های فلزی باید به سامانه اتصال زمین وصل شوند.

ماده۸۴ ـ تمامی قطعات شبکه هم بند سامانه اتصال زمین باید از طریق اتصالات الکتریکی مطمئن، به یکدیگر وصل شوند.

ماده۸۵ ـ در تمامی نقاطی که ناپیوستگی در شبکه هم بند سامانه اتصال زمین وجود دارد، باید بین دو بخش اتصال الکتریکی مطمئن برقرار شود.

ماده۸۶ ـ در تمامی گوشه­ های سازه که قطعات شبکه هم بند از دو طرف به هم می­ رسند، باید اتصال الکتریکی مطمئن بین دو طرف برقرار شود.

ماده۸۷ ـ در تمامی انشعاباتی که از یک قطعه از شبکه هم بند اتصال زمین گرفته می­ شود (مانند سه­ راهی­ ها) باید اتصال الکتریکی مطمئن برقرار شود.

ماده۸۸ ـ در هر نقطه ­ای که قطعات طولی و عرضی شبکه هم بند اتصال زمین از روی هم عبور می­ کنند، (چهار راهی ­ها) باید اتصال الکتریکی مطمئن برقرار شود.

ماده۸۹ ـ در سازه ­های اسکلت فلزی که تیرها و ستون ­ها با استفاده از پیچ و مهره به یکدیگر متصل شده ­اند، برای ایجاد اتصال الکتریکی مطمئن بین قطعات فلزی شبکه هم بند سامانه اتصال زمین، باید از یک قطعه سیم مسی رابط [۷۳] استفاده شود.

ماده۹۰ـ اتصال سیم رابط بین قطعات فلزی شبکه هم بند سامانه اتصال زمین به قطعات فولادی باید به روش جوش ترمیت و یا با استفاده از کابلشو انجام شود و این اتصال همواره در دسترس و قابل بازرسی و تعمیر باشد.

ماده۹۱ـ سیم رابط بین قطعات فلزی شبکه هم بند سامانه اتصال زمین باید از انحنای لازم برای انبساط و انقباض قطعات متصل­ شونده برخوردار باشد و پس از بسته ­شدن ، نباید در حالت کشیده قرار گیرد .

ماده۹۲ـ یکی از نقاط اتصال شبکه هم بند به سامانه اتصال زمین ساختمان، باید روی نزدیک­ترین ستون به تابلوی اصلی برق (محل نصب شینه اصلی اتصال زمین) قرار گیرد.

ماده۹۳ـ مقاومت کلی هم بندی سامانه اتصال زمین بین دورترین نقاط نباید از ۰/۲ اهم تجاوز کند.

ماده۹۴ـ هر هادی هم بندی سامانه اتصال زمین باید دارای برچسب یا پلاکی باشد که مشخص­ کننده کاربرد آن هادی بوده و معلوم کند که چه نقاطی را به یکدیگر وصل می­ کند.

ماده۹۵ـ در کلیه نقاطی که ممکن است در شرایط بهره­ برداری به دلیل تعمیر، اتصال سامانه زمین جدا شود (مانند لوله­ های آب و گاز) برچسب هشدار دهنده مبنی بر عدم جداسازی هادی هم بندی سامانه زمین نصب شود.

بخش دوم ـ هم بندی اضافی

ماده۹۶ـ در کلیه محیط­ های خیس، نمناک و مرطوب و مکان­ هایی که امکان پاشش آب و تشکیل بخار آب وجود دارد، اعم از حمام و آشپزخانه و آبدارخانه و رستوران و محل شستشو و چربی­ زدایی و آبکاری فلزات و نظایر آن باید هم بندی اضافی به سامانه اتصال زمین اجرا شود.

ماده۹۷ـ هم بندی اضافی برای هم­ پتانسیل کردن باید موارد ذیل را در برگیرد:

۱ـ بدنه فلزی کلیه تجهیزات الکتریکی نصب ثابت؛

۲ـ قسمت هادی بیگانه از هر نوع؛

۳ـ قسمت­ های فلزی در دسترس در ساختمان­ ها از جمله اسکلت فلزی.

ماده۹۸ـ در حمام­ ها و استخرها و سرویس ­های بهداشتی هر دو لوله فلزی آب گرم و سرد باید به مسیر هم بندی اضافی وصل شوند.

ماده۹۹ـ ترمینال هم بندی اضافی در مکان­ های مرطوب باید در خارج از آن مکان و روی دیوار یکی از فضاهای مجاور نصب شود.

ماده۱۰۰ـ در مکان­ هایی که اجرای هم بندی اضافی به سامانه اتصال زمین الزامی است، باید ترمینال هم بندی اضافی به صورت شینه مسی روکار یا بلوک ترمینال در داخل یک جعبه قابل بازدید تحت عنوان جعبه هم بندی اضافی نصب شود.

ماده۱۰۱ـ اجرای هم بندی اضافی برای تمامی تجهیزات الکتریکی و هادی­ های بیگانه واقع بر بام کارگاه از جمله برج ­های خنک­ کننده و میله آنتن و نرده فلزی و شیروانی فلزی الزامی است.

ماده۱۰۲ـ اجرای هم بندی اضافی برای تابلوهای برق مجاور یکدیگر الزامی است.

ماده۱۰۳ـ حداقل سطح مقطع هادی هم بندی اضافی به سامانه اتصال زمین باید طبق جدول پ ـ پ ـ ۴ پیوست شماره پ انتخاب شود.

ماده۱۰۴ـ سطح مقطع هادی هم بندی اضافی که بدنه فلزی دو دستگاه الکتریکی را به هم وصل می­ کند، نباید از کوچکترین هادی حفاظتی مدارهای تغذیه­ کننده و متصل به بدنه­ های هادی دو دستگاه مذکور کوچک تر باشد.

ماده۱۰۵ـ سطح مقطع هادی هم بندی اضافی بین بدنه تجهیز الکتریکی و هادی بیگانه، نباید از نصف سطح مقطع هادی حفاظتی مدار تغذیه ­کننده تجهیز الکتریکی کوچک تر باشد.

ماده۱۰۶ـ برای حذف هرگونه اختلاف پتانسیل، در مکان­ هایی که استفاده از سامانه­ های ذاتاً ایمن ضرورت دارد، باید یک شینه محلی تعبیه شود و یک شبکه هم بند محلی متشکل از شیلد کابل­ ها و تجهیزات ابزار دقیق و بخش ­های فلزی تجهیزات و محفظه­ ها و سینی و نردبان کابل­ ها و کلیه هادی­ های بیگانه برقرار شود.

ماده۱۰۷ـ اگر اتصال زمین شیلد کابل در بیش از یک نقطه، از الزامات ایمنی بوده و این الزام با مسایل تداخلات الکترومغناطیسی (EMC) [۷۴] در تناقض باشد، باید از کابل های دو غلافه (دارای دو شیلد) استفاده نمود. در این حالت، غلاف خارجی برای برآوردن الزامات ایمنی از چند نقطه و غلاف داخلی برای الزامات EMC از یک سر ارت شود.

ماده۱۰۸ـ پس از اتمام هر گونه عملیات افزودن و تغییر دایمی یا موقتی در تأسیسات موجود، باید آرایش ­های هم بندی هم­ پتانسیل مدار مصرف ­کننده و سامانه اتصال زمین مجدداً مورد بررسی و اندازه ­گیری قرارگیرد.

ماده۱۰۹ـ از شینه اصلی اتصال زمین باید انشعاباتی برای تجهیزات کمکی شامل تابلوهای کنترل و رله و اجزای فلزی سازه­ ها و تأسیسات اطفای حریق در نظر گرفته شوند.

ماده۱۱۰ـ اتصالات انشعابی باید از شینه اصلی اتصال زمین برای هریک از دستگاه­ های تأسیسات، انتقال داده شوند و در صورتی که چند دستگاه الکتریکی در کنار یکدیگر قرار داشته باشند، اتصال سری آنها ممنوع است.

ماده۱۱۱ـ در تجهیزات الکتریکی مرکب نظیر تسمه نقاله و سامانه بسته­ بندی و کوره ­های تونلی باید از پیوستگی الکتریکی قسمت ­های فلزی آن اطمینان حاصل شود و حداقل در دو نقطه به سامانه زمین هم بند شوند. همچنین، باید از اتصال هم بندی با هادی­ های بیگانه پیرامون این تجهیزات نیز اطمینان حاصل شود.

ماده۱۱۲ـ هم بندی سامانه اتصال زمین با مولدهای فرعی برق مطابق دستورالعمل کارخانه سازنده الزامی است.

ماده۱۱۳ـ در سامانه اتصال زمین باید از پیوستگی اتصالات ارت در کل سامانه از بدنه دستگاه تا چاه ارت و بین الکترودها اطمینان حاصل شود و عواملی مانند زنگ­ زدگی یا اتصال روی سطوح رنگ ­دار، پیوستگی را مختل نکند.

فصل ششم ـ اتصال زمین و هم بندی پست­ های برق

بخش اول ـ کارگاه­ های فاقد پست برق و منشعب از شبکه فشارضعیف عمومی

ماده۱۱۴ـ کارگاه ­هایی که فاقد پست برق هستند و برق را به صورت انشعاب تک فاز (فاز+ نول ) و یا سه فاز (۳ فاز+نول) از شبکه برق تحویل می­ گیرند و دسترسی به شینه نول و ارت منبع ندارند، باید سامانه اتصال زمین آنها در تابلوی برق اصلی S ـ C ـ TN باشد.

ماده۱۱۵ـ در سامانه اتصال به زمین S ـ C ـ TN ، تابلوی توزیع برق اصلی باید دارای ۲ شینه مجزای نول و ارت باشد که با یک هادی رابط (جامپر) به یکدیگر اتصال داشته و سیم نول ورودی به شینه نول و هادی زمین به شینه ارت متصل ­شوند.

ماده۱۱۶ـ در سامانه اتصال به زمین S ـ C ـ TN ، مقاومت الکتریکی الکترود اتصال زمین در محل تفکیک نول و اتصال زمین (ارت) باید کمتر از ۲ اهم باشد.

تبصره ـ در شرایطی مانند سامانه توزیع هوایی که احتمال پاره شدن اتصال نول وجود دارد، انتخاب مقادیر پایین تر برای الکترود اتصال زمین ارجح خواهد بود.

بخش دوم ـ کارگاه ­های دارای یک پست برق و منشعب از شبکه فشار متوسط[۷۵]

ماده۱۱۷ـ در کارگاه ­های دارای پست برق اختصاصی زمینی و یا هوایی با یک ترانسفورماتور، سامانه اتصال زمین باید S ـ TN یا S ـ C ـ TN باشد.

ماده۱۱۸ـ در کارگاه ­های با پست برق اختصاصی تک منبع، در صورتی استفاده از سامانه C ـ TN مجاز است که اتصالات مسیر هادی حفاظتی ـ خنثی ( PEN ) دایمی بوده و به هیچ عنوان احتمال قطع شدن و یا پارگی سیم یا کابل حفاظتی ـ خنثی PEN وجود نداشته باشد.

ماده۱۱۹ـ اگر بنا بر ضرورت کارکرد دستگاه، به کار بستن سامانه اتصال زمین TT اجتناب ­ناپذیر باشد، باید در محل تفکیک ارت از آرایش TN به آرایش TT ، تجهیزات حفاظتی جریان تفاضلی (RCD) نصب گردد.

بخش سوم ـ کارگاه ­های دارای دو یا چند منبع برق موازی[۷۶]

ماده۱۲۰ـ در سامانه­ های برق با چند منبع، اتصال مستقیم نول ترانسفورماتور یا ژنراتور برق به اتصال زمین ممنوع است.

ماده۱۲۱ـ در آرایش TN سامانه­ های با چند منبع موازی، اتصال رابط از نول تا محل اتصال ارت باید به طور کامل عایق (ایزوله) باشد و هیچ­ گونه تجهیز مصرف­ کننده برق به آن متصل نشود.

ماده۱۲۲ـ در سامانه­ های برق با چند منبع، هادی رابط بین نول­ های منابع و هادی حفاظتی PE باید تنها در تابلوی برق اصلی به هم متصل ­شوند.

تبصره ـ اتصال مجدد هادی حفاظتی PE پس از تابلوی برق اصلی مجاز است.

ماده۱۲۳ـ در سامانه­ اتصال زمین، استفاده از زمین مشترک برای سمت فشار قوی پست و فشار ضعیف ترانسفورماتور ممنوع است.

ماده۱۲۴ـ برای جلوگیری از ولتاژ انتقالی ناشی از انتقال خیز ولتاژ زمین (GPR) از پست­ های فشار قوی و شبکه زمین نیروگاه­ ها به مناطق دوردست توسط هادی­ های بیگانه (مانند ریل قطار و لوله­ های فلزی آب و گاز و شیلد کابل­ ها و سینی و یا نردبان فلزی کابل­ ها و غیره) باید در محل خروج این تجهیزات از حوزه شبکه زمین، به کمک ایجاد شکاف و یا اتصالات و رابط­ های عایق الکتریکی، ارتباط پیوسته الکتریکی هادی پراکنده در داخل و خارج حوزه اثر شبکه زمین قطع شود. بر حسب نیاز، باید در ادامه مسیر در چند نقطه هادی مورد نظر زمین شود به گونه ­ای که اطمینان حاصل شود ولتاژ انتقالی خطرناکی از شبکه زمین فشار قوی به منطقه دوردست منتقل نمی شود.

تبصره ـ در صورتی که از قبل اشیای فلزی با قابلیت انتقال ولتاژ به ساختمان­ ها و زمین­ های اطراف در کنار الکترود فشار قوی و سازه فلزی پست موجود باشد، باید به یکی از روش­ های ارت کردن متعدد در طول مسیر و یا ایزوله کردن در طول مسیر از انتقال ولتاژهای خطرناک به دوردست جلوگیری شود.

ماده۱۲۵ـ در کارگاه­ هایی که دو پست یا بیشتر، سالن واحدی را که دارای اسکلت فلزی است، تغذیه می­ کنند، وجود هم بندی بین دو پست علاوه بر هم بندی اسکلت فلزی الزامی است.

ماده۱۲۶ـ در پست­ های برق که هر دو ولتاژ فشار قوی و فشار ضعیف در کنار هم وجود دارند، در صورت امکان احداث دو الکترود زمین مستقل از هم، باید فاصله بین دو الکترود زمین فشار قوی و فشار ضعیف از ۲۰ متر کمتر نباشد و هیچ ­گونه ارتباط هادی در فاصله بین دو الکترود زمین وجود نداشته باشد.

ماده۱۲۷ـ اگر در پست برق، تفکیک عایقی تابلوهای برق فشار ضعیف از تابلوهای برق فشار قوی، ترانسفورماتور و سازه فلزی پست برق تأمین شده باشد، باید بدنه تابلوی برق فشار ضعیف و نقطه خنثای برق فشار ضعیف(نول) به الکترود زمین فشار ضعیف که حداقل ۲۰ متر از سازه پست دورتر باشد، متصل شود و کلیه بدنه­ های تابلوی برق فشار قوی، ترانسفورماتور و کلیه قطعات فلزی سازه پست به الکترود زمین فشار قوی (داخل یا مجاور پست) متصل گردد.

ماده۱۲۸ـ در صورت امکان احداث دو الکترود زمین مستقل از هم در پست برق، اگر امکان جداسازی عایقی تابلوهای برق فشار ضعیف از تجهیزات برق فشار قوی و سازه فلزی پست برق وجود نداشته باشد، باید بدنه تابلو برق فشار ضعیف، بدنه­ تابلوهای برق فشار قوی و ترانسفورماتورها و نیز کلیه اجزای فلزی سازه پست برق به الکترود زمین فشار قوی متصل گردد و نقطه خنثای برق فشار ضعیف با استفاده از کابل و غلاف کابل غیر فلزی به الکترود اتصال زمین فشار ضعیف در فاصله حداقل ۲۰ متری از پست برق، اتصال داده شود.

ماده۱۲۹ـ اگر در پست برق امکان احداث دو الکترود زمین مستقل وجود نداشته باشد، باید از یک الکترود زمین مشترک برای هر دو منظور فشار قوی و فشار ضعیف استفاده شود. در این صورت، مقاومت کل الکترود زمین نسبت به جرم کلی زمین نباید از یک اهم تجاوز کند.

ماده۱۳۰ـ اگر هر یک از خطوط برق فشار قوی ورودی یا خروجی پست برق یا حتی بخشی از این خطوط در فاصله ­ای کمتر از ۳ کیلومتر از پست برق، از نوع خط هوایی باشد، باید علاوه بر مجهز بودن خط به برق گیر، از دو الکترود زمین مجزا که خارج از حوزه ولتاژ یکدیگر باشند، به منظور فشار ضعیف و فشار قوی استفاده شود.

ماده۱۳۱ـ در حالتی که پست برق دارای دو الکترود زمین مجزای فشار قوی و فشار ضعیف باشد و بدنه تابلوهای برق فشار ضعیف همراه با بدنه تابلوها و تجهیزات برق فشار قوی به الکترود زمین فشار قوی متصل بوده و نقطه خنثای برق فشار ضعیف به الکترود زمین فشار ضعیف وصل باشد، تابلوهای برق فشار ضعیف باید با درجه عایق ­بندی بالاتری نسبت به ولتاژ اسمی بین فاز و خنثی(نول) انتخاب شود.

فصل هفتم ـ انتخاب و نصب هادی زمین

ماده۱۳۲ـ سیم اصلی اتصال زمین بین الکترود ارت و شینه اصلی ارت باید مسی وحداقل دارای سطح مقطع ۳۵ میلی­ متر مربع باشد.

ماده۱۳۳ـ برای هر الکترود اتصال زمین باید یک جعبه آزمون و بازدید جداگانه به ابعاد مناسب تعبیه شود که علامت زمین به صورت دایمی روی آن حک باشد.

ماده۱۳۴ـ هرگونه انشعاب از هادی­ های اتصال بین الکترود اتصال زمین و جعبه آزمون ممنوع است و تمامی انشعابات و تشکیل حلقه شبکه سامانه اتصال زمین باید پس از جعبه آزمون انجام شود.

ماده۱۳۵ـ مسیر سیم­ های ارتباط الکترود ارت با شینه اصلی اتصال زمین باید کوتاه ­ترین مسیر بوده و این سیم­ ها تا حد ممکن مستقیم و بدون پیچ و خم باشد.

ماده۱۳۶ـ از آلومینیوم لخت یا آلومینیوم دارای پوشش مسی نباید در تماس با زمین چه به عنوان الکترود و چه به عنوان هادی زمین استفاده شود. در محیط­ های مرطوب نیز نباید از این مواد به عنوان هادی زمین استفاده نمود .

ماده۱۳۷ـ سیم ­های لخت و سیم ­های عایق ­بندی شده با روکش بیرونی سبز و زرد یا ترکیب سبز و زرد، فقط باید برای هادی­ های زمین تجهیزات و هم بندی مورد استفاده قرار گیرند.

ماده۱۳۸ـ سیم هادی زمین باید از استحکام مکانیکی لازم و مقاومت در برابر خوردگی شیمیایی و الکتروشیمیایی برخوردار باشد.

ماده۱۳۹ـ سیم لخت اتصال زمین نباید از داخل لوله­ های فلزی عبورکند­.

ماده۱۴۰ـ در کابل ­هایی که سطح مقطع سیم نول نصف سطح مقطع هر سیم فاز است، سطح مقطع سیم اتصال زمین (هادی حفاظتی PE ) و نول باید یکسان باشد.

ماده۱۴۱ـ وجود شینه اتصال زمین (ارت) در تابلوی اصلی برق الزامی است، به طوری که سیم اتصال زمین از الکترود به این شینه آمده و سپس از ترمینال اصلی به قسمت ­های مختلف منتقل ­شود .

ماده۱۴۲ـ وجود شینه نول در تابلوی اصلی برق الزامی است و باید روی مقره عایق سوار شود.

ماده۱۴۳ـ در سامانه S ـ C ـ TN ، پس از محل تفکیک نول و ارت، اتصال مجدد نول و ارت ممنوع است.

ماده۱۴۴ـ جنس اتصالات سیم اصلی اتصال زمین بـه الکترود، باید به گونه ­ای باشد که با مواد به­ کار رفته در الکترود و سیم اتصال زمین سازگار بوده و میزان خورندگی گالوانیک به حداقل برسد.

ماده۱۴۵ـ اتصالات و بست­ های مربوط به سامانه اتصال زمین باید از نظر مکانیکی مقاوم بوده و اتصال محکمی را برقرار کنند.

ماده۱۴۶ـ در صورت استفاده از تسمه به عنوان سیم اتصال زمین و اتصال آن به تجهیزات نباید تسمه را برای پیچی که قطر آن از یک سوم پهنای تسمه بیشتر است، سوراخ کرد.

ماده۱۴۷ـ هادی­ های هم بندی برای هم­ پتانسیل­ سازی باید از استحکام مکانیکی مناسب برخوردار بوده و مقاومت الکتریکی آ­نها (قابل صرف­ نظر)باشد.

ماده۱۴۸ـ حداقل اندازه سطح مقطع هادی هم بندی اصلی باید به شرح ذیل باشد:

۱ـ هادی مسی: ۶ میلی ­متر مربع

۲ـ هادی آلومینیومی: ۱۶ میلی­ متر مربع

۳ـ هادی فولادی: ۵۰ میلی ­متر مربع

ماده ۱۴۹ـ حداقل سطح مقطع هادی­ های حفاظتی و هم بندی اضافی باید به شرح جدول پ ـ پ ـ ۵ پیوست پ باشد.

فصل هشتم ـ اندازه ­گیری مقاومت الکتریکی الکترود زمین

ماده۱۵۰ـ پیش از اندازه­ گیری مقاومت الکتریکی الکترود اتصال زمین باید تأسیسات اتصال زمین از منبع تغذیه برق یا شبکه کاملاً قطع شده باشد و تا انتهای آزمون از برق تغذیه جدا باشد.

ماده۱۵۱ـ پیش از اندازه ­گیری مقاومت الکتریکی الکترود اتصال زمین باید هادی زمین از الکترود زمین جدا شده باشد.

ماده۱۵۲ـ هنگام اندازه ­گیری مقاومت الکتریکی الکترود زمین، استفاده ازدستکش و کفش عایق الکتریکی ایمن الزامی است.

ماده۱۵۳ـ انجام اندازه­ گیری مقاومت الکتریکی سامانه اتصال زمین، در روزهای طوفانی و بارانی و برفی و زمان­ هایی که احتمال وقوع آذرخش باشد، ممنوع است.

ماده۱۵۴ـ با توجه به اثر تغییرات اقلیمی در مناطق سنگی و فاقد پوشش گیاهی یا دارای دوره یخ بندان طولانی روی مقاومت سامانه زمین، اندازه­ گیری مقاومت باید در بدترین شرایط موجود انجام شود؛ مگر اینکه با اقدامات اصلاحی مانند آبیاری مستمر در طول سال از ثابت بودن مقاومت سامانه زمین اطمینان حاصل شود.

ماده۱۵۵ـ اگر در زمان اندازه­ گیری مقاومت الکتریکی سامانه اتصال زمین، پراب­های جریان و ولتاژ دور از دید فرد آزمون­ کننده باشد، یا اگر سیم­ های آزمون در فضایی قرار گیرند که در دسترس عموم باشند، این نقاط باید به طور مداوم و تا زمانی که سیگنال آزمون اعمال می­ شود یا پتانسیل­ های دور از محل اندازه­ گیری بالای ۵۰ ولت هستند، تحت نظر و پایش فرد مراقب که ارتباط بی­ سیم با اپراتور دستگاه اندازه ­گیری (فرد آزمون­ کننده) دارد، باشند.

ماده۱۵۶ـ در هنگام اندازه­ گیری مقاومت الکترود زمین، برای به حداقل رسیدن خودالقایی، هادی­ ها (سیم ­ها) باید به طور کامل از روی قرقره­ ها باز شوند.

ماده۱۵۷ـ هنگام اندازه­ گیری مقاومت الکترود زمین، باید الکترودهای اندازه ­گیری تا حد امکان از اجسام فلزی گسترده در زیر زمین مانند لوله­ کشی فلزی آب یا زره کابل­ ها دور باشند .

تبصره ـ در شرایطی که احتمال وجود اشیای مدفون فلزی مانند لوله­ های فلزی آب در راستای مسیر اندازه ­گیری وجود داشته باشد، باید اندازه ­گیری دیگری که ترجیحاً عمود بر مسیر قبلی باشد، انجام شده و در صورت اختلاف دو مقدار، عدد بیشتر که معرف کمترین اثر عوامل خطای ناشی از فلزات مدفون است، ملاک اندازه ­گیری قرار گیرد.

ماده۱۵۸ـ پیش از اقدام به اندازه گیری مقاومت الکتریکی الکترودهای زمین باید ولتاژهای احتمالی روی سامانه زمین اندازه ­گیری شوند و از قابل قبول بودن آن با توجه به دفترچه راهنمای دستگاه، اطمینان حاصل شود.

ماده۱۵۹ـ برای اندازه­ گیری مقاومت الکتریکی الکترودهای زمین، پیش از جدا کردن یک الکترود از سامانه زمین باید از نبود جریان­ های بزرگ در آن اطمینان حاصل شود.

ماده۱۶۰ـ برای اندازه­ گیری مقاومت الکتریکی الکترودهای زمین، نباید تمامی الکترودهای زمین یک سامانه، یک جا قطع شوند؛ مگر آنکه تأسیسات مربوطه از قبل به طور کامل بی ­برق شده باشد.

ماده۱۶۱ـ دستگاه اندازه ­گیری مقاومت الکتریکی اتصال زمین باید دارای گواهی کالیبراسیون معتبر باشد.

ماده۱۶۲ـ استفاده از روش آزمون دو نقطه­ ای مانند روش کلمپی[۷۷] برای زمین­ های با مقاومت پایین، ممنوع است.

ماده۱۶۳ـ استفاده از روش کلمپی اندازه­ گیری مقاومت اتصال زمین تنها زمانی مجاز است که یک مسیر حلقه بسته برای عبور جریان آزمون وجود داشته باشد و مقاومت این حلقه در مقایسه با مقاومت سامانه قابل صرف نظر باشد.

ماده۱۶۴ـ گزارش اندازه­ گیری مقاومت الکتریکی و بررسی سامانه اتصال زمین باید شامل موارد ذیل باشد:

۱ـ مشخصات شخص دارای صلاحیت؛

۲ـ مشخصات کارگاه؛

۳ـ تاریخ اندازه­ گیری؛

۴ـ شرایط محیطی(خاک و هوا)؛

۵ ـ مشخصات دستگاه اندازه­ گیری و مدارک کالیبراسیون آن؛

۶ ـ مشخصات سامانه تغذیه کارگاه شامل ولتاژ و جریان و مانند اینها؛

۷ـ نوع سامانه اتصال زمین؛

۸ ـ مشخصات مکانی و نوع و آرایش الکترودها ؛

۹ـ نتیجه اندازه ­گیری جریان و ولتاژ پیش از اندازه ­گیری مقاومت اتصال زمین؛

۱۰ـ راستای اندازه ­گیری؛

۱۱ـ نمودار نتایج اندازه­ گیری (بسته به روش اندازه­ گیری)؛

۱۲ـ نتیجه نهایی اندازه ­گیری.

ماده۱۶۵ـ پس از اتمام اندازه ­گیری مقاومت الکتریکی الکترود زمین، باید از اتصال مجدد کامل هادی زمین اطمینان حاصل شود.

ماده۱۶۶ـ در کارگاه ­های ساختمانی و سایر کارگاه ­هایی که در آن از تأسیسات الکتریکی موقت استفاده می­ شود، باید برنامه­ بازرسی دوره ­ای از سامانه اتصال به زمین تجهیزات تأسیسات الکتریکی موقت تدوین شود که نصب و نگهداری آنها برای همه مجموعه کابل­ ها، پریزهایی که بخشی از سیم ­کشی دایمی ساختمان یا سازه نیستند و همه تجهیزاتی که به وسیله دوشاخه به برق وصل می­ شوند، توسط شخص دارای صلاحیت بررسی شود..

ماده۱۶۷ـ در بررسی اتصال زمین تأسیسات موقت الکتریکی باید موارد زیر مورد آزمون قرار گیرند:

۱ـ پیوستگی الکتریکی همه هادی های زمین تجهیزات؛

۲ـ اتصال صحیح تمام پریزها.

ماده۱۶۸ـ آزمون­ های سامانه اتصال زمین تأسیسات الکتریکی موقت، پیش از اولین استفاده از آنها، پس از هرگونه آسیب به این تأسیسات، پس از بازگشت هر یک از تجهیزات از تعمیر و پیش از بهره­ برداری مجدد آن و به صورت دوره­ ای در فواصل زمانی کمتر از ۳ ماه باید انجام شود.

فصل نهم ـ اتصال به زمین در مکان­ های قابل اشتعال و قابل انفجار

ماده۱۶۹ـ مقدار مقاومت الکتریکی مجاز برای سامانه اتصال به زمین در مکان­ های قابل اشتعال، باید در رابطه زیر صدق کند:

C : مقدار ظرفیت خازن تا زمین

EMIE : حداقل انرژی جرقه­ زنی محیط

I : شدت جریان الکتریکی

ماده۱۷۰ـ در مواردی که سامانه اتصال زمین فقط به منظور جلوگیری از تجمع الکتریسیته ساکن مورد استفاده قرار می­ گیرد، به منظور تأمین استحکام مکانیکی، حداقل سطح مقطع هادی­ های اتصال به زمین و هادی­ های هم بندی برای نوع آلومینیومی mm۲ ۴ و برای نوع مسی mm۲ ۲/۵ باید باشد و مقاومت الکتریکی سامانه اتصال به زمین، نباید از M W ۱ تجاوز کند.

تبصره ـ در استانداردها، استفاده از هادی فولادی نیز مجاز شناخته شده است. با توجه به مقدار بسیار بالای مجاز برای مقاومت ارت، استفاده از هادی آهنی با سطح مقطع مناسب که از استحکام مکانیکی مناسب برخوردار باشد مجاز است.

ماده۱۷۱ـ برای کاهش یا حذف خطر برق­ گرفتگی افراد در اثر تماس با دستگاه ­های الکتریکی (حتی در حالت خاموش) به علت تجمع بارهای الکتریکی ساکن، باید بدنه فلزی این تجهیزات همواره از اتصال زمین مناسب برخوردار باشند.

ماده۱۷۲ـ برای سازه­ هایی که حاوی بخارات قابل اشتعال، گازهای قابل اشتعال یا مایعاتی که از آنها بخارات قابل اشتعال آزاد می­ شود، هستند باید الکترود زمین رینگ یا هادی حلقه زمین، تعبیه شود.

ماده۱۷۳ـ مخازن فلزی نفت و گاز باید به یکی از روش­ های ذیل زمین شوند:

۱ ـ مخزن باید بدون اتصالات عایقی به سامانه لوله ­کشی فلزی زمین شده، متصل شود؛

۲ ـ مخزن استوانه­ ای عمودی باید روی خاک یا بتن مستقر شده و قطر آن حداقل ۶ متر باشد و یا بر روی سنگ فرشی از جنس آسفالت قیری (بتمنس) مستقر شود و دارای قطر حداقل ۱۵ متر باشد؛

۳ـ مخزن حداقل توسط دو الکترود زمین، به زمین متصل باشد؛ به گونه­ ای که فاصله بین دو الکترود متمادی در محیط خارجی مخزن کمتر از ۳۰ متر باشد.

تبصره ـ اتصال زمین مخزنی که بر روی کف­پوشی از جنس غشای عایقی مستقر شده است، باید به روش بند «۳» این ماده برقرار شود.

ماده۱۷۴ـ درسازه­ های زیرزمینی حاوی مواد منفجره برای حفاظت در برابر آذرخش، باید LPS اضافی تعبیه شود.

ماده۱۷۵ـ تنها آن دسته از مخازن ذخیره نفت و گاز که سازه فلزی آنها از تمام شرایط ذیل برخوردار باشد، نیاز به سامانه خارجی حفاظت در برابر آذرخش ندارند:

۱ـ از نظر الکتریکی پیوسته باشد؛

۲ـ محکم مهر و موم شده باشند تا اجازه فرار مایعات، بخارات و گازها را ندهد؛

۳ـ ضخامت آن حداقل ۴/۸ میلی­ متر باشد؛ به گونه ­ای که بتواند اصابت مستقیم آذرخش را تحمل کند.

ماده۱۷۶ـ در مکان­ هایی که تعداد زیادی مخازن نفت و گاز در نزدیکی هم قرار گرفته ­اند و در بین آنها هیچ سازه و تأسیسات دیگری وجود ندارد، زمین ­کردن هر یک از مخازن تنها در یک نقطه کافی است. در چنین شرایطی، تمامی مخازن باید به همدیگر متصل (همبند) شوند.

ماده۱۷۷ـ اگر بزرگ­ ترین بعد مخازن مواد سوختنی (قطر یا طول) مساوی یا کمتر از ۲۰ متر باشد، باید در یک نقطه به زمین وصل شوند و در غیر این­ صورت، باید در دونقطه به زمین متصل شوند.

ماده۱۷۸ـ در مخازن ذخیره نفت و گاز با سقف شناور، بخش سقف شناور باید به طور مؤثر به بدنه اصلی مخزن هم بند شود. این هم بندی باید به صورت اتصالات موازی در فواصل ۱/۵ متری در محیط مخزن انجام شود.

ماده۱۷۹ـ در مخازن نفت و گاز، تمامی لوازم جانبی در پوش­ های متحرک (دریچه ­ها و منفذهای آدم­رو و تجهیزات ایمنی فشار و سایر مدخل ­ها) بر روی سقف شناور خارجی باید با سقف شناور خارجی هم بندی شوند.

ماده۱۸۰ـ کفشک فلزی درزگیر دور سقف شناور مخزن نفت و گاز باید در هر دو قسمت کفشک، به یکی از دو روش ذیل به سقف شناور همبند شود:

۱ـ به صورت ذاتی توسط طراحی و ساخت مناسب؛

۲ـ با استفاده از حداقل یک هادی حفاظت در برابر آذرخش کلاس I یا معادل آن.

ماده۱۸۱ـ اگر در سقف مخازن نفت و گاز از درزگیر غیر فلزی استفاده شده است، باید شانت­ هایی با شرایط ذیل نصب شوند:

۱ـ جنس شانت: فولاد ضدزنگ قابل انعطاف با سطح مقطع حداقل mm۲ ۲۰ یا سایر مواد هادی با سطح مقطع معادل و مقاوم در برابر خوردگی؛

۲ـ حداقل پهنای شانت: ۵۰ میلی­ متر؛

۳ـ حداکثر فاصله شانت­ ها بر روی محیط خارجی سقف شناور از یکدیگر: ۳ متر؛

۴ـ شانت کوتاه ترین و مستقیم­ ترین مسیر ممکن بین بخش فلزی سقف تا بدنه مخزن را طی کند؛

۵ـ طول شانت مورد استفاده از کمترین مقدار ممکن برخوردار باشد؛ به گونه ­ای که فقط اجازه مونتاژ قطعات سقف شناور را بدهد، ضمن اینکه در تمام حرکات و تکان­ های افقی و عمودی سقف شناور، تماس آن با بدنه برقرار بماند؛

۶ ـ نقطه تماس شانت با بدنه باید غوطه ­ور و حداقل m ۰/۳ پایین­ تر از سطح مایع داخل مخزن باشد.

ماده۱۸۲ـ در مخازنی که در سقف آنها از درزگیر غیر فلزی استفاده شده، شانت­ های نصب شده بر روی عرشه سقف شناور باید در هنگام بازسازی مخازن موجود با شانت­ های غوطه ­ور جایگزین شوند.

ماده۱۸۳ـ اتصال ثابت هم بندی سقف شناور مخزن نفت و گاز به بدنه، باید به وسیله اتصال الکتریکی مستقیم با استفاده از حداقل دو هادی بای­پس با سطح مقطع حداقل معادل با اندازه هادی اصلی انجام شود.

ماده۱۸۴ـ مقاومت الکتریکی سربه­ سر هادی بای­پس مورد استفاده برای هم بندی سقف شناور مخزن نفت و گاز به بدنه آن، به انضمام کلیه اتصالات آن، حداکثر باید۰/۳ اهم باشد.

ماده۱۸۵ـ هادی بای­پس هم بندکننده سقف شناور مخزن نفت و گاز به بدنه آن، باید کمترین طول ممکن را تا اندازه ­ای که اجازه جابجایی سقف شناور را بدهد، داشته باشد.

ماده۱۸۶ـ برای اتصال هم بند سقف شناور مخزن نفت و گاز به بدنه آن، هادی­ های بای­پس باید در فواصل مساوی حول محیط دایروی مخزن توزیع شوند و هر ۳۰ متر یک هادی در محیط خارجی مخزن نصب شود.

ماده۱۸۷ـ اگر مخازن نفت و گاز با سقف شناور دارای نردبان متحرک چرخ دار (پلکان غلطان) روی سقف مخزن باشند، دو طرف نردبان باید توسط یک هادی انعطاف­ پذیر با حداقل سطح مقطع ۳۵ میلی­ متر مربع و ضخامت حداقل ۳ میلی­ متر به بدنه و سطح مخزن در دو نقطه یکی بین نردبان و قسمت بالایی بدنه مخزن و یکی بین نردبان و سقف شناور مخزن هم بند شوند.

تبصره ـ اگر نردبان چرخ دار (پلکان غلطان) به سقف شناور متصل نشده باشد، از حداقل دو هادی همبندی انعطاف­ پذیر با ابعاد یاد شده در این ماده، بین بدنه مخزن و سقف شناور باید استفاده شود.

ماده۱۸۸ـ اگر یک پلکان غلطان روی سقف شناور مخزن نفت و گاز قرار دارد، یکی از هادی ­های بای­پس اتصال همبند سقف به بدنه باید در طول پلکان نصب شده و به آن هم بند شود.

ماده۱۸۹ـ هرگونه قطعه هادی در بخش درزگیر سقف مخزن نفت و گاز که به طور کامل در مایع داخل مخزن غوطه ­ور نیست، و هرگونه گیج یا ستون راهنما یا قطعه ­ای که از روی سقف شناور به داخل مخزن نفوذ می­ کند، باید از نظر الکتریکی از بدنه مخزن عایق باشد. میزان قدرت عایقی باید حداقل KV ۱ باشد.

ماده۱۹۰ـ الکترودهای ساخته شده از موادی که نسبت به سازه تحت حفاظت کاتدیک هستند، باید توسط ادوات جداساز DC به یکدیگر متصل شوند؛ مگر آنکه مقرر شود هر دوی آن­ها ـ هم سازه تحت حفاظت و هم الکترودها ـ به صورت یک مجموعه واحد مورد حفاظت کاتدیک قرار گیرند.

ماده۱۹۱ـ اتصال مستقیم الکترودهای ساخته شده از موادی که نسبت به سازه تحت حفاظت آندیک هستند، به سازه مجاز است.

ماده۱۹۲ـ اگر امکان استفاده از یک شبکه الکترود زمین واحد برای بخش کنترل مرکزی و منطقه مستعد انفجار وجود نداشته باشد و سامانه زمین این دو بخش از هم ایزوله باشند، مدار الکترونیکی مابین این دو بخش نیز باید به صورت گالوانیکی از یکدیگر ایزوله شوند.

ماده۱۹۳ـ اگر در مناطق مستعد انفجار از سامانه اتصال زمین TN استفاده می­ شود، باید از نوع S ـ TN باشد و در هیچ نقطه­ ای در داخل منطقه، سیم نول و هادی حفاظتی به هم متصل نشوند.

تبصره ـ در شرایط موضوع این ماده، در هر نقطه­ ای که سامانه C ـ TN به سامانه S ـ TN تبدیل می­ شود، آن نقطه باید همزمان به سامانه هم بندی مناطق مستعد انفجار نیز متصل شود.

ماده۱۹۴ـ اگر در منطقه مستعد انفجار، از کابل­ های دارای شیلد استفاده می­ شود، شیلد هر یک از کابل ­ها باید فقط در یک نقطه خارج از منطقه مستعد انفجار به زمین وصل شود.

ماده۱۹۵ـ در مکان­ های پرخطر، لوله ­های فلزی روی زمین که در بیرون واحدهای فرایند قرار دارند، حداقل هر۳۰ متر یک بار باید به وسیله الکترود میل ه­ای یا سطحی یک اتصال به زمین داشته باشند.

ماده۱۹۶ـ در مکان­ های پرخطر نظیر جایگاه­ های سوخت، بدنه مخازن و بخش ­های فلزی ساختمان و سیلندرهای استوانه­ ای و تأسیسات و تجهیزات فلزی بیرونی و لوله­ های فلزی باید به هادی زمین متصل شود.

ماده۱۹۷ـ در مکان­ های پرخطر پالایشگاه ­ها و انبارهای مواد سوختی که تعدادی مخزن مواد منفجره دارند، همه مخازن باید به منظور هم ­پتانسیل­ سازی به یکدیگر متصل (هم بندی)شوند.

ماده۱۹۸ـ در سازه­ های دارای نواحی صفر(همیشه پرخطر) و ۱(گاهی پرخطر)، جرقه­ گیرها (ISG) و بخش ­های عایقی باید به بیرون از نواحی خطرناک منتقل شوند.

ماده۱۹۹ـ مخازن فلزی بسته که نواحی درون آن­ها به صورت ناحیه صفر(همیشه پرخطر) تعریف می­ شوند، باید از ضخامت دیواره مناسب طبق جدول پ ـ پ ـ ۶ پیوست پ برخوردار باشند تا اطمینان حاصل شود افزایش دمای سطح داخلی در نقطه برخورد آذرخش منجر به خطر نمی­ شود؛ در غیر این صورت، نصب ابزارهای پایانه هوایی الزامی است.

ماده۲۰۰ـ در مکان­ های کلاس یک برای هم بندی نباید به اتصالات فلزی بین لوله­ ها بسنده شود و لازم است دو طرف اتصالات فلزی با سیم اتصال (جمپر) به یکدیگر هم بند شوند.

ماده۲۰۱ـ تجهیزات فلزی واقع در مکان­ های کلاس یک علاوه بر اتصال جداگانه به سامانه زمین باید به سایر سامانه ­های زمین که با اهداف الکتریکی یا حفاظتی وجود دارند، هم بندی شوند.

ماده۲۰۲ـ در مکان­ های کلاس یک ناحیه دو (به ندرت پرخطر)، قسمت­ های مختلف محفظه­ های موتورها و ژنراتورهای بزرگ باید با یکدیگر هم بند شوند و محفظه (بدنه) به زمین وصل شود.

ماده۲۰۳ـ در مکان­ های پرخطر کلیه سیم­ های رابط سیار باید دارای پریزهای ارت­دار باشند.

ماده۲۰۴ـ در تجهیزات متحرک مستقر در مکان­ کلاس دو (صرفاً در صورت وجود الیاف قابل جرقه ­زدن یا ذرات معلق قابل انفجار) نظیر جرثقیل ­های متحرک و بالابرها[۷۸]برای جابجایی مواد، تمیزکننده­ های متحرک برای ماشین­ آلات نساجی و تجهیزات مشابه، موارد ذیل باید رعایت شود:

۱ـ منبع تغذیه باید از نظر الکتریکی از همه سامانه ­های دیگر جدا باشد و زمین آن نیز از سامانه ­های دیگر مجزا شود.

۲ـ همچنین این منبع تغذیه باید به یک آشکارساز زمین قابل قبول مجهز باشد که در صورت بروز خطا در سامانه زمین، علامت هشدار صادر و هادی­ های اتصال را به طور خودکار بی­ برق کند یا تا زمانی که برق به هادی­ ها وصل و خطای اتصال زمین باقی است، یک هشدار دیداری و شنیداری صادر نماید.

ماده۲۰۵ـ کلیه هادی­ های بیگانه مربوط به مدارهای ذاتاً ایمن اعم از تجهیزات و بدنه ­ها و مسیر­های فلزی عبور سیم برق و غلاف­های کابل و تجهیزات مجتمع با آن در مکان­ های پرخطر باید به هادی زمین تجهیزات وصل شوند.

ماده۲۰۶ـ دستگاه­ های ذاتاً ایمن فلزی در مکان ­های پرخطر باید با یکدیگر هم بندی اضافی شوند.

ماده۲۰۷ـ اگر برای سیم­ کشی سامانه ذاتاً ایمن از مسیر­های فلزی عبور سیم برق استفاده می­ شود، همبندی در تمام نقاط انتهایی مسیر عبور سیم، بدون در نظر گرفتن محل الزامی است.

ماده۲۰۸ـ در مدار کلاس یک ناحیه دو (به ندرت پرخطر)، اگر از کابل­ های چندسیمه برای نصب سامانه­ های حفاظتی نوع ذاتاً ایمن مجزا استفاده می­ شود، هادی­ های هر مدار باید درون یک شیلد فلزی متصل به زمین (زمین شده) قرار گیرند.

ماده۲۰۹ـ همبندی باید به همه مسیرهای فلزی عبور سیم برق حایل[۷۹] و جعبه تقسیم ­ها و تابلوهای برق و نظایر آن، بین مکان­ های کلاس یک و نقطه زمین برای تجهیزات سرویس یا نقطه زمین یک سامانه منشعب جدا اعمال شود.

ماده۲۱۰ـ در کلیه تعمیرگاه­ های وسایل نقلیه که در گروه مکان­ های پرخطر طبقه­ بندی می­ شوند، همه پریزهای برق که در مکان استفاده تجهیزات تشخیصی الکتریکی، ابزارهای دستی الکتریکی یا تجهیزات روشنایی دستی قابل حمل نصب می­ شوند، باید به وسیله جریان تفاضلی ( RCD ) مجهز شوند.

ماده۲۱۱ـ در کلیه تعمیرگاه ­های وسایل نقلیه و در جایگاه ­های سوخت و نیز در مکان­ های ذخیره سوخت که در گروه مکان­ های پرخطر طبقه­ بندی می­ شوند، همه محل ­های عبور سیم و زره فلزی یا پوشش فلزی روی کابل­ ها و همه قسمت­ های فلزی تجهیزات الکتریکی ثابت یا قابل حمل که در حالت عادی حامل جریان الکتریکی نیستند، باید به سامانه اتصال زمین متصل و سپس هم بندی شوند.

ماده۲۱۲ـ تمام دیس پنسرها باید به یک یا چند وسیله قطع مدار اضطراری که در فواصل حداقل ۶ متر و حداکثر ۳۰ متر از تجهیزات توزیع سوخت مربوطه نصب شده ­اند، مجهز باشند. وسیله قطع مدار اضطراری باید برق همه وسایل توزیع سوخت و تمامی پمپ­ های بالادستی دیس پنسر مدارهای تغذیه و کنترل و سیگنال مرتبط و تجهیزات الکتریکی دیگر که در مکان­ های پرخطر طبقه ­بندی شده پیرامون تجهیزات توزیع سوخت قرار دارند را قطع کند.

ماده۲۱۳ـ در ایستگاه­ های کاری افشانه (اسپری[۸۰]) و فرایندهای رنگ ­کاری و لایه ­نشانی که از مواد قابل اشتعال یا قابل احتراق استفاده می­ شود، تمامی افراد و اشیای هادی الکتریسیته از جمله بخش ­های فلزی تجهیزات یا دستگاه فرایند و مخزن­ های مواد و مجراهای خروج گاز و سامانه ­های لوله ­کشی که مایعات قابل اشتعال یا قابل احتراق حمل می­ کنند، باید به زمین متصل شوند.

ماده۲۱۴ـ در ایستگاه­ های کار با افشانه (اسپری) و فرایندهای لایه ­نشانی و سایر فرایندهای به­ کارگیرنده روش باردارساز الکتریکی (الکترواستاتیک)که از تجهیزات اتمایزر و باردارساز الکتریکی و مانند آن استفاده می­ کنند و روی یک نگهدارنده مکانیکی نصب هستند، الکترودها و سر­های اتمایزر الکترواستاتیکی باید به طور مؤثر نسبت به زمین عایق­ بندی شوند.

ماده۲۱۵ـ در ایستگاه ­های کار با افشانه (اسپری) و فرایندهای لایه­ نشانی، سیم­ های ولتاژ بالا باید به طور مناسبی عایق­ بندی شوند و همه اجزای در معرض ولتاژ بالا باید به طور دایمی روی عایق ­های مناسب قرار گیرند که به طور مؤثر از طریق اتصال به زمین در برابر تماس تصادفی محافظت شوند.

ماده۲۱۶ـ اشیایی که به روش کار با افشانه(اسپری) رنگ می­ شوند یا در حال لایه­ نشانی پودر هستند، باید با تسمه نقاله­، آویزها یا هر نگهدارنده دیگر که به زمین وصل است، اتصال الکتریکی داشته باشند و قلاب­ ها مرتباً تمیز شوند تا اطمینان حاصل شود که آنها از نظر الکتریکی با مقاومت حداکثر یک مگا اهم به زمین وصل می­ باشند.

ماده۲۱۷ـ تمام اشیای هادی الکتریسیته در محیط کار با افشانه(اسپری) و لایه نشانی پودر، به جز اشیایی که برای انجام فرایند باید در ولتاژ بالا باشند، باید از اتصال به زمین مناسب برخوردار شوند. این الزام، شامل مخزن­ های رنگ و سطل­ های شست و شو و حفاظ­ ها و اتصالات شیلنگ و هر شیء یا وسیله هادی الکتریسیته در محیط می ­باشد.

ماده۲۱۸ـ دستگیره تفنگ کار با افشانه (اسپری) باید از نظر الکتریکی به وسیله هادی مناسب به زمین وصل شود که مقاومت زمین از یک مگا اهم تجاوز نکند.

ماده۲۱۹ـ تمام افرادی که به منطقه کار با افشانه (اسپری) و لایه­ نشانی و رنگ­ کاری وارد می­ شوند، باید از طریق وسایلی مانند مچ­ بند و پابند و کفش ­های آنتی استاتیک به زمین اتصال مناسب داشته باشند و هشدارهای الزام اتصال به زمین افراد باید در محل نصب شود.

ماده۲۲۰ـ تمام مجرای فلزی سیم­ ها و زره­ های فلزی و روکش فلزی کابل­ ها و همه قسمت­ های فلزی تجهیزات الکتریکی ثابت یا سیار در ایستگاه­ های لایه­ نشانی پودر باید به زمین وصل شوند و هم بندی بین آنها برقرار شود.

ماده۲۲۱ـ در انجام عملیات کار با افشانه (اسپری) در محفظه ­های غشایی[۸۱] قطعه کار باید اتصال به زمین مناسب داشته باشد. همچنین، تجهیزات رنگ اسپری باید به زمین وصل شوند. داربست نگهدارنده قطعه کار باید با قطعه کار هم بندی شود و از اتصال زمین مناسب برخوردار باشد.

منبع: آیین نامه ایمنی سامانه اتصال زمین