آیین نامه ایمنی سامانه اتصال زمین بخش 4

فصل بیست و دوم ـ اتصال به زمین در تأسیسات روشنایی و تجهیزات خیابانی

ماده۳۵۷ـ در سامانه اتصال به زمین TT ، پایه­ های روشنایی که مدار آنها با یک RCD مشترک حفاظت می­ شود، نباید با الکترودهای زمین مستقل، به زمین وصل شوند.

ماده۳۵۸ـ در صورت استفاده از سامانه S ـ TN در تجهیزات مستقر در خیابان باید از کابل تغذیه با سیم­های فاز و نول و اتصال بـه زمین مـجزا از یکدیگر استفاده شود.

ماده۳۵۹ـ برای تغذیه و حفاظت تجهیزات خیابان با استفاده از سامانه S ـ C ـ TN باید از کابلی با سیم مشترک نول ـ اتصال زمـین ( PE ) استفـاده شود.

ماده۳۶۰ـ قسمت­های هادی در دسترس تجهیزات خیابان باید به ترمینال اتصال به زمین تجهیزات و همچنین به ترمینال اتصال به زمین مدار تغذیه متصل شوند.

ماده۳۶۱ـ درروش S ـ C ـ TN برای تأسیسات جدید، بدنه ­های هادی در دسترس باید از طریق یک سیم مـسی بـه تـرمـینال نول وصل شود و سـطح مـقطع این سیم حـداقل بـاید ۱۰ مـیلی­متر مربع (سیم شماره ۱۰) یا برابر با سطح مقطع سیم نول مدار تغذیه باشد.

تبصره ـ اجزای فلزی کوچک مجزا که احتمال تماس آنها با قسمت­ های هادی در دسترس یا قسمت­ های هادی بیگانه یا با سیم اتصال به زمین کم است (مانند درهای فلزی کوچک و چارچوب­های در) نباید به ترتیب یادشده به سامانه اتصال زمین وصل شوند.

ماده۳۶۲ـ در صورتی که مداری بیش از یک وسیله خیابان را تغذیه کند (مثلاً به صورت حلقه)، یک الکترود اتصال زمین باید در واحد آخر یا ما قبل آن نصب شود و مقاومت اتصال زمین در هر نقطه قبل از وصل هر سیم هم بندی یا سیم اتصال زمین به ترمینال نول باید کمتر از۲۰ اهم باشد و چنانچه این مقاومت الکترود بیش از ۲۰ اهم باشد، باید الکترودهای اتصال زمین دیگری در طول مدار با فاصله­ های مساوی از یکدیگر نصب شوند.

ماده۳۶۳ـ در صورتی کـه سامانه تـغذیه C ـ TN بـاشد، ولـی شرکـت ناظر بـر روشنایی عمومی، مایل به استفاده از کـابل­ هایی با سیم ­های مجزای اتصال بـه زمین و نول بـاشد و همچنین در مواردی که شرکت برق، ترمینال اتصال زمین را تهیه کرده ولی چـاه اتصال زمین را برای استفاده در اختیار شرکت روشنایی نگذارد، شرکت ناظر بر روشنایی باید الکترود ارت حفاظتی خود را نصب کند و در این حالت سامانه اتصال به زمین باید از نوع TT باشد.

ماده۳۶۴ـ الکترود ارت نول ترانسفورماتور تغذیه ( C ـ TN ) یک جزء مـهم از حلقه اتـصالی است، ولی مقاومت آن نسبت به الکترود اتصال به زمین تـحت کنترل شـرکت روشنایی خیابان نیست و در چنین شرایطی برای اطمینان از قطع تجهیزاتی که دچار اتصال شده ­اند، باید از وسایل حفاظتی جریان پسماند استفاده شود.

ماده۳۶۵ـ استفاده از تیرهای چراغ برق فلزی یا اسکلت فلزی واحدهای کنترل و غیره به عنوان الکترودهای اتصال بـه زمین حـفاظتی ممنوع است.

فصل بیست و سوم ـ اتصال به زمین داربست ­های موقت و سایر سازه­ های فلزی مشابه

ماده۳۶۶ـ در سازه ­هایی که با اتصال­ های پیچ و مهره ­ای و یا با بست­ های پیچی بر پا می­ شوند ، مسیرهای چندگانه موازی ایجاد شده بر روی بدنه سازه، مسیر کم مقاومتی برای عبور جریان الکتریکی فراهم می­ سازند اما کمی مقاومت مسیر در کل سازه به معنای پیوستگی الکتریکی در همه بخش های سازه فلزی نیست و نباید در طراحی­ ها این فرض در نظر گرفته شود. کابل­ های برق ­رسانی تجهیزات روی سازه باید هادی زمین مجزا داشته باشند.

ماده۳۶۷ـ نمی­ توان از چگونگی اتصالات سازه، چگونگی تماس پایه ­های سازه با زمین (خاک) و یا اتصال سازه فلزی موقت به یک سازه دایمی کفایت اتصال به زمین موثر سازه را نتیجه ­گیری کرد و تکیه بر این عوامل برای مناسب فرض کردن اتصال به زمین ممنوع است.

ماده۳۶۸ـ در سازه موقتی که از برق و یا تجهیزات برقی استفاده نمی­ شود و یا ولتاژ کار مدار الکتریکی مورد استفاده کمتر از ۵۰ ولت جریان متناوب (AC) است و خطر برق­ گرفتگی وجود ندارد، اتصال هم بندی به زمین حفاظتی لازم نیست.

ماده۳۶۹ـ در صورتی که سازه ­های موقت حامل مدارهای روشنایی یا مصارف کوچک باشد، سازه باید با سیم حفاظتی همبندی شود .

ماده۳۷۰ـ سازه فلزی موقت، هادی بیگانه محسوب شده و برای ایمنی در برابر خطر برق ­گرفتگی به هادی حفاظتی وصل می­ شود. این هادی از جنس سیم مسی با روکشی محافظ در برابر خوردگی است و باید در مسیری نصب شود که کارکرد تجهیزات و فعالیت­ های مجاور به آن صدمه نزند. فاصله میان محل­ های اتصال هم بند سازه به زمین حفاظتی نباید از ۲۰ متر بیشتر شود.

ماده۳۷۱ـ اگر سازه موقت، در کنار خط هوایی برق فشارقوی برپا شده و خطر تماس تجهیزات و افراد با خطوط برق ممکن باشد باید میان سازه فلزی و هادی­ های خطوط هوایی، حایل فلزی و یا توری فلزی (فنس) با دوامی نصب شود که اتصال مناسبی با زمین حفاظتی داشته باشد. بر روی حایل و توری فلزی علایم نواری و تابلویی به رنگ قرمز ـ سفید و اعلان هشدار خطر نصب شود.

ماده۳۷۲ـ لزوم تدارک سامانه حفاظت در برابر آذرخش سازه موقت مرتفع، باید بر اساس معیارهای ارزیابی ریسک استاندارد ملی ایران به شماره ۲ ـ IEC ۶۲۳۰۵ ـ INSO سنجیده شود.

ماده۳۷۳ـ ساختمانی که دارای سامانه حفاظت در برابر برخورد آذرخش یا صاعقه ­گیر است داربست فلزی چسبیده به جداره بیرونی آن، باید از پایین با پایانه الکترود زمین اختصاصی سامانه صاعقه ­گیر، و از بالا با پایانه هوایی صاعقه­ گیر هم بند شود.

ماده۳۷۴ـ کارفرما و تمام اشخاص مرتبط با اجرای کار، مکلف به رعایت مفاد این آیین ­نامه و سایر قوانین جاری کشور و نیز آیین­ نامه ­های مصوب می­ باشند.

این آیین نامه مشتمل بر بیست و سه (۲۳) فصل، ۳۷۴ ماده و (۲۸) تبصره و ضمایم آن به استناد مواد ۸۵ و۸۶ و ۹۱ قانون کار جمهوری اسلامی ایران در یکصد و هشتادمین جلسه شورای عالی حفاظت فنی در تاریخ ۱۴۰۱/۰۸/۲۳ تدوین و در تاریخ ۱۴۰۱/۹/۳۰ به تصویب وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی رسید.

این آیین­ نامه، جایگزین آیین­ نامه سامانه اتصال زمین مصوب ۱۳۸۰/۵۳/۲۱ شورای عالی حفاظت فنی می­ گردد.

وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی ـ صولت مرتضوی

پیوست الف ـ انواع سامانه اتصال زمین

• شناسایی هادی­ ها در سامانه­ های جریان متناوب

• حرف L[۸۶]: نمایانگر هادی فاز است.

• حرف N[۸۷]: نمایانگر هادی خنثی است.

• حرف PE[۸۸]: نمایانگر هادی حفاظتی است

• حروف PEN[۸۹]: نمایانگر هادی مشترک حفاظتی/خنثی است.

بنابراین، سامانه­ های تک فاز به قرار ذیل خواهند بود:

۱ـ سامانه­ های دو سیمه L۱+L۲ ؛ L۱+N ؛ L۱+PEN

۲ـ سامانه سه سیمه L۱+N+PE

سامانه ­های سه فاز به صورت ذیل خواهند بود:

۱ـ سامانه سه سیمه L۱+L۲+L۳

۲ـ سامانه­ های چهارسیمه PEN) یا PE یا L۱+L۲+L۳+(N

۳ـ سامانه­ های پنج سیمه L۱+L۲+L۳+N+PE

طبقه ­بندی سامانه­ های اتصال زمین حفاظتی فشار ضعیف:

انواع سامانه ­های اتصال زمین فشار ضعیف عبارت­اند از:

۱ـ TN شامل C ـ TN و S ـ TN و S ـ C ـ TN

۲ـ TT

۳ـ IT

نام گذاری سامانه­ های الکتریکی مذکور به صورت ذیل است:

P از دو حرف اصلی شناسایی­، حرف اول سمت چپ، نمایانگر رابطه سامانه با زمین است

حرف اول از سمت چپ T [۹۰] نمایانگر آن است که یک نقطه از سامانه به زمین وصل است.

حرف اول از سمت چپ I [۹۱] نمایانگر آن است که سامانه از زمین مجزاست یا با مقاومتی بزرگ به آن وصل است.

P از دو حرف اصلی شناسایی، حرف دوم از سمت چپ، نمایانگر رابطه بدنه هادی تجهیزات با زمیـن است.

حرف دوم از سمت چپ N ­ [۹۲]: نمایانگر آن است که بدنه­ هادی به هادی خنثای زمین شده(نول)، وصـل هستند.

حرف دوم از سمت چپ T : نمایانگر آن است که بدنه هادی­، مستقل از زمین سامانه (نول) به زمین وصل است.

P حروف کمکی نمایانگر زیرسامانه ­ها هستند ( C و S )

حرف سوم از سمت چپ S [۹۳] نمایانگر آن است که بدنه­ هادی از طریق یک هادی حفاظتی مخصوص ( PE )در مبدأ به نقطه خنثای سامانه (نول) وصل می­ شود. (سامانه S ـ TN ).

حرف سوم از سمت چپ C [۹۴]: نمایانگر آن است که بدنه­ هادی از طریق یک هادی حفاظتی مشترک مخصوص و خنثی ( PEN ) به زمین وصل می­شود (سامانه C ـ TN ).

الف ـ۱ـ سامانه TN:

در این سامانه منبع انرژی (ترانسفورماتور پست یا ژنراتور برق) در یک یا چند نقطه ارت شده (به زمین وصل شده) و قسمت­ هادی در دسترس و قسمت هادی بیگانه تأسیسات، تنها از طریق هادی­ ارت به نقطه یا نقاط ارت­ شده منبع متصل می­ شوند. به عبارت دیگر، مسیری رسانا برای عبور جریان­ اتصال به زمین تأسیسات به نقطه یا نقاط ارت­ شده منبع وجود دارد. این سامانه به چند دسته تقسیم می­شود:

الف ـ۱ـ۱ـ سامانه C ـTN: (شکل پ ـ الف ـ۱)

در این سامانه، هادی ارت و نول، مشترک هستند. به عبارت دیگر، سیم نول که از شینه نول تابلوی اصلی به مصرف­ کننده­ ها انتقال داده می­ شود­، هم به عنوان نول مورد استفاده قرار می­ گیرد و هم به عنوان هادی ارت؛ بدین معنی که یک انشعاب از سیم نول به بدنه ­هادی دستگاه ­های مصرف ­کننده به عنوان هادی ارت وصل می­ شود. کابل­ های هم ­مرکز ارت شده یا کابل­ های غلاف­ دار فلزی ارت شده که مسیر برگشتی برای عبور جریان اتصال زمین را فراهم می ­آورند، نمونه­ هایی از این سامانه هستند.

[۱]- Insulation Monitoring Device

[۲]- Air Termination

[۳]- Functional

[۴] - Protectional

۵ ـ برای اطلاعات بیشتر در مورد جزئیات انواع سامانه­ های زمین حفاظتی به پیوست الف مراجعه شود.

[۶]- Earth Electrode

[۷]- Incubator

[۸]- Earth Potential

[۱۰]- Switch Board

[۱۱]- Electrical Installation

[۱۲]- Electrical Equipment

[۱۳]- Current Equipment

[۱۴]- Main Earthing Terminal

[۱۵]- Direct Contact

[۱۶]- Undirect Contact

[۱۷]- Isolating Spark Gaps

[۱۸]- ( Solid ) Short –Circuit Current

[۱۹]- Over Load Current

[۲۰]- Earth Leakage Current

[۲۱] - Minimum Ignition Energy

[۲۳]- Ground Potential Rise

[۲۵]- Dry-niche luminaire

[۲۶]- wet- niche luminaire

[۲۷]- no-niche luminaire

[۲۹]- remote earth

[۳۱] - Lightnin Protection System

[۳۳]- Wiring System

[۳۴]- PhotoVoltaics

[۳۸]- Insulation (of a Cable )

[۳۹]- Extraneous Conductive Part

[۴۰]- Exposed Conductive Part

[۴۲]- Simultaneously Accessible Parts

[۴۳]- Circuit-Breaker

[۴۴]- Cable Channel

[۴۶]- Potential Gradient

[۴۷]- Programmable Logic Controller

[۴۸]- Distributed Control System

[۵۰]- Distribution Circuit of an Installation

[۵۱]- Intrinsically safe circuits

[۵۳] - Total Earthing Resistance

[۵۴]- Switchgear and Control Gear

[۵۵]- Residual Current Devise

[۵۶] - Safety Extra-Low Voltage

[۵۷]- seprate-winding

[۵۸]- Touch Voltage

[۵۹] - Prospective Touch Voltage

[۶۰]- Earthing Conductor

[۶۱]- Bypass Conductor

[۶۲]- Protective Conductor

[۶۳]- Neutral Conductor

[۶۴]- PEN Conductor

۱۰ـ برای کسب اطلاعات بیشتر در خصوص سامانه­ های TN به پیوست الف ـ۱ مراجعه شود.

۱ـ برای کسب اطلاعات بیشتر در خصوص سامانه ­های TT به پیوست الف ـ ۲ مراجعه شود.

۲ـ برای کسب اطلاعات بیشتر در خصوص سامانه ­های IT به پیوست الف ـ ۳ مراجعه شود.

۳ـ برای کسب اطلاعات بیشتر در خصوص سامانه­ های TT به پیوست الف ـ۲ مراجعه شود.

۲ـ برای کسب اطلاعات بیشتر در خصوص اولویت محل نصب الکترود زمین بر حسب انواع خاک به پیوست ب مراجعه شود.

[۷۴] - ElectroMagnetic Compatibility

[۷۵]- Single-source systems

[۷۶]- Multiple-source systems

۱ـ برای اطلاعات بیشتر در خصوص روش کلمپی به پیوست ت بخش ت ـ ۵ مراجعه شود.

[۷۹]- intervening

[۸۱]- membrane enclosure

محفظه موقتی که برای اسپری روی قطعات کار که امکان قراردادن آنها درون اتاق رنگ وجود ندارد و بنا به دلایل فنی نمی­ توان آنها را به صورت رو باز اسپری کرد، به کار می­ رود.

۱ـ برای توضیحات بیشتر به بند ۷۱۷.۴۱۱.۴ استاندارد IEC ۶۰۳۶۴-۷-۷۱۷ و استاندارد ملی ایران INSO ۱۹۳۷-۷-۷۱۷ مراجعه شود.

[۸۳]- Signal reference structure

[۸۴]- Clean earth

۱ـ برگرفته از کلمه Live است.

۲ـ برگرفته از کلمه Neutral است.

۳ـ برگرفته از کلمه Protective Earthing است.

۴ـ برگرفته از کلمه Protective Earthing Neutral است

۵ ـ برگرفته از کلمه Terra (لاتین ) به معنای زمین

۶ ـ برگرفته از کلمه Isolated

۷ـ برگرفته از کلمه Neutral

۸ ـ برگرفته از کلمه Seperated

۹ـ برگرفته از کلمه Common

منبع: آیین نامه ایمنی سامانه اتصال زمین