آیین نامه اجرایی سازمان زندان ها و اقدامات تأمینی و تربیتی کشور

شماره۹۰۰۰/۱۴۴۶۲/۱۰۰ ۱۴۰۰/۲/۲۸

جناب آقای دکتر اکبرپور

رئیس محترم هیأت مدیره و مدیرعامل روزنامه رسمی کشور

تصویر آیین نامه اجرایی شماره ۹۰۰۰/۱۴۳۳۹/۱۰۰ مورخ ۱۴۰۰/۲/۲۸ ریاست محترم قوه قضائیه در خصوص «سازمان زندانها و اقدامات تأمینی و تربیتی کشور» جهت درج در روزنامه رسمی به پیوست ایفاد می گردد.

مدیرکل دبیرخانه قوه قضاییه ـ دکتر محسن محدث

شماره۹۰۰۰/۱۴۳۳۹/۱۰۰ ۱۴۰۰/۲/۲۸

آیین نامه اجرایی سازمان زندان ها و اقدامات تأمینی و تربیتی کشور

در اجرای ماده ۹ قانون تبدیل شورای سرپرستی زندان ها و اقدامات تأمینی و تربیتی کشور به سازمان زندان ها و اقدامات تأمینی و تربیتی کشور مصوب۱۳۶۴، مواد۵۲۰، ۵۲۸ و ۶۴۶ قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹۲و با لحاظ سند تحول قضایی مصوب ۱۳۹۹/۰۹/۳۰، آیین نامه اجرایی سازمان زندان ها و اقدامات تأمینی و تربیتی کشور به شرح زیر است .

بخش اول ـ کلیات

فصل اول ـ تعاریف، اصول و اهمّ تشکیلات

ماده۱ـ اصطلاحات و اختصارات به کار رفته در این آیین نامه به شرح زیر است:

الف ـ سازمان: سازمان زندان ها و اقدامات تأمینی و تربیتی کشور؛

ب ـ مؤسسه کیفری: که در این آیین نـامه به اختصار «مؤسسه» نامیده می شود، واحدی زیرمجموعه سازمان است که متهم یا محکوم به دستور مرجع قضایی یا قانونی صلاحیت دار، بازداشت و یا برای تحمل محکومیت حبس با هدف اصلاح و تربیت و بازسازگاری اجتماعی در آن جا نگهداری می شود که انواع آن عبارت است از: زندان¬ های بسته، نیمه ¬باز، مرکز حرفه ¬آموزی و اشتغال یا زندان باز، بازداشتگاه، اردوگاه کاردرمانی و کانون اصلاح و تربیت اطفال و نوجوانان، ؛

۱ـ زندان بسته: زندان محصور با برج های دیده‏ بانی که دارای دو پوسته یا حصار داخلی و خارجی و برخوردار از شرایط و ضوابط امنیتی و حفاظتی کامل است. در این نوع از زندان، خوابگاه، هواخوری، مکان فرهنگی، آموزشی و کارگاه های حرفه آموزی و اشتغال، همگی در پوسته داخلی قرار دارد؛

۲ـ زندان نیمه¬ باز: مکان محصوری است با حفاظت مناسب در حد فاصل حصار داخلی و خارجی زندان بسته، که در آن¬جا محکومان، در زمان معین و تحت نظارت مأمور مراقب مسلح، به کار گمارده می شوند و پس از خاتمه کار، مجدداً به خوابگاه¬ گروهی یا اختصاصی بازگشت داده می شوند. این نوع زندان، بخشی از کارگاه های صنعتی، خدماتی، کشاورزی و عمرانی درون یا محوطه زندان بسته را نیز شامل می شود؛

۳ـ بازداشتگاه: محل نگهداری موقت متهم تحت قرار تأمین کیفری که با دستور کتبی مقام قضایی یا قانونی صلاحیت دار، به آنجا معرفی شده و تحت مدیریت یا نظارت سازمان است و شامل بازداشتگاه های عمومی، امنیتی، انتظامی یا نظامی می باشد؛

۴ـ اردوگاه کاردرمانی: محلی است برای نگهداری، اصلاح و تربیت محکومان جرایم مواد مخدر و روانگردان که در اجرای ماده ۴۲ قانون اصلاح قانون مبارزه با مواد مخدر(مصوب۱۳۸۹)، تشکیل می شود؛

۵ ـ کانون: کانون اصلاح و تربیت اطفال و نوجوانان، مرکز اقدامات تأمینی و تربیتی، برای نگهداری متهمان و محکومانی است که سن آن ها در زمان ارتکاب جرم تا هجده سال تمام شمسی می باشد؛

۶ ـ مرکز حرفه ¬آموزی و اشتغال یا زندان باز: یکی از اقسام ندامتگاه عمومی است که محکومان به موجب رای دادگاه و یا با تصویب شورای طبقه بندی، با سپردن تأمین مناسب، محکومیت خود را در آن جا با حرفه آموزی یا اشتغال به کار در حوزه های صنعتی، خدماتی و کشاورزی می گذرانند. این اماکن بدون مأمور مراقب مسلح بوده و محکومان پس از اتمام ساعت کار، برای استراحت به خوابگاه گروهی درون ندامتگاه و یا بیرون از آن، که تحت نظارت سازمان می باشد، باز می¬گردند؛

پ ـ ندامتگاه عمومی: مکان نگهداری عموم محکومان به تحمل حبس و دیگر الزامات قانونی(شامل زندان بسته، نیمه باز و مرکز حرفه آموزی) به جز مواردی که فرد باید در دیگر انواع مؤسسه های کیفری مانند اردوگاه کاردرمانی و کانون نگهداری شود.

ت ـ اندرزگاه: هر ندامتگاه، اردوگاه و بازداشتگاه، بر اساس ظرفیت اسمی آن، متشکل از یک یا چند اندرزگاه است که حسب مورد، زندانیان یا متهمان، در آن نگهداری و طبقه بندی می شوند؛

ث ـ قاضی اجرا: قاضی اجرای احکام کیفری یا هر مقام قضایی که وظیفه وی را انجام می دهد؛

ج ـ زندانی: محکومی که به دستور مرجع قضایی یا قانونی صلاحیت دار، در یکی از انواع مؤسسه های کیفری، نگهداری می شود.

چ ـ مددجو: متهم یا محکوم دارای سن کم ¬ تر از هجده سال تمام شمسی در زمان ارتکاب جرم که مطابق قانون و این آیین نامه باید در کانون نگهداری شود؛

ح ـ حالت خطرناک: وضعیت متهم یا محکومی است که پیشینه، ویژگی های روانشناختی، شخصیتی و رفتاری وی و ماهیت جرم یا جرائم ارتکابی یا کیفیت ارتکاب آن، او را در مظان ارتکاب جرایم خشن یا مهم در آینده قرار می دهد. تشخیص این امر به عهده شورای طبقه بندی است. (مصادیق جرایم خشن و مهم، مطابق با تعاریف مذکور در ماده یک دستورالعمل اجرائی کنترل مجرمان حرفه ای و سابقه دار مصوب ۰۴/۲۶/ ۱۳۹۷ می باشد.)

خ ـ پرونده وضعیت: پرونده ای است، متشکل از مجموعه اطلاعات مربوط به متهم بازداشتی ، زندانی و یا مددجو که مشتمل بر بخش¬های اجرای احکام، شخصیت، سلامت و مددکاری اجتماعی می باشد؛

د ـ پرونده رفتاری: پرونده ای است برای ثبت مجموعه اطلاعات مربوط به رفتارها و سوابق عملکردی متهم یا محکوم در طول مدت بازداشت یا حبس، از حیث انجام تکالیف و مشارکت در برنامه های اصلاح و تربیت مؤسسه؛

ذ ـ پرونده نظارتی: پرونده ای است جهت ثبت درخواست های زندانیان از قاضی اجرا (ناظر زندان) و همچنین ثبت پاسخ ها و تصمیمات اتخاذی مربوط و مدیریت مواعد و ارفاق های قانونی، که با مسؤولیت قاضی اجرا تشکیل و تکمیل می شود؛

ر ـ طبقه بندی: تفکیک انواع مؤسسه های¬ کیفری بر اساس جنس، سن، پیشینه کیفری، نوع اتهام متهمان و زندانیان، میزان مجازات آن¬ها، ظرفیت پذیرش مؤسسه ها و نیازمندی¬های هر استان و همچنین تقسیم بندی زندانیان در مؤسسه های¬ کیفری بر مبنای منشاء یا علت اصلی ارتکاب جرم (مانند بیکاری، اعتیاد، اختلالات روانی و عادت) و با لحاظ پیشینه کیفری، وجود حالت خطرناک، شخصیت و پیشنهاد سامانه سجازا بر اساس نمره اعتباری حاصل از آخرین وضعیت رفتاری آن¬ها، با هدف صیانت از شرایط جسمی و روانی آنان و تأمین مقدمات لازم برای اجرای برنامه های اصلاح و تربیت؛ مطابق با مصوبات و سیاست¬های ابلاغی شورای مرکزی طبقه بندی؛

ز ـ نمره اعتباری: نمره ای است که به هر زندانی متناسب با انجام تکالیف و نتایج حاصله از شرکت در برنامه های اصلاحی و تربیتی تعلق می گیرد که موجب تعیین درجه اعتباری زندانی و بهره مندی وی از نهادهای ارفاقی از قبیل مرخصی، ملاقات حضوری، نظام نیمه آزادی، آزادی مشروط، تعلیق و آزادی تحت مراقبت الکترونیکی می شود.

ژ ـ امتیاز رفاهی: نوعی درآمد یا عائدی مجازی اختصاص یافته به محکوم در ازای اشتغال یا ارائه خدمات عام المنفعه و یا مشارکت در برنامه های اجرایی مؤسسه کیفری است که قابلیت هزینه کرد در موارد مشخص شده برای برخورداری از امور آموزشی، فرهنگی و رفاهی فوق العاده (بیشتر از حداقل سرانه¬ها) در مؤسسه را دارد؛

س ـ سامانه سجازا: «سامانه جامع اطلاعات زندانیان ایران»، سامانه ای است هوشمند با کمترین اعمال سلیقه شخصی، حاوی اطلاعات پرونده های وضعیت، رفتاری و نظارتی متهم یا محکوم، که طبقه بندی، برنامه اصلاح و تربیت، دریافت خدمات یا امور رفاهی درون زندان، مواعد قانونی، استفاده از ارفاق ها، اعمال محدودیت ها و تنبیهات و خدمات پس از خروج را برای هر یک از آنان در یک فرآیند مشخص از زمان ورود به مؤسسه تا یک سال پس از خروج، بررسی، تحلیل و به بخش های ذی ربط پیشنهاد می ‎ دهد.

ش ـ انجمن: «انجمن حمایت از زندانیان و خانواده های آنان» که مؤسسه ای است غیر انتفاعی تحت نظارت دفتر اقدامات حمایتی سازمان، در راستای حمایت مادی و معنوی از زندانیان نیازمند و خانواده آنها؛

ص ـ مرکز مراقبت: «مرکز خدمات اجتماعی و مراقبت بعد از خروج» که به عنوان زیرمجموعه دفتر اقدامات حمایتی سازمان، ضمن نظارت بر انجمن و مددکاران اجتماعی، حمایت از زندانیان آزاد شده واجد شرایط را بر عهده دارد؛

ض ـ بنیاد: «بنیاد تعاون زندانیان»، مؤسسه ای است غیر انتفاعی و دارای شخصیت حقوقی مستقل که با هماهنگی رئیس سازمان در راستای حرفه آموزی و اشتغال، ایجاد خدمات فرهنگی، ورزشی و رفاهی زندانیان،کمک به امرار معاش خانواده آنان و آزادی زندانیان با تعیین اولویت ها توسط سازمان، در چارچوب مفاد اساسنامه خود فعالیت می نماید.

ماده۲ـ در اجرای تعالیم عالیه اسلام، اصول قانون اساسی و قوانین موضوعه جمهوری اسلامی ایران و موازین حقوق بشر اسلامی و حقوق شهروندی، برنامه ها و اقدامات سازمان، در ارتباط با کلیه بازداشت شدگان، زندانیان، خانواده های آنان و کارکنان سازمان، مبتنی بر رعایت اصول زیر است:

الف ـ احترام به عزّت و کرامت انسانی و رعایت حقوق و آزادی های مشروع؛

ب ـ اتکا به تعلیم و تربیت دینی و ارائه الگوی سبک زندگی ایرانی اسلامی و تقویت روحیه خداپرستی، مهرورزی و ایثار؛

پ ـ تأمین امنیت، عدالت و اعمال منصفانه رویه های انضباطی بر اساس ضوابط و مقررات؛

ت ـ ارتقاء سطح سلامت جسمی و روانی و توانمندی فردی و اجتماعی؛

ث ـ توجه به وضعیت و شرایط سنی، جنسیتی، شخصیتی و نیازهای عمومی و متعارف افراد؛

ج ـ برخورداری تمام افراد از حقوق عادلانه، بدون تبعیض ناروا و عاری از هر گونه انحصار و فساد و فارغ از نژاد، جنس، سن، زبان، مذهب، ملیت، قومیت، نسب، طبقه اجتماعی ، ثروت یا تمکن مالی و قدرت جسمی؛

چ ـ احترام به عقاید و حریم خصوصی اشخاص و حفظ محرمانگی اطلاعات؛

ح ـ شفافیت در امور و پاسخگویی در قبال مسؤولیت ها؛

خ ـ بنا نهادن امور بر پایه «احترام و محبت» به عنوان اولین حلقه زنجیره اصلاح و تربیت و اهتمام ویژه بر «حرفه آموزی و اشتغال» به عنوان حلقه ضروری زنجیره مذکور؛

د ـ حمایت از زندانیان نیازمند و خانواده ایشان به منظور اصلاح و تربیت، جامعه پذیر شدن زندانی و بازگشت به زندگی شرافتمندانه؛

ذ ـ ارائه الگوهای رفتاری مثبت و سازنده از سوی کارکنان مؤسسه و انجام وظایف مطابق با موازین قانونی و اخلاق اسلامی و به روش حرفه ای، متعهدانه و منصفانه .

ماده۳ـ تأسیس، احداث و اداره کلیه مؤسسه های کیفری و تغییر محل آن از وظایف و اختیارات سازمان است. تشکیل زندان و بازداشتگاه اختصاصی توسط مراجع قضایی، اجرایی، امنیتی، نظامی و انتظامی ممنوع است.

تبصره۱ـ تأسیس و اداره بازداشتگاه های عمومی و نظامی مطابق مقررات این آیین نامه و بازداشتگاه های انتظامی و امنیتی مطابق آیین نـامه های اختصاصی مربوط است و درموضوعاتی که آیین نامه های مذکور مسکوت است، مقررات این آیین نامه حاکم می باشد. تحت نظرگاه های ضابطان قضایی و بازداشتگاه های انضباطی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران از شمول این آیین نـامه خارج است.

تبصره۲ـ سازمان برنامه ریزی و اقدامات لازم را برای اعزام هیأت های بازرسی (در سطوح معاونان سازمان، مدیران کل ستادی و استانی و مسؤولان واحد بازرسی زندان های هر استان) حداقل هر سه ماه یک بار از تمام بخش های بازداشتگاه های امنیتی، نظامی و انتظامی به عمل می آورد و نتایج حاصله از کل بازرسی های مربوط در سطح کشور را به رئیس قوه قضائیه گزارش نماید. مسؤولان بازداشتگاه های مذکور موظفند حداکثر همکاری لازم را جهت اجرای مقررات، انجام بازرسی، پاسخ سریع به استعلامات مسؤولان سازمان و مدیران کل زندان های سراسر کشور و همچنین ثبت فوری اطلاعات بازداشت شدگان در سامانه سجازا (با دسترسی محدود، صرفاً برای دادستان کل کشور، رئیس و معاون قضایی سازمان زندان ها، دادستان های مراکز استان و مدیران کل زندان ها) به عمل آورند. در غیر این صورت سازمان به قید فوریت ضمن انعکاس موضوع به رئیس قوه قضائیه و بالاترین مقام نهاد امنیتی، نظامی و یا انتظامی مربوط، حسب مورد نسبت به اعلام جرم علیه شخص یا اشخاص خاطی، تغییر مدیریت بازداشتگاه و یا تعطیلی آن مرکز اقدام نماید.

ماده۴ـ سازمان در سیاست گذاری ها و از جمله تدوین بخشنامه و دستورالعمل، مصالح مددجویان و زندانیان ناتوان و نیازمند به حمایت بیشتر از قبیل زنان و افراد دارای سن کمتر از هجده سال تمام شمسی، بیمار و سالمند را مورد نظر قرار می دهد و همچنین باید بر اساس نظر کارشناسان فنی و با استفاده از تجارب دیگر کشورها و با هدف رعایت اصل بازدارندگی مجازات حبس، تفکیک و طبقه بندی زندانیان، به حداقل رساندن تجمع زندانیان در کنار یکدیگر، بهره گیری از نظام نیمه آزادی و آزادی تحت نظارت سامانه های الکترونیکی، حفظ بهداشت فردی و عمومی، رعایت نظم و انضباط و کنترل زندانیان، الگوهای مناسبی را در امر ساخت و مدیریت مؤسسه های کیفری طراحی و اجرا کند.

ماده۵ ـ سازمان در صورت تأمین اعتبار از سوی دولت باید نسبت به باز مهندسی معماری مؤسسه های تابعه متناسب با ویژگی های هر زندانی و طبقه بندی آن ها، با اهداف اصلاح محکومان و توسعه حرفه آموزی، کار و اشتغال زندانیان اقدام کند، به طوری که فضای آموزشی، فرهنگی، ورزشی و کارگاه های تولیدی نسبت به فضای خوابگاهی غلبه داشته باشد.

ماده۶ ـ سازمان ضمن مشورت با صاحب نظران حوزوی و دانشگاهی، هر سه سال یک بار شاخص¬ها و استانداردهای زندان و زندان بانی مانند حداقل و حداکثر سرانه های اسکان، بهداشت و درمان، امور رفاهی و شاخص¬های اشتغال، اصلاح و تربیت، ایمنی و امنیت را متناسب با اصول طبقه بندی در هر یک از انواع مؤسسه های تابعه تعریف، تعیین و جهت تصویب به رئیس قوه قضاییه ارائه می نماید.

ماده۷ـ اهمّ واحدهای مؤسسه کیفری به شرح زیر است:

الف ـ واحد امور قضایی: واحدی است مشتمل بر بخش¬های پذیرش، تشخیص، اجرای احکام و مددکاری قضایی، به منظور پذیرش زندانی، تشکیل پرونده و ثبت اطلاعات اولیه، نظارت بر عملکرد سایر واحدها از حیث ثبت اطلاعات تخصصی و تکمیلی در بخشهای مختلف «پرونده وضعیت» اتخاذ تمهیدات لازم برای طبقه بندی و تفکیک زندانیان مطابق با مصوبات شورای طبقه بندی، به روزرسانی اطلاعات مربوط به وضعیت قضایی، محاسبه مدت و تقویم محکومیت در پرونده اجرای احکام و سامانه سجازا، معاضدت قضایی و اجرای دستورها و آراء قضایی در مؤسسه؛

ب ـ واحد آمار و فناوری اطلاعات: به منظور پشتیبانی و اداره سامانه سجازا و نظارت فنی بر ثبت صحیح کلیه اطلاعات از جمله اطلاعات پرونده وضعیت، پرونده رفتاری، برنامه اصلاح و تربیت، امتیاز رفاهی، نمره اعتباری، شکایات و اعتراضات زندانیان و همچنین آموزش کاربران، هوشمندسازی برنامه ها با استفاده از ابزارهای نوین، حفظ اطلاعات و تهیه آمار زندانیان و انعکاس به موقع گزارش به رئیس مؤسسه و امکان برقراری ارتباط سامانه ای با دیگر مراجع ذی ربط؛

پ ـ واحد اصلاح و تربیت: به منظور اجرای برنامه های اصلاح وتربیت، مدیریت و برنامه ریزی در امور آموزشی، فرهنگی، تربیتی، مذهبی، هنری، ورزشی، حرفه¬آموزی و اشتغال با هدف بازاجتماعی کردن، توانمندسازی زندانیان و حمایت مادی و معنوی از زندانیان نیازمند و خانواده¬های آنان توسط مددکاران اجتماعی و همچنین مشارکت در تکمیل پرونده وضعیت و تهیه و به روزرسانی پرونده رفتاری؛

ت ـ واحد بهداشت و درمان: به منظور حفظ و تأمین سلامت جسمی، روانی و نیازهای پزشکی و دارویی زندانیان و همچنین نظارت بر بهداشت عمومی و فردی، بهداشت محیط، بهداشت حرفه ای و تغذیه و مشارکت در تکمیل پرونده وضعیت از حیث بخش های سلامت و شخصیت؛

ث ـ یگان حفاظت: به منظور تأمین امنیت و حفاظت از مؤسسه و اعزام زندانی در حوزه قضایی مربوط و سایر امور محوله، براساس دستورالعمل تشکیل یگان های حفاظت در دستگاههای اجرایی (مصوب۱۳۹۶/۱۲/۱۴)؛

ج ـ واحد حفاظت و اطلاعات: به منظور جمع¬آوری محرمانه اخبار و اطلاعات و بررسی گزارش¬های دریافتی و نظارت بر رفتار کلیه کارکنان مؤسسه، برای تأمین امنیت مؤسسه و تضمین اجرای مقررات و صیانت از شأن و مسؤولیت کارکنان مؤسسه و گزارش جرایم و تخلفات کشف شده طبق ضوابط؛

چ ـ واحد ارزیابی عملکرد، بازرسی و پاسخگویی به شکایات: به منظور بازرسی و نظارت بر اجرای مقررات در تمام واحدها، ارزیابی عملکرد کارکنان مؤسسه و بررسی، پیگیری و پاسخگویی به شکایات و همچنین گزارش جرایم و تخلفات کشف شده به نحو مستدل و مستند، جهت انعکاس به مراجع قضایی و یا هیأت رسیدگی به تخلفات اداری؛

تبصره ـ تأسیس واحدهای دیگری غیر از موارد مذکور در این ماده، از قبیل واحد مبارزه با مواد مخدر، واحد مشاوره و خدمات روانشناختی، واحد ترک اعتیاد (اعم از دولتی و غیر دولتی)، واحد مددکاری اجتماعی، واحد مددکاری قضایی و واحد اشتغال، متناسب با نیازها و در حدود امکانات، با تشخیص مدیرکل زندان های هر استان و تأیید دفتر برنامه ریزی، نوسازی و تحول اداری در ستاد سازمان است.

فصل دوم ـ وظایف و اختیارات

مبحث اول: قاضی اجرای احکام

ماده۸ ـ علاوه بر وظایفی که در قانون آیین دادرسی کیفری و دیگر قوانین و مقررات، برای قاضی اجرای احکام پیش بینی شده است، انجام اقدام های زیر در خصوص زندانیان نیز به عهده قاضی اجرا است:

الف ـ شرکت در جلسات شورای طبقه بندی؛

ب ـ اظهار نظر فوری نسبت به موضوعات مطرح شده در شورای طبقه بندی و مصوبات شورای انضباطی؛

پ ـ بازدید برنامه ریزی شده به طور روزانه یا حداقل هفته ای دو نوبت از تمام سالن ها و اندرزگاه های مؤسسه¬ به منظور ملاقات مستقیم و استماع اظهارات و بررسی وضعیت هر زندانی یا متهم بازداشتی و رسیدگی به درخواست های قانونی و مشکلات قضایی او و ابلاغ کتبی و سیستمی نتیجه اقدام حداکثر ظرف یک هفته به وی. کمیت وکیفیت بازرسی قضات و اسامی زندانیان ملاقات شده، با ذکر مشکلات یا درخواست های ابرازی، توسط مقام قضایی مربوط صورتجلسه و در پرونده نظارتی زندانی در سامانه سجازا ثبت و جهت درج در سوابق زندانی، تحویل مسؤول واحد امور قضایی می شود.

ت ـ نظارت بر مؤسسه¬ کیفری در امور راجع به حقوق قانونی زندانیان و متهمان بازداشتی؛

ث ـ نظارت بر انعقاد عقد نکاح و اجرای صیغه طلاق و تنظیم اسناد مربوط به قراردادها و تعهدات، در مؤسسه که یک طرف آن متهم یا زندانی است، پس از هماهنگی با مقام قضایی مربوط و به وسیله یکی از سردفتران اسناد رسمی یا ازدواج و طلاق، معرفی شده از سوی اداره ثبت اسناد محل؛

ج ـ اظهار نظر ظرف یک¬هفته درباره متهمان و محکومان واجد شرایط استفاده از ارفاق های قانونی از قبیل عفو، آزادی مشروط، آزادی تحت نظارت سامانه های الکترونیکی، نظام نیمه آزادی و بررسی ادعای توبه و پیگیری مقتضی در مراجع قضایی و اعلام نتیجه به مؤسسه، پس از ثبت در سامانه مربوط؛

چ ـ نظارت بر اعزام زندانی به خارج از مؤسسه و عودت وی؛

ح ـ اتخاذ تصمیم درباره محکومان سالمند، مبتلایان به بیماری¬های روانی، جسمی و همچنین دیگر محکومان نیازمند به مراقبت و توجه ویژه از قبیل صدور دستور اعزام به پزشکی قانونی، بستری شدن آن ها در مراکز درمانی، صدور دستور تعویق اجرا و یا پیشنهاد تبدیل مجازات، بر اساس ضوابط و مقررات؛

خ ـ صدور مجوز خروج زندانی بیمار از مؤسسه به منظور معالجه و درمان به استثناء موارد اورژانسی و اضطراری که مؤسسه رأساً اقدام می کند؛

د ـ اظهار نظر ظرف سه روز و اخذ تأمین مناسب برای اعزام زندانی به مرخصی و همچنین اخذ تأمین برای زندانیان شاغل در مراکز حرفه¬آموزی و اشتغال یا زندان باز، پس از تصویب شورای طبقه بندی و اعلام مراتب به مؤسسه، از طریق ثبت در پرونده نظارتی؛

ذ ـ اقدام های قانونی به منظور ضبط تأمین اخذ شده برای اعطای مرخصی و اشتغال، صدور دستور دستگیری زندانی فراری و یا زندانیانی که پس از خاتمه مرخصی یا در حین اشتغال در خارج از زندان یا مراکز حرفه آموزی و اشتغال، مرتکب غیبت شده اند ¬ و همچنین گزارش غیبت زندانی به دادستان و قاضی اجرای احکام دادسرا و اعلام نتیجه اقدام های صورت گرفته به مؤسسه به منظور ثبت در سابقه زندانی؛

ر ـ نظارت بر وضعیت متهمان تحت قرار، از حیث رعایت مواعد قانونی، بازنگری در قرار تأمین و ارائه گزارش ماهانه به مراجع قضایی و نظارتی؛

ز ـ اجرای تکلیف مقرر در ماده ۴۹۱ قانون آیین دادرسی کیفری؛

تبصره۱ـ چنانچه قاضی اجرای احکام در راستای تکالیف خود با قرارها و احکام نامتناسب منجر به بازداشت مواجه شود، مراتب را به دادستان اعلام می کند.

تبصره۲ـ به منظور ثبت درخواست های زندانیان از قاضی اجرا (ناظر زندان) و همچنین ثبت پاسخ ها و تصمیمات اتخاذی مربوط و مدیریت هوشمند مواعد و ارفاق های قانونی، در سامانه سجازا، برای هر زندانی پرونده ای تحت عنوان «پرونده نظارتی» با مسؤولیت قاضی اجرا تشکیل می شود.

مبحث دوم ـ مدیران مؤسسه

ماده۹ـ اهمّ وظایف «رئیس مؤسسه کیفری»، به شرح زیر است:

الف ـ اجرای قوانین، آیین نامه ها و دیگر مقررات مربوط و دستورهای سلسله مراتب سازمانی و مقام های قضایی یا قانونی ¬صلاحیت دار و نظارت بر همه بخش ها و فرآیندهای تحت امر در مؤسسه؛

ب¬ ـ اجرای تصمیمات شوراهای طبقه بندی و انضباطی؛

پ ـ همکاری، مساعدت و نظارت بر اجرای برنامه های بنیاد، انجمن و ستاد دیه؛

ت¬ ـ نظارت بر عملکرد کارکنان مؤسسه از حیث رعایت حقوق زندانیان و نحوه رفتار آن ها با زندانیان و خانواده های آنان و پاسخگویی در قبال اعتراضات و درخواست های دریافتی؛

ث ـ تأمین امنیت و محافظت از مؤسسه و زندانیان و اتخاذ تمهیدات لازم برای پیش گیری از وقوع تخلفات و جرائم در مؤسسه و جلوگیری از فرار زندانیان و همچنین جلوگیری از ورود اشیای ممنوعه و مواد مخدر به مؤسسه؛

ج ـ برنامه ریزی، مدیریت و نظارت بر آموزش، اصلاح و تربیت، تأمین سلامت، بهداشت، تغذیه، تربیت بدنی و تفریحات سالم زندانیان؛

چ ـ اتخاذ تمهیدات لازم برای توسعه اشتغال زندانیان و نظارت بر مراکز اشتغال مربوط و همچنین اتخاذ تصمیم در خصوص حرفه آموزی و اشتغال در زندان بسته اعم از اشتغال در کارگاه های داخلی و یا اشتغال نشسته در خوابگاه های مؤسسه؛

ح ـ گزارش فوری تخلف یا جرایم ارتکابی توسط زندانیان و موارد فوت، خودکشی و خودزنی در مؤسسه به سلسله مراتب سازمانی و حسب مورد به دادستان یا رئیس حوزه قضایی بخش؛

خ ـ بهره ¬مندی از سامانه های الکترونیکی و فناوری های نوین در اداره امور مؤسسه و به ¬ویژه کنترل زندانیان، آمار و اطلاعات، مکاتبات و ثبت سوابق و اتخاذ تدابیر لازم در جهت توسعه و به¬روز رسانی سامانه¬ها؛

د ـ نظارت بر وضعیت عمومی و فردی زندانیان و رسیدگی به امور آنان و نظارت بر اجرای برنامه های روزانه، آمارگیری از زندانیان، کنترل دفتر ثبت وقایع و تهیه و ارسال گزارش روزانه آمارهای مذکور برای مقام¬های ذی ربط؛

ذ ـ جذب کمک های مردمی با اجرای برنامه های انگیزشی و استفاده از ظرفیت تشکل های مردم¬نهاد در زمینه های مختلف از قبیل مالی، معاضدتی، فرهنگی، حرفه آموزی، اشتغال و اصلاح و تربیت و تأمین ویا ارتقای زیرساخت های عمرانی با هدف بهبود امور زندان، تأمین نیازهای زندانیان، مساعدت به آن ها یا خانواده هایشان حسب دستورالعمل سازمان؛

ر ـ راه اندازی تارنما یا سامانه الکترونیکی مختص مؤسسه با همکاری و هماهنگی دفتر آمار و فناوری اطلاعات سازمان، برای اطلاع رسانی عمومی، جلب مشارکت و همکاری تشکل های مردم ¬نهاد ونهادهای حمایتی، ارتقاء نظام پاسخگویی و ارائه خدمات الکترونیکی و معاضدت قضایی و اجتماعی به خانواده زندانیان.

تبصره۱ـ رئیس اندرزگاه نیز مطابق با اختیارات و وظایف تفویضی، مسؤولیت های رئیس مؤسسه را در محدوده اندرزگاه بر عهده دارد .

تبصره۲ـ رئیس مؤسسه حقوق متهمان بازداشتی را با رعایت حداکثر استانداردها، تأمین می نماید.

ماده۱۰ـ رئیس مؤسسه با موافقت مدیرکل زندان های استان، برای زمانی که در مرخصی یا مأموریت است، یکی از معاونان خود را به عنوان جانشین و برای روزهای تعطیل و ساعات خارج از وقت اداری، حداقل سه نفر را ترجیحاً از میان رؤسای اندرزگاه¬ها ، مراقبان مسؤول و یا افسر نگهبان به عنوان جانشین خود تعیین می کند تا به صورت نوبت¬کاری انجام وظیفه نمایند.

ماده۱۱ـ در اجرای ماده ۳۰ قانون آیین دادرسی کیفری، تمام رؤسا، معاونان و مأموران مؤسسه ها که وظیفه ضابطیت را برعهده دارند، از سوی سازمان جهت طی دوره آموزشی لازم و اخذ کارت ضابطیت به دادستان مربوط معرفی می شوند. رؤسا، معاونان و مأموران مؤسسه ها که دارای کارت ضابطیت هستند، در اجرای قرارهای صادرشده و احکام حبس در مؤسسه، مطابق احکام یا دستور مقام قضایی اقدام می نمایند. چنانچه متهمان یا محکومان از بازداشتگاه یا زندان های بسته و نیمه باز و یا حین اعزام و بدرقه فرار کنند و یا مرتکب جرمی شوند، رئیس، معاونان و مأموران مؤسسه با رعایت مقررات قانون آیین دادرسی کیفری به عنوان ضابط خاص انجام وظیفه می¬ کنند.

ماده۱۲ـ در هر مؤسسه «مراقب مسؤول» زیر نظر رئیس مؤسسه و یا رئیس اندرزگاه انجام وظیفه می کند. اهمّ وظایف مراقب مسؤول در مؤسسه به شرح زیر است:

الف ـ سرشماری و تهیه آمار زندانیان و ثبت موارد آزادی، جابجایی و انتقال زندانیان و تحویل گرفتن زندانیان جدید؛

ب ـ نظارت و کنترل ورود و خروج زندانیان و ثبت وقایع و گزارش فوری حوادث و رویدادها از قبیل قانون شکنی، درگیری و نزاع، اغتشاش، تجمع غیر عادی، قدرت¬نمایی، بهره¬کشی و اجیرکردن دیگران، قماربازی، ایجاد سر و صدا و بی¬نظمی، اعتصاب غذا، فرار، خودزنی، خودکشی، بیماری و فوت زندانی به مقام مافوق؛

پ ـ نظارت بر تحویل و تحول نوبت کاری و جابجایی کارکنان داخل اندرزگاه و تنظیم لوح نگهبانی نوبت کاری مراقبان داخل اندرزگاه؛

ت ـ نظارت بر اعزام زندانیان به مراجع و مراکزی مانند بهداری، سالن ملاقات، واحد اصلاح و تربیت و کارگاه های حرفه آموزی و اشتغال و انجام هماهنگی و مراقبت¬ های لازم؛

ث ـ دریافت درخواست های قانونی زندانیان، رسیدگی به این درخواست ¬ ها، گزارش آن به مقام مافوق و اعلام نتیجه به زندانی؛

ج ـ نظارت بر امر توزیع خوراک، پوشاک، مواد غذایی، لوازم بهداشتی و ارائه خدمات رفاهی و فروشگاه¬ها؛

چ ـ کنترل و پیش ¬ گیری از هر گونه تخلف در درون اندرزگاه و نظارت بر تقسیم کار عادلانه بین زندانیان؛

ح ـ بازرسی و کنترل تمام بخش ¬ های اندرزگاه، اعم از بازرسی نوبه¬ای و سرزده به ویژه در شب به همراه مأموران یگان و همچنین نظارت از طریق تجهیزات و دوربین¬های مداربسته؛

خ ـ نظارت بر عملکرد مراقبان و دیگر کارکنان اندرزگاه؛

د ـ انجام وظایف رئیس اندرزگاه در غیاب وی؛

ذ ـ نظارت بر اجرای برنامه روزانه زندانیان؛

ر ـ همکاری و تبادل اطلاعات با فرمانده یگان حفاظت در امور مربوط به تأمین امنیت مؤسسه؛

ز ـ انجام دیگر امور ارجاعی طبق دستور مافوق و شرح وظایف سازمانی .

ماده۱۳ـ وظایف دیگر مسؤولان و کارکنان مؤسسه بر اساس شرح وظایف پست سازمانی مصوب و امور محوله از سوی مقام مافوق است.

مبحث سوم ـ یگان حفاظت

ماده۱۴ـ یگان حفاظت سازمان، وظیفه حفاظت فیزیکی از مؤسسه های تابعه، اعزام زندانیان، استقرار نظم و تأمین امنیت، پیش¬گیری و جلوگیری از فرار زندانی، کنترل هرگونه اغتشاش، شورش یا اقدام¬های مخل امنیت و همچنین آموزش و مدیریت پاسیاران و سربازان و دیگر نیروهای تحت امر را بر عهده دارد. اعزام خارج از حوزه قضایی تا تأمین نیروهای مورد نیاز و استقرار کامل یگان یادشده، با هماهنگی سازمان، توسط نیروهای انتظامی صورت می گیرد.

ماده۱۵ـ مسئولیت اداره یگان حفاظت بر عهده رئیس سازمان است؛ این امر مانع از نظارت تخصصی ناجا (انتظامی و حفاظتی) بر یگان نیست.

ماده۱۶ـ اهم وظایف فرمانده یگان حفاظت مؤسسه به شرح زیر است:

الف ـ تهیه و تنظیم برنامه های حفاظت فیزیکی و نظم و امنیت مؤسسه در چارچوب دستورالعمل های ابلاغی و پیش بینی وسایل، امکانات و نیروی انسانی مورد نیاز؛

ب ـ نظارت مستمر بر امور حفاظت فیزیکی و برقراری نظم و امنیت مؤسسه و محوطه پیرامونی، بررسی دفتر وقایع، رسیدگی به گزارش¬ های رسیده از اتفاقات، تأیید لوحه نگهبانی و پاسداری و گزارش امور به مقامات مافوق؛

پ ـ برنامه ریزی و نظارت برای کنترل ورود و خروج و بازرسی از تمامی وسایل نقلیه، اشیاء و وسایلی که به مؤسسه وارد یا از آن خارج می شود و ثبت وقایع مربوط؛

ت ـ برنامه ریزی و نظارت بر ورود و خروج مراجعان و بازرسی بدنی دقیق از زندانیان، کارکنان و مراجعان به هنگام ورود به مؤسسه یا خروج از آن به نحوی که اقلام ممنوع وارد یا خارج نشود؛

ث ـ نظارت بر حضور و غیاب کارکنان یگان و نیروهای وظیفه در نوبت کاری یگان، امور نگهبانی و گشت¬ها؛

ج ـ بازدید و بررسی وضع ظاهری کارکنان یگان و نیروهای وظیفه به هنگام برگزاری مراسم صبحگاهی و حین انجام وظیفه و ارائه آموزش¬ و تذکرات ضروری به آن ها و در صورت لزوم تنبیه انضباطی کارکنان و نیروهای وظیفه یگان مطابق مقررات حاکم؛

چ ـ برنامه ریزی و نظارت بر آموزش و تمرین کارکنان یگان نسبت به وظایف مقرر و اجرای طرح-های دفاعی، امنیتی و انضباطی مؤسسه؛

ح ـ بازدید مستمر از کلیه اماکن مؤسسه، بازرسی و تفتیش نوبه ای و موردی با هماهنگی رئیس مؤسسه از داخل سالن ها و اندرزگاه های آن مؤسسه جهت کشف اشیای ممنوعه و دستور جمع آوری اشیای زائد در محل، نظارت بر تجهیزات دوربین های مداربسته و عملکرد متصدیان آن، پست های نگهبانی و انبار سلاح، مهمات و تجهیزات و نظارت و کنترل امر تحویل سلاح و مهمات و استفاده صحیح از آن ها مطابق مقررات حاکم؛

خ ـ برنامه ریزی و هماهنگی در مورد نحوه اعزام و انتقال زندانیان و یا متهمان بازداشتی به مراجع قضایی و دیگر مراجع قانونی توسط مأموران ناجا و یا کارکنان یگان حفاظت سازمان؛

د ـ ابلاغ دستور مقامات مافوق و بخشنامه های اداری و انتظامی به مأموران مربوط و نظارت بر حسن اجرای آن¬ها؛

ذ ـ انجام دیگر امور ارجاعی طبق دستور مافوق و شرح وظایف سازمانی.

تبصره ـ مقام¬ های رسمی به تشخیص رئیس مؤسسه و همچنین مقام ¬های قضایی از اقدام موضوع بند«ت» مستثنی هستند.

ماده۱۷ـ افسر نگهبان مؤسسه تحت نظر فرمانده یگان حفاظت انجام وظیفه می کند. اهم وظایف افسر نگهبان به شرح زیر است:

الف ـ مطالعه وقایع ثبت شده در گذشته و پیگیری دستورهای صادره از سوی مقام مافوق و ارائه گزارش به مقام مذکور؛

ب ـ نظارت بر عوامل نگهبانی از قبیل کنترل حضور و غیاب آن¬ها، تحویل اسلحه و مهمات؛

پ ـ نظارت بر امور نگهبانی و تحویل و تحول این امر و گزارش وقایع نوبت کاری قبلی و آخرین وضعیت موجود؛

ت ـ بازدید مستمر از عوامل نگهبانی و اماکن انتظامی؛

ث ـ نظارت بر وضعیت ظاهری کارکنان یگان حفاظت؛

ج ـ اجرای مراسم صبحگاه و شامگاه؛

چ ـ تنظیم و ثبت وقایع و گزارش¬های نهایی در دفاتر و سامانه مربوط به صورت صحیح و بدون امکان تغییر و خط خوردگی مطابق دستورالعمل¬ های صادره؛

ح ـ نظارت بر نحوه بازرسی در درب ورودی، درج اطلاعات زندانیان و مراجعان و بازرسی دقیق بدنی آن ها، ورود و خروج وسایل نقلیه و بازرسی آن ها بدون لحاظ هر گونه استثناء و همچنین بازرسی دیگر تجهیزات و جلوگیری از ورود اشیاء و اقلام ممنوع به مؤسسه و نظارت بر امر نگهداری اشیای امانی دریافتی از مراجعان، در محل صندوق یا کیسه اختصاصی با درج مشخصات یا کد صاحب اشیاء؛

خ ـ ارائه گزارش از وضعیت حفاظت فیزیکی مؤسسه در زمینه مشکلات، ایرادها و نقایص به رئیس مؤسسه و فرمانده یگان حفاظت و پیگیری تا رفع کامل این موارد؛

د ـ نظارت بر امور محوطه داخلی بین پوسته اول و دوم مؤسسه، مانند نظافت کلیه اماکن انتظامی و اطمینان از نبود ضعف حفاظتی در ساختمان و تأسیسات؛

ذ ـ گزارش فوری حوادث و رویدادهای داخل مؤسسه به مقام مافوق؛

ر ـ عهده ¬دار شدن امور در غیاب رئیس و جانشین مؤسسه در صورت تفویض اختیار؛

ز ـ کنترل و نظارت بر عملکرد دوربین¬ های مداربسته؛

ژ ـ انجام دیگر امور ارجاعی طبق دستور مقام مافوق و شرح وظایف سازمانی.

تبصره ـ کلیه نیروهای یگان حفاظت در زمان نگهبانی یا اعزام و انتقال زندانی، به دلیل ملاحظات امنیتی باید از رفتارهای زیر اجتناب نمایند: ترک نگهبانی، خوابیدن، غذا خوردن، استعمال دخانیات، صحبت کردن با زندانی و انجام افعالی که باعث انصراف خاطر آنان ازخدمت و مراقبت از زندانیان در تکالیف مقرره شود. نگهبانان باید همیشه مجهز و ملبس به لباس رسمی و تمیز و مرتب بوده و مواقعی که در داخل مؤسسه ها مأموریت داشته باشند، بدون اسلحه انجام وظیفه نمایند.

ماده۱۸ـ کارکنان یگان حفاظت به جز کارکنان مأمور به خدمت از نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران در ارتباط با ضوابط اداری، مالی و استخدامی تابع قوانین و مقررات و آیین نامه های مربوط سازمان هستند. کلیه کارکنان این یگان در راستای وظایف حفاظتی، انتظامی و به¬ک ارگیری سلاح، مهمات و تجهیزات انتظامی تابع آیین نـامه انضباطی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران و تحت امر فرمانده یگان حفاظت سازمان، هستند.

ماده۱۹ـ ضابطان دادگستری مکلف¬اند در مواقع اضطراری با درخواست مؤسسه و هماهنگی با مقام قضایی ذی ربط، همکاری لازم را با یگان¬ حفاظت مؤسسه به عمل آورند.

مبحث چهارم ـ واحد امور قضایی مؤسسه

ماده۲۰ـ اهم وظایف مسؤول واحد امور قضایی مؤسسه به شرح زیر است:

الف ـ مدیریت و نظارت بر اجرای فرایند پذیرش زندانی؛

ب ـ ثبت اطلاعات مربوط به وضعیت قضایی زندانی و یا نظارت بر ثبت این اطلاعات از سوی مددکاران قضایی یا کارشناسان اجرای احکام مؤسسه؛

پ ـ ثبت و یا نظارت بر ورود سیستمی اطلاعات قرارها، احکام، اوراق و دستورات قضایی از سامانه های قوه قضاییه به سامانه سجازا و درج اوراق قضایی در پرونده مربوط، به روزرسانی و تطبیق اطلاعات سامانه و پرونده زندانی با وضعیت وی، خلاصه نویسی، اسکن و برگ شماری اوراق پرونده کاغذی و تکمیل پرونده الکترونیکی؛

ت ـ نظارت بر مدیریت بخش تشخیص مؤسسه و کیفیت تکمیل اطلاعات پرونده وضعیت زندانی توسط واحدهای ذی ربط؛

ث ـ تهیه خلاصه گزارش از وضعیت قضایی مؤسسه به منظور بهره¬برداری در جلسات شوراهای طبقه بندی و انضباطی؛

ج ـ پیگیری درخواست های قانونی زندانی ازجمله تقاضای انتقال به زندان محل اقامتگاه و همچنین نظارت بر عملکرد مددکاران قضایی در راستای اعمال به موقع معاضدت قضایی و ارفاق های قانونی و حسب مورد انعکاس به شورای طبقه بندی و مراجع قضایی؛

چ ـ ابلاغ به ¬موقع دادنامه، احضاریه، اخطاریه و دیگر اوراق قضایی یا اداری به زندانی و ارسال نتیجه ابلاغ به مرجع قضایی، مطابق قوانین و مقررات؛

ح ـ اجرای فوری دستورهای قضایی از قبیل دستورهای راجع به حبس، حبس بدل از جزای نقدی یا ناشی از محکومیت های مالی، عفو و تخفیف مجازات، آزادی مشروط و یا تعلیق و توقف اجرای حکم؛

خ ـ نظارت بر اعمال تقویم و ثبت محکومیت ها در پرونده الکترونیکی و آزادی به ¬ موقع زندانی و در صورت لزوم پیگیری از طریق مراجع قضایی؛

د ـ پیگیری وضعیت قضایی متهمان و محکومان دارای محکومیت غیر قطعی، از طریق مکاتبه با مراجع قضایی در خصوص رعایت مواعد قانونی برای بازنگری در قرار تأمین؛

ذ ـ گزارش اجرای محکومیت یا اعلام آزادی به مراجع ذی ربط و درخواست رفع ابهامات مربوط به اجرا از قاضی اجرا و اعلام محکومیت های متعدد به منظور اعمال مقررات تعدد؛

ر ـ فراهم کردن مقدمات لازم برای اعزام به ¬موقع زندانی به مراجع قضایی، قانونی، درمانی، پزشکی قانونی و یا محل اجرای مجازات، خروج زندانی از مؤسسه و تحویل به مراجع انتظامی یا اطلاعاتی و نظارت و پیگیری عودت زندانی به مؤسسه در مواعد مقرر؛

ز ـ همکاری با بهداری در امور مربوط به زندانی بیمار و گزارش وضعیت وی به مقام مافوق؛

ژ ـ فراهم کردن تمهید¬های لازم به منظور دسترسی متهم به کفیل یا وثیقه¬گذار، در وقت اداری و یا خارج از آن. در این موارد واحد کشیک قضایی مستقر در مؤسسه باید حتی¬المقدور بدون مطالبه پرونده اقدام کند.

س ـ نظارت بر حضور کارشناسان اجرای احکام یا مددکاران قضایی به صورت نوبت¬کاری شبانه¬روزی در خارج از ساعات اداری و روزهای تعطیل، جهت ارائه خدمات مستمر در واحد امور قضایی مؤسسه در موارد فوری و ضروری.

تبصره ـ چنانچه مسؤول واحد امور قضایی در راستای تکالیف خود با حکم یا قرار غیر قانونی یا نامتناسب منجر به بازداشت و یا دستور قضایی مغایر با سیاست¬های مصوب شورای مرکزی طبقه بندی ویا مغایر با مصوبات شورای طبقه بندی مواجه شود، مراتب را به رئیس مؤسسه اعلام می کند.

ماده۲۱ـ «پرونده اجرای احکام» هر زندانی یا متهم بازداشتی، شامل اطلاعات زیر است:

اطلاعات سجلی، کد ملی، تصویر چهره زندانی، آدرس محل سکونت و کدپستی آن، نشانی وتلفن محل اقامت والدین یا یکی از بستگان درجه یک، برگ قرار یا محکومیت، صورتجلسه لباس و اشیاء زندانی، رسید تحویل زندانی، اعلام بازداشتی به مرجع ذی ربط، مستندات و اطلاعات پرونده قضایی، مکاتبات زندان با مراجع مذکور، اطلاعات مربوط به درجه قانونی جرایم، انگشت¬نگاری، سوابق کیفری، تصویر آراء قضایی، ابلاغیه ها و دستورهای قضایی صادر شده، عنوان اتهامی، نوع محکومیت، نوع و میزان قرار تأمین کیفری، شماره قرار یا حکم و تاریخ آن، میزان مجازات و محکومیت مالی، تاریخ شروع بازداشت، ایام بازداشت قبلی، تاریخ آزادی، سوابق برخورداری از ارفاق¬ها و معاضدت قضایی، خلاصه وضعیت آراء، سوابق مرخصی، غیبت از مرخصی، غیبت از محل اشتغال خارج از مؤسسه و صورتجلسات شورای طبقه بندی و شورای انضباطی و تصمیمات رئیس مؤسسه یا کمیته تخصصی اصلاح و تربیت در خصوص اجرای ماده ۲۷ این آیین نـامه و تبصره¬های آن؛

فصل سوم ـ طبقه بندی زندانیان و شورای طبقه بندی

ماده۲۲ـ به منظور ایجاد رویه واحد در تفکیک و تخصیص زندان های هر استان، برنامه ریزی و نظارت در امر طبقه بندی زندانیان در چارچوب این آیین نامه، « شورای مرکزی طبقه بندی» با حضور دادستان کل کشور یا نماینده وی، رئیس سازمان، معاون قضایی، معاون اصلاح و تربیت و معاون توسعه مدیریت و منابع سازمان، تشکیل می¬گردد. معاون اصلاح و تربیت سازمان به عنوان دبیر این شورا، برگزاری جلسات را حداقل برای هر سه ماه یک¬بار هماهنگ می¬نماید. هر یک از مدیران کل زندان های سراسر کشور به هنگام بررسی وضعیت طبقه بندی زندانیان استان مربوط، با هماهنگی قبلی در جلسات شورا شرکت می¬کنند.

تبصره ـ مصوبات این شورا برای اجرا، توسط دادستان کل کشور به دادستان¬های سراسر کشور و توسط رئیس سازمان به مدیران کل زندان ها ابلاغ و در سامانه سجازا ثبت می شود.

ماده۲۳ـ در هر مؤسسه، «شورای طبقه بندی» با ترکیب زیر و با حضور قاضی اجرا تشکیل می شود:

الف ـ قاضی اجرا (قاضی ناظر زندان) به عنوان رئیس شورا؛

ب ـ رئیس مؤسسه یا یکی از معاونان وی؛

پ ـ مسؤول واحد امور قضایی مؤسسه یا یک نفر از مددکاران قضایی به عنوان دبیر شورا؛

ت ـ رئیس اندرزگاه مربوط؛

ث ـ مسؤول واحد اصلاح و تربیت یا واحد فرهنگی مؤسسه؛

ج ـ مسؤول واحد حفاظت و اطلاعات موسسه؛

چ ـ مسؤول واحد بهداشت و درمان و یا روان¬شناس مؤسسه.

ماده۲۴ـ وظایف شورای طبقه بندی به شرح زیر است:

الف ـ اتخاذ تصمیمات کلی برای تفکیک و طبقه بندی برای متهمان و محکومان جدیدالورود، با رعایت مصوبات شورای مرکزی طبقه بندی و همچنین اتخاذ تصمیم موردی در خصوص مواردی که رئیس مؤسسه با پیشنهاد سامانه سجازا برای طبقه بندی مخالفت کرده و یا در مواردی که زندانی اعتراض نموده است ؛

ب ـ اتخاذ تمهیدات و تدابیر لازم برای اجرای سیاست¬ها و دستورالعمل¬های ابلاغی از سوی سازمان در خصوص سطح امور رفاهی و خصوصیات تفصیلی هر طبقه یا هر بخش از مؤسسه؛

پ ـ بررسی وضعیت زندانیان دارای شرایط انتقال به انواع مؤسسه های کیفری؛

ت ـ بررسی درخواست های مرخصی زندانیان؛

ث ـ بررسی درخواست های اشتغال یا عدم اشتغال در زندان نیمه باز و همچنین در مراکز حرفه ¬ آموزی و اشتغال یا خارج از مؤسسه که تحت نظارت سازمان است؛

ج ـ بررسی ادعای توبه متهمان بازداشتی بر اساس گزارش مشروح مددکار اجتماعی یا یکی از روحانیون به انتخاب رئیس مؤسسه و همچنین بررسی ادعای توبه محکومان، مبتنی بر درجه اعتباری زندانی و صدور گواهی مستدل مبنی بر تنبه زندانی و مقرون به صحت بودن ادعای توبه وی، برای ارائه به مرجع قضایی مربوط؛

چ ـ پیشنهاد و اظهار نظر نسبت به درخواست آزادی مشروط، تعلیق اجرای مجازات، عفو و تخفیف مجازات محکوم؛

ح ـ پیشنهاد تبدیل مجازات حبس به نظام نیمه ¬آزادی و یا آزادی تحت نظارت سامانه های الکترونیکی، موضوع مواد ۵۶، ۵۷ و ۶۲ قانون مجازات اسلامی و ماده ۵۵۳ قانون آیین دادرسی کیفری؛

تبصره۱ـ مصوبات این شورا با لحاظ پیشنهادهای سامانه سجازا و درجه اعتباری زندانی، مبتنی بر رأی اکثریت است و در سامانه سجازا ثبت و به زندانی ابلاغ می شود. اجرای این مصوبات، در خصوص طبقه بندی، انتقال، اشتغال خارج از زندان بسته و مرخصی زندانیان، منوط به موافقت قاضی اجرا است و در سایر موارد، رئیس مؤسسه مراتب را به همراه صورتجلسه مصوبه، جهت اتخاذ تصمیم قضایی، به واحد اجرای احکام دادسرا یا مرجع قضایی ذی ربط گزارش می¬نماید. صورتجلسات مذکور با درج تاریخ و بدون خط خوردگی تنظیم و امضاء کنندگان نام و نام خانوادگی، سمت و نظر خود را به صراحت اعلام می کنند.

تبصره۲ـ در صورتی که شورای طبقه بندی، درخواست طرح شده و یا پیشنهاد سامانه هوشمند سجازا را نپذیرفت، علت مخالفت را به طور کتبی و مستدل در سامانه مذکور و پرونده اجرای احکام ثبت می کند.

تبصره۳ـ سامانه براساس درصد پیشنهاد¬هایی که توسط شورای طبقه بندی در هر مؤسسه تأیید نمی شود به صورت تصادفی درصدی از موارد عدم تأیید را جهت تحلیل و بررسی به مدیرکل زندان های استان ارجاع می دهد و او نتایج این بررسی را جهت اخذ تصمیمات مقتضی به معاون قضایی سازمان و دادستان مرکز استان اعلام می کند.

ماده۲۵ـ در مؤسسه هایی که بیش از یک قاضی اجرا حضور دارد، انتخاب قاضی عضو شورا بر عهده دادستان شهرستان مربوط است. در ندامتگاه عمومی و مؤسسه هایی که از حوزه¬های مختلف قضایی یک استان، زندانی می¬پذیرد، حسب مورد یکی از معاونان دادستان مرکز استان یا قضات اجرا، توسط دادستان مرکز استان به عنوان سرپرست واحد نظارت و رئیس شورای طبقه بندی مؤسسه تعیین می شود و در خصوص کلیه امور مربوط به ارفاقات قانونی و درخواست های زندانیان تمام حوزه ها اتخاذ تصمیم می نمایند. این امر مانع از نظارت دادستان¬های حوزه¬های قضایی مربوط به امور زندانیان آن حوزه نیست.

ماده۲۶ـ جلسات شورای طبقه بندی در مؤسسه های دارای بیش از پانصد زندانی حداقل دو روز در هفته و در مؤسسه های دارای کمتر از این تعداد زندانی، حداقل یک روز در هفته به دعوت دبیر شورا تشکیل می شود. در هر حال شورای طبقه بندی باید حداکثر ظرف یک¬ماه حسب گزارش¬های رسیده یا تقاضای زندانیان، نسبت به هر یک از موضوعات مطرح، نفیاً یا اثباتاً تصمیم گیری مجدد نماید و باید نظر مکتوب و مستدل خود را به زندانی ابلاغ و در سامانه مذکور و پرونده اجرای احکام ثبت کند.

ماده۲۷ـ پس از تکمیل پرونده وضعیت، رئیس مؤسسه، با رعایت مصوبات کلی شورای طبقه بندی و پیشنهاد سامانه سجازا، برای بهره مندی زندانیان از برنامه اصلاح و تربیت معیّن و مناسب، نسبت به تطبیق و ابلاغ طبقه هر زندانی و تفکیک و انتقال وی به بخش¬ مربوط در مؤسسه، اقدام می¬نماید. چنانچه تصمیم رئیس مؤسسه مغایر با شورای طبقه بندی ارجاع می شود. پیشنهاد سامانه سجازا باشد یا زندانی به تصمیم رئیس مؤسسه اعتراض نماید، موضوع به

تبصره۱ـ رئیس مؤسسه می تواند این وظیفه را به «کمیته تخصصی اصلاح و تربیت مؤسسه» تفویض نماید. این کمیته متشکل است از: مسؤول واحد اصلاح و تربیت یا مسؤول واحد فرهنگی مؤسسه و دو نفر کارشناس در زمینه های روانشناسی و علوم تربیتی با انتخاب رئیس مؤسسه .

تبصره۲ـ هر یک از متهمان بازداشتی و محکومان زندانی می¬توانند ظرف یک¬هفته از تاریخ طبقه بندی و یا جداسازی، به تصمیم اتخاذ شده از سوی رئیس مؤسسه یا کمیته تخصصی اصلاح و تربیت، اعتراض نمایند. به اعتراضات مطروحه در اولین جلسه شورای طبقه بندی، حداکثر ظرف یک هفته رسیدگی و تعیین تکلیف می گردد.

تبصره۳ـ هرگونه تصمیم گیری برای تعیین یا تغییر طبقه بندی و تفکیک هر یک از زندانیان توسط شورای طبقه بندی یا رئیس مؤسسه و یا کمیته تخصصی اصلاح و تربیت، ضمن ابلاغ به زندانی، باید کتبی صورتجلسه و ضم پرونده اجرای احکام زندانی گردد و تصویر آن در پرونده رفتاری زندانی منعکس گردد.

ماده۲۸ـ زندانیان هر یک از مؤسسه های کیفری به جز کانون، در صورتی که به علت ارتکاب تخلف، در شورای انضباطی محکوم شوند و اخلاق و رفتار و سوابق آنان حکایت از وجود حالت خطرناک باشد، به تشخیص و تصویب شورای طبقه بندی در نوبت اول حداکثر به مدت ده روز و در نوبت دوم به مدت پانزده روز در محل جداگانه (عندالاقتضاء در اتاق های یک یا چند نفره) در آن مؤسسه نگهداری می شوند. اختصاص سالن جداگانه برای نگهداری این زندانیان بلامانع است.

تبصره ـ کلیه محکومان جرایم مواد مخدر و روان¬گردان در «اردوگاه های کاردرمانی»، نگهداری می شوند. در استان هایی که این اردوگاه ها تاکنون از سوی دولت احداث نگردیده است، این محکومان، مطابق با ضوابط این آیین نامه، در ندامتگاه های عمومی نگهداری می شوند.

ماده۲۹ـ رئیس مؤسسه و در غیاب وی بالاترین مقام مسؤول در مؤسسه می تـواند زندانیانی را که در نظم مؤسسه اخلال کرده¬اند، حداکثر به مدت ۲۴ ساعت جداسازی و در اول وقت اداری مراتب را به شورای طبقه بندی و شورای انضباطی گزارش کند. شورای طبقه بندی بر اساس ماده ۲۸ اتخاذ تصمیم می کند. وضعیت زندانیان یا متهمانی که به دلیل داشتن حالت خطرناک و یا اخلال در نظم عمومی و اذیت و آزار دیگر زندانیان، مطابق تصمیم شورای طبقه بندی مؤسسه، جداسازی شده و در محل جداگانه در مؤسسه نگهداری می شوند، بلافاصله به مسؤول واحد بهداری و واحد مشاوره مؤسسه و حداکثر ظرف ۲۴ ساعت به قاضی اجرا و دادستان شهرستان گزارش می شود. لازم است زندانی در این شرایط نیز به¬ صورت روزانه از ملاقات با پزشک یا مسؤل بهداری، استحمام، کتاب¬ خوانی، مشاوره روانشناس یا روحانی مؤسسه و همچنین از هواخوری (حداقل یک ساعت در روز) جدا از دیگران، بهره مند باشد .

ماده۳۰ـ زندانیان در حال تحمل محکومیت که به دلیل داشتن پرونده اتهامی دیگر تحت قرار می باشند (محکومان دارای قرار باز) در مؤسسه کیفری مربوط نگهداری می شوند، مگر آنکه طبق دستور صریح مقام قضایی صلاحیت دار، حضور آن ها برای مدت معین در نزدیکترین بازداشتگاه به مرجع قضایی، ضرورت داشته باشد.

ماده۳۱ـ نگهداری محکومان و متهمان در یک مکان ممنوع است. نگهداری متهمان در بازداشتگاه ها و زیر نظر سازمان صورت می گیرد. متهم بازداشتی حداکثر تا زمان صدور رأی دادگاه در بازداشتگاه عمومی نگهداری می شود، مگر آنکه به دستور مقام قضایی یا مطابق با مصوبات کلی شورای مرکزی طبقه بندی، نگهداری وی در بازداشتگاه امنیتی، نظامی و یا انتظامی که زیر نظر سازمان تشکیل شده و تحت نظارت سازمان می باشد، ضروری تشخیص داده شود . حضور محکومان در بازداشتگاه مطلقاً ممنوع است. متهم، زندانی محسوب نمی گردد و محل نگهداری او در هر حال حتی در قرنطینه یا واحد تشخیص و محوطه هواخوری باید جدا از محکومان باشد. تا هنگامی که بازداشتگاه های موضوع این آیین نـامه ایجاد نشده است، در نزدیکترین مؤسسه، محل جداگانه و طبقه بندی شده¬ای برای نگهداری متهمان تحت قرار در نظر گرفته می شود. کلیه ضوابط و مقررات اداری، امنیتی، انضباطی، بهداشتی، درمانی، فرهنگی، مشاوره و مددکاری و اصول طبقه بندی مربوط به مؤسسه های کیفری، با رعایت حداکثری حقوق متهمان و حداقل محدودیت ها، در بازداشتگاه ها نیز حاکم است. بازداشتگاه ها باید از حیث امکانات و امور رفاهی، در مقایسه با زندان ها از حداکثر امکانات برخوردار باشند. به محض ابلاغ رأی یا برگ اعلام محکومیت اعم از قطعی و غیر قطعی، محکومٌ علیه حسب مورد از بازداشتگاه به ندامتگاه عمومی و یا اردوگاه کار¬¬درمانی منتقل می شود.

ماده۳۲ـ سازمان می تواند برای ایجاد بازداشتگاه ها از ظرفیت بخش خصوصی و نهادهای عمومی غیر دولتی استفاده کند.

ماده۳۳ـ در هر یک از مؤسسه ها، ضمن رعایت مصوبات شورای طبقه بندی، در هر حال زندانیان زیر جدای از دیگر زندانیان نگهداری می شوند:

الف ـ محکومان دارای بیش از هجده سال تا بیست و پنج سال سن؛

ب ـ محکومان جرایم سیاسی؛

پ ـ محکومان روحانی و نظامی؛

ت ـ محکومان مالی در اجرای مواد ۳ و ۵ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی مصوب ۱۳۹۴؛

ث ـ محکومان اتباع خارجی تا حد امکان؛

ج ـ محکومان دارای ناتوانی جسمی، روانی یا اختلال¬ های هویت جنسیتی؛

چ ـ محکومان دارای بیماری های و اگیردار بر اساس دستورالعمل¬های معاونت سلامت، اصلاح و تربیت سازمان؛

تبصره۱ـ جداسازی موضوع این ماده به معنای نگهداری زندانی در بند انفرادی نیست و طبقه بندی باید به نحوی اجرا گردد که محکومان مشمول این ماده از همه حقوق خود بهره مند شوند.

تبصره۲ـ هرگونه اعمال سلیقه شخصی و یا نقض ضوابط فوق ممنوع است، مگر در موارد اضطراری و دارای فوریت، که در این صورت رئیس مؤسسه با احراز ضرورت، رأساً نسبت به جداسازی این دسته از زندانیان اقدام و در اولین فرصت مراتب را جهت اتخاذ تصمیم به شورای طبقه بندی و قاضی اجرا اعلام می کند.

تبصره۳ـ در اجرای تبصره ۲ ماده ۱۵۰ قانون مجازات اسلامی و پس از تأمین بودجه و نیروی انسانی متخصص، سازمان در حوزه قضایی مرکز استان، برای نگهداری افراد دارای اختلال روانی که فاقد مسؤولیت کیفری هستند، مرکز اقدام تأمینی ایجاد ¬می کند.

تبصره۴ـ جوانان بالای هجده سال که به هر علتی (جسمی، فکری و ظاهری) شرایط یا ظاهری متناسب با همسالان خود ندارند و کمتر از هجده سال به نظر می¬رسند، با تأیید مسؤول بهداری یا روانشناس مؤسسه، در بخش جوانان کانون اصلاح و تربیت نگهداری می شوند. انتقال این افراد از بخش مذکور، صرفاً با توصیه پزشک مؤسسه و مصوبه شورای طبقه بندی صورت می¬پذیرد.

ماده۳۴ـ چنانچه ظرفیت و فضای فیزیکی فعلی مؤسسه، قابلیت اجرای مطلوب طرح طبقه بندی، بر اساس سیاست های ابلاغی شورای مرکزی طبقه بندی را نداشته باشد، مدیر مؤسسه با هماهنگی مدیرکل زندان های استان و دفتر فنی و عمرانی سازمان و با رعایت ضوابط و مقررات مربوط از طریق تغییر معماری، نسبت به اجرای طرح طبقه بندی اقدام می نماید.

ماده۳۵ـ جابجایی زندانی داخل مؤسسه، با رعایت مصوبات شورای طبقه بندی، در اختیار رئیس آن مؤسسه است. رئیس مؤسسه¬ می¬تواند زندانیان شاغل در بخش خدمات مؤسسه را در خوابگاه جداگانه¬ نگهداری کند.

ماده۳۶ـ شورای طبقه بندی در خصوص زندانیان سالمند و زندانیانی که به سبب ناتوانی جسمی و روانی یا داشتن اختلال¬های هویت جنسیتی نیازمند نگهداری در شرایط و امکانات خاص هستند، بلافاصله ضمن اخذ نظر پزشک، تشکیل جلسه داده و اتخاذ تصمیم می کند و برنامه هایی متناسب با مشکلات و نیازهای آنان و منطبق با سیاست¬ها و رویه¬های وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی را تنظیم و ابلاغ می کند. این زندانیان تا حد امکان جدای از دیگر زندانیان و یا در اتاق مستقل که مجهز به امکانات لازم است نگهداری می شوند. در این صورت زندانی حق شرکت در برنامه های روزانه و اصلاح و تربیت و هواخوری مؤسسه را دارد و از هر گونه اقدامی که تبعیض ناروا محسوب می شود نسبت به این گونه زندانیان باید اجتناب شود.

تبصره ـ در موارد اضطراری و دارای فوریت، رئیس مؤسسه با احراز ضرورت، رأساً نسبت به جداسازی این دسته از زندانیان از بدو پذیرش و تشخیص اقدام و در اولین فرصت مراتب را جهت اتخاذ تصمیم به شورای طبقه بندی اعلام می کند.

ماده۳۷ـ مصوبات شورای طبقه بندی هر مؤسسه در خصوص نحوه تفکیک بخش¬های مختلف مؤسسه و طبقه بندی زندانیان و متهمان، باید در سامانه مربوط، ثبت و در تابلوی اعلانات همه اندرزگاه¬ها نصب گردد. هرگونه تخطی از مقررات و ضوابط مربوط به طبقه بندی متهمان و محکومان، تخلف محسوب و مرتکب اعم از رئیس زندان، رئیس اندرزگاه و دیگر مدیرانی که مسؤولیت نظارت بر این امر را دارند، مشمول تنبیهات اداری مذکور در ماده ۹ قانون رسیدگی به تخلفات اداری می شوند.

منبع: آیین نامه اجرایی سازمان زندان ها و اقدامات تأمینی و تربیتی کشور