آیین نامه اجرایی سازمان زندان ها و اقدامات تأمینی و تربیتی کشور بخش 2

فصل چهارم ـ شورای انضباطی

ماده۳۸ـ در هر مؤسسه به منظور رسیدگی به تخلفات زندانیان، شورای انضباطی با ترکیب زیر تشکیل می شود:

الف ـ رئیس یا جانشین مؤسسه به عنوان رئیس شورا؛

ب ـ مسؤول واحد امور قضایی مؤسسه؛

پ ـ مسؤول واحد حفاظت و اطلاعات؛

ت ـ مسؤول واحد اصلاح و تربیت یا یک نفر از مددکاران اجتماعی مؤسسه؛

ث ـ رئیس اندرزگاه و یا مراقب مسؤول مربوط؛

ج ـ مسؤول واحد بهداشت و درمان؛

چ ـ مسؤول یا نماینده واحد بازرسی مؤسسه به عنوان دبیر شورا که امور اداری مصوبات شورا را نیز انجام خواهد داد.

ماده۳۹ـ جلسات شورای انضباطی حسب مورد به درخواست رئیس مؤسسه یا دبیر شورا تشکیل می شود.

ماده۴۰ـ ارتکاب هر یک از رفتارهای زیر توسط زندانی یا متهم بازداشتی ممنوع است و تخلف انضباطی محسوب می شود:

الف ـ هرگونه گفتار و رفتار مغایر با نظم و عفت عمومی یا متضمن توهین، افترا و تهدید.

ب ـ عدم اطاعت از دستورهای قانونی مسؤولان، مراقبان و مأموران مؤسسه و عدم همکاری نسبت به بازرسی های موردی و گروهی در داخل کارگاه ¬ ها، سالن ها و اتاق ¬ ها؛

پ ـ روشن کردن آتش، نگهداری نفت، بنزین و دیگر مواد آتش ¬زا و محترقه و لوازم برقی به جز رادیو، تلویزیون و یخچال و استفاده از چراغ های خوراک پزی بدون مجوز مؤسسه ؛

ت ـ استفاده از لباس¬های ممنوع در داخل مؤسسه یا امتناع از پوشیدن لباس متحدالشکل زندانی یا عدم نصب اتیکت بر روی لباس در داخل یا هنگام اعزام به خارج از مؤسسه مگر در موارد استثنایی به شرح مذکور در ماده ۷۳ این آیین نـامه؛

ث ـ شکستن شیشه، تخریب دیوار، میخ زدن یا نوشتن روی دیوارها، نقاشی، ترسیم و الصاق عکس در آسایشگاه به جز عکس های متعارف مانند عکس والدین و فرزندان؛

ج ـ استنکاف کامل یا خودداری از شرکت در کلیه امور خدماتی و برنامه های فرهنگی، ورزشی، آموزشی، حرفه ¬ آموزی یا اشتغال در داخل مؤسسه؛

چ ـ هر گونه درگیری، صدمه زدن به دیگران، خودزنی، اقدام به خودکشی یا تهدید به آن یا ترغیب دیگران به هر یک از این اقدام¬ها؛

ح ـ مزاحمت تلفنی از داخل مؤسسه برای شاهد، مطلع، شکات، مقام ¬ های قضایی یا هر شخص دیگر؛

خ ـ دستکاری کابل و سیم ¬ کشی برقی و تأسیسات و تغییر و جابجایی کلید، پریز و محل لامپ و مانند آن؛

د ـ پرت کردن اشیاء از داخل مؤسسه به بیرون یا برقراری ارتباط غیرمجاز با بیرون از مؤسسه؛

ذ ـ قمار، شرط ¬بندی، هر گونه کسب درآمد نامشروع و همچنین استفاده غیر مجاز از کارت بانکی دیگر زندانیان؛

ر ـ نگهداری وسایل بیش از آن چه در ماده ۶۹ این آیین نـامه مشخص شده است؛

ز ـ کوتاه نکردن موی غیر متعارف سر و صورت به تشخیص رئیس مؤسسه؛

ژ ـ هرگونه اعتصاب و یا اعتراض دسته جمعی ؛

س ـ نگهداری اشیای قیمتی، اوراق بهادار، وجه نقد و اشیای غیر متعارف؛

ش ـ خارج کردن وسایل از کارگاه ¬ ها و سالن های ورزشی و مانند آن؛

ص ـ عدم ارائه مشخصات صحیح و کامل هویتی خود در هنگام پذیرش؛

ض ـ نصب پرده به تخت و یا پنجره بدون مجوز مؤسسه؛

ط ـ نگهداری و یا استفاده از تلفن همراه و همچنین سوء استفاده از کارت تلفن؛

ظ ـ استعمال دخانیات در مکان ¬ های سرپوشیده و ممنوع؛

ع ـ سلطه گری، بهره کشی و استثمار یا اجیر کردن دیگر زندانیان برای انجام کارهای شخصی و همچنین سلطه پذیری و اجیر شدن برای امورات شخصی دیگران؛

غ ـ خالکوبی و هر گونه عدم رعایت موازین بهداشت فردی و محیطی؛

ف ـ فریاد زدن، آواز خواندن با صدای بلند و مشاجره؛

ق ـ تغییر و جابجایی خودسرانه اتاق و تخت؛

ک ـ عدم انجام وظایف محوله و یا عدم همکاری با مأموران اعزام و بدرقه، بدون عذر موجه؛

گ ـ ساخت، نگهداری، حمل یا خرید و فروش آلات و اشیای ممنوع؛

ل ـ ساخت یا حمل و نگهداری چاقو یا تیزی، هرگونه آلات ضرب و جرح، طناب، کمربند و اقلام مشابه؛

م ـ عدم رعایت ساعت خاموشی وهرگونه اذیت و آزار نسبت به سایرین؛

ن ـ تمارض، غیبت از مرخصی و هرگونه رفتار مغایر با مقررات و نظم و انضباط مؤسسه؛

ماده۴۱ـ در صورت ارتکاب تخلف انضباطی توسط زندانی یا متهم بازداشتی، شورای انضباطی پس از تفهیم موضوع به زندانی و استماع دفاعیات او، در صورت احراز تخلف، با لحاظ پیشنهاد سامانه سجازا، یکی از تنبیه های زیر را با رعایت تناسب انتخاب می نمایدکه پس از تأیید قاضی اجرای احکام، اجرا می شود:

الف ـ محرومیت از انواع ملاقات¬ ها حداکثر تا سه نوبت(به استثنای ملاقات با وکیل و مقامات رسمی)؛

ب ـ محرومیت از مرخصی حداکثر تا سه ماه؛

پ ـ انتقال از مراکز حرفه ¬ آموزی و اشتغال به زندان بسته یا نیمه ¬ باز؛

ت ـ محرومیت از پیشنهاد عفو و آزادی مشروط حداکثر تا شش ماه.

تبصره۱ـ در صورت احراز تخلف، علاوه بر تنبیهات انضباطی فوق الذکر تمام یا بخشی از امتیاز رفاهی یا نمره اعتباری زندانی، طبق دستورالعمل مربوط، کسر می¬گردد.

تبصره۲ـ شورای انضباطی همچنین می¬تواند به عنوان اقدام تکمیلی و تربیتی، نسبت به ایجاد محدودیت در بهره¬مندی زندانی متخلف از امتیازاتی مانند امکانات فوق¬ العاده مؤسسه از جمله استفاده از اماکن ورزشی تفریحی، ملاقات در فضای مجازی، تماس تلفنی، استفاده از کارت بانکی در داخل مؤسسه، حداکثر برای مدت یک¬ماه اقدام نماید. همچنین می¬تواند ضرورت جابجایی محل نگهداری زندانی در داخل مؤسسه را به شورای طبقه بندی منعکس نماید.

ماده۴۲ـ تنبیه¬ های انضباطی و محدودیت ¬ها و تصمیم ¬های موضوع مواد ۲۸،۲۹ و ۴۱ این آیین نـامه نباید سبب قطع یا محدود کردن خدمات بهداشتی، درمانی و مشاوره روان¬شناختی و یا محرومیت از مطالعه کتاب، هواخوری یا استحمام شود. نگهداری جداگانه در اتاق یک نفره برای زنان باردار و زنان همراه فرزند در مؤسسه ممنوع است.

ماده۴۳ـ شورای انضباطی می¬ تواند، تنبیه ¬های مقرر در ماده۴۱ را از ابتدا یا حین اجرای آن حداکثر تا مدت شش ماه تعلیق و یا با رضایت زندانی متخلف، به انجام خدمات عام المنفعه در مؤسسه تبدیل¬کند. چنانچه زندانی در مدت تعلیق یا انجام خدمات عام المنفعه، مرتکب تخلف دیگری شود، تعلیق و یا تبدیل، لغو و علاوه بر اعمال تنبیه مقرر قبلی، تنبیه تخلف جدید نیز نسبت به وی اعمال می شود. در مواردی که تنبیه در حال اجرا است، تعلیق یا تبدیل تنبیه منوط به تأیید قاضی اجرا است . انجام خدمات عام المنفعه به جایگزینی از تنبیه اولیه، باید به نحو متناسب، متعارف، عادلانه و حداکثر به مدت شش ماه باشد.

ماده۴۴ـ هرگاه رفتار زندانی علاوه بر تخلف انضباطی، واجد وصف کیفری باشد، ضمن اعمال تنبیه های موضوع این آیین نامه، مراتب به دادستان یا رئیس حوزه قضایی بخش گزارش می¬شود.

ماده۴۵ـ زندانی مکلف است به محض اطلاع از وقوع حوادث و پیشامدهای سوء و اعمالی که تحقق آن مخل نظم داخلی مؤسسه می شود و یا تهیه مقدمات فرار یا اغتشاش توسط زندانیان دیگر، مراتب را فوراً به مسؤول امور نگهبانی یا دیگر مقام¬های مؤسسه گزارش دهد. اطلاع زندانی از موارد فوق و عدم اعلام به مسؤولان، تخلف انضباطی محسوب و موجب تنبیه انضباطی و اعلام به موقع و مؤثر، نیز موجب تشویق خواهد بود.

ماده۴۶ ـ زندانی مکلف به جبران خسارت¬هایی است که به صورت عمدی و یا ناشی از تقصیر به مؤسسه وارد نموده و در صورت عدم جبران ظرف ده روز، جهت اقدام قانونی به قاضی اجرا معرفی می شود. در صورتی که زندانی تقصیر خود را بپذیرد و میزان خسارت نیز تا صد میلیون ریال باشد، رئیس مؤسسه می¬تواند با موافقت قاضی اجرا معادل خسارت را از حساب¬های بانکی زندانی برداشت کند و موضوع را به طور کتبی به وی ابلاغ کند. مفاد این ماده در ابتدای ورود به زندانی تفهیم و از وی رضایت کتبی اخذ می شود.

بخش دوم ـ پذیرش، برنامه ها و امور داخلی مؤسسه

فصل اول ـ پذیرش و تشخیص

ماده۴۷ـ پذیرش زندانی یا متهم بازداشتی، از هنگامی آغاز می شود که وی به موجب برگ قرار یا محکومیت لازم¬الاجرا به وسیله مأمور صلاحیت دار با کارت شناسایی رسمی، به مؤسسه معرفی ¬شود. برگ بازداشت یا محکومیت هر یک از متهمان یا محکومان باید ضمن ثبت در سامانه، به صورت جداگانه صادر شود و در آن علاوه بر درج امضاء و مهر مقام قضایی رسیدگی¬کننده، باید مشخصات کامل زندانی شامل نام و نام خانوادگی، نام پدر، شهرت، جنس، سن، شماره شناسنامه، شماره ملی، شماره گذرنامه یا ویزای تبعه خارجی، وضعیت تأهل، دین و مذهب، تابعیت، میزان تحصیلات، شغل، وضعیت ظاهر جسمانی، نشانی محل سکونت و کدپستی آن، جرم موضوع اتهام یا محکومیت، درجات قانونی و قضایی مجازات تعزیری، نوع و میزان قرار تأمین، شماره قرار یا حکم و تاریخ آن، میزان مجازات و محکومیت مالی، تاریخ شروع بازداشت، روزهای بازداشت قبلی و سوابق کیفری و ساعت تحویل زندانی به مأمور، ذکر شود.

تبصره ـ پذیرش زندانی در مؤسسه از ساعت ۸ لغایت ۲۲ انجام می ¬پذیرد.

ماده۴۸ـ در خصوص زندانیانی که وفق قوانین و مقررات از سوی شعب بدوی و تجدیدنظر سازمان تعزیرات حکومتی یا بازرس کل استان، به مؤسسه معرفی و اعزام می شوند، برگ اعزام باید حسب مورد به مهر و امضای رئیس شعبه رسیدگی کننده و یا بازرس قضایی، رسیده باشد.

ماده۴۹ـ در مواردی که نام و نام خانوادگی، نام پدر، نوع اتهام، شماره و تاریخ برگ بازداشت یا محکومیت، نوع و میزان قرار یا محکومیت به صورت کامل به سامانه سجازا ارسال نشود و یا به دلیل قلم خوردگی یا لاک گرفتگی مخدوش باشد و همچنین در مواردی که برگ معرفی بدون مهر یا امضای مقام قضایی یا مرجع قانونی صلاحیت دار باشد و امکان پیگیری و رفع نقص فوری فراهم نباشد، در آن صورت مؤسسه باید ضمن خودداری از پذیرش فرد، علت عدم پذیرش را منعکس کند. چنانچه فرد معرفی شده مجهول الهویه باشد، عدم ذکر مشخصات هویتی مانع پذیرش نخواهد بود و مؤسسه و مقام قضایی باید به هر نحو ممکن مشخصات دقیق را به دست آورده و در سوابق ثبت کنند. در مواردی که برگ قرار یا محکومیت از طریق شبکه ارتباطی بین مراجع قضایی و مؤسسه ارسال می شود، اوراق مذکور باید حاوی مشخصات کامل زندانی با مهر و امضای الکترونیکی مقام قضایی بازداشت کننده باشد و رونوشتی از آن در اختیار مأمور بدرقه قرار گیرد.

ماده۵۰ ـ مدیرکل زندان های هر استان فهرست مراجع صلاحیت¬دار قانونی که به موجب قوانین مجاز به معرفی اشخاص به مؤسسه های کیفری هستند را به مراکز و مسؤولان محلی مربوط و مؤسسه های تابعه اعلام می کند و همچنین میزان فضای آزاد یا ظرفیت پذیرش مؤسسه های استان را به صورت برخط و با رعایت ملاحظات امنیتی در اختیار رئیس کل دادگستری استان و مرکز آمار و فناوری اطلاعات سازمان قرار می دهد.

ماده۵۱ ـ در ابتدای ورود متهم یا محکوم به مؤسسه، ابتدا تحت نظارت افسر نگهبان، بازرسی کامل بدنی انجام و وسایل ممنوع و اشیای قیمتی و وجه نقد، ضمن عکسبرداری و تنظیم صورتجلسه و ثبت در سامانه، اخذ و سپس رسید وسایل و همچنین کارت اعتباری در اختیار وی قرار می گیرد تا در محدوده مقررات و ضوابط مؤسسه، در طول مدت حبس یا بازداشت، بتواند از فروشگاه های داخل مؤسسه، مایحتاج خود را تهیه کند. وجوه باقی¬مانده در کارت اعتباری هنگام آزادی زندانی به وی مسترد می شود. چنانچه در زمان آزادی زندانی پرداخت وجه امکان پذیر نباشد، بانک عامل موظف است در کلیه شعب خود در سراسر کشور، با درخواست زندانی آزاد شده، باقی¬مانده موجودی حساب بانکی وی در مؤسسه را مسترد و یا در اسرع وقت و حداکثر ظرف مدت چهل و هشت ساعت، این وجوه را به شماره حسابی که زندانی هنگام پذیرش اعلام کرده است واریز کند.

ماده۵۲ ـ در خصوص اشیاء و لوازم همراه زندانی به شرح زیر اقدام می شود:

الف ـ تحویل به یکی از بستگان یا آشنایان زندانی به درخواست وی و با ثبت صورت مجلس در دفاتر نگهبانی، انبار مؤسسه و پرونده زندانی؛

ب ـ ارسال از طریق پست یا به هر وسیله مطمئن دیگری برای بستگان زندانی به درخواست کتبی و با پرداخت هزینه توسط وی و اقدام به بسته بندی و لاک و مهر مرسوله و تنظیم صورت مجلس و ذکر مشخصات و محتویات و اخذ اثرانگشت زندانی توسط مؤسسه و تأیید مراتب توسط مسؤول امور نگهبانی و انبارداری؛

پ ـ نگهداری اسناد، اشیاء و لوازم شخصی و قیمتی زندانی در محلی غیر از مؤسسه مانند صندوق امانات و یا توسط بانک ها یا بخش خصوصی طرف قرارداد و تفاهم با مؤسسه، به درخواست کتبی زندانی و پرداخت هزینه توسط وی و پس از موافقت رئیس مؤسسه، منوط به آن که تحویل، ارسال و یا نگهداری لوازم زندانی در مکانی غیر از مؤسسه فاقد منع قانونی باشد یا به دستور کتبی مقام قضایی یا قانونی مربوط منع نشده باشد؛

ت ـ در غیر از موارد فوق، مسؤول اموال زندانیان مکلف به دریافت وسایل و امانت های زندانی و تنظیم و ارائه رسید در سه نسخه برای تسلیم به زندانی،درج در پرونده و نگهداری در صندوق یا کیسه پلمب شده اموال و همچنین مکلف به نگهداری مناسب وسایل و امانت ها است تا در هنگام آزادی یا انتقال یا مرخصی، با اخذ رسید به وی مسترد شود . ثبت اموال زندانی برابر فرم ابلاغی سازمان انجام می شود . واحد مذکور مجهز به دوربین مداربسته بوده و موظف به ارائه خدمات مستمر است .

ماده۵۳ ـ بازرسی بدنی و همچنین بازرسی از لوازم همراه زندانی هنگام ورود و خروج از مؤسسه و آسایشگاه الزامی است و این بازرسی و تحویل لوازم باید در اتاقی مجهز به دوربین و توسط مأموران حفاظت فیزیکی آموزش دیده هم جنس و تا حد امکان با استفاده از تجهیزات الکترونیکی صورت گیرد . بازرسی بدنی بدون لباس یا بازرسی مواضع داخلی بدن متهمان و محکومان ممنوع است، مگر در صورت ضرورت به تشخیص مسؤول بخش پذیرش و مشروط به انجام آن در خلوت، بدون وجود دوربین و توسط کارکنان آموزش دیده و با رعایت اصول اخلاقی و موازین بهداشتی .

ماده۵۴ ـ هنگام تحویل زندانی به مؤسسه، وضعیت ظاهری و جسمانی وی کنترل و در فرم رسید زندانی درج می شود. فرم رسید پس از پذیرش زندانی، با ذکر تاریخ و ساعت تحویل در سه نسخه تهیه و یک نسخه آن حضوراً به مأمور بدرقه تحویل، یک نسخه در پرونده زندانی درج و نسخه دیگر به مرجع قضایی مربوط ارسال می شود. در صورت داشتن بیماری حاد یا شرایط جسمانی وخیم یا هر گونه جراحت و صدمه بدنی، ناتوانی، خال¬کوبی، علائم ویژه و ویژگی ¬ های غیر طبیعی در بدن زندانی، مراتب در صورت ¬ جلسه ثبت می شود و در صورت وجود آثار ضرب و جرح و صدمه جدی و یا طرح ادعایی از سوی متهم یا محکوم در این خصوص، پیش از پذیرش ضمن گرفتن عکس از آثار صدمات و جراحات، به بهداری مؤسسه معرفی، معاینه و مراتب صورت¬جلسه می شود و به امضا و اثرانگشت مأمور بدرقه می¬رسد و موارد بلافاصله به نحو مکتوب به رئیس مؤسسه گزارش می شود تا ضمن ثبت موضوع، به مرجع قضایی ذی ربط نیز اعلام شود.

ماده۵۵ ـ به همراه زندانی مجروح، مصدوم و بیمار که از بیمارستان ترخیص و برای پذیرش به مؤسسه معرفی می شود، باید خلاصه پرونده پزشکی نیز تحویل شود. در صورت لزوم مراجع قضایی ذی ربط مراکز درمانی و بیمارستانی را مکلف به تحویل می¬کنند. زندانی واجد بیماری حاد یا شرایط جسمانی وخیم و یا مجروح و یا مصدوم بر حسب نظر پزشک مؤسسه یا پزشک معتمد که نیازمند مراقبت ¬ های پزشکی، درمانی و بیمارستانی است، تا زمان تثبیت وضعیت و بهبودی پذیرش نمی شود و توسط ضابطان مربوط به مرکز درمانی معرفی و مراتب بلافاصله به مرجع قضایی مربوط منعکس می شود.

ماده۵۶ ـ به محض ورود متهم یا محکوم به بخش پذیرش، اطلاعات هویتی و قضایی وی به صورت سیستمی از سامانه سمپ به سامانه مؤسسه ارسال و برای تهیه کارت شناسایی داخلی از وی عکسبرداری می¬گردد و سپس نماینده مرکز تشخیص هویت نیروی انتظامی مستقر در مؤسسه، ضمن عکس برداری و احراز هویت از زندانی(محکوم)، ترجیحاً با استفاده از روش¬های نوین و مناسب مانند روش¬های الکترونیک و زیست¬سنجی (بیومتریک) و انگشت نگاری از تمامی انگشتان هر دو دست و به صورت الکترونیکی به عمل می آورد و متعاقباً نسخه دیجیتال تهیه شده نهایی قابل رؤیت و دسترسی در سامانه سجازا، اداره کل عفو و بخشودگی و سجل کیفری قوه قضاییه و مرکز تشخیص هویت ناجا می باشد.

تبصره۱ـ انگشت ¬نگاری از «متهمان»، ممنوع است مگر این که از طریق شماره ملی یا راه کار مشابه مانند استفاده از روش¬های نوین و مناسب و شیوه¬ های مدرن مانند روش¬های الکترونیک و زیست سنجی (بیومتریک) احراز هویت ممکن نباشد. در صورت محکومیت متهم و پس از ابلاغ رای محکومیت یا وصول برگ اعلام محکومیت، اعم از قطعی و غیر قطعی، محکومٌ¬علیه از بازداشتگاه حسب مورد به یکی از مؤسسه های کیفری منتقل و در مرحله پذیرش، انگشت¬نگاری می شود.

تبصره۲ـ در صورتی که متهم یا محکوم فاقد کارت ملی هوشمند باشد، مؤسسه هماهنگی های لازم را با اداره ثبت احوال به منظور ثبت نام و دریافت کارت ملی هوشمند انجام می دهد.

ماده۵۷ ـ نیروی انتظامی به صورت مستمر نسبت به استقرار مأموران تشخیص هویت در مؤسسه اقدام می کند. نماینده تشخیص هویت نیروی انتظامی مستقر در مؤسسه، پس از بررسی¬های لازم در صورت داشتن سابقه زندانی یا شناسایی هویت واقعی وی، مراتب را حداکثر ظرف یک هفته به مؤسسه و به مرجع قضایی ذی ربط اعلام می کند. در صورت انگشت¬نگاری زندانی و وصول محکومیت جدید برای وی، مؤسسه باید بدون اقدام به انگشت¬نگاری مجدد، مراتب را ضمن ثبت در سامانه زندان، جهت درج در سوابق سجل کیفری، به مرکز تشخیص هویت نیروی انتظامی اعلام نماید.

ماده۵۸ ـ زندانی مکلف است هنگام ورود مشخصات هویتی و شماره ملی خود را به واحد پذیرش ارائه دهد و رئیس مؤسسه پس از احراز هویت، مراتب را به مرجع ذی ربط اعلام می کند. زندانی همچنین باید مشخصات، نشانی و شماره تماس حداقل یک نفر از بستگان یا آشنایان خود را اعلام کند تا در موارد ضروری با وی تماس گرفته شود.

ماده۵۹ ـ پس از اتمام مرحله پذیرش، به منظور تشکیل پرونده وضعیت، شناسایی بیماریهای حاد و یا واگیردار، شناخت شخصیت و وضعیت جسمی و روانی، بررسی علل ارتکاب جرم و فراهم شدن مقدمات طبقه بندی، زندانی و یا متهم بازداشتی، حداقل به مدت یک هفته و حداکثر سه هفته، در بخش «تشخیص» نگهداری می شود.

تبصره۱ـ در ابتدای ورود به بخش «تشخیص»، زندانی مجدداً مورد بازرسی بدنی قرار می گیرد و اقلام ضروری از قبیل لباس زیر، دو تخته پتوی مناسب، حوله متوسط دست و استحمام، مسواک و خمیردندان، شامپو و صابون، یک جفت دمپایی، تحویل وی می شود. در این بخش، استحمام و تعویض لباس الزامی است.

تبصره۲ـ به منظور تسهیل در سازگاری با محیط و راهنمایی زندانی در بدو ورود، استقرار حداقل یک مددکار اجتماعی یا روان¬شناس و یک مددکار قضایی در بخش تشخیص الزامی است . رئیس مؤسسه تأمین امکانات لازم در واحد تشخیص و همچنین در بازداشتگاه ها را در اولویت قرار می دهد و امکان تماس تلفنی متهم یا زندانی با خانواده و وکیلش را به صورت رایگان و شبانه روزی طی ۴۸ ساعت اول، فراهم نماید.

تبصره۳ـ در اجرای تبصره ماده ۲۲۶ قانون آیین دادرسی کیفری، در بخش تشخیص، تمهیدات لازم برای دسترسی متهم بازداشتی به افرادی که وی برای یافتن کفیل یا تودیع وثیقه معرفی می کند، فراهم می شود. همچنین در صورت اعتراض به اصل قرار، حسب مورد مراتب به مرجع صادرکننده قرار یا قاضی کشیک اعلام می شود.

ماده۶۰ ـ در بخش «تشخیص» در اسرع وقت زندانی یا متهم بازداشتی برای بررسی مقدماتی، توسط پزشک و روانشناس مؤسسه مورد معاینه و مصاحبه قرار می گیرد و در صورت لزوم به تشخیص پزشک یا روان شناس مؤسسه برای بررسی تکمیلی و تخصصی مورد آزمایش¬های پزشکی، روان-پزشکی و آزمون های روان¬شناسی قرار می گیرد و وضعیت سلامت جسمی و روانی، علائم حیاتی، قد، وزن، بیماری فعلی، سوابق بیماری ¬ های قبلی، داروهای مصرفی، احتمال ابتلا به بیماری ¬ های مسری، واکسیناسیون، پوست و مو، دهان و دندان، بینایی، شنوایی و موارد حساسیت (آلرژی)، نوع ناتوانی، وضعیت بارداری و سایر شاخص¬های پزشکی و روان کاوی مطابق ضوابط، بررسی و در پرونده سلامت زندانی ثبت و شرایط مناسب و ایمن برای نگهداری زندانی ناتوان یا بیمار فراهم می¬گردد و در صورت لزوم نسبت به مراقبت¬های پزشکی، درمان بیماری و یا پیشگیری از هرگونه عوارض سوء، اقدام می شود.

تبصره۱ـ هرگاه بنا بر نتایج بررسی¬ها و مستندات بدست آمده، برای پزشک یا روان¬شناس مؤسسه، مشخص گردد که زندانی دارای ناتوانی، بیماری جسمی یا روانی است و نگهداری زندانی ناتوان در محیط مؤسسه، همراه با مخاطرات جسمی و روانی برای او یا دیگر زندانیان باشد یا شرایط مناسب و ایمن برای اقامت زندانی ناتوان فراهم نباشد و یا حبس موجب تشدید و یا تأخیر در بهبودی بیماری زندانی می¬گردد و یا چنانچه بیماری به نحوی است که مانع اجرای حبس باشد و مداوای زندانی در خارج از مؤسسه ضروری بوده یا امیدی به بهبودی بیمار نباشد، مراتب فوراً به رئیس مؤسسه اعلام می گردد تا در اسرع وقت به قاضی اجرا و مرجع قضایی مربوط گزارش شود و مطابق مقررات مواد۵۰۲ و ۵۲۲ قانون آیین دادرسی کیفری اتخاذ تصمیم و اقدام مقتضی صورت گیرد .

تبصره۲ـ در موارد فوری (اورژانسی)، زندانیان بیمار به دستور مسؤول واحد بهداشت و درمان و اجازه رئیس مؤسسه یا جانشین آن ها به بیمارستان و مراکز درمانی خارج از مؤسسه انتقال می¬یابند و موضوع در اسرع وقت به قاضی اجرا اطلاع داده می شود.

ماده۶۱ ـ مددکاران اجتماعی در دوره تشخیص، در مورد پیشینه خانوادگی، تحصیلی، حرفه ای، اطلاعات مذهبی، علمی و مهارتی زندانی تحقیق کرده و ضمن تکمیل اطلاعات پرونده مربوط، راجع به وضعیت وی اظهار نظر می¬کنند.

ماده۶۲ ـ رئیس مؤسسه یا با تفویض وی، مسؤول واحد امور قضایی یا مسؤول بخش تشخیص، روزانه در ابتدای وقت اداری با زندانیان تازه¬وارد ملاقات می کند و با تفهیم حقوق و تکالیف زندانیان اعم از ضوابط امنیتی، بهداشتی، رفاهی و انضباطی، نظام¬های اعتباری، امتیازی و مالی، شرایط و شیوه طبقه بندی و برخورداری از ارفاق های قانونی، شیوه مشارکت در برنامه های اصلاح و تربیت و اشتغال و شیوه ثبت و پیگیری درخواست، اعتراض و گزارش در سامانه های مربوط را به نحو فردی یا گروهی و متناسب با وضعیت تحصیلی و سنی به آن ها آموزش می دهد. همچنین در دوره تشخیص از طرق مختلف مانند نمایش فیلم، نصب بنر، تهیه و توزیع جزوه¬های آموزشی مشتمل بر خلاصه آیین نامه سازمان، مقررات و حقوق و تکالیف زندانیان، در اختیار گذاشتن امکانات مخابراتی (تلفن¬ های گویای مشاوره قضایی با همکاری مرکز وکلا و مشاوران خانواده قوه قضاییه و یا کانون وکلای دادگستری در قالب انعقاد تفاهم¬نامه)، آموزش و آگاه سازی زندانیان به طور مستمر انجام می گیرد.

ماده۶۳ ـ هر مؤسسه با ثبت و به روز رسانی اطلاعات لازم در «سامانه جامع اطلاعات زندانیان» برای هر زندانی یا مددجو سه پرونده اصلی تحت عناوین «پرونده وضعیت»، «پرونده رفتاری» و «پرونده نظارتی» تهیه می نماید. «پرونده وضعیت» مشتمل بر بخش های فرعی و تخصصی زیر است که در بخش«پذیرش و تشخیص» تشکیل و متعاقباً تکمیل می¬گردد:

الف ـ «پرونده اجرای احکام» با مسؤولیت واحد امورقضایی مؤسسه؛

ب ـ «پرونده شخصیت» با مسؤولیت واحد بهداشت و درمان؛

پ ـ «پرونده سلامت» با مسؤولیت واحد بهداشت و درمان؛

ت ـ «پرونده مددکاری اجتماعی» شامل بخش¬های مالی، خانوادگی، اجتماعی، آموزشی، شغلی و مهارتی، با مسؤولیت واحد اصلاح و تربیت؛

تبصره ـ پرونده¬ های فوق باید در مرحله پذیرش و تشخیص به صورت الکترونیکی توسط کارشناسان ذیصلاح واحد ذی ربط تشکیل گردد و تا زمانی که زیرساخت فنی مناسب، برای سامانه الکترونیکی پرونده¬های مذکور فراهم نشده باشد، الزاماً باید پرونده¬ها به صورت کاغذی تهیه و نگهداری شود. در هر حال پرونده اجرای احکام به دو صورت الکترونیکی و کاغذی تهیه می¬گردد؛

فصل دوم ـ برنامه روزانه و امور داخلی زندانیان

ماده۶۴ ـ برنامه روزانه زندانیان در مؤسسه به شرح زیر است:

الف ـ بیدارباش پیش از طلوع آفتاب با مراعات حال افراد معذور؛

ب ـ انجام امور مذهبی، استحمام، نظافت شخصی و نظافت آسایشگاه تا طلوع آفتاب؛

پ ـ سرشماری و شروع ورزش صبحگاهی هنگام طلوع آفتاب؛

ت ـ صرف صبحانه؛

ث ـ حسب مورد شرکت در کلاس¬های آموزشی، کارگاه¬های اشتغال و حرفه آموزی و سایر برنامه های اصلاحی و تربیتی؛

ج ـ انجام فرایض دینی، صرف ناهار و استراحت از ساعت ۱۲ ظهر تا ۱۴:۳۰؛

چ ـ شرکت در برنامه ها و فعالیتهای فوق العاده اصلاحی و تربیتی از ساعت ۱۴:۳۰ به بعد؛

ح ـ سرشماری عصرگاهی و انجام فریضه¬های دینی هنگام مغرب و سپس صرف شام.

تبصره۱ـ حضور در هواخوری بر اساس برنامه مؤسسه است که حداقل دو نوبت در روز و مدت آن نباید کمتر از یک ساعت باشد.

تبصره۲ـ اجرای برنامه ورزش صبحگاهی در هوای آزاد، سالن ورزش و یا مکان مناسب دیگر به مدت حداقل نیم ساعت در روز برای زندانیانی که قادر به انجام ورزش هستند الزامی است .

ماده۶۵ ـ در تمامی مؤسسه ها امکان برگزاری نماز جماعت فراهم می شود . پخش اذان در اوقات شرعی الزامی است.

ماده۶۶ ـ خاموشی در شش ماه اول سال رأس ساعت ۲۲ و در شش ماه دوم رأس ساعت ۲۱ خواهد بود. در مواقع خاص، تماشای برنامه های مهم تلویزیون حداکثر به مدت دو ساعت پس از ساعت خاموشی با مجوز رئیس مؤسسه و یا رئیس اندرزگاه با ثبت مجوز در دفتر وقایع مؤسسه و در اتاق زندانیان، همراه با خاموشی و رعایت حال دیگران مجاز است.

ماده۶۷ ـ جهت نظارت بر حسن اجرای برنامه ها و مقررات، کلیه اتاق¬ها، سالن ها، اندرزگاه¬ها و اماکن عمومی مؤسسه مجهز به دوربین مداربسته هوشمند بوده و در طول ساعات شبانه¬روز باید اقدام به ضبط صدا و تصویر نموده و در راهروها و محیط ¬ های عمومی نور کافی وجود داشته و اماکن مؤسسه با استفاده از نظر کارشناسان از رنگ¬آمیزی و تجهیزات مناسب برخوردار باشد.

تبصره۱ـ رئیس مؤسسه و فرمانده یگان حفاظت و مسؤول حفاظت و اطلاعات به کلیه تصاویر دوربین های مداربسته دسترسی و نظارت و امکان بازبینی تصاویر را خواهند داشت، همزمان رئیس اندرزگاه و مراقب¬مسؤول نیز در حیطه وظایف محوله، به تصاویر مربوط به بخش¬های مختلف اندرزگاه و بند مربوط نظارت می نمایند. استخراج هرگونه صوت و تصویر دوربین¬های مؤسسه با رعایت مقررات مربوط به محرمانگی و طبقه بندی اسناد و اطلاعات، منوط به هماهنگی با حفاظت و اطلاعات سازمان خواهد بود.

تبصره۲ـ در صورت بروز هر گونه حادثه، تخلف و یا جرم در مؤسسه اگر به دلایلی نظیر نقص و عیب فنی تجهیزات، امکان استفاده از داده¬های صوتی و تصویری دوربین¬های مداربسته برای بررسی و تحلیل مورد مذکور، وجود نداشته و یا در موعد مقرر توسط مؤسسه به مقامات صلاحیت دار ارائه نگردد، مسؤولیت قانونی برای پاسخگویی نزد مراجع قضایی و اداری بر عهده رئیس مؤسسه و فرمانده یگان حفاظت است.

تبصره۳ـ دوربین ها همه باید دارای شماره باشد به گونه ¬ای که برای زندانیان و گزارشگران تخلف، امکان آدرسی دهی به آن ها با هدف استناد به داده های صوتی و تصویری وجود داشته باشد.

تبصره۴ـ دستورالعمل شیوه به¬ کارگیری و بهره¬برداری از دوربین ¬های هوشمند و تعیین بازه زمانی حفظ داده های صوتی و تصویری مربوط، ظرف حداکثر شش ماه از تاریخ تصویب این آیین نامه توسط سازمان تهیه می گردد.

ماده۶۸ ـ بیماران و افراد سالخورده با تأیید پزشک مؤسسه از اجرای تمام یا برخی از برنامه هایی که انجام آن برای دیگر زندانیان الزامی است معاف هستند.

ماده۶۹ ـ اشیاء و لوازم مجاز برای نگهداری توسط زندانی در داخل مؤسسه عبارت است از: کتاب و نشریه های مجاز، خمیر دندان و مسواک غیر فلزی، جای صابون غیر فلزی، صابون، شامپو و پودر لباس شویی، کیسه حمام، شانه غیر فلزی، حوله متوسط دست و حمام، یک جفت دمپایی، دو جفت جوراب، لباس زیر به تعداد کافی، دو عدد پیراهن مناسب فصل و یا لباس متحدالشکل مخصوص مؤسسه، یک عدد شلوار و زیرشلواری، عینک طبی، ناخن¬گیر فاقد چاقو، لوازم و وسایل غذاخوری شامل بشقاب غیر فلزی، لیوان غیر شیشه ای و قاشق.

تبصره ـ نگهداری و داشتن وسایل دیگر، ممنوع و تخلف انضباطی محسوب می شود مگر به پیشنهاد رئیس مؤسسه و تأیید مدیر کل زندان های استان¬، که در این صورت اشیای مذکور هنگام ورود با ذکر مشخصات کامل در دو نسخه صورت¬مجلس شده و یک نسخه در اختیار آورنده قرار می گیرد و نسخه دیگر در پرونده زندانی ثبت می شود.

ماده۷۰ـ زندانیانی که خارج از زندان بسته کار و شب ها در آسایشگاه مرکز حرفه¬آموزی و اشتغال و زندان نیمه¬باز به استراحت می پردازند و همچنین زندانیانی که در محوطه زندان بسته کار و شب ها در آسایشگاه اندرزگاه کارگری استراحت می¬کنند، می¬توانند علاوه بر داشتن لباس کار، در فصل سرما نیز البسه گرم مانند کاپشن، دستکش، کلاه و شلوار گرم¬کن از هر کدام یک دست همراه خود داشته باشند.

ماده۷۱ـ نگهداری و استفاده از کفش یا کتانی در داخل زندان های بسته ممنوع است. رئیس مؤسسه با تشخیص و اعلام واحد اصلاح و تربیت آن مؤسسه، کفش و لباس ورزشی مورد نیاز زندانیانی که در تیم های ورزشی عضویت دارند را برای زمان تمرین یا برگزاری مسابقه و نیز کفش ورزشی برای استفاده دیگر زندانیان به هنگام ورزش را تهیه و در اختیار آنان قرار می دهد.

ماده۷۲ـ هنگام انتقال زندانی به اندرزگاه یا مؤسسه دیگر، تشریفات قانونی برای تحویل و بسته¬بندی لوازم و اشیای زندانی که در انبار نگهداری می شود انجام می گیرد و یک نسخه از صورت¬مجلس در سوابق نگهداری و نسخه¬ دیگر به محل نگهداری جدید ارسال می شود.

ماده۷۳ـ به پیشنهاد مدیر کل زندان های هر استان برای کارکنان مؤسسه ها و همچنین متهمان، محکومان و مددجویان به استثنای محکومانی که در مراکز حرفه¬آموزی و اشتغال خارج از مؤسسه هستند، با نظر کارشناسان، حسب مورد لباس¬های متحدالشکل با برچسب مشخصات هویتی، متناسب با نوع مؤسسه، طبقه بندی، فصول سال، آب و هوای استان و با رعایت کرامت انسانی و شئونات عرفی، طراحی و با تصویب رئیس سازمان تأمین می شود. پوشیدن این لباس¬ها الزامی است. در موارد اعزام به خارج از مؤسسه نمی توان زنان را به استفاده از چادر و زندانیان جرایم سیاسی و مطبوعاتی، محکومان مالی(حقوقی) و مددجویان کانون را به استفاده از لباس مؤسسه ملزم کرد.

ماده۷۴ـ سرشماری زندانیان در دو نوبت صبح و عصر صورت می گیرد. ثبت آمار در دفتر وقایع و مقایسه آن با سامانه اطلاعات و تنظیم صورت¬جلسه توسط مراقب مسؤول الزامی است. در صورت لزوم و حسب مورد به هنگام جابجایی شیفت کاری نیز سرشماری انجام می شود.

تبصره ـ سازمان با ایجاد زیرساخت لازم، شرایط را برای سرشماری زندانیان و حضور و غیاب آنان در بخش های مختلف مؤسسه، با استفاده از فناوری های نوین از جمله انگشت نگاری الکترونیکی، اسکن، مچ بند یا بازشناسی از طریق امواج رادیویی فراهم می¬ آورد، در این صورت ثبت آمار و وقایع باید به¬ صورت برخط در سامانه سجازا انجام گیرد.

ماده۷۵ـ حداقل ماهی یک¬بار اماکن و لوازم زندانیان توسط مأموران یگان حفاظت مؤسسه و تحت تعلیم و نظارت فرمانده یگان، بازرسی و گزارش آن تهیه و پس از ملاحظه رئیس مؤسسه و صدور دستورهای لازم در سامانه مربوط ثبت و بایگانی می شود. در صورت کشف اشیاء یا مواد ممنوع، با تنظیم صورت¬جلسه مراتب در سوابق مربوط به زندانی متخلف در سامانه مربوط ثبت و شورای انضباطی مطرح و در صورت داشتن وصف مجرمانه، موضوع به مرجع قضایی صلاحیت دار گزارش می شود. ممانعت زندانی از انجام بازرسی و مقاومت وی در برابر مأموران زندان، تمرد محسوب و مراتب ضمن گزارش به دادستان یا رئیس حوزه قضایی بخش، در شورای انضباطی نیز مطرح می شود.

ماده۷۶ـ به منظور جلب مشارکت زندانیان در پیشبرد اهداف و برنامه های مؤسسه، زندانیان هر سالن یا هر بند، در هر سال ۳ یا ۵ نفر را که دارای درجه اعتباری کافی هستند، از میان خود به عنوان «شورای زندانیان» انتخاب می¬نمایند و رئیس مؤسسه یکی از اعضای شورای مذکور را با تأیید حفاظت و اطلاعات مؤسسه، برای مدت شش¬ماه به عنوان «وکیل بند» منصوب می کند تا به عنوان نماینده زندانیان آن بخش، نسبت به انعکاس و پیگیری مشکلات زندانیان و پیشبرد برنامه های اجرایی، با مسؤولان مؤسسه همکاری و مشارکت داشته باشد.

تبصره ـ واگذاری تکالیف زندان¬بانان یا مأموران مراقب، به وکیل بند و سایر زندانیان ممنوع است.

ماده۷۷ـ زندانیان مکلف به حسن رفتار و سلوک با یکدیگر و اطاعت از دستورهای قانونی مسؤولان، مراقبان و مأموران مؤسسه و رعایت تمام مقررات داخلی هستند و در صورت ارتکاب تخلف، مراتب در شورای انضباطی مطرح و در پرونده رفتاری زندانی ثبت می شود.

ماده۷۸ـ در صورت بروز اغتشاش در مؤسسه، رئیس مؤسسه بلافاصله مراتب را به مدیر کل زندان های استان و حسب مورد دادستان یا رئیس حوزه قضایی بخش و نیروهای انتظامی یا نظامی محل اعلام و مطابق دستور قضایی اقدام می کند. همچنین در صورت ضرورت با استفاده از نیروهای انتظامی یا نظامی در جهت برقراری آرامش و جلوگیری از بروز حوادث یا ایراد خسارت به افراد و اموال اقدام و متخلف را حسب مورد به مرجع قضایی یا شورای انضباطی معرفی می کند . مدیر کل زندان های استان بدون فوت وقت مراتب را به سازمان اعلام و برابر تدابیر سازمانی و وفق قوانین و مقررات اقدام خواهد کرد.

فصل سوم ـ برنامه های فرهنگی، اصلاحی و تربیتی

ماده۷۹ـ سازمان مکلف است ترتیبی اتخاذ کند که هر طبقه از زندانیان و مددجویان بر اساس اصول طبقه بندی و با توجه به برنامه های اصلاحی و تربیتی مدون، از دوره¬های آموزشی تخصصی و تفکیکی و برنامه های متنوع فرهنگی و تربیتی از قبیل آموزش¬های رسمی و غیر رسمی علمی، فرهنگی، مذهبی، ورزشی و هنری و مانند آن به صورت داوطلبانه برخوردار شوند. در هر مؤسسه مجموعه اقدامات و برنامه های تفصیلی اصلاحی و تربیتی مختص هر طبقه که تعیین کننده رفتارهای مطلوب آنان است، بر اساس «منشأهای ارتکاب جرم» که در پرونده وضعیت زندانی، شناسایی شده، مبتنی بر اصول علمی و با هدف رفع یا تعدیل این منشأها و با در نظر گرفتن طول مدت اقامت زندانیان در مؤسسه و دیگر اوضاع و احوال مؤثر، توسط کمیته تخصصی اصلاح و تربیت (موضوع تبصره یک ماده۲۷ این آیین نامه)، تصویب و جهت اجرا به رئیس مؤسسه اعلام می گردد. رئیس مؤسسه شرایط مناسب برای انجام این برنامه ها را فراهم می کند و بر اجرای صحیح آن از طریق واحد اصلاح و تربیت مؤسسه، نظارت دارد. کمیته می تواند به درخواست هر یک از زندانیان یا مددکاران، با بررسی میزان اثرگذاری برنامه های اصلاحی، نسبت به بازنگری در برنامه ها، اتخاذ تصمیم نماید.

تبصره ـ معاون سلامت، اصلاح و تربیت سازمان مکلف است فهرست عناوین، سرفصل¬ها و تقویم اجرایی انواع برنامه های اصلاحی، تربیتی، آموزشی، فرهنگی، هنری و ورزشی قابل اجرا، حسب مورد در بخش¬های مختلف مؤسسه یا برای طبقات متنوع زندانیان را سالانه، تهیه و به مؤسسه های کیفری سراسر کشور ابلاغ و برحسن اجرای آن نظارت کند.

ماده۸۰ ـ کلیه فعالیت¬ های زندانی در برنامه های روزانه مؤسسه از جمله انجام تکالیف، مشارکت در اشتغال یا در بخش خدمات مؤسسه و نیز مشارکت وی در برنامه های اصلاحی و تربیتی در پرونده رفتاری وی ثبت می گردد. در پرونده رفتاری زندانی، در ازای میزان مشارکت وی در اشتغال مولد یا مشارکت در بخش خدمات عام المنفعه مؤسسه، علاوه بر دستمزد پرداختی در اشتغال مولد، به زندانی «امتیاز رفاهی» نیز تعلق می گیرد و در ازای انجام تکالیف و مشارکت در اجرای برنامه های اصلاحی و تربیتی، به زندانی «نمره اعتباری» اعطاء می گردد .

تبصره۱ـ بهره مندی زندانی از امور رفاهی فوق العاده در مؤسسه (بیشتر از حقوق اولیه هر زندانی، نظیر: افزایش سقف اعتباری کارت بانکی، افزایش دفعات تماس تلفنی یا ملاقات تصویری (الکترونیکی)، فراهم شدن امکان خرید اقلام رفاهی خاص از فروشگاه مؤسسه ) و امکان بهره مندی وی از خدمات آموزشی و فرهنگی فوق العاده، تنها از طریق مصرف «امتیاز رفاهی»، امکان پذیر است.

تبصره۲ـ بهره مندی زندانی از ارفاق های قانونی مانند مرخصی، انتقال به زندان نیمه باز، اعزام به کار در خارج از زندان (رأی باز یا مرکز حرفه آموزی و اشتغال)، ملاقات حضوری یا خصوصی، نظام نیمه¬آزادی، آزادی مشروط، آزادی تحت نظارت سامانه های الکترونیکی و خدمات پس از خروج، بر اساس «درجه اعتباری» کسب شده خواهد بود . زندانیان متناسب با نمره اعتباری مکتسبه، به چهار درجه; ضعیف، متوسط، خوب و عالی; تقسیم می شوند.

تبصره۳ـ احصاء و ثبت فعالیتهای زندانی و اعطای امتیاز و نمره اعتباری در پرونده رفتاری وی، حتی المقدور با بهره گیری از سیستم¬های هوشمند و فناوری¬های نوین و با حداقل مداخله و اعمال سلیقه انسانی در سامانه سجازا ثبت و اعمال می گردد.

تبصره۴ـ پول، امتیاز و نمره اعتباری، قابل تبدیل به یکدیگر نیست. در هر مؤسسه تا زمانی که زیر ساخت های اجرایی و سامانه لازم برای اشتغال و خدمات عام¬المنفعه متناسب با تعداد زندانیان متقاضی فراهم نشده است، سطح برخورداری زندانیان از امور رفاهی، تابع نمره اعتباری است.

تبصره۵ ـ دستورالعمل اجرایی سازکار ثبت رفتارهای زندانی در پرونده رفتاری و ارزیابی مجدد شخصیت زندانی در مقاطع زمانی مختلف و اعطای درجه اعتباری و همچنین نحوه کسب و مصرف امتیاز رفاهی و کیفیت تأثیر آن ها در برخورداری زندانی از امور مالی و رفاهی و ارفاق های قانونی، با رعایت اصل شفافیت، عدالت و با اجتناب از هرگونه زمینه¬های تبانی، تبعیض و فساد، ظرف مدت شش ماه پس از لازم الاجرا شدن این آیین نامه توسط «معاونت سلامت،اصلاح و تربیت» تهیه و به تصویب رئیس سازمان می رسد.

ماده۸۱ ـ رئیس مؤسسه در اجرای برنامه های فرهنگی و تربیتی برای زندانیان، دوره¬های مذهبی در رشته¬هایی از قبیل آموزش نماز، ترویج و اقامه آن، آموزش¬های قرآنی (با ترجیح رویکرد درک مفاهیم و تفسیر)، اخلاق، احکام، اعتقادات و معارف اسلامی، نهج¬البلاغه و سبک زندگی اسلامی و دوره¬های مهارت های اساسی زندگی از قبیل پیش¬ گیری از آسیب¬های اجتماعی(از جمله اعتیاد)، برنامه های روان¬شناسی و مشاوره (به ویژه در حوزه مهارت¬های اجتماعی وخانوادگی ) را در اولویت قرار می دهد. اجرای سیاست برون¬سپاری و استفاده از ظرفیت نهادهای مختلف مانند سازمان تبلیغات اسلامی، سازمان نظام روان¬شناسی و مشاوره، مؤسسات و کلینیک¬های تخصصی بخش خصوصی و نهادهای مردمی در این راستا بلامانع است. روحانیون، مدرسان و مربیان معرفی¬شده از سوی این نهادها پس از تأیید صلاحیت توسط واحدهای اصلاح و تربیت و حفاظت و اطلاعات مؤسسه، با نظر رئیس مؤسسه پذیرفته می شوند.

ماده۸۲ ـ در هر مؤسسه، ائمه جماعات و مربیان مذهبی جهت اقامه نماز جماعت و برگزاری دوره های آموزش مذهبی، با همکاری نهادهای فرهنگی از قبیل حوزه¬های علمیه، مراکز تربیت مربی و اعزام روحانی، حضور می یابند.

ماده۸۳ ـ دفتر امور فرهنگی و تربیتی سازمان فهرست نشریه¬ها و مجله¬ها و محصولات آموزشی، فرهنگی، هنری و ورزشی مجاز جهت استفاده زندانیان را سالانه تهیه و ابلاغ می کند. مسؤول واحد اصلاح و تربیت مؤسسه ضمن نظارت بر این موضوع، اقلام مذکور را تهیه و به صورت رایگان در اختیار زندانیان قرار می دهد.

ماده۸۴ ـ رئیس مؤسسه مکلف است نسبت به راه اندازی سیمای زندان یا واحد سمعی و بصری تحت نظر واحد اصلاح و تربیت یا واحد فرهنگی اقدام و از این طریق نسبت به تولید برنامه و نمایش فعالیت های فرهنگی، آموزشی، ورزشی و هنری زندانیان و تهیه و نمایش انواع فیلم های آموزنده و اخلاقی در همه بخش ها و بندهای مؤسسه اقدام کند.

ماده۸۵ ـ اجرای برنامه های علمی، ورزشی، هنری و ادبی توسط زندانیان با رعایت مقررات حاکم و با نظارت و هماهنگی واحد اصلاح و تربیت یا واحد فرهنگی مؤسسه، مجاز است.

ماده۸۶ ـ به پیشنهاد رئیس مؤسسه و پس از موافقت مدیرکل زندان های استان، شرکت گروهی زندانیان داوطلبی که دارای درجه اعتباری لازم باشند، در برنامه اصلاحی و تربیتی معین در خارج از مؤسسه، از جمله سفرهای زیارتی، آموزشی، ورزشی و یا اردوهای جهادی و عام ¬المنفعه، در صورت موافقت شورای طبقه بندی و تودیع تأمین نزد قاضی اجرا، حداکثر به مدت یک ماه بلامانع است.

ماده۸۷ ـ زندانیان اقلیت¬ های دینی شناخته شده در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران می¬توانند یک جلد کتاب مقدس خود را در اختیار داشته باشند. حضور نماینده اقلیت¬ های دینی و مذهبی در مؤسسه جهت هدایت و ارشاد، به درخواست زندانی و موافقت رئیس و مسؤول حفاظت و اطلاعات مؤسسه با رعایت قوانین و مقررات سازمان امکان پذیر است.

ماده۸۸ ـ سازمان مکلف است زمینه سوادآموزی و ادامه تحصیل زندانیان حسب مورد در مقاطع ابتدایی، متوسطه و عالی را مطابق قوانین جاری کشور و امکانات سازمان¬ها و وزارت¬خانه¬های مربوط فراهم کند. شرکت افراد دارای سن کمتر از هجده سال تمام شمسی در مقاطع تحصیلی متوسطه و پایین¬تر و همچنین افراد بی¬سواد کمتر از شصت سال سن در آموزش¬های رسمی کلاس¬های نهضت سوادآموزی الزامی است. عدم مشارکت در این دوره¬ها موجب محرومیت از کسب امتیازهای مقرر در این آیین نـامه می شود.

ماده۸۹ ـ مطابق اصل سی ¬ام قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و بند «ج» ماده ۳۸ قانون احکام دائمی برنامه های توسعه کشور مصوب ۱۳۹۵ و آیین نـامه اجرایی آن، سازمان با همکاری وزارت آموزش و پرورش، سازمان نهضت سوادآموزی و سازمان آموزش فنی و حرفه¬ای کشور، امکانات لازم را جهت سواد¬آموزی و ادامه تحصیل و حرفه¬آموزی، همانند دیگر افراد جامعه برای زندانیان و مددجویان فراهم می کند. مدرسان و مربیان مدارس، آموزشگاه¬های علمی، فنی و حرفه¬ای، کار و دانش و کلاس¬های نهضت سوادآموزی توسط مراجع مربوط، جهت تدریس به مؤسسه معرفی می شوند. پس از تأیید واحد اصلاح و تربیت و حفاظت و اطلاعات مؤسسه، تردد این افراد و عوامل اجرایی مراجع مذکور به داخل مؤسسه جهت تدریس مجاز است.

ماده۹۰ـ وزارتخانه ¬های آموزش و پرورش، علوم، تحقیقات و فناوری، سازمان نهضت سوادآموزی و سازمان فنی و حرفه ای کشور بر اساس برنامه رسمی خود و با هماهنگی و همکاری مسؤولان مؤسسه، آزمون های مقطعی و سالانه مربوط را در مؤسسه برگزار می کنند و در صورت موفقیت، گواهی¬نامه رسمی بدون ذکر محل تشکیل دوره و زندانی بودن فرد صادر و به وی اعطا می شود. تردد عوامل اجرایی برگزاری آزمون های مصوب به داخل مؤسسه پس از تأیید واحد اصلاح و تربیت و حفاظت و اطلاعات آن مؤسسه مجاز است.

ماده۹۱ـ چنانچه زندانی مایل به شرکت در آزمونی است که امکان برگزاری آن¬ در داخل مؤسسه وجود ندارد، تنها می¬تواند در محدوده ضوابط مرخصی و یا اعزام تحت¬الحفظ با دستور مرجع قضایی اقدام کند .

ماده۹۲ـ سازمان در تمام مؤسسه های تابعه، با رعایت اصول معماری ایرانی ـ اسلامی، مکان مناسب قابل دسترس، جاذب و درخور شأنی را به عنوان نمازخانه احداث می نماید.

ماده۹۳ـ تأمین هزینه¬ های مربوط به تحصیلات عالی، فعالیت های ورزشی یا هنری فوق العاده و اشتغال خویش فرما بر عهده زندانی است. مدیرکل زندان های استان و رئیس مؤسسه می¬ توانند زندانیان نیازمند را در راستای تأمین ملزومات، تجهیزات و هزینه های متعلقه، حمایت کنند.

ماده۹۴ـ رئیس مؤسسه با جذب کمک و همکاری وزارت¬خانه ها، سازمان¬ها، نهادهای عمومی غیر دولتی و تشکل های مردم¬نهاد با رعایت استانداردهای وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، با توجه به تعداد زندانیان، کتابخانه مجهزی حاوی کتاب¬های حقوقی، مجموعه قوانین، علمی، مذهبی، اخلاقی، داستانی، ادبی، هنری، ورزشی و فنی را جهت استفاده زندانیان و مددجویان تأسیس می کند. زندانیان می توانند در ساعات مقرر در کتابخانه مطالعه کنند و یا کتاب به امانت گیرند. تعامل با نهاد کتابخانه¬های عمومی جهت تحت پوشش قرار دادن کتابخانه مؤسسه اصلاح وتربیت و انجام کتابداری، به¬روزرسانی و تهیه کتاب-های جدید برای کتابخانه یا نسخ الکترونیکی آن ها را بر عهده واحد اصلاح و تربیت مؤسسه است.

ماده۹۵ـ سازمان مکلف است با همکاری وزارت ورزش و جوانان و فدراسیون¬های ورزشی و دیگر سازمان های ذی ربط و در صورت امکان با جذب کمک نهادها و مؤسسه های عمومی غیر دولتی، نهادهای مردمی یا خیرین، سالن های ورزشی را راه اندازی و گسترش دهد و امکانات، تجهیزات و ملزومات ضروری ورزشی را تهیه و مربیان ورزشی را به کار گیرد.

ماده۹۶ـ اعزام زندانیان برای شرکت در مسابقات علمی، فرهنگی، هنری و ورزشی خارج از مؤسسه در چارچوب سیاست¬های ابلاغی سازمان با تأیید شورای طبقه بندی و قاضی اجرا و نیز اخذ تأمین مناسب انجام می گیرد و در صورت عجز محکوم از تودیع تأمین مناسب، اعزام با موافقت قاضی اجرا و تحت الحفظ مأمورین یگان حفاظت مؤسسه به عمل می¬آید . اعزام زندانیان تحت قرار مستلزم اخذ موافقت مقام قضایی مربوط است.

فصل چهارم ـ بازرسی و بازدید

ماده۹۷ـ مقام های مجاز برای ورود به مؤسسه عبارتند از: رئیس قوه قضاییه و معاونان وی، رئیس دیوان عالی کشور، دادستان کل کشور، رئیس سازمان قضایی نیروهای مسلح و معاونان وی در مورد متهمان و محکومان مربوط به آن سازمان، وزیر دادگستری، دادستان انتظامی قضات و معاونان و دادیاران انتظامی، رئیس و بازرسان دفتر حقوق شهروندی و ستاد حقوق بشر قوه قضاییه،رئیس کل دادگستری استان و معاونان وی، رئیس سازمان زندان ها و اقدامات تأمینی و تربیتی و معاونان وی، مدیران کل سازمان زندان ها و اقدامات تأمینی و تربیتی و معاونان ایشان، فرمانده یگان حفاظت، مأموران بازرسی، حفاظت و اطلاعات و یگان سازمان، بازرسان اعزامی رئیس قوه قضاییه، دادستان و معاونان وی، رئیس و دادستان سازمان قضایی نیروهای مسلح استان¬ها، بازرسان اعزامی از سوی سازمان بازرسی کل کشور بر اساس ابلاغ صادر شده و با هماهنگی مدیر کل زندان های استان، مسؤولان دفتر صیانت از حقوق زندانیان سازمان و مسؤولان واحدهای استانی این دفتر در حوزه قضایی استان محل خدمت، رؤسای دادگستری، قاضی اجرا و قضات دادگاه ها و دادسراها در مواردی که پرونده زندانی نزد آنان مفتوح است و هم¬چنین بازرسان و کارشناسان اعزامی از سوی سازمان و یا اداره کل استان.

ماده۹۸ـ بازدید مقام¬های دستگاه های اجرایی، نمایندگان مجلس شورای اسلامی و ائمه جمعه از مؤسسه با موافقت مدیرکل زندان های استان و سایر افراد با هماهنگی و اجازه از رئیس سازمان امکان پذیر است.

ماده۹۹ـ بازدید هیأت های خارجی از مؤسسه پس از هماهنگی¬ های لازم و اخذ مجوز از رئیس سازمان امکان پذیر است.

ماده۱۰۰ـ ورود نمایندگان و بازرسان سازمان تعزیرات حکومتی کشور به مؤسسه با معرفی مدیر کل تعزیرات استان و تنها برای بازرسی از فروشگاه های مؤسسه و رسیدگی به امور زندانیان آن مرجع امکان پذیر است .

ماده۱۰۱ـ غیر از مقام¬های مذکور در ماده ۹۷ این آیین نـامه و مسؤولان مؤسسه مشتمل بر رئیس و معاونان، فرمانده یگان حفاظت، رئیس حفاظت و اطلاعات، نماینده بازرسی و نمایندگان اعزامی سازمان که برای نظارت و سرکشی اجازه ورود به بند زنان را دارند، ورود دیگر کارکنان مرد به این بند ممنوع است مگر در صورت ضرورت و تنها با مجوز صادرشده از سوی رئیس مؤسسه و با حضور کارکنان زن.

ماده۱۰۲ـ مدیران و نمایندگان انجمن، ستاد دیه، بنیاد و کارکنان دفاتر خدمات الکترونیک قضایی می توانند با اجازه رئیس مؤسسه و رعایت مقررات این آیین نـامه برای انجام وظایف خود وارد مؤسسه شوند و همچنین کار آفرینان، خیرین و گروه های مردم نهاد در راستای اجرای تفاهم نامه ها و تحقق سیاست ها و برنامه های سازمان، با هماهنگی و تایید واحد حفاظت و اطلاعات و رئیس مؤسسه، می توانند از بخش های ذی ربط در مؤسسه بازدید نمایند.

ماده۱۰۳ـ ورود و خروج مأموران اطلاعاتی و امنیتی به مؤسسه به منظور انجام امور محول¬شده با مجوز صادرشده از سوی دادستان یا قاضی رسیدگی¬ کننده و پس از هماهنگی با رئیس مؤسسه و با رعایت مقررات این آیین نـامه و ثبت مشخصات در دفتر مؤسسه امکان پذیر است. تردد وسیله نقلیه آنان نیز مشمول مقررات این آیین نـامه است.

تبصره ـ به منظور احراز هویت صحیح مأموران مراجعه کننده به مؤسسه جهت تحویل زندانی به مراجع انتظامی یا امنیتی، ضروری است علاوه بر احراز هویت متداول و بررسی اصالت نامه های ارسالی در سامانه، نسبت به ارسال پیامک تایید به تلفن اعلامی مراجعه کننده (ثبت شده در سامانه ثنا) اقدام و پس از درج کد تایید در سامانه سجازا و تایید سامانه نسبت به تحویل زندانی به وی اقدام شود. تا زمانی که زیرساخت های فنی لازم تأمین نگردیده است، حتی المقدور از طریق تماس تلفنی با مقام مـافوق ضابطان مربوط، احتیاط و اطمینان لازم بابت احراز هویت مأموران به عمل می¬آید.

ماده۱۰۴ـ همراه داشتن سلاح گرم یا سرد هنگام ورود مقام¬ ها و اشخاص بازدید کننده از مؤسسه ممنوع است. همچنین بازدیدکنندگان نمی¬توانند اشیای ممنوع از قبیل تلفن همراه و تجهیزات ضبط صوتی و تصویری به همراه داشته باشند یا مبادرت به تصویربرداری و یا مبادله هر گونه اشیاء و نوشته¬جات با زندانی نمایند.

تبصره ـ مبادله نوشته ¬جات از سوی مقامات ذی¬صلاح و همچنین همراه داشتن گوشی تلفن توسط مقام¬ها و اشخاص مذکور در مواد ۹۷ و ۹۸ این آیین نـامه در موارد ضروری بلامانع است. تهیه و انتشار فیلم¬ یا عکس از زندانی و یا انتشار شرح احوال وی به گونه¬ای که باعث شناسایی، هتک حیثیت او نشود، با رضایت کتبی زندانی و مجوز مدیر کل زندان های استان و دفتر حفاظت و اطلاعات سازمان مجاز است.

ماده۱۰۵ـ پژوهشگران رشته ¬های حقوق جزا و جرم ¬شناسی، جامعه¬ شناسی، روان¬ شناسی، روان پزشکی، علوم تربیتی و دیگر رشته¬ های مرتبط با زندان و امور زندانیان که در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری تحصیل می نمایند و افراد دارای مدرک تحصیلی در همین مقاطع که در رشته¬های پیش¬گفته تدریس یا تحقیق علمی می¬کنند، تنها با ارائه معرفی¬ نامه از رئیس دانشگاه محل تحصیل یا مرجع علمی اعم از دانشگاه، حوزه علمیه یا پژوهشگاه سفارش¬دهنده تحقیق و همچنین اعلام نظر کتبی مدیرکل زندان های استان می¬توانند از مؤسسه بازدید کنند. در پژوهش هایی که با تأیید پژوهشگاه قوه قضاییه ارسال می شود، تهیه فیلم، تصویر و گزارش از زندانی، انجام مصاحبه با وی یا مطالعه پرونده های شخصیت تنها در صورت ذکر در معرفی¬نامه و مشروط به رضایت زندانی و اعلام نظر مدیرکل زندان های استان و موافقت سازمان و با تأیید و نظارت واحد حفاظت و اطلاعات امکان پذیر است. به هر حال افشای هویت زندانی ممنوع است.

ماده۱۰۶ـ بازدیدکنندگان باید به هنگام ورود احراز هویت شوند و مجوز کتبی آنان، ساعات ورود و خروج، مشخصات کامل و علت بازدید در دفتر وقایع و دفتر مخصوص بازدیدکنندگان ثبت شود. نظرات اصلاحی، انتقادی و یا نتیجه مشاهدات و استنباط بازدیدکننده در دفتر مذکور منعکس و از طریق ادارات کل زندان ها به سازمان گزارش می شود تا در جهت بهبود وضعیت مؤسسه مورد استفاده قرار گیرد.

بخش سوم ـ حقوق زندانیان، اقدام های حمایتی و ارفاق های قانونی

فصل اول ـ حقوق زندانیان

ماده۱۰۷ـ به منظور اجرای کامل اصول مندرج در مواد ۲ و ۲۶۲ این آیین نامه، هرگونه اتخاذ تصمیم، اعمال تکلیف و یا بهره مندی زندانی، مددجو و متهم بازداشتی از حقوق مصرح در مقررات، در پرتو اصول مذکور تفسیر و اجرا می شود.

ماده۱۰۸ـ ارتکاب رفتارهای سوء، از قبیل تندخویی، رفتار و گفتار موهن و هر گونه آزار و شکنجه روانی و جسمی توسط کارکنان مؤسسه نسبت به زندانیان مطلقاً ممنوع است و حسب مورد می¬تواند منجر به پیگرد انضباطی، انتظامی یا کیفری فرد متخلف شود.

ماده۱۰۹ـ به منظور آموزش، ترویج و رعایت حقوق متهمان بازداشتی و زندانیان، معاونت سلامت اصلاح و تربیت در پایان هر فصل گزارشی جامع در خصوص وضعیت حقوق زندانیان و بازداشت شدگان در مؤسسه های تابعه، تهیه و برای رئیس سازمان ارسال می کند. این گزارش حاوی موارد زیر است:

الف ـ کشف موارد نقض حقوق متهمان و زندانیان در مؤسسه های کیفری و بررسی و پیگیری آن و اعلام نتیجه به رییس سازمان؛

ب ـ همکاری با هیأت نظارت بر اجرای قانون احترام به آزادی های مشروع و حفظ حقوق شهروندی و همچنین همکاری با معاونت امور بین الملل و حقوق بشر قوه قضاییه و دیگر نهادهای حقوق بشری پس از هماهنگی با رئیس سازمان؛

پ ـ نظارت بر حسن اجرای این آیین نامه در موارد مربوط به حقوق شهروندی و انجام دیگر امور محول شده به این دفتر، مطابق قوانین و مقررات حاکم؛

ت ـ تهیه کتابچه راهنما متضمن حقوق و تکالیف قانونی زندانی و قراردادن آن در اختیار زندانی ؛

ث ـ راه اندازی سامانه ارتباطی و پاسخگویی سیستمی و پیگیری موارد اعلامی از سوی بازداشت شدگان، زندانیان، خانواده¬ و یا وکلای آنان.

ماده۱۱۰ـ سازمان مکلف است مطابق قانون حمایت از حقوق معلولان مصوب ۱۳۹۷/۲/۱ و دیگر مقررات مربوط، زمینه اجرای حقوق مددجو و زندانی ناتوان را از طریق طراحی، مناسب¬سازی و اصلاح محیط مؤسسه و تدارک وسایل مورد نیاز فراهم کند به نحوی که آن ها قادر باشند آزادانه و بدون احساس خطر در محیط پیرامون خود حرکت کنند و از همه امکانات مؤسسه از قبیل تسهیلات آموزشی، بهداشتی، تفریحی همانند دیگر زندانیان بهره¬مند شوند. تصمیماتی که در مؤسسه نسبت به افراد توان خواه اتخاذ می شود، باید بر اساس «اصل بهترین تفسیر از اراده و ترجیحات آنها» باشد.

ماده۱۱۱ـ مؤسسه باید زمینه دسترسی زندانیان ناتوان از تکلم به زبان رسمی را به مترجم مورد وثوق فراهم آورد و برای زندانیان ناشنوا یا زندانیانی که قادر به تکلم نیستند، فرد مورد وثوقی که توانایی بیان مقصود را از طریق اشاره یا وسایل فنی دارد به عنوان مترجم انتخاب کند. حضور مترجم به هنگام معاینه پزشکی، مصاحبه و رسیدگی به مسائل انضباطی و قضایی الزامی است.

ماده۱۱۲ـ مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضائیه و سازمان به منظور تضمین رعایت حقوق زندانیان و متهمان بازداشت شده، سامانه های سجازا، مدیریت پرونده قضایی (سمپ) و دیگر سامانه های مرتبط را به نحوی طراحی و اصلاح می نمایند که به صورت برخط و با کمترین مداخله سلیقه انسانی قابلیت اعمال آخرین نسخه قوانین و مقررات را برای هر یک از زندانیان و بازداشت شدگان، در مواردی نظیر محل و شرایط نگهداری، بهداشت، امنیت، اشتغال، اجرای صحیح و به موقع آرای قضایی، دسترسی به خدمات قضایی و برخورداری از مرخصی و دیگر نهادهای ارفاقی داشته باشند به نحوی که این سامانه ها دارای قابلیت گزارش گیری و آمارگیری هوشمند و سترسی سلسله مراتبی برای عوامل اجرایی، مسؤولین سازمانی و دیگر مراجع قضایی و نظارتی مربوط و همچنین امکان اطلاع رسانی به زندانی، وکیل وی و کلیه اشخاص ذی صلاح در خصوص موضوعات مطرح شده باشند.

ماده۱۱۳ـ سازمان با همکاری مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضاییه، نسبت به راه اندازی و ایجاد دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و همچنین ایستگاه¬های اطلاع¬رسانی و خدمات الکترونیکی زندانیان، در داخل مؤسسه ها اقدام می¬نماید به گونه ای که امکان ثبت نام در سامانه ثنا، مشاهده وضعیت قضایی (مشتمل بر اطلاعات پرونده و ابلاغ های موجود در سامانه ابلاغ)، ثبت انواع درخواست، دادخواست، شکواییه، لوایح حقوقی خطاب به مراجع قضایی و همچنین امکان ثبت و پیگیری انواع درخواست های مربوط به حقوق زندانی و امور رفاهی و ارفاق های قانونی مرتبط با حبس، برای زندانی و متهم بازداشتی، از داخل مؤسسه فراهم باشد.

ماده۱۱۴ـ سازمان با همکاری مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضاییه، به منظور رعایت و تضمین حقوق زندانیان و توسعه نظارت های غیرمتمرکز عمومی و تسهیل در گزارش دهی تخلفات درون و مرتبط با مؤسسه های تابعه، سامانه گزارش دهی مردمی را با امکان دسترسی برای همه زندانیان و خانواده آنان، کارکنان مؤسسه، وکلا و عموم مردم، برای ارسال اعتراضات و گزارش¬های محرمانه با قابلیت حفظ محرمانگی و مخفی بودن هویت گزارش دهنده و امکان پیگیری و اطلاع از فرایند رسیدگی و نتیجه گزارش، راه اندازی می کند. در این سامانه باید امکان ارجاع گزارش به هر یک از نهادها و اشخاص مربوط از جمله قاضی اجرای احکام، اداره کل زندان های استان مربوط، دفاتر حفاظت و اطلاعات، صیانت از حقوق زندانیان و بازرسی و پاسخگویی به شکایات سازمان و همچنین به بخش-های نظارتی قوه قضاییه نظیر مرکز حفاظت و اطلاعات، دفتر بازرسی ویژه و حمایت از حقوق شهروندی، سازمان بازرسی کل کشور و دیگر مراجع نظارتی مربوط وجود داشته باشد. دستورالعمل مربوط، با رعایت مواردی مانند تمهید نظام انگیزشی و انواع حمایت های مادی، معنوی و قضایی از گزارش دهندگان، حفظ محرمانگی هویت آنان را ظرف شش¬ماه پس از تصویب این آیین نامه، توسط سازمان تهیه می¬گردد.

تبصره ـ علاوه بر موارد مندرج در ماده فوق، نماینده واحد بازرسی اداره¬ کل زندان های استان مکلف¬ است، به تعداد لازم صندوق پیشنهادها، انتقادات، شکایات و اعتراض¬های زندانیان را در تمامی اندرزگاه¬ها و سالن ها نصب و حداقل هفته ای یک بار شکایات و نامه¬های واصل ¬شده را صورت¬مجلس کند و تحویل رئیس مؤسسه دهد. درخواست زندانی و نتیجه اقدام¬ها و پیگیری¬های صورت گرفته در سامانه ای که به این منظور راه اندازی می¬گردد، ثبت و ضبط می شود. به گزارش های غیر مرتبط یا بدون امضاء و مشخصات نویسنده ترتیب اثر داده نمی شود مگر آن¬که دلالت بر امر مهمی کند و قراینی دال بر صحت مفاد آن موجود باشد. مدیر کل زندان های استان در پایان هر ماه گزارش اقدام¬ها و پیگیری¬های صورت گرفته پیرامون پیشنهادها، انتقادها و شکایت¬های زندانیان را به صورت آمار تحلیلی تهیه و به رئیس سازمان اعلام می کند.

ماده۱۱۵ـ هر گونه اعتصاب و اعتراض دسته ¬جمعی زندانیان ممنوع است. آنان می توانند به طور شفاهی یا کتبی درخواست ملاقات با قاضی اجرا یا رئیس مؤسسه را نمایند یا شکایت و اعتراض خود را با ذکر دلیل به مقام های مربوط تحویل یا از طریق ایستگاه های رایانه ای در سامانه مربوط، ثبت و یا در صندوق پیشنهادها، انتقادها و شکایت¬های زندانیان قرار دهند. رئیس مؤسسه مکلف است پس از بررسی درخواست¬ها، اقدام لازم را به عمل آورد و ضمن اعلام نتیجه به زندانی، علل و عوامل شکایت-ها و اعتراض¬ها را به همراه پیشنهادها به صورت ماهانه به مدیر کل زندان های استان اعلام کند. مدیر کل مربوط نیز مکلف است نتیجه اقدام های خود را به رئیس سازمان اعلام ¬کند.

ماده۱۱۶ـ استفاده از دست¬بند و پابند در داخل مؤسسه ممنوع است مگر آن¬که زندانی دارای حالت خطرناکی باشد که بیم خودزنی یا آزار دیگران وجود داشته باشد. در این صورت ضمن رعایت تناسب و ضرورت، مراتب توسط رئیس مؤسسه بلافاصله و حداکثر ظرف دوازده ساعت حسب مورد به قاضی اجرا یا قاضی کشیک اعلام و مطابق دستور قضایی اقدام می شود. به هر حال، استفاده از این تجهیزات برای زندانی برای بیش از بیست و چهار ساعت مجاز نیست و به منظور رفع حالت خطرناک باید اقدام لازم از طریق بهره گیری از خدمات مشاوره و روان¬پزشکی و نظایر آن صورت گیرد.

منبع: آیین نامه اجرایی سازمان زندان ها و اقدامات تأمینی و تربیتی کشور