قانون حمایت از مالکیت صنعتی بخش 1

شماره ۱۸۲/۱۸۱۷۴ ۱۴۰۳/۴/۲

جناب آقای دکتر محمد مخبر

سرپرست محترم ریاست جمهوری

مطابق اصول یکصد و بیست و سوم (۱۲۳) و یکصد و سی و یکم (۱۳۱) قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران «قانون حمایت از مالکیت صنعتی» مصوب ۱۴۰۳/۳/۱ مجلس شورای اسلامی به­ شرح پیوست ابلاغ می شود.

رئیس مجلس شورای اسلامی ـ محمدباقر قالیباف

شماره ۶۱۳۵۴ ۱۴۰۳/۴/۱۶

قوه قضائیه

وزارت دادگستری

وزارت صنعت، معدن و تجارت

وزارت علوم، تحقیقات و فناوری

وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح

وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی

معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان رئیس جمهور

به استناد اصل یکصد و سی و یکم و در اجرای اصل یکصد و بیست و سوم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به پیوست «قانون حمایت از مالکیت صنعتی» که در جلسه علنی روز سه شنبه مورخ یکم خرداد ماه یکهزار و چهارصد و سه مجلس شورای اسلامی تصویب شده و در تاریخ ۱۴۰۳/۳/۲۳ به تأیید شورای نگهبان رسیده و طی نامه شماره ۱۸۲/۱۸۱۷۴ مورخ ۱۴۰۳/۴/۲ مجلس شورای اسلامی واصل گردیده است، جهت اجراء ابلاغ می گردد.

سرپرست ریاست جمهوری ـ محمد مخبر

قانون حمایت از مالکیت صنعتی

فصل اول ـ اختراعات

مبحث اول ـ کلیات

ماده۱ـ اختراع نتیجه­ فکر فرد یا افراد است که راه حل عملی جدیدی را برای حل مشکل فنی مشخص در زمینه­ صنعت ارائه می نماید. اختراع ممکن است به صورت فراورده یا فرایند باشد.

ماده۲ـ گواهینامه­ اختراع، سندی است که مرجع ثبت مالکیت صنعتی که در این قانون «مرجع ثبت» نامیده می شود، برای اختراع صادر می کند و نشان ­دهنده­ حقوق انحصاری مندرج در این قانون برای دارنده آن است.

ماده۳ـ بهره مندی از حقوق ناشی از اختراع مندرج در این قانون، منوط به ثبت آن نزد مرجع ثبت است.

ماده۴ـ موارد زیر از مصادیق اختراع موضوع این قانون نیست یا از حیطه حمایت از اختراع، خارج است:

۱ـ کشفیات، نظریه های علمی، روشهای ریاضی و آثار هنری

۲ـ کاربرد جدید از فراورده ها یا فرایندهای شناخته شده

۳ـ طرح ها، قواعد و روش های انجام فعالیت های ذهنی و فعالیت های اجتماعی، کسب و کار و بازی ها

۴ـ روش های پیشگیری، تشخیص، جراحی و درمان در بیماری های انسان و حیوان

تبصره ـ این بند شامل فراورده های مورد استفاده در روش های مذکور که منطبق بر تعریف اختراع است، نمی شود.

۵ ـ گیاهان و جانوران و ریزسازواره(میکروارگانیسم) ها و اجزای آنها آنچنان که در طبیعت یافت می شوند، ارقام گیاهی و جانوری و اجزای ژنی (ژنتیکی) آنها، مشتقات زیستی طبیعی و همچنین فرایندهای اساساً زیستی طبیعی

تبصره۱ـ ریزسازواره (میکروارگانیسم) های دست ورزی شده ژنی (ژنتیکی) و فرایندهای ریززیست محیطی (میکروبیولوژیک) تولید و تکثیر آن که به واسطه مداخله مستقیم انسان در ترکیب ژنی (ژنتیکی) به دست می آیند و خواصی دارند که در حالت عادی از گونه های طبیعی حاصل نمی شود و همچنین فرایندهای زیستی مبتنی بر طراحی و مداخله فنی و دارای شروط سه گانه اختراع از مصادیق این بند محسوب نمی ­شوند.

تبصره۲ـ «ارقام گیاهی دست ورزی شده» مطابق قانون ثبت ارقام گیاهی و کنترل و گواهی بذر و نهال مصوب ۱۳۸۲/۴/۲۹ و «منابع دامی دست ورزی شده» مطابق قانون نظام جامع دامپروری کشور مصوب ۱۳۸۸/۵/۷ به ثبت می رسند.

۶ ـ اختراعی که بهره برداری از آن، خلاف موازین شرعی، نظم عمومی و یا اخلاق حسنه است.

۷ـ اختراعی که بهره برداری از آن با حفظ حیات یا سلامت انسان مغایرت دارد یا موجب آسیب جدی به محیط زیست یا کاهش تنوع زیستی می گردد.

مبحث دوم ـ حق تقاضای ثبت اختراع

ماده۵ ـ اشخاص زیر حق تقاضای ثبت اختراع را دارند:

۱ـ مخترع (شخص پدیدآورنده اختراع) یا قائم مقام قانونی یا نماینده قانونی وی

۲ـ شخصی که اختراع به سفارش او حاصل شده­ است یا قائم مقام قانونی یا نماینده­ وی، با رعایت حقوق مخترع

تبصره۱ـ اگر افرادی به صورت مشترک اختراعی را پدید آورده باشند، حق تقاضای ثبت اختراع و حقوق ناشی از گواهینامه ثبت اختراع به طور مشترک به آنان تعلق دارد.

تبصره۲ـ کارکنان مرجع ثبت، حق تقاضای ثبت اختراع برای خود یا به نمایندگی از دیگری را ندارند.

ماده۶ ـ چنانچه دو یا چند شخص در پدیدآوردن اختراعی واحد، مشارکت داشته و سهم آنها در این همکاری مشخص باشد، میزان مشارکت هر یک به تفکیک در گواهینامه­ اختراع قید می­ شود و حقوق حاصل از آن، به همان نسبت به ایشان تعلق می گیرد. در صورتی که کار هر یک از آنها جدا و متمایز نبوده یا میزان مشارکت آنها در ایجاد اختراع مشخص نباشد، نام همه­ آنها در گواهینامه­ اختراع ذکر می­ گردد و حقوق ناشی از گواهینامه، به طور مساوی به همه آنها تعلق می گیرد.

ماده۷ـ هریک از مالکان مشترک اختراعی واحد، بدون نیاز به کسب رضایت مالکان دیگر می ­تواند سهم خود را انتقال داده یا به عنوان وثیقه یا هر نوع تضمین دیگر قرار دهد.

تبصره۱ـ در صورتی که یکی از شرکا بخواهد سهم خود از اختراع ثبت شده را به دیگری منتقل کند، باید پیشنهاد فروش خود را به شرکای دیگر اعلام نماید؛ در صورت وجود پیشنهاد خرید، با مبلغ برابر بین خریدار و یکی از شرکا اولویت خرید تا مدت پانزده روز با آن شریک است و در صورتی که قیمت پیشنهادی خریدار، بالاتر از قیمت پیشنهادی شرکا باشد، اولویت خرید با میزان قیمت پیشنهادی خریدار تا مدت پنج روز با شرکای دیگر است.

تبصره۲ـ هریک از مالکان مشترک به تنهایی، یا همه­ آنها به اتفاق می توانند در مورد نقض حقوق موضوع این قانون، به مرجع صالح قضائی مراجعه کنند.

تبصره۳ـ در صورت مخالفت برخی از شرکا با بهره ­برداری از اختراع، شریک یا شرکای دیگر می ­توانند الزام شرکای ممتنع را از مرجع صالح قضائی تقاضا نمایند و با پرداخت مابه ازای عادله سهم آنها از منافع ناشی از بهره ­برداری، از اختراع استفاده نمایند.

ماده۸ ـ هرگاه دو یا چند شخص، مستقل از یکدیگر اختراع واحدی پدید آورده باشند، شخصی که اظهارنامه­ خود را زودتر تسلیم کرده باشد، حق ثبت اختراع را دارد. همچنین اگر دو یا چند شخص، مدعی حق تقدم موضوع ماده (۱۰) این قانون باشند، هرکدام که بتواند ثابت کند اظهارنامه ­اش را مطابق مقررات مربوط زودتر از دیگران تسلیم کرده ­است مشروط بر اینکه آن اظهارنامه، استرداد یا رد نشده ­باشد، حق ثبت اختراع را دارد.

ماده۹ـ در صورتی که اختراع، ناشی از استخدام یا قرارداد باشد، حقوق مادی ناشی از اختراع متعلق به کارفرما است، مگر آنکه به صورت دیگری توافق شده ­باشد. به منظور صدور گواهینامه­ اختراع، متقاضی ثبت باید نام مخترع را به مرجع ثبت اعلام کند.

تبصره ـ چنانچه اختراع در چهارچوب موضوع فعالیت قراردادی مخترع نباشد یا در مورد اختراع ناشی از اجرای قرارداد، تعیین تکلیف نشده ­باشد، حقوق مادی ناشی از اختراع، متعلق به پیمانکار یا مستخدم است ، مگر آنکه اختراع با استفاده از دانش، اطلاعات، فناوری و یا ابزار و تجهیزات متعلق به کارفرما صورت گرفته باشد که در این صورت، حق ثبت اختراع و حقوق ناشی از گواهینامه­ آن متعلق به مخترع است و کارفرما نیز حق بهره برداری غیرانحصاری از اختراع را دارد.

ماده۱۰ـ چنانچه شخصی بر اساس «قانون اجازه­ الحاق دولت ایران به اتحادیه­ عمومی بین ­المللی معروف به پاریس برای حمایت مالکیت صنعتی و تجارتی و کشاورزی» مصوب ۱۳۳۷/۱۲/۱۰ برای ثبت اختراع، اظهارنامه ای را به مرجع ثبت یکی از کشورهایی که در زمان تسلیم اظهارنامه، عضو معاهده (کنوانسیون) بوده ­است تسلیم کند، با رعایت مفاد این قانون و معاهده (کنوانسیون) مذکور که از این پس در این قانون «معاهده (کنوانسیون) پاریس» نامیده می ­شود، به مدت دوازده ماه از تاریخ تسلیم این اظهارنامه بر اشخاص دیگر حق تقدم دارد.

تبصره ـ در صورتی که متقاضی ثبت اختراع، مدعی دو یا چند اظهارنامه پیشین باشد، تاریخ شروع حق تقدم از زمان تقدیم اولین اظهارنامه محاسبه می گردد.

مبحث سوم ـ شرایط اختراع

ماده۱۱ـ اختراعی قابل ثبت است که دارای شرایط شکلی و ماهوی مندرج در این قانون باشد. چنانچه مرجع ثبت، این شرایط را مطابق مواد مذکور در این مبحث از قانون احراز کند، اختراع را ثبت می­ نماید؛ در غیر این­ صورت، اظهارنامه را رد و مراتب را با ذکر دلایل رد به صورت کتبی به متقاضی ابلاغ می کند.

ماده۱۲ـ شرایط اختراع عبارت است از:

۱ـ جدید بودن: بدین معنا که اختراع در فن یا صنعت پیشین، وجود نداشته باشد.

۲ـ دارا بودن گام ابتکاری: بدین معنا که اختراع برای دارنده مهارت متعارف در فن یا صنعت مربوط، معلوم و آشکار نباشد.

۳ـ دارا بودن کاربرد صنعتی: بدین معنا که اختراع در رشته ای از صنعت، قابل ساخت یا استفاده باشد.

تبصره۱ـ مراد از صنعت، مفهوم عام آن است و شامل مواردی نظیر صنایع دستی، کشاورزی، ماهیگیری و خدمات نیز می شود.

تبصره۲ـ فن یا صنعت پیشین، یعنی هر آنچه قبل از تاریخ تقاضای ثبت یا در موارد مقتضی، قبل از تاریخ حق تقدم ناشی از اظهارنامه ثبت اختراع، در هر نقطه از جهان از طریق انتشار شفاهی، کتبی، استفاده عملی یا از هر طریق دیگر برای عموم، افشاء شده باشد.

تبصره۳ـ چنانچه افشای اختراع ادعایی ظرف شش ماه قبل از تاریخ تقاضا یا در موارد مقتضی، قبل از تاریخ حق تقدم صورت گرفته باشد، مانع ثبت توسط مخترع یا نماینده وی نیست.

تبصره۴ـ مناط تشخیص گام ابتکاری، تاریخ تسلیم اظهارنامه یا در موارد مقتضی، تاریخ آغاز حق تقدم خواهد بود.

ماده۱۳ـ ثبت اختراع مطابق این قانون، مستلزم تسلیم اظهارنامه به مرجع ثبت است.

ماده۱۴ـ اظهارنامه­ ثبت اختراع باید بر اساس برگه مخصوصی که مطابق آیین نامه اجرائی این قانون تهیه می گردد، تکمیل شده و شامل موارد زیر باشد:

۱ـ اطلاعات هویتی مخترع

۲ـ اطلاعات هویتی مالک (دارنده حقوق مادی اعم از سفارش­ دهنده اختراع یا شخصی که حقوق مادی اختراع به وی منتقل شده ­است.)

۳ـ توصیف اختراع

۴ـ خلاصه­ ای از توصیف اختراع

۵ ـ ادعا یا ادعاهای اختراع

۶ ـ نقشه یا نقشه­ ها (در صورت وجود)

۷ـ تعیین طبقه اختراع بر اساس طبقه­ بندی بین ­المللی اختراعات

تبصره ـ تکمیل این بند اختیاری است.

۸ ـ تعیین پیوست ­ها

تبصره ـ هویت در این قانون برای اتباع ایرانی نام، نام خانوادگی و شماره ملی شخص حقیقی و نام و نوع و شناسه انحصاری شخص حقوقی و برای اتباع خارجی نام، نام خانوادگی و نشانی برای اشخاص حقیقی و نام و نشانی برای اشخاص حقوقی است.

ماده۱۵ـ مدارک زیر باید به اظهارنامه پیوست شود:

۱ـ مدرک هویت مالک و مخترع

۲ـ درخواست کتبی مبنی بر عدم ذکر نام مخترع، در صورتی که او بخواهد نامش در گواهینامه اختراع درج نشود.

۳ـ مدرک مربوط به حق تقدم که باید هم زمان با تسلیم اظهارنامه یا حداکثر ظرف یک ماه پس از آن تاریخ، تسلیم شود (در صورت درخواست حق تقدم).

۴ـ رسید پرداخت هزینه های قانونی

۵ ـ مدرک نمایندگی، در صورتی که نماینده اظهارنامه را تسلیم نماید.

تبصره ـ در خصوص منابع زیستی متعلق به سایر کشورها، در صورت رفتار متقابل، مجوز دسترسی از متقاضی درخواست می­ شود.

ماده۱۶ـ در صورتی که اختراع مربوط به حوزه زیست فناوری و منابع ژن شناختی (ژنتیک) باشد، متقاضی (اعم از مالک و مخترع) مکلف است علاوه بر موارد مندرج در مواد (۱۴) و (۱۵) این قانون، اطلاعات و اسناد زیر را به ضمیمه اظهارنامه خود به مرجع ثبت تسلیم نماید:

۱ـ اعلام مبدأ جغرافیایی منبع زیستی طبیعی مورد استفاده برای انجام اختراع و نحوه دسترسی به منابع

۲ـ اعلام محل نگهداری و نحوه دسترسی در خصوص منابع زیستی فاقد مبدأ جغرافیایی

۳ـ گواهی تودیع نمونه ژنی (ژنتیکی) یا زیستی به مراکز نگهداری ذخایر ژنی (ژنتیکی) و زیستی در صورت عدم امکان توصیف آن، بنا به تشخیص مرجع ثبت

تبصره ـ مراکز ذی صلاح برای تودیع و صدور گواهی و شناسه تودیع برای مواد زیستی و ژنی (ژنتیکی) توسط مرجع ثبت اعلام می شود.

ماده۱۷ـ توصیف اختراع باید صریح و مشتمل بر نکاتی باشد که شرایط ماهوی اختراع را در مورد ادعاهای متقاضی به طور منجّز تبیین کند، به نحوی که به ­طور کامل و مؤثر اختراع را افشاء نماید و به گونه ای باشد که برای شخص دارای مهارت متعارف در فن مربوط، واضح و قابل پیاده ­سازی باشد و از نظر مخترع، بهترین روش اجرائی را برای اختراع ارائه کند. خلاصه توصیف فقط به­ منظور ارائه­ اطلاعات فنی است و نمی توان برای تعیین محدوده­ حمایت به آن استناد کرد.

ماده۱۸ـ ادعا یا ادعاها باید گستره حمایت از اختراع را به شکل گویا، موجز و کامل، تعیین کرده و از چهارچوب توصیف فراتر نرود.

تبصره ـ هر یک از ادعاهای یک اختراع مبنای ارزیابی در مرجع ثبت و رسیدگی به دعاوی نقض در مرجع صالح قضائی خواهد بود.

ماده۱۹ـ چنانچه در اظهارنامه به نقشه هایی استناد شود که به آن ضمیمه نشده است ، مرجع ثبت به متقاضی ابلاغ می کند که نقشه ها را ظرف یک ماه تسلیم نماید. در صورت تحویل نقشه­ ها توسط متقاضی، مرجع مذکور تاریخ تقاضا را تاریخ دریافت نقشه ها محسوب می کند؛ در غیر این صورت ، تاریخ تقاضا را همان تاریخ دریافت اظهارنامه قید می نماید و استناد به نقشه ها قابل پذیرش نیست.

ماده۲۰ـ متقاضی می­ تواند تا قبل از تصمیم مرجع ثبت مبنی بر تأیید یا رد اظهارنامه، با پرداخت هزینه­ مربوط، اصلاحاتی را در ادعا یا ادعاها انجام دهد، مشروط بر آنکه از حدود توصیف اظهارنامه نخست تجاوز نکند.

ماده۲۱ـ متقاضی حق تقدم باید به صورت مکتوب همراه با اظهارنامه­ خود، حق تقدمی را که در نتیجه­ تسلیم یک یا چند اظهارنامه­ ملی، منطقه ای یا بین المللی به یکی از کشورهای عضو معاهده (کنوانسیون) پاریس به دست آورده است، درخواست کند. همچنین متقاضی باید ظرف یک ماه ، تصویر یا رونوشت اظهارنامه ای را ارائه دهد که مرجع ثبت اظهارنامه، مبنای حق تقدم آن را گواهی کرده باشد. با پذیرش درخواست حق تقدم، حمایت­ های مذکور در معاهده (کنوانسیون) پاریس شامل آن می­ شود. در صورت عدم رعایت شرایط مندرج در این ماده و دیگر مقررات مربوط ، درخواست مذکور فاقد اعتبار است.

ماده۲۲ـ چنانچه متقاضی ثبت، قبل از تسلیم اظهارنامه به مرجع ثبت، اظهارنامه­ اختراعی را در خارج از کشور تسلیم نموده که عین و یا ماهیت آن مربوط به همان اختراعی باشد که در اظهارنامه­ تقدیمی به مرجع ثبت تسلیم کرده است، باید علاوه بر شماره و تاریخ آن اظهارنامه، مدارک زیر را به عنوان پیوست، به آن مرجع تسلیم کند:

۱ـ تصویر هرگونه تصمیم، نامه یا اخطاریه ای که متقاضی در رابطه با نتایج بررسی های انجام شده در مورد اظهارنامه های تسلیم شده در خارج از کشور دریافت کرده است.

۲ـ تصویر گواهینامه اختراعی که بر اساس اظهارنامه های تسلیم شده در خارج از کشور ثبت شده است (در صورت وجود).

۳ـ تصویر هرگونه تصمیم نهائی مبنی بر رد اظهارنامه­ یا رد ثبت اختراع ادعا شده در اظهارنامه های تسلیم شده در خارج از کشور

۴ـ تصویر هرگونه تصمیم نهائی مبنی بر بی اعتباری گواهینامه­ اختراع صادرشده بر اساس اظهارنامه های تسلیم شده در خارج از کشور

تبصره ـ متقاضی مذکور در صورتی می تواند اختراع مزبور را در ایران ثبت کند که بیش از دوازده ماه از تسلیم اولین اظهارنامه وی در خارج از کشور نگذشته باشد.

ماده۲۳ـ مرجع ثبت پس از پذیرش اظهارنامه، آن را از لحاظ مطابقت با شرایط راجع به محتویات اظهارنامه و اسناد و مدارک مربوط ارزیابی می کند. چنانچه اظهارنامه یا پیوست­ های آن مطابق مواد (۱۵) و (۲۲) این قانون تنظیم و تسلیم نشده باشد، جهت اصلاح و تکمیل آن یک ماه مهلت داده می شود مشروط به اینکه اظهارنامه در زمان دریافت ، حاوی امور زیر باشد:

۱ـ درخواست صریح یا ضمنی ثبت اختراع

۲ـ خلاصه توصیف اختراع

۳ـ مشخصاتی که شناخت هویت متقاضی یا نماینده قانونی وی و تماس با آنها را ممکن سازد.

‎‎‎ چنانچه اظهارنامه ­ای فاقد شرایط مقرر در بندهای مذکور باشد و یا ظرف مهلت یک ­ماه رد شود، مرجع ثبت مکلف است حسب مورد مراتب رد یا رفع نقص را به نحو مستدل و مستند، به صورت کتبی به متقاضی یا نماینده قانونی وی ابلاغ کند. متقاضی می­ تواند ظرف یک ماه پس از تاریخ ابلاغ، به تصمیم رفع نقص یا رد اظهارنامه اعتراض کند. اعتراض باید به صورت کتبی در دو نسخه تنظیم و همراه با دلایل و مستندات و رسید مربوط به پرداخت هزینه­ رسیدگی، به مرجع ثبت تسلیم شود.

مرجع ثبت یک نسخه از اعتراض ­نامه را به «هیأت رسیدگی به اختلافات ثبت مالکیت صنعتی» ارجاع و نسخه­ دوم آن را پس از ثبت، با قید تاریخ و شماره­ وصول، به معترض یا نماینده قانونی وی مسترد می­ نماید. هیأت رسیدگی به اختلافات ثبت مالکیت صنعتی، با حضور نماینده رئیس مرجع ثبت (به عنوان رئیس هیأت) و دو کارشناس با تخصص مرتبط با موضوع ضمن دعوت از معترض تشکیل می­ شود و با اکثریت آراء، تصمیم گیری می کند. کارشناس رسیدگی کننده به پرونده، بدون داشتن حق رأی در جلسات شرکت می­ کند. اعضای هیأت مذکور باید دارای شرط وثاقت و امانت بوده و توسط رئیس مرجع ثبت انتخاب شوند.

رئیس هیأت حداقل ده روز قبل از تشکیل جلسه، تاریخ، زمان و مکان تشکیل جلسه را حسب مورد به متقاضی ثبت یا به طرفین اختلاف یا به نماینده قانونی آنان ابلاغ می­ کند. این اشخاص می ­توانند در جلسه حضور پیدا کنند و دفاعیات خود را مطرح نمایند. هیأت پس از اعلام ختم رسیدگی ظرف حداکثر یک­ هفته تصمیم نهائی خود را به صورت مستند و مستدل اعلام می­ نماید.

تبصره۱ـ تصمیم های نهائی هیأتِ رسیدگی به اختلافات ثبت مالکیت صنعتی ظرف یک ماه از تاریخ ابلاغ، در مرجع صالح قضائی قابل اعتراض است.

تبصره۲ـ کارشناس رسیدگی­ کننده به موضوع نمی ­تواند در مورد همان موضوع به عنوان عضو هیأت انتخاب شود.

تبصره۳ـ در صورت رد اعتراض در هیأت، هزینه­ رسیدگی به اعتراض، قابل استرداد نیست.

تبصره­۴ـ هیأت رسیدگی به اختلافات ثبت مالکیت صنعتی، به تشخیص رئیس مرجع ثبت می تواند به تعداد متعدد، شعبه و عضو علی­ البدل داشته باشد.

تبصره۵ ـ در صورت درخواست تمدید مهلت رفع نقص، مرجع ثبت پس از بررسی اوضاع و احوال، در این زمینه تصمیم مقتضی اتخاذ می نماید. درخواست تمدید مهلت، صرفاً برای یک ­بار و حداکثر به­ مدت سی روز ممکن است.

ماده۲۴ـ اظهارنامه فقط باید به یک اختراع یا گروهی از اختراعات مرتبط با هم که یک اختراع کلی را تشکیل می دهند، مربوط باشد. متقاضی می­ تواند تا زمانی که اظهارنامه وی مورد موافقت قرار نگرفته است، اظهارنامه­ اصلی اختراع کلی را به دو یا چند اظهارنامه تقسیم کند. اظهارنامه ­های تقسیمی باید واجد الزامات اظهارنامه­ اصلی، از جمله تاریخ تقاضای اولیه و در موارد مقتضی، حق تقدم آن باشد.

مرجع ثبت مکلف است پس از بررسی شکلی و قبل از بررسی ماهوی اختراع، واحد بودن اختراع را بررسی کند و در صورت تشخیص واحد نبودن اختراع، موضوع را به همراه دلایل، به طور کتبی به متقاضی ابلاغ نماید که اظهارنامه خود را به یک اختراع محدود کند. متقاضی می تواند دلایل و توضیحات خود را در اعتراض به نظر مرجع ثبت ظرف یک ماه اعلام نماید. چنانچه مرجع ثبت مربوط نظر متقاضی را وارد نداند، یکی از اختراعات مطرح شده در اظهارنامه را بر اساس دسته ­ادعاهای مجزای موضوع تبصره (۲) این ماده به انتخاب متقاضی بررسی می کند. در صورتی که متقاضی در مهلت مذکور پاسخ نداده یا انتخاب خود را بیان ننماید، تنها اختراع نخست مورد بررسی قرار می گیرد. متقاضی می تواند سایر اختراع یا اختراعات مشتق شده از اظهارنامه اولیه را در قالب اظهارنامه­ ها­ی جدید با تاریخ حق تقدم اختراع اولیه به مرجع ثبت تسلیم نماید، مشروط بر اینکه در اظهارنامه جدید همان متن توصیف­نامه اولیه را ذکر کند. در اظهارنامه جدید امکان حذف نام مخترعانی که در این بخش از اختراع نقش نداشته اند، وجود دارد.

تبصره۱ـ ذکر نشدن ارتباط اجزاء در اختراع کلی، موجب بی اعتباری گواهینامه مربوط نمی شود.

تبصره۲ـ به منظور سهولت در تشخیص وحدت اختراع از سوی مرجع ثبت، متقاضی مکلف است، ادعاهای خود را به ­ترتیب و منظم، دسته بندی و از یکدیگر مجزا نماید. چنانچه اظهارنامه، توأمان حاوی ادعاهایی در خصوص فرایند و فراورده باشد، ادعاهای فرایند و فراورده نیز باید از یکدیگر تفکیک و دسته بندی شود، به نحوی که هیچ وابستگی بین این دسته از ادعاها وجود نداشته باشد. این حکم در مورد ادعاهای مربوط به فرایند تولید آن محصول و فرایند استفاده از آن نیز جاری است. شیوه دسته بندی ادعاها و نحوه مرتب کردن آن در آیین نامه اجرائی این قانون مشخص می شود.

ماده۲۵ـ متقاضی ثبت اختراع می تواند تا قبل از صدور گواهینامه اختراع، اظهارنامه خود را مسترد نماید. چنانچه متقاضیان اظهارنامه متعدد باشند، تقاضای استرداد باید با موافقت همه آنان باشد. چنانچه حقوق اظهارنامه به شخص ثالث واگذار شده باشد، استرداد اظهارنامه امکان پذیر نیست. ذی نفع می تواند اعتراض خود نسبت به استرداد را در هیأت موضوع ماده (۲۳) این قانون طرح نماید.

تبصره۱ـ در صورت استرداد یا رد اظهارنامه یا اعراض از آن، هزینه های پرداخت ­شده مسترد نمی گردد.

تبصره۲ـ چنانچه اظهارنامه­ مسترد شده، مبنای اظهارنامه­ های تقسیم­ شده­ دیگری قرار گرفته باشد، استرداد تأثیری در اظهارنامه­ های بعدی نخواهد داشت، مشروط بر اینکه اظهارنامه های تقسیمی قبل از تاریخ استرداد، به مرجع ثبت ارائه شده باشد.

ماده۲۶ـ در صورت وجود شرایط شکلی و واحد بودن اختراع، مرجع ثبت، شرایط ماهوی اظهارنامه و پیوست های آن و رعایت ماده (۱۸) این قانون را ظرف یک سال از تاریخ تسلیم مورد بررسی قرار می دهد و نتیجه­ این بررسی را به متقاضی ابلاغ می کند. متقاضی می تواند ظرف یک ماه از تاریخ ابلاغ، دلایل خود را نسبت به گزارش کارشناسی، به مرجع ثبت ارائه کند یا اینکه ظرف همان مدت، تغییراتی را در چهارچوب اظهارات یا ایرادهای ارزیاب در ادعا یا ادعاها انجام دهد، مشروط بر اینکه در نتیجه­ این تغییرات، ادعا یا ادعاهای اصلاحی، از حدود توصیف اظهارنامه نخست فراتر نرود. مرجع ثبت، نظر نهائی خود را مبنی بر پذیرش یا عدم پذیرش اظهارنامه مورد تقاضا که کارشناسان ذی ربط با در­نظرگرفتن دلایل و پاسخ متقاضی و دلایل ذی نفعان (در صورت ارائه) تدوین نموده اند، ظرف یک ماه به متقاضی ابلاغ می کند. در صورت رد تقاضای ثبت، متقاضی می تواند با رعایت مفاد ماده (۲۳) این قانون، به این تصمیم اعتراض کند.

تبصره۱ـ در صورت ضرورت به تشخیص مرجع ثبت، مهلت یک ساله مذکور در این ماده، حداکثر تا شش ماه دیگر قابل افزایش است.

تبصره۲ـ چنانچه ظرف مهلت مذکور در این ماده، مرجع ثبت پاسخ بررسی ماهوی را مشخص نکند، موضوع به درخواست متقاضی قابل رسیدگی در هیأت موضوع ماده (۲۳) این قانون است.

تبصره۳ـ در صورت درخواست تمدید مهلت رفع نقص، مرجع ثبت پس از بررسی اوضاع و احوال، در این زمینه تصمیم مقتضی اتخاذ می ­نماید. درخواست تمدید مهلت، صرفاً برای یک ­بار و حداکثر به مدت سی روز ممکن است.

ماده۲۷ـ مرجع ثبت، اظهارنامه و پیوست های مربوط به آن را پس از گذشت هجده ماه از تاریخ ثبت اظهارنامه یا در صورت مقتضی از تاریخ حق تقدم، برای عموم منتشر می کند. چنانچه بررسی و تأیید اظهارنامه قبل از مهلت مذکور تمام شود، متقاضی می تواند با پرداخت هزینه مربوط به صورت مکتوب از مرجع مذکور تقاضا کند اظهارنامه و پیوست های مربوط به آن را قبل از مهلت هجده ماهه منتشر کند.

تبصره ـ مرجع ثبت مکلف است اظهارنامه هایی که به هر دلیل رد شده اند را نیز برای عموم منتشر و امکان دسترسی عمومی به سامانه برخط یا جویشگر (موتور جستجوی) اظهارنامه ­های رد شده را ایجاد کند.

ماده۲۸ـ هر شخصی که نسبت به تقاضای ثبت اختراع و پذیرش اظهارنامه اعتراض داشته ­باشد، باید آن را به صورت کتبی، در دو نسخه به مرجع ثبت تسلیم نماید. نسخه­ دوم اعتراض نامه پس از ثبت، با قید تاریخ و شماره­ وصول، به معترض مسترد می گردد. اعتراض نامه باید همراه با دلایل و مستندات و رسید مربوط به پرداخت هزینه­ رسیدگی به اعتراض تسلیم شود. چنانچه مرجع ثبت پس از بررسی اعتراض نامه و مدارک مورد استناد، آن را ناقص تشخیص دهد، موارد را به صورت مکتوب به معترض اطلاع می دهد و از او می خواهد که ظرف ده روز از تاریخ ابلاغ، نسبت به رفع نقص اقدام کند؛ در غیر این صورت، اعتراض نامه بی ­اعتبار محسوب می شود.

ماده۲۹ـ پس از انتشار متن نهائی اختراع، هر شخصی که نسبت به پذیرش اظهارنامه اعتراض داشته باشد، می تواند ظرف نه ماه اعتراض خود را به مرجع ثبت تسلیم کند. مرجع ثبت، اعتراض واصل­ شده را جهت رسیدگی و اتخاذ تصمیم به هیأت موضوع ماده (۲۳) این قانون ارسال می کند. در صورت سپری شدن مهلت نه ماهه، شخص معترض به اختراع ثبت شده و گواهینامه صادرشده، می تواند اعتراض خود را در مرجع صالح قضائی مطرح کند.

ماده۳۰ـ هرگاه شخصی با داشتن ادعای حق مالکیت، نسبت به اختراعی که قبلاً به نام او ثبت نشده و شخص دیگری اظهارنامه ثبت آن را به مرجع ثبت تسلیم نموده ­است اعتراض کند، باید هم زمان با اعتراض، برای خود تقاضای ثبت اختراع کند و هزینه­ ثبت اظهارنامه و سایر هزینه های مربوط به آن را تأدیه نماید. مرجع ثبت موظف است ظرف ده روز از تاریخ وصول اعتراض نامه، نسخه ای از آن را به انضمام رونوشت مدارک و دلایل استنادی، به متقاضی ثبت ابلاغ کند.

متقاضی مکلف است ظرف بیست روز از تاریخ ابلاغ، پاسخ مکتوب خود به اعتراض وارد شده را به مرجع ثبت تسلیم نماید. چنانچه متقاضی نسبت به اعتراض سکوت کند یا به صورت مکتوب آن را بپذیرد، درخواست او برای ثبت اختراع، مستردشده محسوب می شود و مرجع ثبت مراتب را به معترض ابلاغ می کند تا از طریق اظهارنامه ای که همزمان با اعتراض تسلیم کرده ­است، نسبت به ثبت آن اقدام کند.

در صورتی که متقاضی، اعتراض را وارد نداند، مرجع ثبت مراتب را ظرف ده روز به معترض ابلاغ می کند و وی از تاریخ ابلاغ می تواند ظرف بیست روز اعتراض خود را به هیأت موضوع ماده (۲۳) این قانون تسلیم کند و رسید آن را به مرجع ثبت تحویل دهد. در این صورت رسیدگی به اظهارنامه­ ثبت اختراع تا تعیین تکلیف نهائی پرونده­ اعتراض متوقف می ماند و در صورت عدم تسلیم رسید اعتراض، روند رسیدگی به اظهارنامه­ اولیه ادامه می یابد.

هیأت مذکور مکلف است حداکثر ظرف سه­ ماه به اعتراض، رسیدگی و رأی مقتضی صادر نماید. مدت مذکور حداکثر به­ مدت سه ­ماه فقط برای یکبار قابل تمدید است.

ماده۳۱ـ در مواردی که معترض با ادعای داشتن حقوق دیگری غیر از حق مالکیت، نسبت به اختراعی که اظهارنامه­ ثبت آن به مرجع ثبت تسلیم شده و هنوز در ایران به ثبت نرسیده ­است اعتراض داشته ­باشد نیز حکم ماده (۳۰) این قانون مجری است، مگر اینکه اختراع قانوناً قابل ثبت نباشد که در این صورت لازم نیست که اظهارنامه­ ثبت اختراع به مرجع ثبت تسلیم شود.

ماده۳۲ـ پس از گذشت مهلت مقرر در مواد (۲۷) و (۲۸) این قانون و پذیرش نهائی اظهارنامه، مرجع ثبت، اختراع را ثبت نموده و پس از دریافت هزینه­ مربوط، گواهینامه­ ثبت اختراع را صادر و به متقاضی تسلیم می کند.

تبصره ـ مهلت پرداخت هزینه موضوع این ماده، حداکثر یک ماه پس از اعلام پذیرش نهائی اظهارنامه به متقاضی است و تا شش ماه با پرداخت جریمه ای معادل نصف حق الثبت قابل تمدید است. در صورت عدم پرداخت هزینه مربوط در این مهلت، اظهارنامه بی ­اعتبار محسوب می­شود.

مبحث چهارم ـ حقوق ناشی از اختراع و مدت اعتبار آن

بند اول ـ جنبه­ های مادی حقوق ناشی از اختراع

ماده۳۳ـ جنبه ­های مادی حقوق ناشی از اختراع یا حق بهره ­برداری انحصاری از آن، متعلق به دارنده گواهینامه­ اختراع (مالک اختراع) است.

ماده۳۴ـ مدت اعتبار گواهینامه اختراع ، مشروط به رعایت ماده (۶۵) این قانون، بیست سال از تاریخ تسلیم اظهارنامه است.

ماده۳۵ـ بهره­ برداری از اختراع ثبت ­شده در ایران، از سوی اشخاصی غیر از مالک اختراع، مشروط به موافقت مالک آن یا نماینده یا قائم مقام وی است. مالک اختراع ثبت ­شده یا نماینده یا قائم مقام او می تواند با رعایت مواد (۳۸) و (۵۸) این قانون علیه هر شخصی که بدون اجازه­ وی یا نماینده یا قائم مقام او، مبادرت به انجام یکی از اعمال مندرج در مواد (۳۶) و (۳۷) این قانون نموده و مرتکب نقض حقوق وی شده است، حسب مورد، دعوا یا شکایت خود را در مرجع صالح قضائی اقامه کند.

ماده۳۶ـ در صورتی که اختراع به صورت فراورده باشد، حقوق مادی ناشی از گواهینامه­ اختراع و بهره­ برداری انحصاری از آن عبارت است از:

۱ـ ساخت

۲ـ واردات

۳ـ عرضه برای فروش

۴ـ فروش و استفاده از فراورده

۵ ـ ذخیره به قصد فروش یا عرضه برای فروش یا استفاده از فراورده

تبصره ـ بهره برداری های مندرج در این ماده شامل ریزسازواره (میکروارگانیسم) های دست ورزی شده موضوع گواهینامه اختراع که با قصد تجاری سازی از طریق تکثیر یا تولیدمثل به دست آمده و واجد همان ویژگی های مورد ادعا در گواهینامه هستند نیز می شود.

ماده۳۷ـ در صورتی که اختراع به صورت فرایند باشد، حقوق مادی ناشی از گواهینامه اختراع عبارت است از:

۱ـ استفاده از فرایند

۲ـ موارد مندرج در ماده (۳۶) این قانون در خصوص فراورده هایی که به طور مستقیم از طریق فرایند به دست می آید بجز ارقام گیاهی یا دامی

تبصره ـ در خصوص فرایندهای زیستی موضوع گواهینامه اختراع که موجب تکثیر ریزسازواره (میکروارگانیسم) دست ورزی شده مورد ادعا می شود، فراورده هایی که به طور مستقیم از ریزسازواره (میکروارگانیسم) دست ورزی شده تکثیرشده به دست می آید، نیز مشمول این ماده است.

ماده۳۸ـ حقوق مادی ناشی از اختراع ثبت شده و بهره برداری از آن، شامل موارد زیر نمی شود:

۱ـ فروش مجدد فراورده هایی که توسط مالک اختراع یا با توافق او در بازار عرضه می شود.

۲ـ واردات فراورده هایی که توسط مالک یا با توافق او در بازار عرضه شده ­است.

تبصره ـ مفاد بندهای (۱) و (۲) این ماده شامل فروش مجدد فراورده هایی که حاوی منبع ژنی (ژنتیکی) قابل تکثیر هستند و توسط مالک اختراع یا با توافق او در بازار ارائه شده اند نیز می شود، مشروط بر آنکه ماده ژنی (ژنتیکی) به دست آمده به طور متوالی برای تکثیر یا رویش مجدد بکار گرفته نشود.

۳ـ استفاده از وسایل موضوع اختراع در هواپیماها، وسائط نقلیه زمینی یا کشتی های سایر کشورها که به طور موقت یا به طور تصادفی وارد حریم هوایی، مرزهای زمینی یا آبهای کشور می شوند.

۴ـ بهره برداری از اختراع که با هدف استفاده در تحقیقات علمی یا آزمایشی یا با اهداف آموزشی و پژوهشی انجام می شود.

۵ ـ بهره برداری توسط هر شخصی که به صورت غیرمتقلبانه قبل از تقاضای ثبت اختراع یا در مواقعی که حق تقدم تقاضا شده ­است، قبل از تاریخ تقاضای حق تقدم همان اختراع، از اختراع استفاده می کرده یا اقدامات جدی و مؤثری جهت آماده شدن برای استفاده از آن در ایران به­ عمل آورده است، مشروط بر آنکه آن شخص اثبات نماید دانش اختراع را از طریق افشای اطلاعات در موعد مهلت ارفاقی مخترع که در آن اظهارنامه تسلیم شده ­است و یا در نتیجه نقض تعهدات خود نسبت به مالک اختراع یا نماینده وی به ­دست نیاورده ­است. حقوق استفاده کننده قبلی تنها به­ همراه شرکت یا کسب وکار یا به همراه بخشی که در آن از اختراع استفاده می شده یا مقدمات استفاده از آن فراهم گردیده، قابل انتقال یا واگذاری است.

۶ ـ استفاده شخصی از اختراع بدون مقاصد تجاری

۷ـ اقدام مقدماتی برای استفاده تجاری از اختراع دارویی

۸ ـ ساخت داروهای ترکیبی تک نسخه ای

۹ ـ تغییر شیوه کاربرد داروی ثبت شده بدون تغییر در ماهیت

ماده۳۹ـ موارد صدور پروانه­ بهره ­برداری اجباری به­ شرح زیر است:

۱ـ اقتضای مصالح ملی و منافع عمومی: درمواردی که با نظر بالاترین مقام دستگاه اجرائی مربوط، مصالح ملی و منافع عمومی (مانند امنیت ملی، تغذیه، بهداشت یا توسعه­ سایر بخش های اقتصاد کشور) اقتضاء کند که دستگاه اجرائی یا اشخاص ثالث معین از اختراع بهره­ برداری کنند.

۲ـ اتخاذ رویه­ های ضدرقابتی: در صورتی که بهره ­برداری مالک اختراع یا اشخاص مجاز از طرف او، مغایر با رقابت آزاد باشد و بالاترین مقام دستگاه اجرائی مربوط، بهره­ برداری از اختراع را رافع مشکل تشخیص دهد.

۳ـ کوتاهی بهره برداری اختراع در ایران: هنگامی که سه سال از تاریخ تسلیم اظهارنامه­ اختراع یا دو سال از تاریخ صدور گواهینامه­ اختراع گذشته و مخترع، بدون عذر موجه در ایران از آن بهره برداری نکرده یا به میزان کافی عرضه نکرده باشد. در محاسبه­ مهلت حمایت، مهلتی که طولانی تر است باید منظور گردد.

۴ـ وجود اختراعات وابسته: در مواردی که اختراع مؤخّر که متضمن پیشرفت مهم فنی است و اهمیت اقتصادی قابل­ توجهی دارد بدون استفاده از یک اختراع مقدم، قابل بهره­ برداری نباشد.

ماده۴۰ـ برای تشخیص هریک از موارد مندرج در بندهای (۱) تا (۳) ماده (۳۹) این قانون، موضوع در هیأتی مرکب از رئیس مرجع ثبت، بالاترین مقام دستگاه اجرائی ذی ربط (یا نمایندگان هریک از آنها) و یکی از قضات متخصص در این امر با انتخاب رئیس قوه­ قضائیه، مطرح می شود. در صورت موافقت آن هیأت، دستگاه اجرائی یا اشخاص معین، بدون نیاز به موافقت مالک اختراع، از آن بهره برداری می کنند. به منظور انجام تمام وظایف اداری هیأت موضوع این ماده، دبیرخانه ای تحت ریاست رئیس مرجع ثبت در آن مرجع تشکیل می شود.

تبصره۱ـ تصمیم های هیأت لازم ­الاجرا بوده و ظرف بیست روز قابل اعتراض در مرجع صالح قضائی می باشد.

تبصره۲ـ پروانه بهره برداری اجباری اختراعات دفاعی را که سازمان­ های دفاعی تقاضا کرده اند، توسط هیأتی به ریاست رئیس ستاد کل نیروهای مسلح یا نماینده وی و با عضویت نماینده وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح و رئیس سازمان دفاعی متقاضی صادر می ­شود. تصمیمات این هیأت، قابل اعتراض است. به این اعتراض در شعبه ویژه دیوان عدالت اداری که توسط رئیس قوه ­قضائیه تعیین می­ شود با دعوت از نماینده رئیس ستاد کل نیروهای مسلح رسیدگی می ­شود. در مواردی که در این قانون اتخاذ تصمیم به هیأت موضوع این ماده واگذار شده است، در خصوص اختراعات دفاعی هیأت موضوع این تبصره اتخاذ تصمیم می­ نماید و در مواردی که در این قانون نظر قاضی عضو هیأت موضوع این ماده در اتخاذ تصمیم مؤثر است، درخصوص اختراعات دفاعی نظر رئیس ستاد کل نیروهای مسلح (یا نماینده وی در هیأت) مؤثر خواهد بود.

ماده۴۱ـ متقاضی پروانه بهره برداری اجباری باید توانایی های لازم برای بهره برداری از اختراع را داشته باشد. درخواست صدور پروانه بهره برداری اجباری به دبیرخانه­ موضوع ماده (۴۰) این قانون تسلیم می شود و باید شامل موارد زیر باشد:

۱ ـ نظرات و دلایل متقاضی مبنی بر اقتضای مصالح ملی و منافع عمومی یا وجود رویه­ ضدّرقابتی و یا کوتاهی در بکار بردن اختراع در ایران

۲ـ دلایل و مدارکی که به موجب آن ثابت شود دستگاه اجرائی یا سایر اشخاص متقاضی، از مالک اختراع، درخواست بهره برداری نموده، ولی نتوانسته ­اند اجازه­ بهره­ برداری را در شرایط و مدت زمان متعارف تحصیل نمایند.

۳ـ دلایل و مدارک مثبته در راستای توانایی استفاده متقاضی پروانه بهره برداری اجباری از اختراع

تبصره ـ درخواست هایی که از سوی دستگاه های اجرائی ارائه می شود، باید به امضای بالاترین مقام آن دستگاه رسیده ­باشد.

ماده۴۲ـ دبیرخانه پس از دریافت درخواست پروانه­ بهره­ برداری اجباری، حداکثر ظرف ده روز موضوع را به مالک اختراع ابلاغ می­ کند. مالک اختراع می­ تواند حداکثر ظرف سی روز نظرات و دلایل خود را به صورت مکتوب به دبیرخانه تحویل دهد. این نظرات و دلایل در دبیرخانه به ثبت رسیده و برای تصمیم­ گیری به هیأت موضوع ماده (۴۰) این قانون تسلیم می­شود.

ماده۴۳ـ دبیرخانه هیأت موضوع ماده (۴۰) این قانون، حداقل ده روز پیش از تشکیل جلسه­ هیأت، زمان آن را به متقاضی پروانه بهره برداری اجباری و مالک اختراع اطلاع می دهد . اشخاص مذکور می­ توانند در جلسه حضور پیدا کنند. هیأت با ملاحظه­ دلایل و مستندات ذی نفعان و استماع اظهارات آنها در صورت حضور در جلسه، تصمیم مقتضی را اتخاذ و به آنها ابلاغ می ­نماید.

ماده۴۴ـ در صورت اعطای پروانه­ بهره­ برداری اجباری، هیأت موضوع ماده (۴۰) این قانون، باید مبلغ مناسب (با اخذ نظر سه کارشناس رسمی دادگستری در حوزه ارزش گذاری با انتخاب قاضی عضو هیأت)، شرایط بهره ­برداری، هویت بهره ­بردار، مدت بهره­ برداری، اقدامات اجرائی، مدت زمان لازم برای انجام اقدامات اجرائی توسط بهره ­بردار، محدوده­ جغرافیایی و موارد مجاز استفاده از اختراع را دقیقاً مشخص نماید. پرداخت هزینه کارشناسان موضوع این ماده به­ عهده­ بهره ­بردار است. استفاده از پروانه بهره برداری اجباری منوط به تأدیه هزینه بهره ­برداری به دارنده­ گواهینامه­ اختراع و در صورت عدم امکان تأدیه، تودیع آن به صندوق دادگستری است. پروانه­ بهره برداری اجباری نمی تواند حق بهره برداری برای دارنده­ مجوز اجباری را به صورت انحصاری مقرر کند.

ماده۴۵ـ در صورتی که به تشخیص هیأت موضوع ماده (۴۰) این قانون، فوریت مصالح ملی و منافع عمومی اقتضاء کند، رعایت شرایط مقرر در بند (۲) ماده (۴۱)، مواد (۴۲) و (۴۳) و ذیل ماده (۴۴) (پرداخت هزینه بهره برداری) این قانون و نیز رعایت مواعد مربوط، لازم نیست. تصمیم هیأت در این مورد، بلافاصله به اجرا در می آید و دبیرخانه آن را ظرف بیست روز به مالک اختراع ابلاغ می ­کند.

تبصره ـ در صورت اجرای این ماده، هزینه بهره ­برداری موضوع ماده (۴۴) این قانون ظرف حداکثر دوماه پس از صدور پروانه بهره ­برداری اجباری به دارنده گواهینامه اختراع پرداخت می­ شود.

ماده۴۶ـ مرجع ثبت، تصمیم هیأت موضوع ماده (۴۰) این قانون، مبنی بر اعطای پروانه­ بهره ­برداری اجباری، تغییر یا لغو آن را ثبت و به مالک اختراع و سایر اشخاص ذی­ نفع ابلاغ نموده و برای عموم منتشر می کند.

ماده۴۷ـ هیأت موضوع ماده (۴۰) این قانون، می­ تواند بنا به درخواست مالک اختراع یا دارنده­ پروانه­ بهره ­برداری اجباری و پس از استماع اظهارات طرفین یا یکی از آنها، تصمیم خود مبنی بر بهره ­برداری اجباری از اختراع را تا حدی که اوضاع و احوال اقتضاء کند، تغییر دهد.

ماده۴۸ـ چنانچه مالک اختراع ادعا کند که شرایط و اوضاع و احوالی که باعث صدور پروانه­ بهره برداری اجباری شده، دیگر وجود ندارد و یا اینکه ادعا نماید بهره ­بردار نتوانسته است طبق مفاد تصمیم هیأت موضوع ماده (۴۰) این قانون و شرایط آن عمل کند، درخواست لغو پروانه­ بهره­ برداری اجباری را همراه با مدارک و مستندات مربوط، به دبیرخانه­ هیأت مذکور تسلیم می کند. دبیرخانه موظف است حداکثر ظرف ده روز از تاریخ تسلیم درخواست، مراتب را همراه با دلایل به بهره بردار اعلام کند تا اگر او پاسخی داشته باشد، ظرف سی روز به دبیرخانه اعلام نماید. دبیرخانه باید اظهارات طرفین را به انضمام مدارک و مستندات ارائه شده، برای اتخاذ تصمیم به هیأت مذکور ارسال کند. هیأت پس از استماع اظهارات مالک اختراع و شخص بهره بردار و بالاترین مقام دستگاه اجرائی، حسب مورد راجع به رد تقاضای مالک اختراع یا لغو پروانه­ بهره­ برداری اجباری تصمیم مقتضی را اتخاذ می کند .

ماده۴۹ـ حق ناشی از پروانه بهره­ برداری اجباری از اختراع موضوع بندهای (۱)، (۲) و (۳) ماده (۳۹) این قانون، به طور مستقل، قابل واگذاری نیست و باید همراه با شرکت یا کسب وکار دارنده مجوز اجباری از طرف هیأت موضوع ماده (۴۰) این قانون یا به همراه قسمتی از شرکت یا کسب وکاری که اختراع در آن بهره برداری می شود، منتقل گردد.

ماده۵۰ ـ هیأت موضوع ماده (۴۰) این قانون باید با حضور همه اعضاء، تشکیل شده و با اکثریت آرای حاضران که عضو قاضی جزء آن باشد تصمیم گیری کند.

ماده۵۱ ـ چنانچه شرایط مقرر در بند (۴) ماده (۳۹) این قانون وجود داشته باشد، مرجع ثبت با اخذ هزینه­ مربوط، به درخواست مالک اختراع مؤخّر، پروانه­ بهره ­برداری از اختراع مقدم را جهت به کارگیری در اختراع مؤخّر، بدون موافقت مالک آن صادر می کند. اگر پروانه­ بهره­ برداری بدون موافقت مالک اختراع مقدم صادر شود، مرجع ثبت به درخواست وی، پروانه­ بهره­ برداری از اختراع مؤخّر را نیز بدون موافقت مالک آن صادر می­ نماید. درخواست مذکور باید همراه با دلایل و مدارکی باشد که به موجب آن ثابت شود متقاضی از مالک اختراع درخواست بهره ­برداری نموده، ولی نتوانسته است اجازه­ بهره ­برداری را در شرایط و مدت زمان متعارف تحصیل نماید. مرجع ثبت پس از دریافت درخواست صدور پروانه­ بهره­ برداری اجباری، آن را در دفتری مخصوص ثبت و ظرف ده روز از زمان دریافت، همراه با دلایل، مدارک و مستندات به مالک اختراع مقدم ابلاغ می­ نماید. مالک اختراع مقدم باید نظرات، دلایل و مدارک خود را ظرف بیست روز از تاریخ ابلاغ، به مرجع ثبت تسلیم نماید. مرجع ثبت پس از ملاحظه دلایل و مستندات طرفین، در مورد اعطای پروانه­ بهره ­برداری اجباری تصمیم مقتضی را اتخاذ می کند. تصمیم گیری در خصوص اجرای این ماده به­ عهده هیأت موضوع ماده (۴۰) این قانون می باشد.

تبصره۱ـ در صورت اعتراض به تصمیم هیأت موضوع ماده (۴۰) این قانون، تا قبل از نهائی شدن تصمیم مرجع صالح قضائی در این مورد، پروانه بهره ­برداری اجباری صادرشده معلق می­ ماند.

تبصره۲ـ انتقال پروانه بهره برداری اجباری از اختراع مقدم، فقط همراه با اختراع مؤخر و انتقال پروانه­ بهره برداری اجباری از اختراع مؤخّر فقط همراه با اختراع مقدم امکان پذیر است.

ماده۵۲ ـ در تصمیم مربوط به صدور هریک از پروانه های بهره برداری اجباری از اختراع مقدم یا مؤخّر باید حدود و کاربرد پروانه، هزینه­ متناسبی که باید به مالک اختراع مورد نظر پرداخت شود و نیز شرایط پرداخت تعیین گردد. هریک از طرفین می تواند با اثبات اینکه بهره­ بردار نتوانسته است طبق مفاد تصمیم مذکور و شرایط آن عمل کند، درخواست لغو پروانه­ بهره ­برداری اجباری را همراه با مدارک و مستندات مربوط، به مرجع ثبت تسلیم ­کند. هیأت موضوع ماده (۴۰) این قانون با احراز عدم رعایت مفاد تصمیم و شرایط آن، پروانه بهره برداری اجباری را لغو می کند.

تبصره ـ مالک اختراع و دارنده پروانه بهره­ برداری اجباری می­ توانند نسبت به میزان هزینه­ تعیین شده برای صدور پروانه­ بهره ­برداری اجباری، ظرف بیست روز از تاریخ ابلاغ تصمیم هیأت موضوع ماده (۴۰) این قانون، در مراجع صالح قضائی اعتراض کنند. این اعتراض، مانع از بهره­ برداری از پروانه­ بهره برداری اجباری نیست.

ماده­۵۳ ـ بهره برداری اجباری از اختراع، محدود به هدفی است که در پروانه بهره برداری اجباری آمده است و مشروط به پرداخت هزینه­ بهره برداری به مالک اختراع می باشد.

بند دوم ـ جنبه های معنوی حقوق ناشی از اختراع

ماده۵۴ ـ جنبه های معنوی حقوق ناشی از اختراع، شامل موارد زیر است:

۱ـ ذکر نام پدیدآورنده اختراع به عنوان مخترع: فرد یا افراد مخترع حق دارند که نام آنها به عنوان مخترع، در گواهینامه­ اختراع ذکر شود، حتی اگر حقوق مادی ناشی از ثبت اختراع، متعلق به دیگری باشد. با وجود این، مخترع می تواند به ­صورت کتبی، عدم ذکر نام خود را به عنوان مخترع، از مرجع ثبت درخواست کند. در این صورت، نام او در گواهینامه­ اختراع درج نمی شود .

۲ـ بهره مندی از تقدیر و جایزه : تقدیر، پاداش، جایزه نقدی و امتیازاتی که به هر­نحو به اختراع به عنوان دستاورد علمی تعلق می ‎ گیرد، متعلق به مخترع است؛ حتی اگر حقوق مادی ناشی از ثبت اختراع، متعلق به دیگری باشد.

ماده­۵۵ ـ هرگونه اظهار یا تعهد مخترع مبنی بر اینکه نام شخص دیگری به­ عنوان مخترع در گواهینامه­ اختراع ذکر گردد، فاقد اثر است.

ماده۵۶ ـ حق معنوی ناشی از اختراع، دائمی است. دارنده­ حق معنوی همواره مخترع است، اما دارنده­ حقوق مادی ناشی از گواهینامه­ اختراع ممکن است شخصی غیر از مخترع باشد.

مبحث پنجم ـ واگذاری حق اختراع

ماده۵۷ ـ حقوق مادی ناشی از تسلیم اظهارنامه­ مربوط به اختراع یا اختراع ثبت­ شده، قابل نقل و انتقال است و مالک اختراع می ­تواند حقوق مادی خود را به هر­نحو، از قبیل انتقال مالکیت، تفویض اجازه بهره ­برداری و سرمایه ­گذاری مشترک، اعمال کند. در انتقال مالکیت حق اختراع یا انتقال حق مالکیت ناشی از تسلیم اظهارنامه، تمام حقوقی که حسب مورد، به ­موجب گواهینامه­ اختراع یا تسلیم اظهارنامه­ مربوط ایجاد می شود، تا زمانی که اختراع دارای اعتبار قانونی است به دیگری واگذار می­ گردد.

تبصره۱ـ در صورت سکوت قرارداد، اجازه بهره ­برداری به دیگری، مانع اعطای اجازه بهره برداری به اشخاص دیگر نخواهد بود.

تبصره۲ـ در طول مدت قرارداد، انتقال گیرنده، حق واگذاری حقوق خود به غیر را ندارد مگر آنکه خلاف آن شرط شده­ باشد.

ماده۵۸ ـ تمام قراردادهای راجع به انتقال مالکیت اختراع ثبت­ شده یا انتقال حقوق ناشی از تسلیم اظهارنامه­ آن یا اجازه بهره برداری از آنها باید در دفتر اسناد رسمی به ثبت برسد و خلاصه­ آن در پشت (ظَهر) گواهینامه اختراع درج شود. سردفتر اسناد رسمی پس از استعلام اصالت گواهینامه­ اختراع و احراز هویت طرفین، نسبت به تنظیم سند رسمی اقدام می کند. سردفتر اسناد رسمی، قراردادهای تنظیم شده را جهت ثبت در دفاتر مربوط و انتشار مراتب آن، به ­صورت الکترونیکی برای مرجع ثبت ارسال می کند. تأثیر این موارد بر اشخاص ثالث، منوط به رعایت این ماده است .

تبصره۱ـ دفترخانه اسناد رسمی برای تنظیم قراردادهای انتقال حقوق ناشی از اختراع یا اعطای مجوز بهره برداری، پس از دریافت هزینه­ مربوط، باید نسبت به آخرین وضعیت اختراع یا اظهارنامه­ آن از مرجع ثبت استعلام و در صورت وجود یکی از موارد زیر از تنظیم قرارداد خودداری نماید:

۱ـ درخواست، مربوط به اختراعی باشد که قبلاً به صورت انحصاری واگذار شده ­است.

۲ـ حقوق مادی ناشی از اختراع، توقیف شده ­باشد.

۳ـ هزینه سالانه گواهینامه اختراع، پرداخت نشده یا مدت آن منقضی شده­ باشد.

تبصره۲ـ در صورتی که انتقال مالکیت و یا واگذاری حقوق مربوط به اختراع در بازار اوراق بهادار یا بهابازار (بورس) کالا با رعایت قوانین و مقررات مربوط و با رعایت حکم تبصره (۱) این ماده انجام گرفته باشد، رعایت تشریفات مذکور در این ماده الزامی نیست، لکن در این موارد پس از قطعی شدن معاملات، مراتب واگذاری و قرارداد تنظیمی باید جهت ثبت در دفاتر مربوط و انتشار مراتب آن، از سوی مرجع ذی ربط در بازار مربوط، به­ صورت الکترونیکی و برخط به مرجع ثبت اطلاع داده شود.

تبصره۳ـ مرجع ثبت، مفاد قراردادهای انتقال و بهره برداری را به­ صورت محرمانه، حفظ ولی نقل و انتقال و اجازه بهره برداری را ثبت و آگهی می کند.

ماده۵۹ ـ در صورت فوت دارنده­ گواهینامه اختراع و باقی­ بودن مدت اعتبار آن، حقوق ناشی از ثبت اختراع به ورثه منتقل می شود. در این­ صورت، مرجع ثبت به درخواست ورّاث یا یکی از آنها و پس از دریافت هزینه مربوط، نام ورثه یا موصی ­له را به­ عنوان دارنده حق در مرجع ثبت قید کرده و مراتب را با ذکر میزان سهم هر یک، در دفتر ثبت اختراعات، ثبت و منتشر می کند.

ماده۶۰ ـ پرداخت هزینه سالانه یا دوره ای ثبت اختراع به ­عهده­ دارنده حق مادی ناشی از اختراع می باشد و در صورت عدم پرداخت توسط مالک، دارنده مجوز بهره برداری می تواند نسبت به پرداخت هزینه های مذکور اقدام کند.

ماده ۶۱ ـ جنبه های معنوی حقوق ناشی از اختراع، قابل انتقال نیست.

مبحث ششم ـ زوال حق اختراع

ماده۶۲ ـ حقوق انحصاری ناشی از اختراع ثبت شده، در این موارد زایل می شود:

۱ـ انقضای مدت اعتبار گواهینامه

۲ـ اعراض

۳ـ عدم پرداخت هزینه سالانه یا دوره ای

۴ـ ابطال گواهینامه یا ابطال بخش هایی از ادعاهای مربوط

تبصره ـ زوال جزئی حق اختراع در این بند، محدود به همان ادعا یا ادعاها است.

ماده۶۳ ـ پس از زوال حق اختراع، هر شخصی مجاز است در چهارچوب مقررات مربوط، از اختراع بهره برداری کند. با زوال حق اختراع، حقوق معنوی ناشی از اختراع جز در مورد بند (۴) ماده (۶۲) این قانون، به قوت خود باقی است.

ماده۶۴ ـ مالک اختراع می تواند با تسلیم اعراض نامه به مرجع ثبت، از حقوق خود نسبت به اختراع ثبت­شده اعراض نماید. اعراض می­ تواند کلی یا جزئی بوده و نسبت به کل گواهینامه­ اختراع یا یک یا چند ادعا باشد. اثر اعراض از زمان تسلیم درخواست اعراض به مرجع ثبت است.

تبصره۱ـ اعراض مالک اختراع از حقوق خود نسبت به اختراع ثبت شده، مشروط به این است که حقوق مذکور از سوی مراجع قضائی توقیف نشده یا متعلّق حق غیر قرار نگرفته باشد.

تبصره۲ـ در مورد موضوع بند (۴) ماده (۳۹) این قانون، دارنده­ پروانه بهره برداری اجباری از اختراع مؤخّر، نمی تواند بدون اجازه­ دارنده­ گواهینامه­ اختراع مقدم از حق اختراع اعراض نماید. در این حالت، مراتب اعراض باید به ­صورت کتبی و همراه با رضایت ذی­ نفع به مرجع ثبت اعلام گردد.

تبصره۳ـ مرجع ثبت، درخواست مزبور را به ذی نفعان ثبت اختراع، اعلام و پس از دریافت هزینه مربوط، آن را منتشر می نماید.

تبصره۴ـ اعراض مالک اختراع از حقوق خود نسبت به اختراع ثبت­ شده، مانع طرح یا ادامه رسیدگی به دعوای ابطال گواهینامه اختراع نمی­ شود.

ماده۶۵ ـ برای صیانت از حقوق دارنده اظهارنامه و یا دارنده گواهینامه ثبت اختراع، پرداخت هزینه تمدید آن به مرجع ثبت بعد از گذشت دو سال از تاریخ تسلیم اظهارنامه آغاز شده و سپس به طور سالانه یا دوره ای و در بازه زمانی دو ماه پیش از اتمام اعتبار آن ادامه می یابد. تأخیر در پرداخت این هزینه، مشروط به پرداخت جریمه معادل دو برابر هزینه تمدید آن، حداکثر تا شش ماه مجاز است؛ در غیر این­ صورت اظهارنامه مسترد، تلقی شده یا گواهینامه اختراع، فاقد اعتبار می گردد و مرجع ثبت موظف است مراتب بی اعتباری گواهینامه اختراع را ظرف چهل و پنج روز منتشر نماید.

تبصره۱ـ میزان اقساط سالانه یا دوره ای اختراع در آیین نامه اجرائی این قانون تعیین می شود و اقساط آتی اختراعاتی که پیش از تصویب این قانون و آیین نامه اجرائی آن ثبت شده اند، مطابق با تعرفه های جدید محاسبه می گردد.

تبصره۲ـ دارنده اظهارنامه یا گواهینامه ثبت اختراع می تواند هزینه دوره پنج ­سال را یک جا پرداخت کند.

تبصره۳ـ در صورتی که انتشار پیش از موعد مطابق ماده (۲۷) این قانون صورت پذیرد و بنا به سایر دلایل، ثبت اختراع قبل از دوسال از تاریخ تسلیم اظهارنامه انجام شود، حق الثبت اولیه باید به­ صورت یکجا و پیش از موعد پرداخت گردد.

تبصره۴ـ مرجع ثبت مکلف است یک­ ماه قبل از سررسید پرداخت اقساط سالانه مذکور در این ماده، برای پرداخت هزینه تمدید اعتبار، به­ نحو مقتضی، مراتب لزوم پرداخت هزینه را به اطلاع دارنده گواهینامه ثبت اختراع برساند.

ماده۶۶ ـ اگر گواهینامه اختراع به طور مشترک در مالکیت دو یا چند شخص باشد، هزینه تمدید گواهینامه اختراع بر عهده همه مالکان بر اساس سهم هر یک از آنها است. اگر تنها برخی از مالکان گواهینامه اختراع هزینه تمدید را بپردازند، می توانند نسبت به سهم مالکان دیگر به آنها رجوع کنند.

ماده۶۷ ـ دادگاه در موارد زیر نسبت به ابطال گواهینامه اختراع اقدام می نماید:

۱ـ گواهینامه برای یکی از موارد مذکور در ماده ( ۴ ) این قانون صادر شده باشد.

۲ـ محرز شود شرایط ماهوی اختراع در زمان تسلیم اظهارنامه وجود نداشته است.

۳ـ افشای مؤثر مطابق ماده (۱۷) این قانون انجام نشده باشد .

۴ـ گواهینامه اختراع به شخصی اعطاء شده باشد که مستحق اعطای گواهینامه اختراع نبوده است.

۵ ـ چهارسال از تاریخ تسلیم اظهارنامه اختراع و یا سه ­سال از تاریخ ثبت اختراع هرکدام که طولانی تر باشد گذشته و دارنده گواهینامه بدون عذرموجه، اقدام مؤثری جهت ساخت یا استفاده از آن در ایران انجام نداده باشد.

۶ ـ دامنه حمایت، از طریق تغییرغیرموجّه گواهینامه اختراع ، توسعه یافته باشد .

تبصره۱ـ درخصوص منابع و اجزای ژنی (ژنتیکی) و زیستی قابل ثبت در چهارچوب این قانون علاوه بر موارد مذکور، ارائه اطلاعات غیرواقعی در خصوص مبدأ جغرافیایی یا محل نگهداری و یا نحوه دسترسی به منبع ژنی (ژنتیکی) مورد استفاده و همچنین عدم رعایت قوانین و مقررات مربوط به نحوه دسترسی به منابع ژنی (ژنتیکی) از موجبات ابطال گواهینامه اختراع است.

تبصره۲ـ هر شخصی می­تواند ابطال گواهینامه­ اختراع و یا ابطال یک ادعا یا بخشی از ادعاهای مربوط را از مرجع صالح قضائی درخواست نماید. در صورت ابطال، اثر آن از تاریخ تسلیم اظهارنامه است، بجز ابطال به دلیل بند (۵) این ماده که در این صورت اثر ابطال از تاریخ صدور حکم قطعی می باشد.

تبصره۳ـ در خصوص بند (۶)، دادگاه تنها به ابطال آن بخش از گواهینامه که از تغییر غیرموجّه ناشی شده است حکم می دهد. در این مورد اثر ابطال از تاریخ تغییر است.

ماده۶۸ ـ در صورتی که رأی صادرشده در مورد ابطال گواهینامه­ اختراع قطعی شود، به مرجع ثبت ابلاغ می گردد تا آن را ثبت و منتشر نماید.

ماده۶۹ ـ در صورت زوال حق اختراع به ­موجب هر یک از موارد مندرج در ماده (۶۲) این قانون، هزینه­ ثبت و سایر هزینه های پرداخت­ شده مسترد نمی گردد.

منبع: edmanlaw.ir

دفتر وکالت مهدی نوری (وکیل پایه یک دادگستری و مشاور حقوقی)

شماره تماس: 09127184919 – 86072210 – 86072235