ویژگی‌های نفقه‌ی زن

1. نفقه زن بر نفقه خویشاوندان دیگر تقدم دارد؛ یعنی اگر کسی به اندازه کافی توانایی مالی نداشته باشد که بتواند هم نفقه همسر و هم دیون و بدهی‌های دیگر خود را بپردازد، در این حالت باید از میزان دارایی‌های موجود خود ابتدا نفقه همسر خود را پرداخت نموده و سپس دیون (بدهی) خود را به طلبکارانش پرداخت کند.

2. زن می‌تواند نفقه گذشته خود را هم از همسرش مطالبه کند؛ یعنی اگر شوهر از چند سال گذشته نفقه همسر خود را نپرداخته‌است، زن می‌تواند علاوه بر ملزم کردن او به پرداخت نفقه آینده، نفقه چند سال گذشته را هم از او مطالبه کند. این در حالی است که اقارب یعنی پدر، مادر و فرزندان صرفاً نفقه‌ی آینده خود را می‌توانند مطالبه نمایند و در مورد آن‌چه گذشته نمی‌توانند ادعایی داشته باشند.

3. پرداخت نفقه‌ی زن در هر صورت برای مرد واجب است و این موضوع ارتباطی به فقیر یا ثروتمند بودن زن ندارد؛ یعنی خواه زن شاغل باشد و خواه نباشد، مرد در هر صورت موظف به پرداخت نفقه او خواهد بود.

4. فقیر یا ثروتمند بودن مرد نیز تأثیری در انجام این وظیفه‌ی قانونی ندارد؛

۵. در پرداخت نفقه زن برای تشخیص میزان نفقه، وضعیت اقتصادی زن (زوجه) ملاک می‌باشد و در این خصوص بایستی شرایط او مورد توجه قرار گیرد؛ یعنی اگر چنانچه زن از خانواده ثروتمند و متمکنی باشد، شوهر باید متناسب با این شرایط و با توجه به شأن اجتماعی و خانوادگی او نیاز‌های وی را تأمین کند.

6. پرداخت نفقه زن، تکلیفی‌است که قانون‌گذار به صورت یک‌جانبه برای مرد در نظر گرفته‌است.

 افرادی که استحقاق دریافت نفقه را دارند

مرد علاوه بر هزینه‌های زندگی همسر خود، وظیفه تأمین هزینه‌های اقارب یا خویشاوندان نَسَبی خود را نیز بر عهده دارد. مقصود از اقارب نیز فرزندان و پدر و مادر او می‌باشد. آن‌چه اهمیت دارد این است که تکلیف او در مورد پرداخت نفقه‌ی همسر خویش متفاوت از تکلیفی است که او در مورد سایر خویشاوندان خود دارد.

 عدم پرداخت نفقه از جانب شوهر

با توجه به اینکه قانون‌گذار مرد را مکلف به پرداخت هزینه‌های زندگی همسر خود نموده‌است، حال باید دید که در صورت عدم انجام چنین تکلیفی زن چه اقدامی می‌تواند انجام دهد. قانون مدنی در ماده‌ی ۱۱۱۱ حکم این موضوع را مشخص کرده‌است که براساس آن در صورتی که شوهر نفقه را نپردازد یا اینکه توانایی مالی برای پرداخت نفقه نداشته باشد، زن می‌تواند به دادگاه مراجعه نموده و از دادگاه بخواهد که همسرش را به پرداخت نفقه محکوم نماید. اگر چنانچه نتوان از طریق دادگاه شوهر را ملزم به پرداخت نفقه نمود، زن می‌تواند برای طلاق به دادگاه مراجعه نماید تا دادگاه شوهر او را ملزم کند که همسرش را طلاق دهد.

نفقه قابل مطالبه

پرداخت هزینه‌های زندگی بر عهده‌ی مرد است، اما دقیقاً پرداخت کدام هزینه‌ها بر عهده‌ی او می‌باشد؟

 قانون‌گذار در ماده‌ی ۱۱۰۷ قانون مدنی تعریف نفقه را ذکر نموده و در این راستا، به تأمین هزینه‌های مربوط به مسکن، خوراک، پوشاک، اثاث خانه و هزینه‌های بهداشتی و درمانی به عنوان مهم‌ترین هزینه‌هایی که تأمین آن‌ها بر عهده‌ی مرد می‌باشد، اشاره کرده‌است.

 تکلیف قانونی مرد در پرداخت نفقه 

بر این اساس در صورتی که عقد ازدواج به صورت دائم بسته شود، مرد وظیفه دارد هزینه زندگی همسر و فرزندان خود را تأمین کند، اما اگر عقد نکاح به صورت موقت بسته شده باشد، زن هیچ حقی در خصوص نفقه نخواهد داشت مگر اینکه در عقد شرط کرده باشند که مرد هزینه زندگی همسر خود را بپردازد یا اینکه عقد موقت به گونه‌ای بسته شود که قصد هر دو طرف بر پرداخت این هزینه‌ها توسط مرد باشد.

 وضعیت مهریه در صورت خیانت زن به مرد

در صورتی که زن رابطه نامشروع انجام داده باشد مهریه به او تعلق می گیرد؟

 مهریه از جمله حقوق مالی زن می باشد که برای مرد همواره تکلیف برای پرداخت آن وجود دارد.

 باید دانست زن تحت هر شرایطی حتی ارتکاب جرم نسبت به همسر، مستحق دریافت مهریه است و شوهر نمی‌ تواند به بهانه انجام اموری هم چون خیانت و .. از پرداخت مهریه به وی خودداری کند.

 شرایط پرداخت مهریه در صورت فوت زوج

باید توجه نمود که فوت زوج در مهریه تأثیر گذار نیست و مهریه از ماترک شوهر (آنچه  به جا گذاشته) برداشته می شود.

چنانچه زن هم بمیرد، مهریه ساقط نمی شود. مهریه ارث است و به وراث وی خواهد رسید. هنگام فسخ نکاح، در صورتی که دختر وظایف زناشویی را انجام داده باشد، مهریه به او تعلق می گیرد، اما زمانی که فقط عقد شده و روابط زناشویی بین زوجین برقرار نشده باشد، نصف مهریه به او تعلق می گیرد.

 چیزهایی که می توانند به عنوان مهر قرار بگیرند عبارت اند از :

 ۱- عین باشد مثل باغ

 ۲- دین باشد مثل چک، سفته، برات

 ۳- منفعت باشد مانند منفعت باغ

 ۴- انجام کار مثل ساختن ساختمان خانه

 ۵- آموزش باشد مثل آموزش قرآن و نقاشی

 ۶-  حقوق مالی باشد مثل سرقفلی یا حق  تالیف ترجمه ها

  شرایط مهریه

۱-  مالیت داشتن: مرد نمی تواند بگوید تمام اکسیژن  تهران را مهریه قرار می دهم.

۲-  قابل تملک باشد: مرد نمی تواند میدان آزادی را مهریه همسرش قرار بدهد، زیرا جزو اماکن عمومی است.

3- معین باشد: یعنی مجهول نباشد؛ یعنی نمی تواند فلان جواهری را که در ته اقیانوس آرام است ، مهریه قرار دهد.

 عدول زن از بخشش مهریه

آیا زن، پس از بخشش مهریه، می تواند درخواست مهریه کند؟ آیا دلایل زن برای بخشش مهریه در مطالبه ی مجدد مهریه از جانب او، تاثیری دارد؟

 بخشش مهریه از سوی زن، می تواند سه حالت داشته باشد:

 حالت اول زمانی است که زوجه می گوید از نظر من تو دیگر تکلیفی برای پرداخت مهریه نخواهی داشت؛ این بیان باعث می شود تا تکلیف شوهر در ادای مهر بطور کلی ساقط شود.

 حالت دوم زمانی است که زن با پرداخت مالی به شوهر، از او می خواهد که طلاقش دهد. اگر زن در ایام عده طلاق، از بذل خود رجوع کند، طلاق ملغی و کان لم یکن خواهد شد و مرد ملزم به پرداخت مهریه خواهد بود.

 حالت سوم زمانی است که زوجه مهریه خود را به زوج هبه می کند. به این بیان که می گوید من مهر خود را به تو بخشیدم. در این حالت همانند سایر اشکال هبه، تکلیف شوهر در پرداخت مهریه بطور کلی از بین نمیرود؛ چرا که زن می تواند تحت شرایطی از هبه مزبور رجوع و مهر خود را مطالبه کند.

حضانت فرزندانی که پدرشان فوت نموده اند:

⚛ حضانت فرزندان صغیر یا محجوری (حجری که متصل به زمان صغر باشد) که پدرشان به مقام والای شهادت رسیده یا فوت نموده باشند با مادران آن‌ها است، مگر آنکه عدم صلاحیت آنان با حکم دادگاه ثابت شده باشد.

⚛ تعیین هزینه متعارف جهت حضانت با دادگاه است و ازدواج مادر نیز مانع از ادامه حضانت او نمی‌شود.

⚛ ضمانت اجرای ممانعت از اجرای حکم دادگاه چنانچه به حکم دادگاه حضانت و نگهداری طفل بر عهده کسی قرار گیرد و پدر یا مادر یا هر شخص دیگری مانع از اجرای حکم شود یا از استرداد طفل خودداری نماید، دادگاه تا زمان اجرای حکم شخص ممتنع را بازداشت می‌نماید.
در صورتی که به علت طلاق و یا هر علت دیگری ابوین در یک منزل سکونت نداشته باشند دادگاه برای هر یک از ابوین که طفل تحت حضانت او نیست حق ملاقات تعیین و تعیین جزئیات این ملاقات با دادگاه خانواده می‌باشد.

تغییر حضانت

مواردی که می‌تواند از مصادیق تغییر حضانت باشد؟

*اعتیاد زیان آور به الکل، مواد مخدر، قمار

*اشتهار به فساد اخلاق و فحشاء

*ابتلاء به بیماری روانی به تشخیص پزشکی قانونی

*سوء استفاده از طفل یا احیار او به ورود به مشاغل ضد اخلاقی مانند فساد، فحشاء، تکدی گری، قاچاق

*تکرار ضرب و جرح خارج از حد متعارف

شرایط تغییر حضانت

چنانچه در اثر عدم مواظبت و یا انحطاط اخلاقی پدر و مادری که طفل تحت حضانت او است. صحت جسمی یا تربیت اخلاقی طفل در معرض خطر باشد دادگاه می‌تواند با تقاضای بستگان، قیم و یا رئیس حوزه قضائی ترتیب مقتضی دیگری را برای حضانت کودک اتخاذ نماید.

مهریه زن حتی پس از فوت شوهر هم قابل مطالبه است

زوجه می‌تواند از لحظه پس از فوت همسرش تا هر زمان که بخواهد برای مطالبه مهریه خود به دادگاه خانواده محل اقامتش مراجعه کند و دادگاه نیز بر اساس اموال باقیمانده از مرد، مهریه را به همسرش می‌دهد.

پس از مرگ شوهر، ابتدا باید دیون وی پرداخت شود. والدین شوهر، همسر یا همسران وی و فرزندان وی از جمله افرادی هستند که پس از فوت مرد از وی می‌توانند ارث ببرند، اما پرداخت ارث به وارثان شوهر، پس از پرداخت  بدهی‌های وی میسر است.

 چگونگی شناسایی اموال مرد برای وصول مهریه

قانونگذار در ماده ۱۹ قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی بیان می‌دارد:

مرجع اجرا کننده رأی باید به درخواست محکومٌ له (زوجه) به بانک مرکزی دستور دهد که فهرست کلیه حساب‌های محکومٌ علیه (زوج) در بانک‌ها و مؤسسات مالی و اعتباری را برای توقیف به مرجع مذکور تسلیم کند.

 همچنین مطابق تبصره ۱ ماده موصوف، مراجع مذکور در این ماده مکلفند به دستور دادگاه فهرست و مشخصات اموال متعلق به محکومٌ علیه و نیز فهرست نقل و انتقالات و هر نوع تغییر دیگر در اموال مذکور از زمان یک سال قبل از صدور حکم قطعی به بعد را به دادگاه اعلام کنند.

 زندانی شدن به خاطر مهریه

 مطابق ماده ۱ قانون نحوه‌ی اجرای محکومیت‌های مالی، هر کس به موجب حکم دادگاه به دادن هر نوع مالی به دیگری محکوم شود و از اجرای حکم خودداری کند، هر گاه محکومٌ به (مهریه) عین معین (مال مشخص) باشد آن مال اخذ و به محکومٌ له (زوجه) تسلیم می‌شود و در صورتی که ردّ عین ممکن نباشد یا محکومٌ به عین معین نباشد، اموال محکومٌ علیه (زوج) با رعایت مستثنیات دین و مطابق قانون اجرای احکام مدنی و سایر مقررات مربوط، توقیف و از محل آن حسب مورد محکومٌ به یا مثل یا قیمت آن استیفا می‌شود.
از طرفی دیگر مطابق ماده ۳ همان قانون، اگر استیفای محکومٌ به از طرق مذکور در این قانون ممکن نگردد محکومٌ علیه به تقاضای محکومٌ له تا زمان اجرای حکم یا پذیرفته شدن ادعای اعسار (عدم توانایی پرداخت) او یا جلب رضایت محکومٌ له حبس می‌شود.

اجازه دادگاه برای ثبت ازدواج مجدد مرد الزامی است

ماده ۱۶ قانون حمایت از خانواده مصوب سال 53،  اصل را بر ممنوعیت ازدواج مجدد مردان قرار داده و مقرر کرده است که «مرد نمی‌تواند با داشتن زن، همسر دوم اختیار کند مگر در موارد زیر:

۱ - رضایت همسر اول ۲ - عدم قدرت همسر اول به ایفای وظایف زناشویی ۳ - عدم تمکین زن از شوهر ۴ - ابتلاء زن به جنون یا امراض صعب‌العلاج ۵ - محکومیت زن به حبس بیش از شش ماه ۶ - ابتلاء زن به هر گونه اعتیاد مضر ۷ - ترک زندگی خانوادگی از طرف زن ۸ - عقیم بودن زن ۹ – غایب یا مفقودالاثر شدن زن.

بنابراین اگر زوجه مشکلی نداشته باشد، بیمار نباشد، محبوس و مجنون هم نباشد، بچه‌دار هم شده باشد، در این صورت، تنها راه مرد برای ازدواج مجدد اخذ رضایت همسر اول و کسب اجازه از دادگاه است.

مصادیق عسر و حرج

مصادیق عسر و حرج درقانون مدنی مطابق ماده ۱۱۳۰ عبارتند از:

1- ترک زندگی توسط شوهر حداقل به مدت شش ماه متوالی یا ۹ ماه متناوب بدون عذر موجه.

2-  اعتیاد شوهر به مواد مخدر یا ابتلای او به مشروبات الکلی و امتناع زوج از ترک آن‌ها یا عدم امکان الزام شوهر به ترک آن در مدتی که به تشخیص پزشک برای ترک اعتیاد لازم بوده است.

در صورتی که زوج به تعهداتش عمل نکند و یا پس از ترک دوباره به مصرف مشروبات الکلی یا موادمخدر روی آورد با درخواست زوجه طلاق انجام خواهد بود.

3- محکومیت قطعی شوهر به حبس پنج سال یا بیشتر.

4- ضرب و جرح یا فحاشی یا هرگونه سوء‌رفتار مستمر زوج که عرفا با توجه به وضعیت زن قابل تحمل نباشد

5- ابتلاء شوهر به بیماری‌های صعب‌العلاج روانی یا مسری یا هر عارضه صعب‌العلاج دیگر که زندگی مشترک را مختل کند مثل بیماری سارس یا ایدز.

علاوه بر موارد مذکور در هر موردی که دادگاه تشخیص دهد زن در عسر و حرج قرار گرفته با درخواست زوجه حکم طلاق صادر می‌کند.

چگونه زن می تواند درخواست طلاق کند؟

هرگاه برای زن در زندگی مشترک وضعیتی به وجود آید که ادامه زندگی برای او همراه با سختی و مشقت باشد به نحوی که به طور عادی تحمل آن مشکل باشد، می‌تواند برای طلاق به دادگاه مراجعه کرده ودادگاه پس از بررسی موضوع اگر شرایط را برای زن غیر قابل تحمل تشخیص داد به درخواست او پاسخ مثبت خواهد داد.

سقط درمانی

سقط درمانی با تشخیص قطعی سه پزشک متخصص و تایید پزشکی قانونی، مبنی بر بیماری جنین که به علت عقب افتادگی یا ناقص الخلقه بودن موجب سختی و مشقت مادر است و یا بیماری مادر که با تهدید جانی مادر همراه باشد قبل از دمیدن روح (چهار ماه) با رضایت زن مجاز می باشد و مجازات و مسئولیتی متوجه پزشک مباشر نخواهد بود.

اهدای جنین

اهدای جنین باید با موافقت و رضایت کتبی زوج های اهدا کننده و در مراکز مجاز تخصصی درمان ناباروری، با احراز هویت آنان و به صورت کاملا محرمانه انجام گیرد.

صدور گواهی عدم توانایی باروری و همچنین توانایی زوجه در زمینه دریافت و نگهداری جنین، پس از انجام تست ها و آزمایش های دقیق پزشکی در صلاحیت مراکز مجاز تخصصی درمان ناباروری می باشد.

جنین حاصله از تلقیح خارج از رحم

بررسی صلاحیت زوجین متقاضی دریافت جنین حاصله از تلقیح خارج از رحم در دادگاه های خانواده، خارج از نوبت و بدون رعایت تشریفات آیین دادرسی مدنی صورت خواهد گرفت و عدم تایید صلاحیت زوجین، قابل تجدید نظر می باشد.

نفقه

نفقه یعنی تأمین هزینه زندگی زن كه شامل خانه، اثاثیه، منزل، غذا، لباس، دارو و درمان بوده كه از زمان عقد دائم بر عهده شوهر است. محاسبه میزان نفقه بر مبنای شئونات خانوادگی زن، عرف و عادت ساكنان هر منطقه و وضع مالی مرد می‌باشد. هرگاه زن بدون مانع شرعی و قانونی از ادای وظایف زناشویی امتناع كند مستحق نفقه نخواهد بود.

مرجع صالح برای محاسبه مهریه

محاسبه مهریه به نرخ روز در صورتی كه زوجه برای وصول مهریه خود از طریق دفتر ازدواج و اداره ثبت اسناد محل اقدام نماید مرجع صالح برای محاسبه مهریه وجه رایج، اداره ثبت اسناد است و چنانچه از طریق دادگاه صالحه برای وصول اقدام گردد مرجع صالح برای محاسبه مهریه وجه رایج، دادگاه صلاحیت دار خواهد بود.

نحوه محاسبه مهریه

هرگاه مهریه وجه رایج باشد هریك از زوجین می­‌تواند در خواست كند تا میزان مهریه بر اساس شاخص بانك مركزی محاسبه و پرداخت شود نحوه محاسبه مهریه وجه رایج عبارت از متوسط شاخص بها در سال قبل تقسیم بر متوسط شاخص بها در سال وقوع عقد ضربدر مهریه مندرج در عقد نامه.

شاخص سال

بانك مركزی جمهوری اسلامی ایران طبق آيین نامه الحاق یك تبصره به ماده 1082 قانون مدنی مكلف است همه ساله شاخص سال قبل را تا پایان سه ماهه اول هر سال به قوه قضايیه ابلاغ كند تا قوه قضايیه نیز شاخص مذكور را به واحدهای تابعه جهت اجرا ابلاغ كند. (واحدهای تابعه: دادگاه‌های صالحه – سازمان ثبت اسناد و املاك كشور).

مهریه به نرخ روز

در سال 1376 تبصره­ ای به ماده 1082 قانون مدنی الحاق شد كه به موجب آن (چنانچه مهریه وجه رایج باشد) متناسب با تغییر شاخص قیمت سالانه زمان تادیه نسبت به سال اجرای عقد كه توسط بانك مركزی جمهوری اسلامی ایران تعیین می‌­گردد محاسبه و پرداخت خواهد شد مگر این كه زوجین در حین اجرای عقد به نحو دیگری تراضی كرده باشند.

مهریه عندالمطالبه

ممكن است مهریه حال یا مدت دار باشد، اگر حال باشد زوجه می‌تواند بلافاصله بعد از عقد آن را مطالبه كند و تا وصول آن از تمكین نیز امتناع نماید.

مادة 1082 قانون مدنی مقرر داشته به مجرد عقد، زن مالك مهر می‌شود و می‌تواند هر نوع تصرفی كه بخواهد در آن بنماید.

شرایط مهریه

1- مالیت داشته باشد.
2- قابل تملك و نقل و انتقال باشد.
3- معلوم و معین باشد.
4- قدرت بر تسلیم و تسلم داشته باشد.

تعیین مهریه

تعیین مهریه در عقد نكاح منقطع، شرط صحت ولی در نكاح دايم این گونه نیست.

مهریه ثبت شده در نكاحنامه، را می توان از طریق اداره اجرای ثبت اسناد و یا محاكم عمومی مطالبه كرد.

در صورتی كه مهریه وجه نقد باشد اداره ثبت و یا دادگاه با استفاده از شاخص ارائه شده توسط بانك مركزی نرخ آن را در روز مطالبه محاسبه خواهد كرد.

مهریه تا حدی كه رفع جهالت از آن شود باید برای طرفین مشخص باشد.

برای تأدیه تمام یا قسمتی از مهریه می‌توان مدت یا اقساطی قرار داد.

ایجاد حرمت ابدی بین زوجین

طبق ماده 1058 قانون مدنی: «زن هر شخصی که به 9 طلاق که 6 تای آن عدی است مطلقه شده باشد، بر آن شخص حرام موبد می‌شود».

محلل

طبق ماده 1057 قانون مدنی، «زنی که سه مرتبه متوالی زوجه یک نفر بوده و مطلقه شده، بر آن مرد حرام می شود مگر اینکه به عقد دايم به زوجیت مرد دیگری درآمده و پس از وقوع نزدیکی با او به واسطه طلاق یا فسخ یا فوت، فراق حاصل شده باشد.»

ازدواج مجدد مرد

مرد با داشتن همسر، نمی‌‌تواند زن دیگری را اختیار کند مگر با اجازه دادگاه.

در صورتی مرد می تواند درخواست ازدواج مجدد نماید که اولا رضایت همسر اول را داشته باشد و یا همسرش بیمار باشد و قادر به ایفای وظایف زناشویی نباشد و یا زندگی خانوادگی را ترک نماید و یا اعتیاد داشته باشد.

تصرف زن در دارایی خویش

زن حق دارد مستقلا در دارایی خود هرگونه تصرفی كند و شوهر حق مداخله در این امور را ندارد، برای مثال سهم الارث خود را ببخشد یا بفروشد.

فروش جهیزیه زن توسط شوهر

شوهر اجازه فروش جهیزیه همسرش را ندارد و تا زمان بقای زندگی مشترک حق استفاده از این اموال را دارد. 

اگر زوجی بدون اذن همسرش جهیزیه وی را بفروشد برابر قانون مسئول است و می توان به عنوان فروش مال غیر از وی شکایت كرد.

انتقال مهریه به ورثه

مهریه نیز مانند سایر حقوق مالی قابل نقل و انتقال قهری به ورثه است.

اگر شوهر فوت کند و دیه‌‌ای به ورثه برسد با توجه به اینکه مهریه جزء دیون ممتاز است همسر می‌‌تواند قبل از تقسیم دیه، مهریه خود را از دیه مطالبه كند.

در صورتی که پدر زوج پرداخت مهریه را از طرف پسرش ضمانت كند در برابر قانون مسئول به پرداخت می‌‌باشد.

نکات مهریه

مهریه در صورتی که عندالمطالبه باشد به محض انعقاد عقد نکاح، زن مالک آن می‌‌شود.

عدم تعیین مهریه در ازدواج موقت باعث بطلان عقد می‌‌شود. اما در ازدواج دائم باعث بطلان عقد نمی شود.

زیرا در ازدواج دائم که مهریه تعیین نشده مهر المثل که توسط دادگاه تعیین می گردد به زن تعلق می گیرد.

نفقه در زمان عده

در زمان عده طلاق رجعی که 3 ماه و 10 روز پس از ثبت طلاق می‌‌باشد مرد مکلف به پرداخت نفقه همسرش می‌‌باشد.
اگر طلاق به علت عدم تمکین و اطاعت زوجه از همسرش صادر شده باشد در زمان عده نفقه‌‌ای به زن تعلق نمی‌‌گیرد

مجازات قانونی عدم پرداخت نفقه

اگر شوهر با داشتن استطاعت مالی نفقه زن خود را با وجود تمکین همسرش به وی ندهد، و یا از پرداخت نفقه سایر اشخاص واجب النفقه خودداری نماید دارای مجازات قانونی می باشد.

حق حبس و نفقه

به زنی که بعد از عقد، با استفاده از حق حبس خویش شروع به زندگی زناشویی و رفتن به منزل شوهرش را منوط به پرداخت مهریه نماید، نفقه تعلق می‌‌گیرد.

شکایت کیفری نفقه

زنی که شوهرش نفقه پرداخت نمی‌کند هم می‌‌تواند شکایت کیفری نماید و هم دادخواست حقوقی ارائه كند.

نفقه زمان حال از طریق شکایت کیفری قابل مطالبه است و نفقه زمان گذشته از طریق ارائه دادخواست حقوقی قابل مطالبه است.

منزل مشترک زوجین

زن باید در منزلی که شوهر تعیین می‌‌کند سکنی نماید مگر آنکه هنگام عقد اختیار تعیین منزل به زن داده شود.

اگر منزلی که شوهر تهیه نموده، مناسب شئونات اجتماعی زن باشد ولی سکونت در آن موجب احتمال ضرر و زیان شرافتی یا بدنی (آزار و اذیت) زن باشد، خروج زوجه از آن منزل، نشوز و عدم اطاعت محسوب نمی‌‌شود و نفقه تا زمان برطرف شدن مشکل به وی تعلق می‌‌گیرد.

تمکین و نشوز

تمکین به معنای اطاعت زن از شوهر در ادای وظایف زوجیت، حسن معاشرت و سکونت در منزل شوهر می‌‌باشد.   

به زنی که از همسرش در مفهوم خاص و عام تمکین نکند ناشزه می‌‌گویند و این زن مستحق نفقه نيست.

مصادیق نفقه

شوهر مکلف به پرداخت نفقه همسرش می باشد.
نفقه شامل تامین هزینه زندگی زن که شامل خانه – اثاثیه منزل – غذا و لباس و دارو و درمان از زمان عقد دایم بر عهده شوهر می‌‌باشد.

حضانت طفل و بیماری لاعلاج والدین

چنانچه پدر یا مادری که حضانت طفل بر عهده وی است به بیماری لاعلاج و واگیردار دچار شود حق حضانت ساقط می‌‌شود مگر اینکه شخص بتواند در این خصوص پرستار بگیرد.

اجرت نگهداری فرزند توسط مادر

مادر در قبال قبول حضانت و نگهداری طفل نمی‌‌تواند مطالبه اجرت نماید چرا که نگهداری اطفال هم حق و هم تکلیف ابوین است ، لکن نفقه فرزند بر عهده پدر و سپس جد پدری است.

انحطاط اخلاقی پدر یا مادر

اگر در صورت انحطاط اخلاقی پدر یا مادری که طفل در حضانت اوست سلامت روانی و جسمی طفل دستخوش خطر قرار گیرد این دادگاه است که برای حضانت طفل تصمیم لازم را خواهد گرفت.

خروج فرزند از کشور

پدر یا مادری که حضانت طفل به آنها داده شده حق ندارند طفل را به محلی غیر از محل اقامت طرفین یا خارج از کشور ببرد یا بفرستد مگر با کسب اجازه از دادگاه

حضانت طفل در صورت فوت پدر

در صورت فوت پدر، حضانت طفل با مادر زنده است هر چند این طفل جد پدری یا قیم داشته باشد. مگر در صورت عدم صلاحیت مادر یا ازدواج مجدد.