آيين‌نامه اجرايي قانون خدمت وظيفه عمومي

شماره۲۲۸۰۶۵/ت۴۸۰۷۹ک                                                  ۲۱/۱۱/۱۳۹۱

وزارت دفاع و پشتيباني نيروهاي مسلح

وزارت کشور

وزيران عضو کميسيون سياسي و دفاعي در جلسه مورخ ۲۲/۹/۱۳۹۱ بنا به پيشنهاد مشترک وزارتخانه‌هاي دفاع و پشتيباني نيروهاي مسلح و کشور و سازمان وظيفه عمومي نيروي انتظامي جمهوري اسلامي ايران و تأييد ستاد کل نيروهاي مسلح و به استناد ماده (۵۱) قانون اصلاح موادي از قانون خدمت وظيفه عمومي ـ مصوب ۱۳۹۰ ـ و با رعايت تصويب‌نامه شماره ۱۶۴۰۸۲/ت۳۷۳هـ مورخ ۱۰/۱۰/۱۳۸۶، آيين‌نامه اجرايي قانون خدمت وظيفه عمومي را به شرح زير تصويب نمودند:

آيين‌نامه اجرايي قانون خدمت وظيفه عمومي

ماده۱ـ در اين آيين‌نامه، اصطلاحات زير در معاني مشروح مربوط به کار مي‌روند:

الف ـ فرماندهي کل: مقام معظم فرماندهي کل قوا.

ب ـ ستاد کل: ستاد کل نيروهاي مسلح.

ج ـ ارتش: ارتش جمهوري اسلامي ايران.

د ـ سپاه: سپاه پاسداران انقلاب اسلامي.

هـ ـ وزارت دفاع: وزارت دفاع و پشتيباني نيروهاي مسلح.

وـ نيروهاي مسلح: ستاد کل، ارتش، سپاه، نيروي انتظامي جمهوري اسلامي ايران، وزارت دفاع و سازمان‌هاي وابسته و تابع آنها.

ز ـ وزارت علوم: وزارت علوم، تحقيقات و فناوري.

ح ـ وزارت بهداشت: وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکي.

ط ـ سازمان: سازمان وظيفه عمومي نيروي انتظامي جمهوري اسلامي ايران.

ي ‌ـ کارکنان وظيفه: افسران وظيفه، درجه‌داران وظيفه و سربازان عادي وظيفه.

ک ـ قانون: قانون خدمت وظيفه عمومي ـ مصوب ۱۳۶۳ ـ و اصلاحات آن.

ل ـ مراکز آموزش: مراکز آموزش نيروهاي مسلح.

م ـ شوراي پزشکي: شوراي پزشکي سازمان.

ماده۲ـ مرداني که براساس حکم ماده (۹۷۶) قانون مدني ـ مصوب ۱۳۰۷ ـ تبعه دولت جمهوري اسلامي ايران محسوب مي‌شوند، مشمول قانون مي‌باشند.

تبصره۱ـ اتباع خارجي که خدمت دوره ضرورت را مطابق قوانين کشور متبوع خود انجام داده باشند پس از تحصيل تابعيت ايران، از انجام خدمت دوره ضرورت معاف بوده، ولي در مراحل احتياط و ذخيره تابع مقررات آيين‌نامه مربوط مي‌باشند.

تبصره۲ـ اتباع خارجي که مطابق قوانين و مقررات کشور متبوع خود از انجام خدمت دوره ضرورت معاف شده باشند، پس از تحصيل تابعيت ايران، از انجام خدمت دوره ضرورت در ايران نيز معاف مي‌باشند، ولي درصورت لزوم در زمان جنگ يا بسيج همگاني به خدمت اعزام خواهند شد.

تبصره۳ـ کساني که کشور متبوع قبلي آنان فاقد مقررات خدمت وظيفه عمومي بوده است، بايد ظرف شش ماه پس از تحصيل تابعيت ايران، خود را براي رسيدگي به وضع مشموليت معرفي نمايند.

ماده۳ـ هر مرد ايراني از اول ماهي که طي آن ماه به سن هجده سال تمام مي‌رسد تا پايان سن پنجاه سالگي، مشمول مقررات خدمت وظيفه عمومي است.

تبصره ـ در مواقع ضرورت و بسيج همگاني، ممکن است سن مشموليت موضوع اين ماده، تا شصت سالگي نيز افزايش يابد.

ماده۴ـ سازمان ثبت احوال کشور موظف است سالانه صورت اسامي و مشخصات مرداني را که در سال بعد بايد به وضع مشموليت آنها رسيدگي شود، به تفکيک ماه و محل تولد و همچنين اسامي مشخصات متوفيان هر سال را مطابق روشي که سازمان اعلام مي‌نمايد، به سازمان تحويل نمايد.

ماده۵ـ سن افرادي که مشمول، مدعي کفالت آنان مي‌باشد يا کساني که در ايجاد شرايط معافيت مشمول مؤثرند، از نظر وظيفه عمومي تابع مندرجات اوليه اولين شناسنامه آنان بوده و هرگونه تغيير يا اصلاحي که بعداً به عمل آيد، معتبر نخواهد بود.

ماده۶ـ ابطال شناسنامه مشمول يا کساني که وي مدعي کفالت آنان است يا کساني که در ايجاد شرايط معافيت مشمول مؤثرند يا تغيير در انتساب فرزندان، صرفاً  در مواردي که با حکم مراجع صالح قضايي صورت گرفته باشد، ملاک عمل خواهد بود.

ماده۷ـ مشمولاني که فاقد شناسنامه بوده و از طريق سازمان ثبت احوال کشور اقدام به اخذ شناسنامه مي‌نمايند، چنانچه شناسنامه آنان پس از ورود به سن مشموليت صادر شده باشد، بايد ظرف شش ماه پس از صدور شناسنامه، خود را براي رسيدگي به وضع مشموليت، به سازمان يا مراکزي که از سوي سازمان تعيين مي‌شود، معرفي نمايند.

ماده۸ـ اشخاص حقوقي اعم از دستگاه‌هاي اجرايي و نهادهاي عمومي و مؤسسات خصوصي که انجام امور موضوع ماده (۱۰) قانون حسب مورد در زمره وظايف آنان بوده و يا در ارتباط با وظايف آنان قرار دارد، موظفند از مشمولان وظيفه عمومي، مدارک دال بر رسيدگي به وضع مشموليت آنان را دريافت کرده و در پرونده مربوط منظور نمايند و در صورت عدم ارايه مدارک مذکور، از ارايه خدمات موضوع ماده يادشده به آنان خودداري نمايند.

تبصره ـ افرادي که سن آنان از پنجاه سال تمام بيشتر باشد، در زمان صلح مشمول حکم موضوع ماده (۱۰) قانون نخواهند بود.

ماده۹ـ مدارک تعيين وضعيت مشمولان خدمت وظيفه عمومي به شرح زير مي‌باشد:

الف ـ کارت پايان خدمت دوره ضرورت.

ب ـ کارت معافيت دايم.

ج ـ برگ معافيت موقت (کفالت يا پزشکي) در مدت اعتبار آن.

د ـ گواهي اشتغال به تحصيل داراي شماره معافيت تحصيلي در مدت اعتبار آن.

هـ ـ گواهي صادره از نيروهاي مسلح مبني بر استخدام در نيروهاي مذکور.

و ـ گواهي صادره از نيروهاي مسلح مبني بر اشتغال به خدمت کارکنان وظيفه در نيروهاي مذکور.

ز ـ گواهي اشتغال به خدمت متعهدان خدمت در سازمان‌هاي دولتي صادره از سوي دستگاه‌هاي مربوط با درج شماره مجوز سازمان.

ح ـ برگ آماده به خدمت بدون غيبت در مدت اعتبار آن.

ط ـ گواهي‌هاي صادره از واحدهاي سازمان.

تبصره ـ شناسنامه مرداني که سن آنان از پنجاه سال تمام بيشتر باشد، درصورتي که تغيير سني نداشته باشد، براي اين افراد ملاک عمل خواهد بود.

ماده۱۰ـ ارزش و اعتبار هريک از مدارک موضوع ماده (۹) اين آيين‌نامه از لحاظ انجام تمام يا قسمتي از امور موضوع ماده (۱۰) قانون حسب مورد به شرح جدول پيوست که تأييد شده به مهر «دفتر هيئت دولت» مي‌باشد تعيين مي‌گردد.

ماده۱۱ـ مشمولاني که به سن هجده سال تمام مي‌رسند پس از انتشار آگهي احضار موظفند ظرف شش ماه، خود را براي رسيدگي به وضع مشموليت يا اعزام به خدمت، به مراکزي که از سوي سازمان تعيين مي‌‌گردد معرفي نمايند.

تبصره۱ـ سازمان نسخه‌اي از آگهي احضار مشمولان را به وزارت امور خارجه ارسال مي‌نمايد و وزارت مذکور موظف است از طريق نمايندگي‌هاي کنسولي يا سياسي ايران نسبت به احضار مشمولان ايراني مقيم خارج از کشور اقدام نمايد.

تبصره۲ـ مشمولان ايراني مقيم خارج از کشور مي‌توانند علاوه بر موارد ذکرشده در قانون به مراکز تعيين شده از سوي سازمان در داخل کشور نيز مراجعه نمايند.

ماده۱۲ـ اختصاص مشمولان به نيروهاي مسلح در هر دوره اعزام، از سوي سازمان و برابر ترتيب تقدم و سهميه تعيين شده از سوي ستاد کل صورت مي‌گيرد.

تبصره۱ـ تعيين نحوه تأمين سهميه هريک از نيروهاي مسلح از مشمولين هر دوره اعزام برابر ظرفيت پذيرش هريک از مراکز آموزش در آن دوره، برعهده کميسيوني است که با حضور نمايندگان نيروهاي مزبور به مسئوليت رييس سازمان يا نماينده وي تشکيل مي‌گردد.

تبصره۲ـ نيروهاي مسلح موظفند اسامي مشمولان خاص مورد نياز خود (موضوع تبصره ۳ ماده ۵ قانون) را مطابق سهميه تعيين شده از سوي ستاد کل، حداقل يک ماه قبل از تاريخ اعزام در هر دوره به سازمان اعلام نمايند. اين مشمولان براي انجام خدمت وظيفه عمومي در اختيار سازمان درخواست‌کننده قرار مي‌گيرند. نحوه انتخاب، درخواست و واگذاري مشمولان خاص برابر دستورالعملي است که توسط ستاد کل تهيه و ابلاغ مي‌گردد.

تبصره۳ـ نيروهاي مسلح موظفند برابر سهميه تعيين‌شده نسبت به پذيرش مشمولان که توسط سازمان اعزام مي‌شوند، اقدام نمايند و مراکز آموزش مجاز به عودت مشمولان نمي‌باشند.

ماده۱۳ـ سپاه موظف است فهرست اسامي مشمولان انتخاب شده از بين بسيجيان داراي برگ آماده به خدمت را که مطابق سهميه تعيين شده از سوي ستاد کل، در هر دوره جذب مي‌شوند، به ترتيبي که سازمان مشخص مي‌نمايد، حداقل يک ماه قبل از تاريخ اعزام، به سازمان اعلام نمايد.

تبصره ـ سپاه مجاز به جذب مشمولان غايبي که در موعد اعزام تعيين شده قبلي خود را معرفي ننموده‌اند، نمي‌باشد.

ماده۱۴ـ سازمان موظف است مشمولان اختصاص‌يافته به هريک از نيروهاي مسلح را به مراکز آموزش تعيين‌شده اعزام نمايد.

تبصره ـ هزينه رفت و آمد و جيره بين‌راهي مشمولان موضوع اين ماده، از محل اعزام تا مرکز آموزش برعهده سازمان خواهد بود.

ماده۱۵ـ مشمولان وظيفه از تاريخي که توسط واحدهاي وظيفه عمومي براي اعزام به مراکز آموزش پذيرش مي‌شوند به عنوان کارکنان وظيفه يگان تعيين‌شده محسوب مي‌شوند و تاريخ مذکور به عنوان شروع به خدمت مشمول محاسبه مي‌گردد. ضوابط اجرايي اين ماده با پيشنهاد سازمان به تصويب ستاد کل خواهد رسيد.

ماده۱۶ـ نيروهاي مسلح مجاز نيستند مشمولان را بدون معرفي از سوي سازمان بکارگيري نمايند.

ماده۱۷ـ وسيله رفت و آمد و پذيرايي يا هزينه آن در هنگام اعزام کارکنان وظيفه به مرخصي استحقاقي (چهار نوبت در سال)، بايد برابر ضوابطي که سالانه از سوي ستاد کل ابلاغ مي‌گردد، توسط نيروهاي مسلح تأمين شود.

ماده۱۸ـ ترخيص کارکنان وظيفه از سوي نيروهاي مسلح صرفاً پس از پايان خدمت قانوني يا داشتن شرايط معافيت پزشکي با تشخيص و تأييد شوراي پزشکي نيروي مربوط، مجاز بوده و در ساير موارد، بنا به اعلام سازمان خواهد بود.

ماده۱۹ـ صدور کارت پايان خدمت کارکنان وظيفه براساس دستورالعملي که از سوي سازمان تهيه و به تصويب ستاد کل مي‌رسد، برعهده سازمان خواهد بود.

تبصره ـ صدور کارت المثني براي افرادي که به دليل فقدان، سرقت و يا غيرقابل استفاده بودن کارت پايان خدمت، درخواست صدور المثني دارند، توسط سازمان برابر ضوابط قانوني مربوط صورت مي‌گيرد.

ماده۲۰ـ نيروهاي مسلح موظفند اسامي مشمولان و کارکنان وظيفه‌اي را که به صورت پايور ثابت يا پيماني (موضوع مواد ۱۳، ۱۴ و ۱۵ قانون) استخدام مي‌شوند، ظرف دو ماه به سازمان اعلام نمايند.

تبصره۱ـ نيروهاي مسلح اسامي مشمولان موضوع اين ماده را که قبل از اتمام تعهد يا انجام خدمت قانوني براساس مقررات مربوط، به صورت ارادي يا غيرارادي از خدمت مستعفي، بازخريد يا برکنار مي‌َشوند، ظرف دو ماه براي رسيدگي به وضع مشموليت، به سازمان اعلام نمايند. مهلت معرفي مشمولان مذکور به سازمان جهت انجام خدمت دوره ضرورت حداکثر شش ماه پس از اعلام نيروي مسلح مربوط مي‌باشد.

تبصره۲ـ تشخيص ارادي يا غيرارادي بودن اعمالي که منجر به عدم صلاحيت و برکناري کارکنان مي‌شود، از حيث نحوه برخورد قانوني با کارکنان يادشده، برعهده نيروي مسلح متبوع و مطابق قوانين و مقررات همان نيروي مسلح خواهد بود.

تبصره۳ـ براي کارکنان نيروهاي مسلح موضوع مواد (۱۳) و (۱۴) قانون که به دلايل مختلف ارادي يا غيرارادي بازخريد مي‌گردند درصورت انجام خدمت قانوني، کارت پايان خدمت صادر مي‌گردد.

ماده۲۱ـ براي آن دسته از مشمولان و کارکنان وظيفه‌اي که در اجراي ماده (۱۴) قانون به عنوان پايور اعم از نظامي و کارمند به استخدام نيروهاي مسلح در مي‌آيند پس از انجام خدمت مقرر در اين ماده، کارت پايان خدمت صادر مي‌گردد. مدت آموزش افراد يادشده، جزو خدمت آنان محسوب مي‌شود.

ماده۲۲ـ در مواقع ضروري که مدت خدمت دوره ضرورت با کسب اجازه از فرماندهي کل، به بيشتر از (۲۴) ماه افزايش مي‌يابد، به ميزان دو برابر خدمت اضافي، از ادوار خدمت مشمولان در دوره‌هاي احتياط و ذخيره کسر مي‌شود.

ماده۲۳ـ مشمولان غايب موضوع بند (۲) ماده (۵۸) قانون که به خدمت اعزام مي‌شوند علاوه بر اعمال شش ماه اضافه خدمت، در سه ماهه آخر خدمت (قبل از ترخيص) از سوي نيروي به کارگيرنده براي رسيدگي به جرم غيبت به مراجع صالح قضايي معرفي خواهند شد.

تبصره ـ صدور کارت پايان خدمت براي اين دسته از کارکنان وظيفه، منوط به تعيين تکليف وضعيت اضافه خدمت و رسيدگي به غيبت آنان مي‌باشد.

ماده۲۴ـ کارکنان وظيفه چنانچه قبل از اتمام آموزش عمومي (آموزش رزم مقدماتي) مرتکب غيبت غيرموجه يا فرار شوند، پس از معرفي يا دستگيري، تجديد دوره آموزش گرديده و مدت آموزش قبلي اين افراد جزو خدمت آنان محسوب نمي‌شود.

تبصره۱ـ اين قبيل مشمولان موظفند خود را به همان مرکز آموزش و درصورت انحلال، به نيروي مسلح مربوط معرفي نمايند و درصورت دستگيري نيز به همان مرکز يا نيروي مسلح مربوط تحويل مي‌‌گردند.

تبصره۲ـ نوع غيبت از نظر موجه و غيرموجه بودن و همچنين مدت آن مطابق ضوابط آموزشي خواهد بود.

ماده۲۵ـ کارکنان وظيفه‌اي که پس از پايان آموزش عمومي و يا در حين خدمت مرتکب فرار شوند، درصورت معرفي يا دستگيري به شرح زير با آنان رفتار مي‌شود:

الف ـ چنانچه از مدت فرار آنان کمتر از دو سال سپري شده باشد، نياز به تجديد دوره آموزش نبوده و ضمن به کارگيري در يگان قبلي، به جرم فرار آنان رسيدگي قانوني خواهد شد.

ب ـ چنانچه از مدت فرار آنان بيش از دو سال سپري شده باشد، مجدداً به دوره آموزش عمومي اعزام و همزمان به جرم فرار آنان رسيدگي قانوني خواهد شد. مدت آموزش عمومي قبلي اين افراد جزو خدمت آنان محسوب نمي‌شود.

تبصره ـ مدت آموزش تخصصي بمنزله حين خدمت تلقي مي‌شود.

ماده۲۶ـ کارکنان وظيفه‌اي که در مدت آموزش عمومي يا پايان آن يا در حين خدمت مرتکب فرار شوند، پس از معرفي يا دستگيري، حسب مورد ضمن تحويل به يگان خدمتي يا اعزام به دوره آموزش، بلافاصله توسط يگان مربوط براي رسيدگي به جرم فرار، به سازمان قضايي نيروهاي مسلح معرفي خواهند شد.

تبصره ـ تعقيب و دستگيري کارکنان وظيفه فراري حسب مورد بر عهده دژبان نيروي مسلح مربوط يا مأموران انتظامي محل مي‌باشد.

ماده۲۷ـ مرجع اعلام هزينه سالانه يک سرباز درخصوص مجازات متخلفان، موضوع مواد (۱۰) و (۶۳) مکرر قانون، براساس قانون بودجه سالانه و نرخ اعلامي دولت، ستاد کل خواهد بود.

اين تصويب‌نامه در تاريخ ۸/۱۱/۱۳۹۱ به تأييد مقام محترم رياست جمهوري رسيده است.

معاون اول رئيس‎جمهور ـ محمدرضا رحيمي