فصل هشتم - علایم راهنمایی و رانندگی

ماده 96- علایم راهنمایی و رانندگی مانند انواع چراغ ها، تابلوها، خط کشی ها، نوشته ها، ترسیم‌ها و نیزعلایم تعیین سمت عبورکه باید روی راه‌ها کشیده شود، بر اساس قانون الحاق ایران به کنوانسیون عبور و مروردر جاده‌ها و کنوانسیون مربوط به علایم راهها ـ مصوب 1354 ـ تهیه شده‌اند، و همچنین رنگ زمینه و شکلعلایم و تابلوها، مطابق نمونه‌های (پیوست شماره 4) این آیین‌نامه است‌.

ماده 97- تشخیص‌، انتخاب‌، تهیه‌، جانمایی‌، نصب‌، ترسیم و نگهداری علایم عمودی و افقی راهنمایی‌و رانندگی درشهرها بر اساس دستورالعملی خواهد بود که به پیشنهاد شورای‌عالی هماهنگی ترافیک شهرهای کشور به تصویب وزیر کشور می‌رسد و در جاده‌ها به عهده وزارت راه وترابری می‌باشد.

در مواقع اضطراری راهنمایی و رانندگی و پلیس راه می‌توانند خود اقدام به انتخاب نوع علایم و محل‌استفاده و در صورت لزوم تهیه و نصب آنها به طور موقت نموده و مراتب را بر حسب مورد، به شهرداری و یاوزارت راه و ترابری اعلام نمایند.

تبصره - مفاهیم رنگ و شکل علایم و تابلوها و چگونگی رفتار رانندگان پس از دیدن آنها، که درکتاب‌های آموزشی باید ارایه شود، از سوی کار گروهی متشکل از نمایندگان وزارت کشور، وزارت راه وترابری و راهنمایی و رانندگی تهیه و به همراه این آیین‌نامه برای اطلاع عمومی در اختیار مراجع صلاحیت دارو با همکاری شوراهای اسلامی شهرها در اختیار عموم مردم قرار می‌گیرد.

ماده 98- رانندگان کلیه وسایل نقلیه و اشخاص اعم از پیاده یا سوار بر حیوانات و یا اشخاصی که مسؤول هدایت انفرادی و یا دسته جمعی پیادگان و یا حیوانات در راه‌ها میباشند موظفند از علایم و مقررات مربوط‌تبعیت نمایند، مگر این که مأموران راهنمایی و رانندگی و پلیس راه به دلایلی رعایت نکردن آنها را در محل‌،مجاز اعلام کنند.

ماده 99- کنترل و تنظیم عبور و مرور ممکن است به وسیله چراغ‌ها یا خط کشی یا تابلوها، نوشته‌ها وترسیم ها، یا مأموران راهنمایی و رانندگی و پلیس راه و یا به هر وسیله دیگری که بر حسب مورد لازم باشد، به‌عمل آید.

در هر حال فرمان پلیس راهنما که ممکن است مغایر با پیام علایم یا مقررات در محل باشد مقدم خواهدبود.

ماده 100- در دو طرف عقب وسایل نقلیه طویل باید دو عدد علامت نشان دهنده وسیله نقلیه طویل‌(مستطیل زرد یا سفید رنگ که دارای حاشیه قرمز است‌) الصاق گردد تا رانندگان وسایل نقلیه پشت سر را ازطویل بودن آنها آگاه گرداند.

ماده 101- در محل‌هایی که عبور و مرور به وسیله چراغ راهنمایی و رانندگی کنترل می‌شود، رنگ‌های‌زیر برای مقاصدی که معین شده است به کار می‌رود:

الف - چراغ سبز برای حرکت- رانندگان وسایل نقلیه‌ای که با چراغ سبز روبرو می‌شوند حق عبور یاگردش دارند مگر آنکه گردش به وسیله علامت دیگری ممنوع شده باشد. در هر حال وسایل نقلیه در حال گردش باید حق تقدم عبور وسایل نقلیه‌ای را که در مسیر مجاز خودمستقیم می‌روند و حق تقدم پیادگانی را که از گذرگاه پیاده در حرکتند رعایت نمایند.

با وجود این اگر جریان ترافیک در جهتی که آنها در حال پیش رفتن هستند آنچنان متراکم باشد که‌چنانچه وارد تقاطع گردند با تغییر و تبدیل بعدی رنگ چراغ نتوانند از آن خارج شوند، چراغ سبز در تقاطع‌،رانندگان را برای ادامه حرکت مجاز نخواهد ساخت‌.

ب - چراغ زرد برای احتیاط‌- رانندگان وسایل نقلیه‌ای که با این چراغ روبرو می‌گردند نباید از خط‌ایست یا از تراز چراغ راهنمایی و رانندگی عبور کنند مگر آنکه آنچنان به خط ایست تقاطع و یا چراغ‌راهنمایی و رانندگی نزدیک شده باشند که پیش از عبور از خط ایست یا از تراز چراغ راهنمایی و رانندگی‌نتوانند به آسانی توقف نمایند.

در هر حال در صورت ورود قبلی به تقاطع موظفند به حرکت خود ادامه داده و با رعایت مقررات دیگر ازتقاطع یا گذرگاه عبور کنند.

پ - چراغ قرمز برای ایست- رانندگان وسایل نقلیه‌ای که با چراغ قرمز برخورد می‌کنند باید پیش از خط‌ویژه ایست‌، توقف کامل نمایند و در صورت نبودن خط ایست در فاصله پنج متری چراغ راهنمایی و رانندگی‌بایستند و تا روشن شدن چراغ سبز و تخلیه تقاطع از وسایل نقلیه منتظر بمانند.

ت - چراغ چشمک زن زرد برای عبور با احتیاط‌- رانندگان وسایل نقلیه مکلفند با دیدن این چراغ ازتقاطع و گذرگاه پیاده با احتیاط و سرعت کم عبور نمایند.

ث - چراغ چشمک زن قرمز برای ایست و عبور- رانندگان وسایل نقلیه در صورت برخورد با این چراغ‌نباید از خط ایست و یا در صورت نبودن خط ایست از تراز چراغ راهنمایی و رانندگی فراتر روند و بایدتوقف نموده و پس از اطمینان از نبودن خطر تصادف‌، حرکت و عبور نمایند.

همین اقدامات هنگام دیدن تابلوی ایست باید انجام شود.

ماده 102- در تقاطع‌هایی که مسیر جداگانه گردش به راست به وسیله جدول یا خط کشی تعبیه نشده‌است‌، در هنگامی که چراغ راهنمایی و رانندگی قرمز است‌، رانندگانی که قصد گردش به راست داشته باشنددر صورت نصب تابلوی ویژه‌ای که گردش به راست را مجاز اعلام می‌نماید، می‌توانند از منتهی الیه سمت‌راست راه و با رعایت احتیاط و حق

تقدم عبور وسایل نقلیه و پیادگانی که با چراغ سبز در حال عبورمی‌باشند، وارد راه مجاور سمت راست شوند.

ماده 103- در چراغ‌هایی که به عنوان چراغ راهنمای عابر پیاده مورد استفاده قرار می‌گیرند، رنگ‌دارای‌معانی زیر است‌:

چراغ سبز- پیادگان مجاز به عبور از عرض راه می‌باشند.

چراغ قرمز- عبور پیادگان از عرض راه ممنوع است‌.

ماده 104- هدایت و کنترل ترافیک از سوی مأموران صلاحیت دار با فرمان‌های زیر انجام می‌گیرد:

الف ـ بلند کردن دست به طور عمودی- مفهوم این حرکت برای کلیه استفاده کنندگان از راه به معنای توجه‌توقف خواهد بود.

اما رانندگانی که توقف وسایل نقلیه آنها ایمنی کافی ندارد مستثنی هستند. این علامت‌، رانندگانی را که پیشتر وارد محوطه تقاطع شده‌اند ملزم به توقف نمی‌سازد.

ب ـ بلند کردن دست یا دست‌های مأمور به دو طرف و به طور افقی‌ - مفهوم این حرکت برای کلیه استفاده‌کنندگان از راه که جهت حرکت آنها در امتداد جهت نشان داده شده با دست یا دست‌های مأمور صلاحیت دارمی‌باشد، به معنای ایست خواهد بود. ممکن است مأمور پس از دادن این علامت دست یا دست‌های خود را پایین بیاورد. این حرکت نیز برای رانندگانی که در سمت جلو و عقب مأمور قرار دارند به منزله علامت ایست می‌باشد.

ماده 105- در خیابان‌ها و یا تقاطع‌هایی که سطح آنها به شکل شطرنجی و به رنگ زرد و سیاه نقاشی‌شده‌، هنگامی که تراکم خودروها زیاد است و امکان تخلیه به هنگام تقاطع وجود ندارد، رانندگان موظفندپیش از محل نقاشی شده متوقف شوند و مسیر حرکت دیگر خودروها را باز نگه دارند.

ماده 106- نصب آگهی یا علامت یا تابلو یا وسایلی که دارای شباهت با علایم و یا تابلوهای راهنمایی‌و رانندگی باشد یا از آنها تقلید شود و یا منظور از آن هدایت و کنترل وسایل نقلیه باشد و یا به طریقی باعث‌جلوگیری از دیدن علایم و تابلوراهنمایی و رانندگی گردد و همچنین نصب چراغ‌های رنگی تبلیغاتی در کنارچراغ‌های راهنمایی و رانندگی به طوری که موجب اشتباه رانندگان گردد ممنوع است‌. مقامات صلاحیت دار می‌توانند در صورت دیدن چنین اشیایی برای رفع آنها اقدام نمایند.

تبصره 1- ممکن است از طرف مؤسسات یا اشخاص با اجازه مراجع صلاحیت دار علایمی برای‌هدایت مراجعه کنندگان به مکان‌های اطراف راه نصب گردد، مشروط به این که این تابلوها مانع دیدنتابلوهای راهنمایی و رانندگی نشوند و ایمنی راه را به خطر نیندازند.

تبصره 2- ضوابط و چگونگی تهیه‌، نصب و یا الصاق آگهی‌های تبلیغاتی و تابلوهای هدایت به مکان‌ درشهرها و جاده ها، بر حسب مورد، به وسیله شورای‌عالی هماهنگی ترافیک شهرهای کشور در شهرهاو وزارت راه و ترابری در جاده‌ها تعیین خواهد شد.

ماده 107- هیچکس حق ندارد بدون اجازه راهنمایی و رانندگی و پلیس راه در علایم راهنمایی ورانندگی و دیگر وسایل تنظیم عبور و مرور وسایل نقلیه تغییراتی بدهد و یا در متن آن تصرفاتی نماید، مگراشخاصی که در دستورالعمل‌های موضوع ماده (97) این آیین‌نامه مشخص شده‌اند.

ماده 108- رانندگانی که قصد گردش به راست یا به چپ یا توقف یا تغییر مسیر را دارند مکلفند ازفاصله حدودی 100 متر به محل گردش یا توقف به وسیله چراغ راهنما به ترتیب زیر علامت دهند:

الف ـ برای گردش به راست‌، چراغ راهنمای سمت راست وسیله نقلیه را روشن کنند.

ب ـ برای گردش به چپ‌، چراغ راهنمای سمت چپ را روشن نمایند.

پ - برای توقف‌، چراغ راهنمای سمت راست را روشن نمایند.

ت - برای تغییر مسیر و یا تغییر خط حرکت‌، در فاصله مناسب‌، چراغ راهنمای سمت راست یا چپ رابر حسب مورد، روشن کنند.

ماده 109- رانندگان وسایل نقلیه موتوری که چراغ راهنما نداشته و همچنین وسایل نقلیه غیر موتوریو موتورسیکلت‌ها و دوچرخه‌ها باید با دست به شرح زیر علامت بدهند:

الف - برای گردش یا تغییر مسیر به راست‌، دست چپ را به طرف بالانگهدارند.

ب - برای گردش یا تغییر مسیر به چپ‌، دست چپ را به طور افقی نگهدارند.

پ - برای توقف‌، دست چپ را به طرف پایین نگهدارند.

ت - برای کاستن سرعت‌، دست چپ را به طور افقی از بالابه پایین به طور متناوب حرکت دهند.

ماده 110- علایم آگاه سازی (اخبار) و همچنین علایم لازم برای سبقت به شرح زیر می‌باشد:

الف - در روز بوق کوتاه

ب - در شب چند بار تبدیل و تعویض نور چراغ بالاو پایین‌.

پ - هنگام سبقت گرفتن اعم از این که روز باشد یا شب‌، برای جلب توجه وسایل نقلیه پشت سر،استفاده از چراغ راهنما ضروری است‌.

ماده 111- وسایل نقلیه امدادی‌، بازرسی‌، انتظامی‌، سازمان‌های خدمات رسانی و مدارس باید دارای‌دستگاه آگاه سازی شنیداری و دیداری مندرج در ماده (60) این آیین‌نامه و تجهیزات ایمنی باشند و روی بدنه‌وسیله نقلیه هم عبارات و علایم مشخص کننده نقش و یا نصب نمایند.

ماده 112- رانندگان وسایل نقلیه که مواد خطرناک حمل می‌کنند باید در دو طرف و عقب وسیله نقلیه‌تابلویی که روی آن کلمه (خطر) با حروف درشت و به دو زبان فارسی و انگلیسی و به رنگ قرمز نوشته شده ‌باشد نصب کنند.

مسئولان شرکت‌ها و مؤسسات حمل بار و رانندگان وسایل نقلیه مکلفند مقررات خاص حمل موادخطرناک را رعایت نمایند.

ماده 113- هرگاه وسیله نقلیه‌ای شب در کنار و بیرون سطح راه توقف نماید به طوری که کناره وسیله‌نقلیه متوقف مماس بر حاشیه سواره رو باشد و نور کافی در آن محل برای تشخیص اشیا یا اشخاص از فاصله‌150 متری وجود نداشته باشد، راننده یا متصدی وسیله نقلیه (اعم از این که درون وسیله نقلیه باشد یا بیرون‌آن‌) مکلف است چراغ‌های کوچک جلو و خطر عقب وسیله نقلیه را روشن نگهدارد.

چنانچه چراغ کوچک خراب شده باشد چراغ‌های بزرگ را با نور پایین روشن سازد.

ماده 114- هرگاه در راه‌ها خرابی و نقص پیش بینی نشده برای وسیله نقلیه موتوری ایجاد شود، راننده‌مکلف است آن را از مسیر عبور و مرور بیرون برده و در محل مناسبی که موجب سد راه و مزاحمت برای‌وسایل نقلیه دیگر و پیادگان نباشد متوقف سازد. در این مورد و در موارد دیگری که وسیله یاد شده قادر به حرکت نباشد و انتقال آن به محل مناسبی مقدورنگردد، در صورت نبودن نور کافی در راه باید به منظور آگاه ساختن رانندگان دیگر، علایم ایمنی به ترتیب زیردر محل قرار دهد:

الف - در وسط راه چراغ الکتریکی و یا مشعل نورانی قرمز در فاصله‌های 70 متری جلو و عقب و یکی‌دیگر در پهلوی وسیله نقلیه از کار افتاده بگذارد. در راه‌هایی که به وسیله موانع فیزیکی مسیر رفت و برگشت وسایل نقلیه از هم جدا شده است قراردادن‌علایم مندرج درفوق در عقب و پهلوی وسایل متوقف کافی خواهد بود.

ب - هرگاه وسیله نقلیه سر پیچ یا تپه‌ای از کار بیفتد علایم باید درفاصله‌های مناسبی قرارداده شود تارانندگان وسایل نقلیه دیگر، از فاصله 200 متری متوجه خطر شوند.

ماده 115- هرگاه وسیله نقلیه موتوری در راه‌ها از کار بیفتد و به علت کافی بودن روشنایی محل‌احتیاجی به استفاده از چراغ یا مشعل نباشد، راننده باید در وسط جاده مثلث‌های شبرنگ متساوی الاضلاعدارای زمینه سفید یا زرد با حاشیه قرمز از نوع علامت احتیاط به ابعاد حداقل30 سانتیمتر در فاصله 70 متری‌جلو و عقب آن به نحوی که قابل دیدن باشد قرار دهد.

ماده 116- اگر وسیله نقلیه حامل مواد خطرناک در ساعات و شرایط مندرج در مواد (113) و (114)در راه‌ها از کار بیفتد، راننده یا متصدی وسیله نقلیه موظف است که در وسط جاده چراغ‌های الکتریکی بهرنگ قرمز با باتری در فاصله‌های 70 متری جلو و عقب و دیگری در پهلوی وسیله از کار افتاده بگذارد.

استفاده از فانوس یا چراغ یا مشعل و هرگونه علامت آتش زا برای این گونه وسایل نقلیه ممنوع است‌.

ماده 117- روی یدک و هر نوع وسیله نقلیه‌ای که وسیله نقلیه دیگری آن را می‌کشد باید یک پرچم سفیدبه ابعاد حداقل 50 سانتیمتری طوری نصب شود تا رانندگان دیگر از فاصله دور و از دو طرف جاده آن راببینند.

فصل نهم - مقررات رانندگی

بخش اول - مسیر و جهت عبور

ماده 118- رانندگان کلیه وسایل نقلیه موظفند از خط عبور یا مسیر عبوری سمت راست راه حرکتنمایند، مگر در موارد زیر:

الف‌ - هنگام سبقت گرفتن از وسیله نقلیه جلو

ب‌ - هنگامی که سمت راست راه به هر علتی بسته شده و امکان عبور نباشد.

پ - هنگام گردش به چپ ماده 119- در راه‌هایی که خط کشی شده‌، وسایل نقلیه باید در مسیر بین‌خطوط حرکت کنند و از آن خارج نشوند و در صورت نیاز به خروج و تغییر خط حرکت‌، احتیاط کامل رانموده و ابتدا با استفاده از چراغ راهنما و یا با دادن علامت‌، رانندگان وسایل نقلیه دیگر را از قصد خود آگاه‌سازند و سپس با رعایت حق تقدم عبور وسایل نقلیه‌ای که در خطوط کناری در حرکت هستند وارد خط‌های‌عبور دیگر شوند.

در راه‌هایی که خط کشی ندارند هرگونه تغییر مسیر حرکت به چپ و راست ممنوع است‌، مگر با رعایت‌احتیاط و دادن علامت و رعایت حق تقدم عبور وسایل نقلیه هم مسیر و مجاور.

همچنین انحراف و تجاوز وسایل نقلیه به مسیر مقابل (مخالف‌) ممنوع است مگر در موارد سبقت مجاز وبا رعایت ضوابط سبقت‌.

ماده 120- رانندگی در بخش وسط راه‌هایی که به وسیله خط کشی یا علایم دیگر به سه بخش تقسیم‌شده‌اند، به جز برای سبقت گرفتن یا گردش به چپ‌، بر حسب مورد با رعایت علایم و مقررات مربوط‌، ممنوع‌است‌.

ماده 121- در راه‌هایی که به وسیله علایم‌، مانند خط کشی‌های یک خط ممتد و یا دو خط ممتد و یاموانع فیزیکی به دو بخش تقسیم شده‌اند، رانندگان موظفند از بخش راست راه حرکت کنند و حق ندارند ازروی آنها بگذرند.

در برخی از بخش‌های راه که یک خط از دو خط ممتد به خط بریده تبدیل شده است‌، رانندگانی که درسمت خط بریده در حرکتند مجاز به سبقت گرفتن و یا گردش به چپ‌، بر حسب مورد و با توجه به طول خطبریده و با رعایت مقررات بخشهای سبقت و گردش‌، می‌باشند.

ماده 122- در راه‌های یک طرفه رانندگان وسیله نقلیه باید در جهت و مسیر مجاز عبور کنند و حرکت‌برخلاف مسیر تعیین شده به هر شکل ممنوع است‌.

ماده 123- در میدان‌هایی که به وسیله علایم‌، مانند خط کشی و یا موانع فیزیکی مشخص شده‌اندرانندگان وسایل نقلیه موظفند از سمت راست آنها گردش نمایند و حرکت درخلاف جهت تعیین شده ممنوع‌است مگر آنکه به وسیله علایم دیگر، عبور از سمت چپ مجاز اعلام شود.

ماده 124- در راههایی که عبور وسایل نقلیه کندرو مجاز اعلام گردیده اند، رانندگان این گونه وسایل‌نقلیه در هر حال مکلفند از اولین خط عبور سمت راست یا محل‌هایی که برای عبور آنها تعیین شده حرکت‌نمایند.

ماده 125- هنگامی که وسیله نقلیه‌ای از روبروی وسیله نقلیه دیگری در جهت مخالف حرکت می‌کند،راننده هر یک از آنها بایستی تا حد امکان در طرف راست خود حرکت نماید و در صورت لزوم به حاشیه‌بخش سواره رو در جهت حرکت خود نزدیک شود.

اگر در انجام این عمل مانع وجود داشته باشد و یا وسیله نقلیه دیگری مانع حرکت او شود، باید از سرعت‌خود کاسته و در صورت لزوم توقف نماید تا به وسایل نقلیه جهت مقابل اجازه عبور دهد.

بخش دوم - سرعت

ماده 126- در راهها و مناطقی که میزان سرعت رانندگی به وسیله تابلو یا علایم دیگر راهنمایی ورانندگی معین نگردیده است‌، سرعت مجاز برای رانندگان وسایل نقلیه به قرار زیر می‌باشد:

اول‌ - در شهرها و مناطق مسکونی

الف‌ - معابر شریانی درجه یک

1 - آزادراه‌ها حداقل 70 و حداکثر 125 کیلومتر در ساعت

2 - بزرگراه‌ها حداکثر 100 کیلومتر در ساعت

ب‌ - معابر شریانی درجه دو

1 - خیابان‌های شریانی اصلی حداکثر 60 کیلومتر در ساعت

2 - خیابان‌های شریانی فرعی حداکثر 50 کیلومتر در ساعت

پ‌ - معابر محلی‌ - در این معابر و میدان‌ها حداکثر 30 کیلومتر در ساعت دوم‌ - در راه‌های بیرون شهر ومناطق غیر مسکونی

الف - آزادراه ها- حداقل70 و حداکثر 125 کیلومتر در ساعت‌.

ب‌ - بزرگراه ها- حداکثر 115 کیلومتر در ساعت‌.

پ‌ - جاده ها- روزها حداکثر 100 و شب‌ها حداکثر 90 کیلومتر در ساعت‌.

تبصره 1- تردد اتوبوس‌، مینی بوس‌، و انواع بارکش‌ها به استثنای وانت‌ها در خط سوم (سرعت‌)آزادراه‌های شهری و بین شهری ممنوع است‌.

تبصره 2- حداکثر سرعت مجاز برای وسایل نقلیه موتوری در هر یک از خط‌های عبوری آزادراه‌ها باتوجه به شرایط محل به وسیله علایم تعیین می‌گردد.

تبصره 3- تغییرات بعدی در میزان سرعت‌های قید شده در راه‌های بیرون شهر و مناطق غیر مسکونی ازسوی وزارت راه و ترابری تعیین و اعلام می‌گردد.

ماده 127- علاوه بر آزادراه‌ها در محل‌هایی که بر حسب ضرورت با نصب تابلو یا علایم دیگر حداقل‌سرعت نیز معین گردیده است‌، رانندگی با سرعت کمتر از حداقل‌، مجاز نخواهد بود.

ماده 128- رانندگان حق ندارند در راه‌ها آن قدر با سرعت کم حرکت نمایند که باعث کندی عبور ومرور یا نابسامانی آن بشوند، مگر آنکه برای پرهیز از خطر و تصادف ضروری باشد.

ماده 129- رانندگان وسایل نقلیه موظفند در تقاطع‌هایی که چراغ راهنمایی و رانندگی یا مأمورراهنمایی و رانندگی یا تابلوی ایست وجود ندارد، در سر پیچ ها، جاده‌های تنگ و تپه‌ها و به طور کلی درمحل‌هایی که موانعی در مسیر حرکت آنان وجود داشته باشد و همچنین هنگام بارندگی یا مه یا کولاک و مانندآنها از سرعت وسیله نقلیه تا حدی که بر حسب مورد برای پرهیز از خطر یا تصادف ضرورت دارد، بکاهند وبا سرعت مطمئن حرکت نمایند.

ماده 130- رانندگان وسایل نقلیه هنگام عبور از معابر و گذرگاه‌های تنگ یا پرجمعیت و یا هنگامی که‌بیشتر از 50 متر مقابل آنها دیده نمی‌شود، مکلفند آهسته و با سرعت مطمئن حرکت کنند و در صورت احتمال‌وقوع حادثه یا اخلال در نظم و مزاحمت برای پیادگان‌، بر حسب مورد، حرکت وسیله نقلیه را کند یا آن رامتوقف سازند.

ماده 131- رانندگی با انواع دوچرخه‌های موتوردار در شب با سرعتی بیش از 40 کیلومتر در ساعت‌مجاز نیست‌، مگر این که نور چراغ جلوی آنها برای تشخیص اشیا و انسان از فاصله 100 متری کافی باشد که‌در این صورت هم نمی‌توانند از حداکثر سرعت مقرر تجاوز نمایند.

بخش سوم - سبقت

ماده 132- رانندگانی که قصد سبقت گرفتن از وسایل نقلیه‌ای را که در جهت آنان حرکت می‌نماینددارند، در محل‌های مجاز و در صورت لزوم پس از روشن کردن چراغ راهنما و یا با دادن علامت لازم تنها ازسمت چپ آنها سبقت گیرند و پس از سبقت و طی مسافت کافی‌، بار دیگر با روشن کردن چراغ راهنما و یا بادادن علامت به طرف راست راه متوجه و در مسیر قبلی خود قرار گیرند به نحوی که راه وسیله نقلیه‌ای که از آنسبقت گرفته شده بسته نشود یا موجب تصادف نشود.

با وجود این سبقت گرفتن از طرف راست وسیله نقلیه‌ای که در حال گردش به چپ می‌باشد مجاز خواهدبود.

ماده 133- مسیری که راننده می‌خواهد برای سبقت گرفتن وارد آن شود باید تا فاصله دور و مطمئنی ازطرف مقابل خالی از هرگونه وسیله نقلیه بوده و تفاوت سرعت بین وسیله نقلیه او و وسیله نقلیه جلویی برای‌سبقت کافی باشد تا به این ترتیب موجب به خطر انداختن خود و ترافیک سمت مقابل نشده باشد.

ماده 134- رانندگان وسایل نقلیه‌ای که از آنها سبقت گرفته می‌شود باید راه را برای وسیله نقلیه‌ای که درحال سبقت گرفتن است باز کنند و بر سرعت خود نیفزایند.

ماده 135- سبقت گرفتن در موارد زیر ممنوع است‌:

الف ـ در سرپیچ‌های تند و سربالایی که میدان دید راننده کم است‌.

ب - از 50 متر مانده به پیچ‌ها تا 50 متر پس از آن یا در تقاطع راه‌ها یا در تقاطع راه آهن‌، مگر آنکه به‌وسیله علایم‌، سبقت مجاز شناخته شده باشد.

پ - هنگامی که روشنایی و میدان دید به هر علت کافی نباشد.

ت - سبقت از وسیله نقلیه‌ای که خود در حال سبقت گرفتن است‌، مگر در راهی که به دلیل وجود سه خط‌عبور یا بیشتر، این عمل مجاز باشد.

ث - برای اتوبوس‌ها و کامیون‌ها در معابر شهری‌.

ج - از 100 متر مانده به ورودی تونل‌ها و پل‌ها تا انتهای آنها، مگر آنکه به وسیله علایم‌، سبقت مجازشناخته شده باشد.

چ - در نقاطی که با نصب علایم ویژه سبقت گرفتن ممنوع اعلام شده باشد.

ح - هنگامی که وسیله نقلیه‌ای در فاصله‌ای نزدیک و غیر ایمن از روبرو در حال حرکت می‌باشد.

بخش چهارم - حق تقدم عبور

ماده 136- رعایت مقررات مربوط به حق تقدم عبور برای همه اجباری است‌، مگر در مواردی که به‌موجب مقررات خاص یا علایم ویژه راهنمایی و رانندگی خلاف این حکم داده شده باشد.

ماده 137- حق تقدم عبور وسایل نقلیه در تقاطع‌ها و میدان‌هایی که هیچگونه علامت و چراغ راهنمایی‌و رانندگی وجود نداشته باشد، به ترتیب زیر است‌:

الف - در تقاطع هم عرض اگر دو وسیله نقلیه‌ای که روبروی یکدیگر در حرکتند بخواهند با هم واردخیابان مجاور واحدی شوند، حق تقدم عبور با وسیله‌ای است که به سمت راست گردش می‌کند.

ب - هرگاه دو یا چند وسیله نقلیه از دو یا چند راه مختلف به تقاطع هم عرض برسند، حق تقدم عبور باوسیله نقلیه‌ای است که در طرف راست وسیله نقلیه دیگر قرار دارد.

پ - هنگام ورود به میدان‌ها حق تقدم عبور با وسایل نقلیه‌ای است که در درون میدان در حال حرکت‌هستند.

ت - در سه راه‌ها حق تقدم عبور با وسیله نقلیه‌ای است که به طور مستقیم و در سمت و مسیر مجازحرکت می‌کند حتی اگر عرض خیابانی که مسیر آن است از عرض راه تلا قی کننده کمتر باشد.

ماده 138- در برخورد راه اصلی با راه فرعی حق تقدم با وسیله‌ای است که از راه اصلی عبور می‌کند.

رانندگانی که از راه فرعی وارد راه اصلی می‌شوند، باید پیش از ورود به راه اصلی‌، در صورت لزوم توقف ‌نموده و پس از رعایت حق تقدم عبور وسایل نقلیه‌ای که در مسیر مجاز خود در راه اصلی و با سرعت مجازعبور می‌کنند، وارد این راه بشوند.

ماده 139- رعایت مقررات ماده (138) برای وسیله نقلیه‌ای که از راه خصوصی یا شانه راه یا گاراژ یاکوچه یا تعمیرگاه و مانند آنها به معابر عمومی وارد می‌شود نیز لازم است‌.

ماده 140- وسیله نقلیه‌ای که در مسیر مجاز در حال حرکت است بر وسایل نقلیه متوقفی که در حال‌شروع حرکت به جلو یا عقب‌، گردش و یا دور زدن هستند حق تقدم عبور دارد.

ماده 141- در گذرگاه پیاده که چراغ راهنمایی و رانندگی نداشته باشد، حق تقدم عبور با پیادگان است‌.

ماده 142- در خیابان یا در تقاطعی که وسایل نقلیه روبروی یکدیگر حرکت می‌کنند، هرگاه وسیله‌ای‌بخواهد گردش به چپ کند حق تقدم با وسیله نقلیه‌ای است که مستقیم و در مسیر مجاز عبور می‌نماید.

در محل توقف (پارک‌) کنار خیابان حق تقدم با وسیله‌ای است که ضمن حرکت به عقب مشغول توقف یاپارک کردن است‌.

ماده 143- در راه‌هایی که مسیر حرکت وسایل نقلیه به علت وجود موانع ثابت اعم از وسایل نقلیه پارک‌شده‌، مصالح ساختمانی‌، اشیا، عملیات عمرانی‌، حفاری و خرابی راه بسته و یا برای عبور از مسیر مجاز کافی‌نباشد، حق تقدم عبور با وسایل نقلیه‌ای است که مسیر عبور آنها باز یا سهم عبور بیشتری را دارا می‌باشد.

ماده 144- در راه‌های کوهستانی و یا راه‌های شیب دار با ویژگی‌های مشابه راه‌های کوهستانی که در آنهاعبور از کنار وسایل نقلیه طرف مقابل غیر ممکن و یا مشکل می‌باشد، راننده‌ای که در جهت سرازیری درحرکت است باید به کنار راه رفته و به راننده‌ای که در جهت سربالایی در حرکت است تقدم عبور بدهد.

تبصره - در راه‌های مسطح که دو طرف راه منتهی به کوه و پرتگاه می‌باشد حق تقدم عبور با وسایل‌نقلیه‌ای است که در طرف پرتگاه قرار دارند.

ماده 145- در راه‌های مندرج در ماده (144) که در کنار آن جای توقف (پارک‌) یا شانه کافی وجود داردبه نحوی که راننده می‌تواند با استفاده از آن به کنار برود و با استفاده از آن از عقب رفتن یکی از وسایل نقلیه‌جلوگیری کند، راننده واقع در جهت سربالایی باید با استفاده از آن به راننده واقع در جهت سرازیری اجازه‌عبور دهد.

چنانچه یکی از دو وسیله‌ای که می‌خواهند از کنار یکدیگر عبور کنند به منظور امکان عبور، مجبور به‌عقب رفتن بشود، این عمل را باید وسیله‌ای که در جهت سرازیری قرار دارد انجام دهد، مگر آنکه به طورآشکار انجام آن از سوی راننده واقع در جهت سربالایی آسانتر باشد.

بخش پنجم ـ استفاده از چراغ ها

ماده 146- راننده وسیله نقلیه‌ای که شب در حرکت است و همچنین در هر محل یا زمان دیگری که به‌علت نبودن نور کافی ناشی از ابری بودن هوا، وجود مه‌، باران‌، برف‌، عبور از تونل و مانند آنها دید کافی وجودندارد، باید چراغ‌های وسایل نقلیه را به ترتیب مقرر در مواد بعدی روشن نماید.

ماده 147- در خیابان‌ها و جاده‌هایی که نور کافی وجود دارد باید تنها از چراغ‌های جانبی جلو و عقب‌و در صورت خرابی ناگهانی چراغ‌های جانبی جلو از چراغ عبور (نور پایین‌) استفاده شود.

ماده 148- هنگامی که چراغ‌ها باید روشن باشند، اگر چند وسیله نقلیه متصل به هم حرکت کنند،روشن کردن چراغ‌هایی که با توجه به محل نصبشان پوشیده می‌شوند ضرورت ندارد ولی در هر حال‌چراغ‌های جلوی وسیله اولی و چراغ‌های عقب وسیله آخری باید روشن باشند.

ماده 149- رانندگان وسایل نقلیه موتوری موظفند که در جاده‌ها از چراغ رانندگی (نور بالا) استفاده‌کنند تا بتوانند کلیه اشیا و اشخاص را در فاصله دور ببینند، مگر در موارد زیر که باید از چراغ عبور (نورپایین‌) استفاده نمایند:

الف - هنگام روبرو شدن با وسیله نقلیه‌ای که از جهت مخالف حرکت می‌کند. در این صورت راننده باید از فاصله حداقل 150 متری از چراغ عبور (نور پایین‌) استفاده نماید تا راننده‌طرف مقابل بتواند به راحتی و بدون خطر به راه خود ادامه دهد.

در عین حال برای جلوگیری از تابش خیره کننده نور به چشم رانندگان دیگر، می‌توان بر حسب مورد ازچراغ‌های کوچک یا چراغ‌های مه شکن استفاده نمود.

ب ـ هنگامی که وسیله نقلیه از فاصله نزدیک عقب وسیله نقلیه دیگری که درحال حرکت است عبورمی‌کند، مگر وقتی که درحال سبقت گرفتن باشد.

ماده 150- چراغ‌های جلو وسایل نقلیه‌ای که در شانه راه‌ها (به استثنای آزاد راه‌ها و بزرگراه ها) توقف‌می‌نمایند با دیدن حرکت وسایل نقلیه‌ای که از مقابل در حرکتند باید خاموش شود و برای تشخیص وجود وابعاد وسیله نقلیه‌، چراغ‌کوچک و جانبی را روشن نمایند.

ماده 151- استفاده از چراغ‌های چشمک زن و رنگارنگ در وسایل نقلیه ممنوع است‌، مگر در مواردی‌که به موجب این آیین‌نامه مجاز باشد.

بخش ششم ـ گردش‌

ماده 152- قواعد گردش در تقاطع‌ها به شرح زیر است‌:

الف - برای گردش به راست باید با توجه به سرعت و جهت و موقعیت وسایل نقلیه‌ای که در جلو و عقب حرکت می‌کنند با فاصله کافی و مناسب و با استفاده از چراغ راهنما و یا با دادن علامت‌، وارد خط عبور سمت‌راست شده و به طور کامل از کنار تقاطع بگذرند.

ب ـ برای گردش به چپ باید با توجه به سرعت و جهت و موقعیت وسایل نقلیه‌ای که در جلو و عقب‌حرکت می‌کنند از فاصله کافی و مناسب چراغ راهنما استفاده نموده و یا با دادن علامت وارد مسیر مجازسمت چپ شده به طوری که پس از ورود به تقاطع‌، وسیله نقلیه درحدود مرکز تقاطع قرار گیرد و سپس بارعایت حق تقدم عبور وسایل نقلیه‌ای که مستقیم و در مسیر و محل مجاز در حرکتند با حداقل سرعت به‌چپ گردش نماید به نحوی که پس از ورود به خیابان مورد نظر در مجاورت محور وسط آن خیابان قرار گیرد.

پ ـ برای گردش به چپ در راه‌های بیرون شهر که منحصر به دو خط عبور رفت و برگشت بوده و مانع‌فیزیکی وسط جاده وجود نداشته باشد، رانندگان وسایل نقلیه موظفند وسیله نقلیه را در شانه راه و در صورت‌نبودن آن‌، در منتهی الیه سمت راست راه متوقف نموده و سپس با توجه به سرعت و جهت و موقعیت وسایل‌نقلیه‌ای که به طور مستقیم درحال حرکت می‌باشند و با استفاده از چراغ راهنما و یا با دادن علامت اقدام به‌گردش نمایند.

ماده 153- در راه‌های یک طرفه برای گردش به چپ‌، رانندگان موظفند وسیله نقلیه را به منتهی الیه‌طرف چپ خیابان هدایت و سپس به چپ گردش کنند.

ماده 154- دور زدن در فاصله 150 متری پیچ‌ها و سربالایی‌ها و تونل‌ها که میدان دید کافی نیست وهمچنین از روی خط پر یا ممتد (یک خطه ممتد یا دو خطه ممتد) ممنوع است‌.

ماده 155- به عقب راندن وسیله نقلیه در آزادراه‌ها و بزرگراه‌ها و ورودی و خروجی آنها ممنوع‌می‌باشد.

در راه‌های دیگر به هنگام ضرورت‌، با احتیاط کامل برای پرهیز از وقوع هرگونه حادثه و بسته شدن راه‌عبور وسایل دیگر، مجاز است‌.

ماده 156- در تقاطع‌هایی که با ترسیم جهت نما بر سطح آنها مسیر حرکت مشخص شده‌، رانندگان ‌موظفند تنها در همان جهت ترسیم شده بر سطح تقاطع به حرکت خود ادامه دهند. در معابری که با ترسیم جهت نما بر سطح آن مسیر حرکت مشخص شده‌، رانندگان تا حد امکان مسیرمشخص شده بر سطح معبر را دنبال می‌کنند، مگر اینکه قصد تعییر خط یا توقف یا گردش داشته باشند که دراین صورت با رعایت کامل مقررات‌، از مسیر مشخص شده خارج می‌شوند.

بخش هفتم ـ توقف

ماده 157- رانندگان تاکسی‌های خطی و بیسیم دار هنگامی که مسافر ندارند باید در ایستگاه‌های تعیین‌شده توقف کنند.

ماده 158- کلیه رانندگان وسایل نقلیه برای سوار و پیاده کردن مسافران و یا سرنشینان خود باید تنها درمحل‌های مجاز و یا در منتهی الیه سمت راست سواره رو توقف نمایند.

تبصره - سوار و یا پیاده کردن مسافران وسایل نقلیه عمومی بین شهری در صورت وجود پایانه‌مسافربری در شهر، تنها در پایانه یاد شده مجاز است‌.

ماده 159- هرگونه توقف کوتاه یا طولانی وسایل نقلیه در خط‌های عبور یا مسیر وسایل نقلیه و پیادگان‌و همچنین توقف وسایل نقلیه در حاشیه راه‌ها برای عرضه و خرید و فروش کالاکه موجب تجمع اشخاص ویا وسایل نقلیه در محل یا انحراف دید و یا کاهش توجه رانندگان از رانندگی و احتمال وقوع تصادف گرددممنوع است‌.

رانندگان وسایل نقلیه در صورت توقف اضطراری که امکان انتقال وسیله نقلیه به بیرون خط و یا مسیرعبوری وجود نداشته باشد، موظفند با نصب علایم‌، از فاصله 70 متری رانندگان وسایل نقلیه دیگر و پیادگانرا آگاه نمایند.

ماده 160- هیچ راننده‌ای مجاز نیست وسیله نقلیه‌ای را که موتور آن روشن است حتی در محل مجازمتوقف سازد و خود از آن پیاده و دور گردد.

در معابر شیب دار پس از توقف‌، رانندگان بایدچرخ‌های جلو وسیله نقلیه را به سمت کناره راه بپیچانند وسپس با رعایت دیگر نکات ایمنی‌، موتور را خاموش و پیاده شوند، مگر در راه‌هایی که کناره آنها منتهی بهپرتگاه باشد.

ماده 161- رانندگان وسایل نقلیه در موارد زیر موظفند به ترتیبی که مقرر می‌شود توقف نمایند:

الف ـ هنگام برخورد با وسایل نقلیه امدادی که دستگاه‌های آگاه سازی شنیداری یا دیداری خود را به کارانداخته باشند تا حد امکان وسیله نقلیه را در مسیر مجاز خود به سمت راست راه هدایت و راه را برای آنها بازکنند و در صورت لزوم تا گذشتن وسایل نقلیه امدادی متوقف شوند.

ب - پیش از ورود به تقاطعی که علایم یا مأمور راهنمایی و رانندگی ندارند، باید بایستند و سپس بااحتیاط کامل از تقاطع بگذرند.

پ - پیش از رسیدن به گذرگاه پیاده و در صورت حضور یا عبور اشخاص باید وسیله نقلیه خود رامتوقف سازند و همچنین با دادن علامت رانندگان پشت سر را نیز به توقف دعوت نمایند تا پیادگان با آرامش‌عبور کنند.

ت - هنگام برخورد با اتومبیل‌های مدارس که برای سوار و پیاده کردن دانش آموزان درحال توقف‌می‌باشند، توقف نمایند تا دانش آموزان با ایمنی کامل از عرض راه عبور کنند.

ث - در تقاطع‌های همسطح راه آهن و یا راه آهن شهری‌، هنگامی که علایم الکتریکی یا مکانیکی یا پرچم‌قرمز یا سوت قطار نزدیک شدن آن را اعلام می‌دارد یا دروازه عبور بسته شده یا درحال باز و بسته شدن است‌و یا مسیر عبوری از روی ریل متراکم باشد، باید لااقل در پنج متری علامت یا دروازه توقف کامل کنند تا قطاربگذرد و تقاطع برای عبور آزاد گردد.

تبصره 1- حرکت در پوشش وسایل نقلیه امدادی برای وسایل نقلیه دیگر ممنوع است‌.

تبصره 2- در معابر متقاطع با راه آهن‌، حسب مورد، شهرداری‌ها یا وزارت راه و ترابری موظف به‌ایجاد گذرگاه غیر همسطح می‌باشند.

ماده 162- رانندگان وسایل نقلیه موتوری به ویژه اتومبیل‌های مدارس و وسایل نقلیه که حامل موادخطرناک می‌باشند، در محل تقاطع راه آهن هر چند علامتی وجود نداشته باشد باید به طور کامل توقف کنند وپس از اطمینان از بی خطر بودن معبر، از تقاطع بگذرند. در هر حال هنگام عبور از روی ریل ها، مجاز به تعویض دنده نمی‌باشند.

ماده 163- ایستادن یا توقف وسایل نقلیه در محل‌های زیر ممنوع است‌:

الف ـ پیاده رو و گذرگاه پیاده‌.

ب - مقابل ورودی خیابان‌ها و جاده‌ها و کوچه‌ها یا ورودی و خروجی اتومبیل روی ساختمان ها.

پ - داخل تقاطع‌.

ت - در فاصله 15 متری میدان یا تقاطع یا سه راه‌ها یا تقاطع راه آهن‌.

ث - در فاصله 15 متری شیرهای آب آتش نشانی و شیرهای آب نصب شده در راه ها.

ج - در فاصله 15 متری اطراف چراغ‌های راهنمایی و رانندگی و یا محل‌هایی که توقف وسایل نقلیه مانع‌دید علایم راهنمایی و رانندگی بشود.

چ - از ابتدا تا انتهای پیچ ها.

ح - در فاصله 15 متری ورودی و یا خروجی مراکز آتش نشانی‌، پلیس و بیمارستانها و فوریت‌های‌پزشکی‌.

خ - کنار وسایل نقلیه‌ای که خود متوقف می‌باشند (توقف دوبله‌).

د - روی پل‌ها و درون تونل‌ها و معابر در ارتفاع‌.

ذ - در خیابان‌هایی که پیاده رو آن قابل عبور نبوده و پیادگان مجبورند از بخشی از سواره رو عبور کنند.

ر - در ایستگاه‌های وسایل نقلیه همگانی و حریم آنها که با علایم راهنمایی و رانندگی مشخص است‌.

ز ـ در محل‌هایی که علایم راهنمایی و رانندگی مانند تابلوهای توقف ممنوع و یا ایستادن ممنوع و یا خط‌کشی‌های شطرنجی در سطح تقاطع و یا معابر نیز دلالت بر ممنوعیت توقف نماید.

ژ - در هر نقطه از معابر درحال تعمیر، شستشو و تعویض روغن و نیز در طول مسیرهای ویژه اتوبوس ودوچرخه و همچنین در طول مسیر و خط‌های عبور آزادراه ها.

س - در جاهایی که دستگاه توقف سنج (پارکومتر) نصب شده و یا توقف با کارت پارک یا انواع دیگرتجهیزات توقف سنج با علایم مشخص کننده‌، مجاز می‌باشد، به علت پرداخت نکردن هزینه توقف و یانداشتن کارت پارک مجاز و یا پایان زمان توقف‌.

تبصره - مراجع مسؤو موظفند هنگام استفاده از پارکومتر، کارت پارک و مشابه آنها و همچنین درمحل‌هایی که تابلوهای ایستادن ممنوع‌، توقف ممنوع و حمل با جرثقیل و مانند آن نصب می‌نمایند، به وسیله‌تابلو مستطیل شکلی در زیر تابلوهای یاد شده زمان‌های ممنوعیت توقف و حمل با جرثقیل را اعلان کنند.