‌فصل سوم - گردش کار مجلس

‌مبحث اول - جلسات مجلس
‌ماده 96 - انعقاد رسمی جلسات و اعتبار اخذ رأی منوط به حضور حداقل دو سوم مجموع نمایندگان می‌باشد. اکثریت مطلق وقتی حاصل می‌شود‌که بیش از نصف نمایندگان حاضر، رأی مثبت دهند، مگر در مواردی که قانون اساسی و یا در این آیین‌نامه نصاب دیگری تعیین شده باشد.
‌تبصره 1 - برای ادامه مذاکراتی که منجر به اتخاذ تصمیم و یا اخذ رأی نمی‌شود حضور حداقل نصف نمایندگان کافی است.
‌تبصره 2 - جلسات رسمی با تلاوت آیاتی چند از قرآن مجید به تشخیص هیأت رئیسه که حتی‌الامکان متناسب با جلسه آن روز باشد آغاز خواهد‌شد.
‌ماده 97 - نمایندگان باید در روزی که قبلاً برای تشکیل جلسه رسمی معین می‌شود در مجلس حاضر شوند. در صورت تاخیر بدون عذر موجه از‌طرف هیأت رئیسه توبیخ خواهند شد. همچنین، هریک از نمایندگان که در موقع اخذ رأی با اعلام قبلی رئیس مجلس مبنی بر منع خروج از جلسه بدون‌عذر موجه خارج شود، مستحق توبیخ خواهد بود و در صورت تکرار تأخیر وغیبت، مقررات آیین‌نامه ازطرف هیأت رئیسه درباره او اجراء خواهد شد.‌اسامی نمایندگانی که سه بار غیبت غیرموجه در یک ماه داشته باشند در روزنامه‌ها درج خواهد شد.
‌ماده 98 - تشخیص عده حضار با استفاده از تابلو است که در اول هر جلسه و قبل از اخذ آراء به وسیله رئیس جلسه باید اعلام شود.
‌تبصره - در صورتی که تابلو خراب شود، حداکثر تا پایان همان جلسه تشخیص عده حاضر با منشیان خواهد بود و هیأت رئیسه موظف است قبل‌از انعقاد جلسه بعد به تعمیر و اصلاح تابلو اقدام نماید.
‌ماده 99 - حداکثر مدت برای هر جلسه رسمی چهار ساعت است که یکسره و یا با فاصله تنفس می‌باشد، مگر در موارد ضروری که به تشخیص‌رئیس و تصویب مجلس خواهد رسید. غایبین بعد از تنفس نیز مشمول مقررات مربوط به غیبت و تاخیر خواهند بود.
‌تبصره - وقت دستور جلسات رسمی مجلس چنان تنظیم خواهد شد که جز در موارد اضطراری با اول وقت ادای نماز برخورد نداشته باشد.
‌ماده 100 - اعضای هیأت رئیسه مجلس باید در ساعتی که قبلاً برای تشکیل جلسات تعیین می‌شود، حاضر شوند و در صورت تاخیر یا غیبت‌بدون عذر موجه با تشخیص رئیس برطبق این آیین‌نامه جریمه می‌شوند.
‌ماده 101 - تشکیل جلسات و رعایت ترتیب مذاکرات و اجرای آیین‌نامه و حفظ نظم جلسه طبق این آیین‌نامه به عهده رئیس جلسه است.
‌ماده 102 - دستور هفتگی مجلس باید به ترتیب وصول طرحها و لوایح از کمیسیون‌ها توسط هیأت رئیسه مجلس تهیه و پس از چاپ و توزیع بر‌تابلو مخصوص نصب شود. رعایت ترتیب مذکور الزامی است. طرحها و لوایحی که دارای اولویت باشند ممکن است بنا به تقاضای دولت و یا پانزده نفر‌از نمایندگان و با موافقت هیأت رئیسه خارج از ترتیب وصول، در دستور هفتگی مجلس قرارگیرد. این دستور، به شرط پیشنهاد دولت و یا پانزده نفر از‌نمایندگان و تصویب مجلس، فقط یکبار دیگر قابل تغییر خواهد بود.
‌تبصره - در صورتی که پنجاه نفر از نمایندگان برای طرح یا لایحه‌ای تقاضای اولویت کنند هیأت رئیسه موظف است آن را در دستور هفتگی‌مجلس قرار دهد.
‌ماده 103 - در صورت اضطرار که رعایت امنیت کشور ایجاب کند، به تقاضای کتبی رئیس جمهور یا یکی از وزراء یا ده نفر از نمایندگان، جلسه‌غیرعلنی تشکیل می‌شود. در این صورت، تقاضاکنندگان ادله خویش را مبنی‌بر وجود شرایط اضطرار و اقتضای امنیت کشور و در نتیجه لزوم برگزاری‌غیرعلنی جلسه رسمی مجلس، حداکثر تا مدت پانزده دقیقه، متوالیاً و یا متناوباً در دو نوبت، ارائه و سپس یک نفر به‌عنوان مخالف حداکثر تا پانزده‌دقیقه صحبت می‌کند، در صورت تصویب دو سوم حاضران، کار رسیدگی در جلسه غیرعلنی ادامه می‌یابد، در غیراین صورت، جلسه به حالت علنی‌بازگشته و به روال عادی عمل خواهد کرد.
‌تبصره 1 - مصوبات جلسه غیرعلنی در صورتی معتبر است که با حضور شورای نگهبان به‌تصویب سه‌چهارم مجموع نمایندگان برسد.
‌تبصره 2 - تشخیص رفع شرایط اضطراری برای انتشار مذاکرات و مصوبات جلسات غیرعلنی برای اطلاع عموم با مجلس است که با پیشنهاد‌حداقل ده نفر از نمایندگان و مذاکره به نحو مقرر در همین ماده، در جلسه غیرعلنی و تصویب اکثریت حاضرین در مجلس عملی می‌گردد.
‌ماده 104 - رئیس هر جلسه قبل از ختم هر جلسه، روز و ساعت تشکیل و دستور جلسه بعد را اعلام می‌کند که در صورت مذاکرات درج شود،‌مگر در موارد اضطراری (‌به‌تشخیص هیأت رئیسه ) که حداقل بیست و چهار ساعت قبل از تشکیل جلسه، باید بطور رسمی اعلام شود.
‌ماده 105 - در صورتی که در مجلس بی‌نظمی و تشنج بوجود آید که مانع ادامه کار مجلس باشد و رئیس نتواند از آن جلوگیری کند، در جای خود‌قیام می‌نماید. هرگاه برخاستن رئیس موجب آرامش نشود جلسه را به مدت پانزده دقیقه به عنوان تنفس تعطیل می‌کند و نمایندگان از جلسه خارج‌می‌شوند و پس از انقضای پانزده دقیقه مجدداً جلسه تشکیل می‌شود. هرگاه بی‌نظمی و تشنج تجدید شود، رئیس جلسه را ختم و آن را به روز دیگری‌موکول می‌نماید.
‌مبحث دوم - نطق‌ها و مذاکرات ‌اول - نطق‌ها ‌ماده 106 - در هر جلسه رسمی دو نفر از نمایندگان می‌توانند به‌نوبت و طبق فهرستی که قبلاً به قید قرعه تنظیم شده است، حداکثر به مدت ده‌دقیقه نطق قبل از دستور نمایند. هر نماینده می‌تواند تمام یا حداقل سه دقیقه از وقت خود را به دیگری واگذار نماید. همچنین نماینده‌ای که نطق قبل از‌دستور دارد می‌تواند علاوه بر وقت خود حداکثر ده دقیقه از وقت دیگر ناطقین همان جلسه استفاده نماید. دو نفر دیگر از نمایندگانی که به جهت مسائل‌فوری و اضطراری حداکثر تا یکساعت قبل از شروع جلسه (‌تا هفت صبح) متقاضی نطق قبل از دستور باشند و در لوحه مخصوص ثبت نام کرده باشند،‌حداکثر به مدت پنج دقیقه می‌توانند نطق نمایند. در صورتی که بیش از دو نفر از نمایندگان متقاضی وقت اضطراری باشند، ‌هیأت رئیسه به قید قرعه به دو نفر وقت خواهد داد.
‌هیچ‌یک از نمایندگان نمی‌توانند ظرف مدت دو ماه بیش از یکبار از وقت اضطراری استفاده نمایند.
‌ماده 107 - در هر جلسه قبل از ورود در دستور، رئیس مجلس می‌تواند در مورد گزارش حوادث مهم و مسائل فوری روز مطالبی را که آگاهی‌مجلس از آن ضروری باشد به اطلاع نمایندگان برساند. حداکثر مدت برای این مطالب پانزده دقیقه خواهد بود.
‌ماده 108 - ترتیب و مدت نطق بدین شرح است:
‌الف - مدت نطق در جلسه علنی به‌شرح زیر خواهد بود:
1- برای استیضاح یک وزیر دو ساعت و برای استیضاح دولت یا بیش از یک وزیر چهار ساعت. استیضاح کنندگان می‌توانند از بین خود یک یا‌چند نفر را برای بحث در موضوع استیضاح معرفی نمایند، ولی در هرحال مجموع نطقهای استیضاح کنندگان نباید از مدت فوق تجاوز نماید.
2- برای اظهارات مجموع مخالفین و نیز مجموع موافقین درمورد اصل هر طرح و لایحه در شور اول و نیز برای توجیه طرحها و لوایح قانونی و‌توضیحات مخبر و یا نماینده دولت که از لایحه دفاع می‌نماید چهل و پنج دقیقه. در مورد لوایح مفصل می‌توان اوقات فوق را با پیشنهاد رئیس و یا ده نفر‌از نمایندگان و تصویب مجلس تا دو برابر افزایش داد.
‌تبصره - در اصل طرحها و لوایح که موافقین و یا مخالفین ثبت نام کرده‌اند، هرکدام حداکثر در موافقت یا در مخالفت، ده دقیقه صحبت خواهد کرد.
3- برای هریک از موافقان و مخالفان در برنامه و معرفی اعضاء دولت حداکثر نیم ساعت.
4- سؤال از وزیر و همچنین توضیحات تکمیلی در مورد استیضاح، حداکثر پانزده دقیقه.
‌تبصره - نماینده می‌تواند در توضیح مسائل خود پنج دقیقه و پس از ارائه تمام یا قسمتی از پاسخ وزیر ده دقیقه صحبت نماید. جواب وزیر که باید‌مربوط به موضوع سؤال باشد جمعاً نباید از بیست دقیقه تجاوز نماید. وزیر می‌تواند استفاده از قسمتی از وقت خود را به بعد از صحبت نهائی‌سؤال‌کننده موکول نماید.
5- برای موارد ذیل هر یک پنج دقیقه:
- دفاع از توهین و تحریف نطق.
- مخالفت و موافقت نسبت به هریک از مواد طرحها و لوایح.
- توضیح پیشنهاد اصلاحی نسبت به مواد طرحها و لوایح اعم از فردی و جمعی.
- توجیه پیشنهاد کفایت مذاکرات و یا مخالفت با آن.
- توضیح پیشنهاد فوریت و عدم فوریت.
- پیشنهاد مسکوت ماندن طرح و یا لایحه و مخالفت با آن.
- پیشنهاد تنفس.
- پیشنهاد اخذ رأی مخفی.
- تذکر آیین‌نامه‌ای و یا اخطار قانون اساسی.
- پیشنهاد انواع رأی در مورد استیضاح.
ب - در تمام موارد مذکور در بند (‌الف)، در صورتی که ضرورت اقتضاء کند ممکن است استثنائاً بدون مذاکره و با پیشنهاد رئیس یا ده نفر از‌نمایندگان و تصویب مجلس، مدت نطق و شور اضافه شود.
ج - مذاکره در باب کلیات لایحه بودجه سالانه کشور ده ساعت و برای هرناطق بیست دقیقه و برای متمم بودجه و یک دوازدهم یا دو دوازدهم‌پنج ساعت و برای هر ناطق پانزده دقیقه خواهد بود.
‌د - مدت نطق برای مسائل مهم مربوط به سیاست خارجی از قبیل عهدنامه‌ها و مقاوله‌نامه‌ها و موافقتنامه‌های بین‌المللی حداکثر سه ساعت و‌برای هر ناطق حداکثر پانزده دقیقه خواهد بود.
‌ماده 109 - ناطق نباید از موضوع موردبحث خارج شود. هرگاه رئیس تشخیص دهد که ناطق از موضوع خارج شده و در ضمن یک نطق، دو نوبت‌به وی تذکر خروج از موضوع را بدهد و باز ادامه دهد، دفعه سوم می‌تواند وی را از ادامه نطق در آن موضوع در تمام جلسه منع نماید، مگر این‌که‌مجلس ادامه صحبت را تایید کند.
‌ماده 110 - قطع کلام ناطق و عدم مراعات سکوت از طرف نمایندگان و هرگونه تهمت و توهین و ایرادگیریهای شخصی و حرکات و تظاهراتی که‌موجب بی‌نظمی مجلس باشد ممنوع است و مرتکب مشمول مجازاتهای مندرج در این آیین‌نامه خواهد گردید. رئیس مجلس مسؤول جلوگیری از این‌تخلفات است.
‌دوم - مذاکرات ‌
ماده 111 - موضوعاتی که طبق دستور در مجلس مطرح می‌شود باید یک‌ساعت قبل از موقع انعقاد جلسه در ورقه مخصوصی که خارج از جلسه‌نصب می‌گردد، ثبت شود تا مخالف و موافق، در صورت تمایل، با تفکیک کلیات و هریک از مواد، در آن ورقه در ستون مخصوص، شخصاً ثبت نام‌نمایند. حق تقدم نطق با کسانی است که ثبت نام کرده باشند که در این صورت، یک مخالف و یک موافق به ترتیب نطق خواهند کرد. درصورتی که‌مخالف یا موافقی ثبت نام نکرده باشد، نمایندگان مخالف و موافق در مجلس می‌توانند کتباً نوبت بگیرند و به تناوب صحبت کنند. اگر هیچ موافقی‌وجود نداشته باشد، مخالفان می‌توانند به نوبت صحبت کنند و اگر مخالفی موجود نباشد غیر از نماینده دولت و یا مخبر به‌عنوان موافق کسی صحبت‌نخواهد کرد.
‌تبصره - درصورتی که موضوعی در دستور کار مجلس قرار گیرد و به دلائلی مطرح نشود و همان موضوع در جلسه بعد مجلس مطرح شود برگ‌ثبت نام مخالف و موافق اولیه معتبر است.
‌ماده 112 - مذاکرات کامل هر جلسه همراه با مصوبات ضبط و ثبت و حداکثر چهل و هشت ساعت پس از آن، بین نمایندگان توزیع می‌شود.‌نماینده‌ای که در صورت مشروح مذاکرات مطلبی برخلاف اظهارات او ثبت شده باشد، بطور اختصار می‌تواند فقط نسبت به همان مورد در جلسه‌رسمی تذکر دهد و بعداً اصلاح آن قسمت از مذاکرات، در مجموعه مذاکرات مجلس درج می‌شود. صورت مذاکرات جلسات باید به امضای رئیس یا‌نایب‌رئیس مجلس که آن جلسه را اداره نموده است برسد.
‌ماده 113 - هرگاه هنگام بحث در باره طرحها و لوایح ، رئیس جمهور و معاونان او، وزیران و معاونان آنان و همچنین مخبرین کمیسیون‌های‌مربوطه لازم بدانند در موضوع موردبحث با رعایت مواد طرح شده صحبت کنند، برابر مدت تعیین شده در آیین‌نامه به آنان اجازه داده خواهد شد.
‌ماده 114 - به‌جز مذاکرات مربوط به استیضاح و لایحه بودجه، در صورتی که حداقل دو مخالف و در صورت وجود، دو موافق نسبت به طرح یا‌لایحه‌ای صحبت کرده باشند، هریک از نمایندگان می‌توانند کتباً کفایت مذاکرات را پیشنهاد کنند. اولین نماینده پیشنهاددهنده دلایل خود را به عنوان‌موافق اظهار می‌دارد و اگر مخالفی باشد علل مخالفت خود را بیان می‌کند و آنگاه رأی گرفته می‌شود. درصورتی که پیشنهاد کفایت مذاکرات به تصویب‌نرسید و در ادامه مذاکرات برای بار دوم پیشنهاد کفایت مذاکرات داده شد بدون توضیح رأی گرفته می‌شود. پس از رأی به کفایت مذاکرات و اعلام ختم‌آن از طرف رئیس، به دیگر نمایندگان موافق و مخالف در آن باب اجازه نطق داده نمی‌شود.
‌ماده 115 - هرگاه نمایندگان در رابطه با مسائل مهم مملکتی و یا بین‌المللی و مناسبتهای خاص لازم بدانند می‌توانند بیانیه صادرکنند و هیأت رئیسه‌موظف است چنانچه بیانیه صادره به امضاء حداقل نصف به‌علاوه یک مجموع نمایندگان رسیده باشد آن را در پایان جلسه علنی مجلس قرائت کند.
‌ماده 116 - گزارش نهایی کمیسیون اصل نودم (90) قانون اساسی پس از ارائه به هیأت رئیسه مجلس، درصورتی که مربوط به عموم باشد، بدون‌رعایت نوبت در دستور کار قرار می‌گیرد و در اولین جلسه علنی قرائت خواهد شد.
‌ماده 117 - روسای جمهور، نخست وزیران، رؤسای مجلس و مقامات عالی‌رتبه کشورهای دیگر که به دعوت مقامات جمهوری اسلامی ایران به‌ایران می‌آیند و بنا به صلاحدید همتای آنان و تصویب هیأت رئیسه مجلس حضورشان در جلسه رسمی و علنی به مصلحت باشد می‌توانند در جلسه‌حاضر و عنداللزوم سخنرانی نمایند.
‌مبحث سوم - آراء ‌اول - کمیت آراء
‌ماده 118 - مصوبات مجلس با رأی موافق اکثریت مطلق حاضرین معتبر است مگر در مواردی که در قانون اساسی و یا این آیین نامه نصاب دیگری‌معین شده باشد.
‌ماده 119 - کلیه انتخاباتی که در مجلس و کمیسیون‌ها و شعب به عمل می‌آید، اعم از اینکه فردی یا جمعی باشد باستثناء انتخاب رئیس، اعضاء‌حقوقدان شورای نگهبان که با اکثریت مطلق عده حاضر انتخاب می‌شوند و موارد دیگری که در این آیین‌نامه حد و نصاب دیگری برای آن تعیین شده‌است با رأی اکثریت نسبی است و در صورت تساوی آراء، به تعداد مورد نیاز از منتخبین به حکم قرعه تعیین می‌شود. اسامی کلیه نامزدها با تعداد آراء‌آنان توسط رئیس جلسه اعلام می‌شود.
‌ماده 120 - رای‌گیری نسبت به‌موارد زیر بااکثریت خاص وبه‌ترتیب ذیل خواهد بود:
‌الف - اکثریت دوسوم حاضران:
1- تصویب آیین‌نامه داخلی مجلس و تفسیر آن.
2- تصویب تشکیل جلسه غیرعلنی مجلس.
3- تصویب تقاضای دو و سه فوریت طرحها و لوایح.
ب - اکثریت دو سوم مجموع نمایندگان:
1- تصویب درخواست مراجعه به آراء عمومی.
2- تصویب عدم کفایت رئیس جمهور.
‌دوم - کیفیت آراء ‌ماده 121 - رأی‌گیری در مجلس به یکی از روشهای ذیل انجام می‌گیرد:
1- با دستگاه الکترونیکی.
2- علنی با ورقه.
3- مخفی با ورقه ‌
ماده 122 - هیأت رئیسه مجلس موظف است مجلس را به وسایل پیشرفته الکترونیکی مجهز نماید تا شمارش عده حاضران در مجلس و اعلام‌رأی مخالف، موافق و ممتنع با وسایل مذکور ممکن و میسر گردد و نتیجه آراء را در معرض دید نمایندگان قرار دهد. در موارد نقص فنی دستگاهها‌حداکثر برای یک هفته رأی‌گیری با قیام و قعود یا طرق دیگر انجام خواهد شد. تمدید این مهلت با تصویب مجلس خواهد بود.
‌ماده 123 - در مورد ذیل اخذ رأی علنی با ورقه خواهد بود:
‌هرگاه حداقل ده نفر از نمایندگان به‌جای استفاده از دستگاه الکترونیکی و یا قیام و قعود رأی علنی با ورقه را تقاضا نمایند. ابتدائاً بدون بحث نسبت به‌درخواست، رأی‌گیری به عمل می‌آید و درصورت تصویب درخواست، اصل موضوع با ورقه و بطور علنی به رأی گذاشته می‌شود.
‌ماده 124 - در رأی علنی با ورقه، هر نماینده دارای سه‌نوع کارت سفید، کبود و زرد است که اسم آن نماینده روی کارتها چاپ شده است. کارت‌سفید علامت قبول، کارت کبود علامت رد و کارت زرد علامت امتناع است. هنگام اخذ رأی علنی با ورقه، نمایندگان کارت سفید یا کبود یا زرد خودشان‌را با نظارت منشیان در گلدانها می‌ریزند. نمایندگانی که رأی ندهند و یا بعد از اعلام اخذ رأی از تالار جلسه خارج شوند، ممتنع محسوب می‌شوند.
‌تبصره - اسامی موافقین، مخالفین و ممتنعین و کسانی که در رأی‌گیری شرکت نکرده و یا بعد از اعلام اخذ رأی از تالار خارج شده‌اند، بدون اینکه‌در جلسه قرائت شود، درصورت مشروح مذاکرات مجلس ثبت می‌گردد.
‌ماده 125 - در موارد ذیل اخذ رأی مخفی با ورقه الزامی است:
1 - انتخاب اعضای هیأت رئیسه، حقوقدانان شورای نگهبان، نمایندگان مجلس در نهادها و هیأت‌ها ، مجامع و شوراها و سایر انتخابات راجع به‌اشخاص.
2 - انتخابات داخلی شعب و کمیسیون‌ها.
3 - رأی اعتماد و عدم اعتماد به وزیران و هیأت وزیران و رأی عدم کفایت به رئیس جمهور.
4 - رأی نسبت به اعتبارنامه نمایندگان.
‌تبصره - هیأت رئیسه موظف است کارتهای مخصوصی برای رأی‌گیری مخفی تهیه و دراختیار نمایندگان قرار دهد. رأی‌گیری به وسیله هرگونه‌ورقه و کارتی غیر از این اوراق معتبر نخواهد بود.
‌ماده 126 - در مواردی که نتیجه اخذ رأی با قیام و قعود توسط حداقل دو نفر از منشیان هیأت رئیسه و یا بیست و پنج نفر از نمایندگان حاضر در‌مجلس مورد تردید باشد، ظرف مدت پانزده دقیقه بعد از اعلام رأی مذکور، بدون بحث با اخذ رأی علنی با ورقه رفع تردید به عمل می‌آید. چنانچه تردید‌در رأی‌گیری در پانزده دقیقه آخر جلسه باشد، می‌توان در جلسه بعد رفع تردید به عمل آورد.
‌سوم - اعلام نتیجه رای
‌ماده 127 - به مجرد اعلام اخذ رای، توسط رئیس جلسه تعداد نمایندگان حاضر در جلسه به‌استناد دستگاه شمارش‌گر اعلام و بلافاصله اخذ رأی‌به عمل می‌آید. در موارد نقص فنی دستگاه شمارش‌گر عده حاضران مستند به شمارش اکثریت منشیان خواهد بود.
‌ماده 128 - در کلیه موارد، نتیجه رأی مجلس باید صریحا" به‌وسیله رئیس اعلام گردد.
‌ماده 129 - اسامی کلیه تقاضاکنندگان رأی مخفی یا رأی علنی با ورقه درصورت مشروح مذاکرات مجلس ثبت خواهد شد.
‌باب دوم - وظایف و اختیارات مجلس شورای اسلامی
‌فصل اول - قانونگذاری
مبحث اول -طرحها و لوایح قانونی ‌اول - طرحهای قانونی ‌
ماده 130 - طرحهای قانونی با امضاء و ذکر نام حداقل پانزده نفر از نمایندگان در مجلس به رئیس تسلیم می‌شود و پس از اعلام وصول و قرائت‌عنوان آن توسط رئیس مجلس یا یکی از منشیان، در همان جلسه به
کمیسیون‌های مربوط ارجاع می‌شود. این طرحها پس از ارجاع به کمیسیون‌های‌ذی‌ربط چاپ و توزیع و نسخه‌ای از آن توسط رئیس برای وزیر یا وزیران مربوط ارسال می‌گردد. طرحها نیز همانند لوایح، باید دارای موضوع و عنوان‌مشخص باشند و دلایل لزوم تهیه و پیشنهاد آن در مقدمه بوضوح درج شود و همچنین دارای موادی متناسب با اصل موضوع و عنوان طرح نیز باشد.
‌ماده 131 - امضاء‌کنندگان طرحهای قانونی حق دارند در کمیسیون مربوط که طرح آنها مطرح است، برای ادای توضیح حاضر شوند و کمیسیون‌تاریخ بحث پیرامون طرح را کتبا" به آنان اعلام می‌نماید.
‌ماده 132 - پس از اعلام وصول طرح قانونی، چنانچه جمعی از امضاء‌کنندگان تقاضای کتبی استرداد آن را بنمایند بطوری که امضاء‌کنندگان باقی‌مانده کمتر از پانزده نفر گردند، درصورتی که تقاضای استرداد قبل از تصویب طرح در شور اول باشد طرح مسترد و گزارش آن به مجلس داده خواهد شد‌و در صورتی که طرح در شور اول به تصویب رسیده باشد پس از توضیح یک نفر از تقاضاکنندگان و صحبت یک نفر مخالف، با رأی مجلس، طرح قابل‌استرداد می‌باشد.
‌ماده 133 - اگر طرحی مورد تصویب مجلس یا کمیسیون‌های موضوع اصل هشتاد و پنجم (85) قانون اساسی واقع نشد بدون تغییر اساسی تا‌شش ماه دیگر نمی‌توان آن را مجدداً به مجلس پیشنهاد نمود مگر با تقاضای کتبی پنجاه نفر نماینده و تصویب مجلس.
‌دوم - لوایح قانونی ‌
ماده 134 - لوایح قانونی که ازطرف دولت به مجلس پیشنهاد می‌شود، باید؛ 1- دارای موضوع و عنوان مشخص باشد.
2- دلایل لزوم تهیه و پیشنهاد آن در مقدمه لایحه به‌وضوح درج شود.
3- دارای موادی متناسب با اصل موضوع و عنوان لایحه باشد.
‌ماده 135 - طبق اصل هفتاد و چهارم (74) قانون اساسی کلیه لوایح قانونی تقدیمی به مجلس باید به امضاء رئیس جمهور و وزیر یا وزراء مسؤول‌رسیده باشد. درصورت نداشتن وزیر مسؤول، امضاء رئیس جمهور کافی است.
‌ماده 136 - لوایح قانونی با رعایت اصل هفتاد و چهارم (74) قانون اساسی باید در جلسه علنی مجلس توسط وزیر مربوط و یا نماینده دولت تقدیم‌گردد و درموقع طرح آن نیز باید وزیر مربوط یا یکی از وزراء به‌تناسب موضوع حاضر باشد.
‌معاونان امور مجلس رئیس جمهور و وزراء و سازمان برنامه و بودجه، رئیس یا رابط امورمجلس شورای عالی استانها که رسماً به مجلس معرفی شده‌باشند، می‌توانند بجای رئیس جمهور و وزراء در جلسات مجلس و کمیسیون‌ها برای توضیح و دفاع لازم حضور یابند.
‌ماده 137 - استرداد لوایح قانونی با تصویب هیأت وزیران به ترتیب ذیل امکانپذیر خواهد بود:
1 - درصورتی که استرداد پیش از تصویب کلیات لایحه در شور اول مجلس باشد رئیس جمهور یا وزیر مربوط کتباً با ذکر دلیل آن را مسترد‌می‌نماید و گزارش آن در جلسه علنی اعلام می‌شود.
2 - درصورتی که استرداد پس از تصویب کلیات لایحه و در هر مرحله تا پیش از تصویب نهایی باشد، وزیر مربوط یا نماینده امور مجلس دولت‌می‌تواند با ذکر دلیل در جلسهعلنی مجلس و صحبت یک نفر مخالف هر یک به‌مدت ده دقیقه و تصویب مجلس آن را مسترد نماید.
‌ماده 138 - لوایح قانونی پس از تقدیم به مجلس، در جلسه علنی ازطرف رئیس مجلس به کمیسیون‌های مربوط ارجاع و سپس دراختیار نمایندگان‌قرار می‌گیرد.
‌ماده 139 - یک نسخه از کلیه طرحها و لوایحی که تقدیم مجلس می‌شود پس از اعلام وصول آن دراختیار مطبوعات قرار می‌گیرد.
‌سوم - طرحهای شورای‌عالی استانها ‌
ماده 140 - طرحهای مصوب شورای‌عالی استانها که باید دارای عنوان و مقدمه توجیهی مشخص و مواد متناسب باشد، مستقیما یا توسط دولت به‌مجلس تقدیم می‌شود. وصول این طرحها توسط رئیس اعلام و برای بررسی به کمیسیون ذی‌ربط ارجاع و سپس چاپ و بین نمایندگان توزیع و‌نسخه‌ای از آن نیز برای هیأت وزیران به منظور حضور و دفاع از مواضع خود ارسال می‌شود.
‌تبصره - نحوه رسیدگی به این طرحها و نیز تقاضای استرداد آنها مشابه لوایح دولت خواهد بود.
‌چهارم - مقررات مشترک طرحها و لوایح ‌
ماده 141 - در ابتدای هر دوره قانونگذاری، هیأت رئیسه صورتی از طرحها و لوایحی را که معوق مانده به وسیله اداره کل قوانین تهیه می‌کند و در‌اختیار نمایندگان می‌گذارد و صورتی نیز برای دولت ارسال می‌دارد. هر یک از طرحها و لوایح معوقه که لزوم رسیدگی به آن به وسیله بیست و پنج نفر از‌نمایندگان یا از طرف دولت تقاضا شود، طبق آیین‌نامه به کمیسیون‌های مربوطه ارجاع می‌شود و کمیسیون‌ها رسیدگی را به ترتیب مندرج در این آیین‌نامه‌انجام می‌دهند. هرگاه شوراول آن طرحها یا لوایح قبلاً خاتمه یافته باشد رسیدگی به طرح یالایحه با پیشنهاد کمیسیون وتصویب مجلس یک شوری‌انجام خواهد شد. درصورت تغییر دولت، چنانچه دولت جدید رسماً استرداد لوایحی را اعلام کرده باشد، آن لوایح از جریان خارج خواهد شد.
‌ماده 142 - نمایندگان مجلس و دولت نمی‌توانند یک طرح یا لایحه قانونی را که بیش از یک موضوع دارد به‌عنوان ماده واحده پیشنهاد و تقاضای‌تصویب نمایند. درصورتی که طرح یا لایحه مشتمل بر بیش از یک موضوع باشد، باید مواد و تبصره‌ها جزء به جزء طرح و مورد شور قرار گیرد. هیأت‌رئیسه موظف است قبل از اعلام وصول طرحها و لوایح مفاد این ماده را رعایت نماید.
‌مبحث دوم - مراحل بررسی و تصویب طرحها و لوایح عادی
 ‌ماده 143 - بررسی و تصویب
تمام طرحها و لوایح ، به استثنای مواردی که در این آیین‌نامه برای شور در آنها ترتیب خاص دیگری معین شده باشد،‌به ترتیب ذیل دوشوری خواهد بود:
‌اول - شور اول ‌
ماده 144 - رئیس جلسه مکلف است وصول کلیه طرحها و لوایح عادی را که به مجلس تقدیم می‌شود با رعایت اصل هفتاد و پنجم (75) قانون‌اساسی در همان جلسه و یا حداکثر دو جلسه بعد مجلس اعلام و همزمان به کمیسیون‌های مربوطه ارجاع نماید و به‌دستور وی فوراً تکثیر و در اختیار‌نمایندگان قرار گیرد. ‌الف - بررسی طرحها و لوایح در کمیسیون‌ها ‌ماده 145 - طرحها و لوایحی که جنبه‌های مختلف داشته و علاوه بر کمیسیون اصلی به کمیسیون دیگری هم ارتباط پیدا می‌نماید، از طرف رئیس‌مجلس پس از مشخص نمودن کمیسیون‌های اصلی و فرعی و مواد مربوط به کمیسیون‌های فرعی به کمیسیون‌های ذی‌ربط ارجاع می‌شود تا نسبت به‌قسمتی که مربوط به آن کمیسیون‌هاست شور و بررسی به عمل آورده و ظرف ده روز که با موافقت کمیسیون اصلی تا ده روز دیگر قابل تمدید است،‌گزارش آن را تهیه و به کمیسیون اصلی ارسال نمایند. کمیسیون اصلی ، رسیدگی به طرحها و لوایح ارجاعی را پس از ده روز و دریافت نظر کمیسیون‌های‌فرعی و دعوت نمایندگان آن شروع خواهد کرد. گزارش نهایی که شامل گزارش کمیسیون اصلی و گزارش کمیسیون‌های فرعی است توسط کمیسیون‌اصلی برای طرح و بررسی در مجلس تقدیم
می‌گردد.
‌چنانچه رسیدگی به تمام یا قسمت عمده طرح یا لایحه‌ای از طرف رئیس مجلس علاوه بر کمیسیون اصلی به یک یا چند کمیسیون دیگر ارجاع شده‌باشد و نظر کمیسیون‌های فرعی در کلیات با نظر کمیسیون اصلی متفاوت باشد، مخبر یا یکی از اعضاء آن کمیسیون‌ها می‌توانند نظر کمیسیون خود را‌توضیح دهد.
‌تبصره - در مواردی که کمیسیون یا کمیسیون‌هایی به نحوه ارجاع طرح یا لایحه معترض باشند مراتب اعتراض خود را به هیأت رئیسه اعلام‌می‌کنند، هیأت رئیسه موظف است در اولین فرصت به موضوع رسیدگی و اتخاذ تصمیم نماید.
‌ماده 146 - گزارش رد یا تصویب و تغییر یا تکمیل هر طرح یا لایحه‌ای که به کمیسیون ارجاع می‌شود باید، ظرف مدتی که از طرف هیأت رئیسه‌مجلس با توافق کمیسیون مربوطه معین و اعلام می‌شود و از یک ماه از تاریخ وصول به دفتر کمیسیون تجاوز نخواهد کرد، به مجلس ارسال شود. در‌صورت تجاوز از مدت تعیین شده، هر یک از نمایندگان یا دولتحق دارد از مجلس تقاضا نماید که آن را با حق تقدم طبق ضوابط این آیین‌نامه، در‌دستور مجلس قرار دهد. ‌در مورد طرحها و لوایح مفصل، هرگاه کمیسیون نتوانست رسیدگی به آن را در مدت تعیین شده تمام کند، باید موضوع را به رئیس مجلس گزارش دهد.‌در این صورت با پیشنهاد کمیسیون مربوطه و تصویب هیأت رئیسه این مدت تمدید می‌گردد.
‌ماده 147 - پیشنهاد دهندگان می‌توانند در کمیسیون مربوطه حاضر شوند و توضیحات لازم را در باره پیشنهاد خود بدهند. کمیسیون موظف است،‌حداقل بیست و چهار ساعت قبل از طرح پیشنهاد، کتباً پیشنهاددهندگان را به کمیسیون دعوت کند.
‌ماده 148 - کمیسیون‌ها موظفند، در موقع رسیدگی به طرحها و لوایح ، از وزراء و بالاترین مقام دستگاه ذی‌ربط دعوت به عمل آورند.
‌ماده 149 - درجلسات کمیسیون‌ها نمایندگانی که عضویت در آن کمیسیون را ندارند بدون داشتن حق رأی می‌توانند حاضر شوند و در صورتی که‌از طرف کمیسیون برای ادای توضیح یا شرکت در مذاکرات دعوت شده باشند باید شرکت نمایند ولی حق رأی ندارند.
ب - بررسی و تصویب طرحها و لوایح در مجلس
ماده 150 - هنگامی که گزارش کمیسیون‌های ذی‌ربط درخصوص طرح یا لایحه عادی برای شور اول در جلسه علنی مطرح می‌گردد، در باره نقاط‌ضعف و قوت، نقائص و امتیازات و لزوم یا عدم لزوم آن طرح و لایحه در کلیات مذاکره می‌شود و پس از آن نسبت به اصل طرح یا لایحه رأی‌گیری به‌عمل می‌آید. درصورت تصویب کلیات، جهت رسیدگی در شور دوم به کمیسیون مربوطه ارجاع می‌شود.
‌دوم - شوردوم ‌الف - بررسی مواد و پیشنهادها در کمیسیون ‌
ماده 151 - پیشنهادهای اصلاحی کتبی که در فاصله شوراول و دوم داده می‌شود، باید به هیأت رئیسه کمیسیون مربوط تحویل و حداقل بیست و‌چهار ساعت قبل از شروع شور دوم در کمیسیون چاپ و بین نمایندگان توزیع شود و پیشنهاددهندگان به جلسات کمیسیون دعوت شوند. اعضاء‌کمیسیون ذی‌ربط می‌توانند هنگام رسیدگی شور دوم در کمیسیون پیشنهادهای خود را هر چند به چاپ نرسیده باشد طرح نمایند.
ب - بررسی و تصویب مواد در مجلس ‌ماده 152 - در شوردوم گزارش کمیسیون در مجلس مطرح می‌شود. در این مرحله پیشنهاد تازه پذیرفته نمی‌شود، ولی پیشنهادهایی که در فاصله دو‌شور به کمیسیون داده شده و مورد توجه و تصویب کمیسیون قرار نگرفته، به ترتیب مواد، توسط پیشنهاددهندگان قابل طرح در مجلس خواهد بود. در‌این صورت پیشنهاددهنده یا یکی از پیشنهاددهندگان ( در مورد پیشنهاد جمعی) می‌تواند برای هر پیشنهاد ظرف پنج دقیقه توضیح بدهد و پس از‌اظهارنظر یک مخالف و یک موافق و عنداللزوم توضیحات مخبر کمیسیون یا نماینده دولت نسبت به پیشنهاد مزبور اخذ رأی به عمل می‌آید. پس از رد‌یا قبول پیشنهاد نسبت به اصل ماده رأی‌گیری به عمل می‌آید. چنانچه ماده به تصویب نرسید، بدون مذاکره نسبت به حذف آن رأی‌گیری خواهد شد و در‌صورتی که حذف ماده به تصویب نرسید پیشنهادهای اصلاحی تازه در همان جلسه پذیرفته خواهد شد.
‌ماده 153 - در شور دوم در باره اصل مواد مذاکره به عمل نمی‌آید مگر آنکه در گزارش کمیسیون مواد جدیدی اضافه شده باشد یا به تشخیص هیأت‌رئیسه در بعضی مواد تغییرات اساسی داده شده باشد. در این صورت اولین مخالف و موافق (‌براساس تابلو مخصوص ثبت‌نام) هر یک به مدت پنج‌دقیقه صحبت می‌کنند و در صورت لزوم مخبر یا نماینده دولت نیز صحبت می‌کنند و آنگاه نسبت به ماده یا مواد مورد نظر رأی‌گیری می‌شود.
‌ماده 154 - چنانچه در شوردوم، کمیسیون بعضی از مواد طرح یا لایحه را حذف و یا تغییر کلی داده باشد، هریک از نمایندگان میتوانند همان ماده‌را پیشنهاد نمایند و پس از صحبت یک مخالف و یک موافق و مخبر کمیسیون و نماینده دولت نسبت به ماده رأی‌گیری می‌شود. چنانچه اصل ماده‌تصویب شد پیشنهادهای اصلاحی که قبلاً به کمیسیون داده شده، قابل طرح و بحث و رأی‌گیری خواهد بود.
‌ماده 155 - در شور دوم طرحها و لوایح ، اولویت رسیدگی به پیشنهادها در جلسه علنی به ترتیب زیر خواهد بود:
1- پیشنهاد جایگزین لایحه دولت و یا طرح اصلی برای طرحها و لوایح.
2- پیشنهادهای حذف به ترتیب حذف کامل و حذف قسمت‌هائی از هر ماده.
3- پیشنهادهای چاپ شده کمیسیون‌های فرعی.
4- پیشنهادهای اصلاحی چاپ شده نمایندگان براساس تشخیص هیأت رئیسه.
5- اصل ماده.
‌ماده 156 - اصلاحاتی که در ماده‌ای پیشنهاد می‌گردد قبل از خود ماده در باره آنها در مجلس رأی گرفته می‌شود.
‌ماده 157 - هنگام بحث نسبت به هر ماده، هرگاه پیشنهاد حذف تمام یا قسمتی از ماده یا رفع ابهام از آن بشود، پس از توضیح پیشنهاددهنده و‌اظهارات یک مخالف و یک موافق
نسبت به پیشنهاد اخذ رأی به عمل خواهد آمد. درصورت تصویب پیشنهاد، نسبت به بقیه ماده بحث و اخذ رأی به‌عمل خواهد آمد.

‌مبحث سوم - مراحل بررسی و تصویب طرحها و لوایح فوری ‌اول - کلیات موضوع طرحها و لوایح فوری ‌

ماده 158 - طرحها و لوایح فوری عبارتند از یک فوریتی، دوفوریتی و سه فوریتی.

‌ماده 159 - وقتی که فوریت طرح یا لایحه‌ای تقاضا می‌شود، پس از توضیح پیشنهادکننده یا یکی از پیشنهادکنندگان و اظهارات مخالف و موافق،‌نسبت به فوریت، رأی گرفته می‌شود. درصورتی که تقاضای فوریت ضمن طرح یا لایحه مطرح نشده باشد، پانزده نفر از نمایندگان نیز می‌توانند کتباً‌تقاضای فوریت آن طرح یا لایحه را بنمایند. تصویب فوریت طرحها و لوایح با توجه به درجه فوریت به ترتیب ذیل می‌باشد:

1 - یک‌فوریت؛ با صحبت یک مخالف و یک موافق و با رأی اکثریت مطلق حاضران.

2 - دو و سه فوریت؛ با صحبت دو مخالف و دو موافق و با رأی اکثریت دوسوم حاضران.

‌تبصره - هیأت رئیسه موظف است طرحها و لوایح دارای فوریت را حداقل یکساعت قبل از طرح فوریت آنها در جلسه علنی تکثیر و دراختیار‌نمایندگان قرار دهد.

‌ماده 160 - اصل بر عادی بودن رسیدگی طرحها و لوایح است. بنابراین فوریت آنها باید مبین ضرورت و یا حالت استثنایی و مستند به دلائل ذیل‌باشد:

1 - یک فوریت؛ نیاز فوری جامعه و اولویت طرح و یا لایحه مورد نظر نسبت به سایر موارد مطروحه.

2 - دوفوریت؛ ضرورت جلوگیری از وقوع خسارت احتمالی و فوت فرصت.

3 - سه فوریت؛ حالت کاملاً اضطراری و حیاتی و برای مقابله سریع با خسارت حتمی.

‌ماده 161 - در طرحها و لوایحی که فوریت آنها تصویب شده باشد، ابتدا نسبت به اصل آن مذاکره می‌شود و پس از آن برای ورود به شور در ماده‌واحده یا مواد، رأی گرفته می‌شود و آنگاه راجع به هر یک از مواد جداگانه مذاکره و اخذ رأی به عمل می‌آید.

‌ماده 162 - با تقاضای دولت یا پانزده نفر از نمایندگان و تصویب مجلس قبل از ورود به شور در ماده واحده یا مواد طرح و یا لایحه می‌توان از آن‌سلب فوریت بطور مطلق، و یا سلب یک فوریت از دو فوریت، و یا یک یا دو فوریت از طرحها و لوایح سه فوریتی نمود. تقاضای سلب فوریت برای هر‌طرح و یا لایحه فقط یک‌بار امکانپذیر است.

‌دوم - طرحها و لوایح یک فوریتی

 ‌ماده 163 - طرحها و لوایح یک فوریتی، پس از تصویب فوریت، به کمیسیون‌های اصلی، فرعی ارجاع می‌شود تا خارج از نوبت مورد بررسی و‌تصویب قرار گیرد. گزارش کمیسیون درباره این طرحها و لوایح حداقل چهل و هشت ساعت قبل از موقع طرح در مجلس چاپ و بین نمایندگان توزیع‌می‌شود.

‌ماده 164 - طرحها و لوایح یک فوریتی یک شوری است و پس از وصول گزارش کمیسیون، خارج از نوبت در دستور کار مجلس قرار می‌گیرد و‌یک نوبت درباره آن شور به عمل می‌آید، بدین.‌ترتیب که ابتدا نسبت به اصل و سپس در باب ماده واحده یا هر یک از مواد مذاکره و اخذ رأی می‌شود.‌پیشنهاد دهندگان باید پیشنهادهای خود را در مهلتی که توسط کمیسیون تعیین و اعلام می‌گردد به کمیسیون ارسال و برای دفاع از آن در کمیسیون حاضر‌شوند و درصورت عدم تصویب پیشنهاد آنان ، می‌توانند در مجلس آن را

مطرح نمایند.

‌سوم - طرحها و لوایح دوفوریتی

 ‌ماده 165 - در مورد طرحها و لوایح دوفوریتی، پس از تصویب فوریت؛ 1- حداکثر ظرف مدت شش ساعت چاپ و توزیع می‌شوند.

2- حداکثر چهل و هشت ساعت پس از چاپ و توزیع در دستور کار جلسه مجلس قرار می‌گیرند.

3- پیشنهادهای نمایندگان حداکثر بیست و چهار ساعت پس از چاپ و توزیع به هیأت رئیسه تسلیم می‌شود.

4- پیشنهادهای نمایندگان چاپ و حداقل دو ساعت قبل از شروع مذاکرات دراختیار نمایندگان قرار می‌گیرد.

‌چهارم - طرحها و لوایح سه فوریتی

 ‌ماده 166 - طرحها و لوایح سه‌فوریتی، پس از تصویب فوریت، بلافاصله در همان جلسه در دستور مجلس قرار می‌گیرد.

‌ماده 167 - در طرحها و لوایح سه فوریتی، پس از تصویب کلیات، در همان جلسه نسبت به ماده واحده یا هر یک از مواد مذاکره و رأی‌گیری‌می‌شود. پیشنهاد نمایندگان قبل از ورود به ماده واحده یا هریک از مواد پذیرفته می‌شود و نسبت به آنها پس از اظهارات یک مخالف و یک موافق و نماینده دولت‌اخذ رأی به عمل

می‌آید.

‌مبحث چهارم - بررسی طرحها و لوایح طبق اصل هشتاد و پنجم (85)

 ‌ماده 168 - در مواردی که مجلس ضروری تشخیص دهد، طبق اصل هشتاد و پنجم (85) قانون اساسی اختیار تصویب آزمایشی بعضی از قوانین‌را که جنبه دائمی دارند به کمیسیون‌های خود و تصویب دائمی اساسنامه سازمانها، شرکتها ، مؤسسات دولتی یا وابسته به دولت را به کمیسیون‌های‌خود یا به دولت تفویض می‌کند.

‌تبصره 1 - دولت و یا نمایندگان باید قبل از انقضاء مدت آزمایشی قانون مذکور جهت تعیین تکلیف دائمی آن، طرح یا لایحه لازم را تهیه و به‌مجلس ارائه نماید.

‌تبصره 2 - پس از انقضاء زمان آزمایشی ، اینگونه قوانین اعتبار قانونی نخواهند داشت.

‌ماده 169 - هرگاه دولت یا پانزده نفر از نمایندگان تقاضای ارجاع طرح یا لایحه‌ای را طبق اصل هشتاد و پنجم (85) به کمیسیون یا کمیسیون‌های‌مجلس و یا دولت بنماید، این تقاضا در جلسه علنی اعلام و به ترتیب در دستور کار مجلس قرار می‌گیرد.

‌ماده 170 - هنگام طرح تقاضای مزبور در مجلس، نماینده دولت و یا نماینده منتخب تقاضاکنندگان، دلائل ضرورت ارجاع طرح و یا لایحه را‌حداکثر به مدت ده دقیقه بیان می‌نماید و سپس دو نفر مخالف و دو نفر موافق که قبلاً ثبت‌نام کرده‌اند و درصورت عدم ثبت نام، در مجلس نوبت‌گرفته‌اند، هر یک به مدت ده دقیقه صحبت کرده و آنگاه رأی‌گیری می‌شود.

‌ماده 171 - پس از موافقت مجلس، طرح یا لایحه به کمیسیون فرستاده می‌شود. ترتیب رسیدگی این قبیل طرحها و لوایح در کمیسیون همان ترتیب‌رسیدگی و تصویب طرحها و لوایح در مجلس خواهد بود، اما مناط در تصویب رأی حداقل دو سوم اعضاء کمیسیون می‌باشد.

‌ماده 172 - پس از تصویب قانون در کمیسیون‌ها، تعیین مدت اجرای آزمایشی آن در دستور کار مجلس قرار خواهد گرفت، به این ترتیب که قانون‌مصوب کمیسیون به همراه پیشنهاد مدت اجراء، چهل و هشت ساعت قبل از طرح در مجلس تکثیر و دراختیار نمایندگان قرار گیرد.

‌هنگام طرح تعیین مدت در جلسه علنی، درصورتی که پیشنهاد دیگری نباشد، نسبت به پیشنهاد کمیسیون رأی‌گیری می‌شود. درغیراین صورت، نسبت‌به پیشنهاد نمایندگان به ترتیب وصول در جلسه علنی پس از صحبت یک مخالف و یک موافق رأی‌گیری خواهد شد.

‌ماده 173 - درصورتی که مجلس تصویب دائمی اساسنامه سازمانها، شرکتها، مؤسسات دولتی و یا وابسته به دولت را به دولت واگذار کند. ترتیب‌رسیدگی و تصویب اساسنامه‌های مذکور طبق آیین‌نامه داخلی هیأت وزیران خواهد بود.

‌مبحث پنجم - تفسیر قوانین

 ‌ماده 174 - رسیدگی به طرحها و لوایح مربوط به شرح و تفسیر قوانین عادی یک شوری است و می‌تواند بطور عادی یا بصورت فوریت مورد‌مذاکره قرارگیرد، در تفسیر قوانین بحث در کلیات و جزئیات از هم تفکیک نمی‌شود.

‌ماده 175 - درصورتی که تفسیر به‌صورت عادی و یک فوریتی باشد، پس از گزارش کمیسیون و توضیح مخبر، یک مخالف و یک موافق، هر یک‌به مدت ده دقیقه صحبت خواهند کرد. با پیشنهاد رئیس و یا ده نفر از نمایندگان و تصویب مجلس مدت صحبت و تعداد مخالف و موافق قابل تغییر‌است. در مورد تفسیر قوانین نماینده دولت هم می‌تواند صحبت کند.

‌ماده 176 - درصورتی که گزارش کمیسیون و همین‌طور پیشنهادهای دیگر که به کمیسیون رسیده است، به تصویب مجلس نرسد، هر نماینده‌می‌تواند نظر خود را کتباً به هیأت رئیسه بدهد. پیشنهادها به ترتیب وصول مورد بحث قرار می‌گیرد و اگر پیشنهادی به تصویب نرسید موضوع برای‌بحث بیشتر به کمیسیون ارجاع می‌شود.

‌ماده 177 - درصورتی که تفسیر بصورت دوفوریتی و سه فوریتی باشد همانند دیگر طرحها و لوایح دوفوریتی و سه‌فوریتی مورد رسیدگی قرار‌می‌گیرد.

‌مبحث ششم - نکات مشترک مربوط به بررسی طرحها و لوایح

 ‌ماده 178 - در مواردی که طرح یا لایحه قانونی مربوط به امور داخلی مجلس نباشد، ازطریق هیأت رئیسه به وزیر یا مسؤول اجرائی مربوطه رسماً‌اطلاع داده می‌شود تا خود یا معاون او که رسماً به مجلس معرفی شده در جلسه علنی حاضر شود و در مذاکرات شرکت نماید. درصورت اطلاع و عدم‌حضور وزیر یا معاون بدون عذر موجه، ازطرف رئیس مجلس مؤاخذه خواهد شد. بهر صورت، در همان جلسه، حتی با عدم حضور وزیر یا مسؤول‌اجرائی مربوطه، طرح یا لایحه مورد بررسی قرار خواهد گرفت و اتخاذ تصمیم خواهد شد.

‌ماده 179 - سوالات توضیحی نمایندگان، در شور اول یا دوم طرحها و لوایح که مربوط به موضوعات مورد بحث باشد، در مجلس کتباً به رئیس‌مجلس تقدیم می‌شود. رئیس این سوالات را به مخبر کمیسیون مربوط یا به نماینده دولت می‌دهد تا به هنگام توضیح و یا توجیه به آن پاسخ داده شود.

‌ماده 180 - درصورتی که حداقل بیست و پنج نفر از نمایندگان کتباً از مجلس تقاضا کنند که طرح یا لایحه قانونی واصل شده به مجلس برای‌حداکثر شش ماه مسکوت بماند، پس از توضیح یکی از پیشنهاد دهندگان به مدت پنج دقیقه و پاسخ آن از طرف یک مخالف به‌مدت حداکثر پنج دقیقه،‌رأی گرفته می‌شود. تقاضای مسکوت ماندن لایحه بدون موافقت وزیر یا معاون امورمجلس ذی‌ربط پذیرفته نخواهد شد.

‌تقاضای مسکوت ماندن در هر طرح و لایحه فقط برای یک مرتبه مجاز خواهد بود. هیأت رئیسه موظف است پس از گذشت مدت مسکوت ماندن،‌طرح یا لایحه را مجدداً در دستور کار مجلس قرار دهد.

‌تبصره - چنانچه تقاضای مسکوت ماندن برای انجام اصلاحات طرح یا لایحه باشد پس از تصویب مسکوت ماندن به کمیسیون ذی‌ربط جهت‌انجام اصلاحات ارجاع می‌گردد. نحوه رسیدگی به اصلاحات همچون رسیدگی در شور دوم طرحها و لوایح خواهد بود.

‌ماده 181 - اخطار راجع به منافی بودن طرحها و لوایح و سایر موضوعات مورد بحث در مجلس با قانون اساسی یا آیین‌نامه داخلی مجلس مقدم بر‌اظهارات دیگر است و مذاکرات در موضوع اصلی را متوقف می‌کند. این اخطار باید با استناد به اصل مربوطه حداکثر ظرف پنج دقیقه به عمل آید.‌درصورتی که رئیس مجلس اخطار را وارد بداند بدون بحث از مجلس نظرخواهی می‌نماید چنانچه مجلس اخطار را وارد دانست رئیس نسبت به‌پذیرش اصلاحات پیشنهادی یا حذف مورد اشکال یا ارجاع آن به کمیسیون ذی‌ربط جهت بررسی مجدد اقدام خواهد کرد.

‌ماده 182 - درصورتی که نمایندگان نسبت به اجرای آیین‌نامه داخلی مجلس تخلفی را که مربوط به همان جلسه باشد مشاهده نمایند، حق دارند‌بلافاصله مورد تخلف را با استناد به ماده مربوطه بدون خروج از موضوع حداکثر ظرف پنج دقیقه تذکر دهند و اگر مربوط به آن جلسه نباشد بعد از نطق‌قبل از دستور و قبل از شروع دستور جلسه و یا پایان جلسه، قبل از اعلام ختم آن حداکثر ظرف پنج دقیقه تذکر دهند چنانچه رئیس تذکر را وارد بداند‌موظف است به آن ترتیب اثر دهد.

‌ماده 183 - پس از آنکه مجلس درباره طرح یا لایحه‌ای رأی نهائی داد، اسناد و اوراق و صورتجلسات مربوط به آن در اداره کل قوانین مجلس‌بایگانی می‌شود.

‌مبحث هفتم- ارجاع مصوبات مجلس به شورای نگهبان و مراحل‌رسیدگی آنها

 ‌ماده 184 - کلیه مصوبات مجلس رسماً به شورای نگهبان فرستاده می‌شود. درصورتی که شورا ظرف ده روز پس از وصول یا پس از انقضای ده روز‌تمدید مذکور در اصل نود و پنجم (95) قانون اساسی، مخالفت خود را اعلام نکرد، طبق اصل نود و چهارم (94) قانون اساسی، مصوبات از طرف‌مجلس جهت امضاء و ابلاغ به ریاست جمهوری ارسال می‌شود.

‌تبصره - روز وصول مصوبه و روز اعلام نظر شورای نگهبان به مجلس جزء مهلت‌های مقرر محسوب نمی‌گردد.

‌ماده 185 - مصوبات مجلس تا زمان اعلام نظر نهائی شورای نگهبان از دستور خارج نمی‌شود. شورای نگهبان، درصورت رد مصوبات مجلس،‌موظف است علت رد را صریحاً به مجلس گزارش نماید تا بلافاصله تکثیر و توزیع شود.

‌ماده 186 - مصوبات عادی و یک فوریتی مجلس که از طرف شورای نگهبان رد شده به کمیسیون مربوطه ارسال می‌شود و با اعلام وقت قبلی با‌حضور نماینده شورای نگهبان، موارد اعتراض برای اصلاح مورد بحث قرار می‌گیرد. درصورت عدم حضور نماینده شورای نگهبان در موعد اعلام شده،‌کمیسیون با ملحوظ نمودن نظر شورای نگهبان کار خود را انجام می‌دهد.

‌نمایندگانی که پیشنهاد اصلاحی داده‌اند، در این مرحله می‌توانند در کمیسیون شرکت نمایند. نظر کمیسیون همراه پیشنهادهای پذیرفته نشده نمایندگان‌در مجلس مطرح می‌شود و طبق معمول شور دوم مورد بحث و رأی قرار می‌گیرد.

‌چنانچه درمورد ماده‌ای، کمیسیون نیز همراه پیشنهادهای دیگر پیشنهاد داده باشد، اول پیشنهاد کمیسیون به رأی گذاشته می‌شود و درصورت عدم‌تصویب، پیشنهادهای دیگر مطرح می‌شود.

‌درصورت عدم تصویب پیشنهاد کمیسیون و یا پیشنهادهای قبلی نمایندگان در مجلس، پیشنهادهای جدید پذیرفته می‌شود و درباره آنها بحث و‌رأی‌گیری به‌عمل می‌آید.

‌تبصره 1 - پس از ایراد شورای نگهبان، دولت حق پیشنهاد اصلاح لایحه را ندارد مگر در موارد ایراد شورای نگهبان.

‌تبصره 2 - شورای نگهبان نمی‌تواند پس از گذشت مهلت‌های مقرر و رفع ایراد در نوبت اول، مجدداً مغایرت موارد دیگری را که مربوط به‌اصلاحیه نمی‌باشد بعد از گذشت مدت قانونی به مجلس اعلام نماید مگر در رابطه با انطباق با موازین شرعی.

‌تبصره 3 - اگر با اصلاح ماده مورد ایراد شورای نگهبان، ماده به کلی خاصیتش را از دست بدهد، می‌توان آن را حذف کرد.

‌ماده 187 - پس از بررسی گزارش کمیسیون که در آن نظر شورای نگهبان ملحوظ شده است و رای‌گیری نسبت به آن، مصوبه مجدداً به شورای‌نگهبان ارسال می‌شود. اگر این مصوبه هنوز وافی به نظرات شورای نگهبان نباشد، مجدداً در مجلس مطرح می‌گردد، درصورتی که مجلس با در نظر‌گرفتن حفظ مصلحت نظام همچنان بر رأی خود باقی باشد رئیس مجلس مصوبه مذکور را به مجمع تشخیص مصلحت نظام ارسال می‌دارد. مجمع‌موظف است تنها در موارد اختلاف و دیگر موارد مربوط به آن اظهانظر قطعی نموده و گزارش آن را جهت طی مراحل بعدی به رئیس مجلس اعلام‌نماید.

‌فصل دوم - نظارت ‌مبحث اول - نحوه بررسی و رأی اعتماد به هیأت وزیران

 ‌ماده 188 - رئیس جمهور، ظرف دو هفته پس از انجام مراسم تحلیف و یا بعد از استعفاء یا سقوط دولت، کتباً اسامی هیأت وزیران را به‌همراه شرح‌حال هر یک از وزیران و برنامه دولت تسلیم مجلس می‌نماید. رئیس مجلس مکلف است در اولین فرصت در جلسه علنی وصول معرفی‌نامه وزیران را‌اعلام و پس از قرائت دستور تکثیر آن را صادر نماید.

‌ماده 189 - یک هفته پس از معرفی دولت، برای بحث و بررسی خط مشی و اصول کلی برنامه دولت و اخذ رأی اعتماد برای هیأت وزیران‌جلسات مجلس به‌طور متوالی تشکیل می‌گردد. با پیشنهاد رئیس و تصویب مجلس، جلسات بصورت صبح و بعد از ظهر برگزار خواهد شد. مجلس در‌این جلسات نطق قبل از دستور نخواهد داشت.

‌ماده 190 - قبل از تشکیل اولین جلسه بررسی برنامه‌های دولت و اخذ رأی اعتماد هیأت وزیران، نمایندگان مخالف و موافق برنامه، خط مشی و‌اصول کلی و ترکیب هیأت وزیران و نیز نمایندگان مخالف و موافق هریک از وزیران به تفکیک برنامه و هر وزیر در برگه‌های جداگانه ثبت نام می‌نمایند.

‌هریک از نمایندگان حق دارند تمام یا قسمتی از وقت خود را دراختیار نماینده دیگر قرار دهد. در شروع بحث در مورد هیأت وزیران، رئیس جمهور‌برنامه دولت را تشریح و ضمن معرفی وزیران از ترکیب هیأت وزیران دفاع خواهد نمود. پس از آن مجلس ، بررسی برنامه دولت و ترکیب هیأت وزیران‌را با اظهارات پنج نفر از نمایندگان مخالف و پنج نفر از نمایندگان موافق با حفظ ترتیب یکنفر مخالف و یکنفر موافق و هر کدام برای مدت پانزده دقیقه‌انجام خواهد داد.

‌رئیس جمهور یا کسانی که او تعیین خواهد نمود به سوالات و اظهارات مخالفان پاسخ می‌دهند. مجموع مدت نطق اولیه رئیس جمهور و دفاعیات اخیر‌دو و نیم ساعت خواهد بود.

درپی اظهارات و دفاعیات رئیس جمهور، مجلس شور در مورد برنامه‌ها و صلاحیت هریک ازوزیران را به صورت جداگانه‌آغاز خواهد نمود. درمورد هر وزیر دو نفر از نمایندگان مخالف و دو نفر از نمایندگان موافق با حفظ ترتیب یکنفر مخالف و موافق هرکدام برای مدت‌پانزده دقیقه فرصت خواهند داشت. پس از آن وزیر و در صورت صلاحدید رئیس جمهور به مدت سی دقیقه برای دفاع از برنامه و صلاحیت وزیر‌مطروحه وقت خواهند داشت. بحث و بررسی برای تک تک وزیران به ترتیب حروف الفبای وزارتخانه به همین شیوه انجام می‌گیرد، رئیس جمهور‌می‌تواند با استفاده از وقت وزیران در پایان و به‌طور یکجا از آنان دفاع نماید. پس از آن برای هر یک از وزیران جداگانه رأی‌گیری به عمل می‌آید و‌شمارش و اعلام نتیجه آرا پس از رأی‌گیری برای همه وزراء صورت خواهد گرفت. سوالات کتبی نمایندگان در طول مدتی که برنامه دولت مطرح است‌ازطریق رئیس مجلس به رئیس جمهور یا وزیر مربوط داده خواهد شد.

‌تبصره 1 - در موارد معرفی یک یا چند وزیر (‌کمتر از نصف مجموع وزراء) پس از نطق اولیه رئیس جمهور به مدت یکساعت بدون بحث در‌کلیات برنامه‌ها و ترکیب هیأت‌وزیران تنها در مورد برنامه‌ها و صلاحیت وزیران پیشنهادی به‌ترتیب فوق‌الذکر اقدام خواهد شد.

‌تبصره 2 - چنانچه مجلس به یک یا چند وزیر رأی اعتماد نداد، رئیس جمهور موظف است با رعایت اصل یکصد و سی و پنجم (135) قانون‌اساسی حداکثر قبل از سه ماه فرد یا افراد دیگری را برای اخذ رأی به مجلس معرفی نماید.

‌ماده 191 - درمورد اصول هشتاد و هفتم (87) و یکصد و سی و ششم (136) قانون اساسی، کیفیت رأی اعتماد به وزیر یا هیأت وزیران و همه‌مسائل مربوط به آن طبق این آیین‌نامه خواهد بود.

‌تشخیص مسائل مهم و مورد اختلاف مذکور در اصل هشتاد و هفتم (87) که دولت می‌تواند در زمینه آنها از مجلس رأی اعتماد بگیرد، با هیأت وزیران‌است.