تعریف ترکه (ماترک) و دارایی

ترکه (ماترک) یا میراث به کلیه اموال و تعهدات یا به عبارتی کلیه دارایی‌های متوفی که بعد از فوت او به وراث و نزدیکان وی انتقال می‌یابد اطلاق می‌شود.

دارایی، به معنای شایستگی و امتیاز دارا شدن حقوق و تکالیف مالی و یکی از صفات مربوط به شخصیت انسان است که با تولد شخص به وجود می‌آید و با فوت وی از بین می‌رود. پس از فوت شخص، دارایی از بین می‌رود و صرفا اجزای مثبت و منفی دارایی باقی می‌ماند که پس از فوت متوفی، ترکه نامیده می‌شود.

به‌عبارت دیگر، دارایی شخص پس از فوت از بین می‌رود و فقط اجزای دارایی در فرض وجود، به ورثه منتقل می‌شود.

شرط واجب شدن پرداخت نفقه

عمل کردن به وظایف زناشویی توسط زن؛ شرط واجب شدن پرداخت نفقه

زوجه (زن) برای اینکه مستحق نفقه باشد و بتواند در مورد آن ادعایی را مطرح کند، بایستی به وظایف زناشویی خود عمل نماید که اصطلاحاً به آن تمکین گفته می‌شود. بر این اساس مطابق ماده ۱۱۰۸ قانون مدنی اگر او بدون هیچ مانع مشروعی به وظایف زناشویی خود در برابر همسرش عمل نکند، ناشزه بوده و در نتیجه مستحق نفقه نخواهد بود.

منظور قانون‌گذار این است که اگر زن براساس یک دلیل مشروع به وظایف خود عمل نکند، باز هم مستحق نفقه خواهد بود. برای مثال یکی از وظایف زن این است که در منزلی سکونت کند که همسرش برای او در نظر گرفته‌است و اگر چنانچه منزل همسر خود را ترک کند و به خانه‌ی پدری برود، گفته می‌شود که او ناشزه است. در این حالت با توجه به اینکه زن ناشزه است، مستحق نفقه نخواهد بود.

اما گاهی سکونت در منزل همسر برای زن دشوار می‌شود؛ به گونه‌ای که اگر به این سکونت ادامه دهد، ممکن است جان او به خطر بیفتد.

در چنین مواردی اگر زن برای حفظ جان خود از منزل مشترک خود خارج شده و به منزل پدرش برود، شوهر نمی‌تواند با استناد به اینکه او ناشزه است، نفقه‌اش را نپردازد. به عبارت بهتر در چنین مواردی اگرچه زن ناشزه‌است، اما با این حال باز هم مستحق نفقه می‌باشد.

ویژگی‌های نفقه‌ی زن

1. نفقه زن بر نفقه خویشاوندان دیگر تقدم دارد؛ یعنی اگر کسی به اندازه کافی توانایی مالی نداشته باشد که بتواند هم نفقه همسر و هم دیون و بدهی‌های دیگر خود را بپردازد، در این حالت باید از میزان دارایی‌های موجود خود ابتدا نفقه همسر خود را پرداخت نموده و سپس دیون (بدهی) خود را به طلبکارانش پرداخت کند.

2. زن می‌تواند نفقه گذشته خود را هم از همسرش مطالبه کند؛ یعنی اگر شوهر از چند سال گذشته نفقه همسر خود را نپرداخته‌است، زن می‌تواند علاوه بر ملزم کردن او به پرداخت نفقه آینده، نفقه چند سال گذشته را هم از او مطالبه کند. این در حالی است که اقارب یعنی پدر، مادر و فرزندان صرفاً نفقه‌ی آینده خود را می‌توانند مطالبه نمایند و در مورد آن‌چه گذشته نمی‌توانند ادعایی داشته باشند.

3. پرداخت نفقه‌ی زن در هر صورت برای مرد واجب است و این موضوع ارتباطی به فقیر یا ثروتمند بودن زن ندارد؛ یعنی خواه زن شاغل باشد و خواه نباشد، مرد در هر صورت موظف به پرداخت نفقه او خواهد بود.

4. فقیر یا ثروتمند بودن مرد نیز تأثیری در انجام این وظیفه‌ی قانونی ندارد؛

۵. در پرداخت نفقه زن برای تشخیص میزان نفقه، وضعیت اقتصادی زن (زوجه) ملاک می‌باشد و در این خصوص بایستی شرایط او مورد توجه قرار گیرد؛ یعنی اگر چنانچه زن از خانواده ثروتمند و متمکنی باشد، شوهر باید متناسب با این شرایط و با توجه به شأن اجتماعی و خانوادگی او نیاز‌های وی را تأمین کند.

6. پرداخت نفقه زن، تکلیفی‌است که قانون‌گذار به صورت یک‌جانبه برای مرد در نظر گرفته‌است.

 افرادی که استحقاق دریافت نفقه را دارند

مرد علاوه بر هزینه‌های زندگی همسر خود، وظیفه تأمین هزینه‌های اقارب یا خویشاوندان نَسَبی خود را نیز بر عهده دارد. مقصود از اقارب نیز فرزندان و پدر و مادر او می‌باشد. آن‌چه اهمیت دارد این است که تکلیف او در مورد پرداخت نفقه‌ی همسر خویش متفاوت از تکلیفی است که او در مورد سایر خویشاوندان خود دارد.

 عدم پرداخت نفقه از جانب شوهر

با توجه به اینکه قانون‌گذار مرد را مکلف به پرداخت هزینه‌های زندگی همسر خود نموده‌است، حال باید دید که در صورت عدم انجام چنین تکلیفی زن چه اقدامی می‌تواند انجام دهد. قانون مدنی در ماده‌ی ۱۱۱۱ حکم این موضوع را مشخص کرده‌است که براساس آن در صورتی که شوهر نفقه را نپردازد یا اینکه توانایی مالی برای پرداخت نفقه نداشته باشد، زن می‌تواند به دادگاه مراجعه نموده و از دادگاه بخواهد که همسرش را به پرداخت نفقه محکوم نماید. اگر چنانچه نتوان از طریق دادگاه شوهر را ملزم به پرداخت نفقه نمود، زن می‌تواند برای طلاق به دادگاه مراجعه نماید تا دادگاه شوهر او را ملزم کند که همسرش را طلاق دهد.

نفقه قابل مطالبه

پرداخت هزینه‌های زندگی بر عهده‌ی مرد است، اما دقیقاً پرداخت کدام هزینه‌ها بر عهده‌ی او می‌باشد؟

 قانون‌گذار در ماده‌ی ۱۱۰۷ قانون مدنی تعریف نفقه را ذکر نموده و در این راستا، به تأمین هزینه‌های مربوط به مسکن، خوراک، پوشاک، اثاث خانه و هزینه‌های بهداشتی و درمانی به عنوان مهم‌ترین هزینه‌هایی که تأمین آن‌ها بر عهده‌ی مرد می‌باشد، اشاره کرده‌است.

 تکلیف قانونی مرد در پرداخت نفقه 

بر این اساس در صورتی که عقد ازدواج به صورت دائم بسته شود، مرد وظیفه دارد هزینه زندگی همسر و فرزندان خود را تأمین کند، اما اگر عقد نکاح به صورت موقت بسته شده باشد، زن هیچ حقی در خصوص نفقه نخواهد داشت مگر اینکه در عقد شرط کرده باشند که مرد هزینه زندگی همسر خود را بپردازد یا اینکه عقد موقت به گونه‌ای بسته شود که قصد هر دو طرف بر پرداخت این هزینه‌ها توسط مرد باشد.

 آشنایی با عقد جعاله

عقد جعاله، یکی از عقود معین در حقوق ایران است و شروط و ویژگی‌های آن در قانون مدنی تعیین شده است. در این قرارداد شخصی خود را متعهد می‌کند که در مقابل عملی، به شخص دیگری مزد و اجرت معینی پرداخت کند. در اصطلاح حقوقی به فرد متعهد، جاعل، به طرف دیگر قرارداد عامل و به مزد و اجرت هم جُعل گفته می‌شود.

سفید مهر یا سفید امضا

با توجه به ماده 673 قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات مصوب1375-هر کس از سفید مهر یا سفید امضایی که به او سپرده شده است یا به هر طریق به دست آورده سوء استفاده نماید به یک تا سه سال حبس محکوم خواهد شد.

 اجرای رای داوری

هر گاه محکوم علیه تا بیست روز بعد از ابلاغ، رای داوری را اجرا ننماید، دادگاه ارجاع کننده به داوری و یا دادگاهی که صلاحیت رسیدگی به اصل دعوا را دارد مکلف است به درخواست طرف ذی نفع طبق رای داور برگ اجرایی صادر کند. اجرای رای برابر مقررات قانونی می باشد.

 ابلاغ رای داوری

مستنداً به ماده 485 قانون آیین دادرسی مدنی در ابلاغ رای داوری باید دو حالت را از هم تفکیک کرد :

 حالت اول : در قرارداد، طریقه خاصی برای ابلاغ پیش بینی شده است :در این حالت باید ابلاغ رای داوری از این طریق صورت پذیرد و ابلاغ خارج از طروق پیش بینی شده طرفین دعوا ابلاغ قانونی و صحیح نمی باشد البته ابلاغ ناصحیح و خلاف قانون باعث ابطال رای داوری نیست؛ لیکن برای اجرایی شدن رای باید مجدداً تشریفات قراردادی در خصوص ابلاغ رای صورت پذیرد.

 حالت دوم : در قرارداد طریقه خاصی برای ابلاغ پیش بینی نشده است :چنانچه طرفین در قرارداد داووری طریق خاصی برای ابلاغ رای داوری پیش بینی نکرده باشند، داور مکلف است رای خود را به دفتر دادگاه ارجاع کننده دعوا به داور یا دادگاهی که صلاحیت رسیدگی به اصل دعوا را دارد تسلیم نماید، دفتر دادگاه اصل رای را بایگانی نموده و رونوشت گواهی شده آن را به دستور دادگاه برای اصحاب دعوا ارسال می دارد این ابلاغ با رعایت تشریفات آیین دادرسی مدنی صورت خواهد پذیرفت.

 زمان درخواست ابطال رای داوری

زمان اعتراض و درخواست ابطال رای داوری برای اشخاص مقیم کشور 20 روز و برای اشخاص مقیم خارج از کشور دو ماه از تاریخ ابلاغ رای داوری می باشد البته عذرهای قانونی مندرج در ماده 306 قانون آیین دادرسی مدنی در مورد این مهلت ها نیز لازم الاتباع می باشد و در صورت وجود این عذرها مهلت های مذکور از زمان رفع عذر محاسبه خواهند شد.

مرجع قضایی صالح و مهلت دعوای ابطال رای داوری

در خصوص مرجع صالح برای رسیدگی به دعوای ابطال رای داوری باید دو حالت را از هم تفکیک نمود :

حالت اول : اگر دادگاه دعوا را به داوری ارجاع کرده باشد دادگاه ارجاع کننده، به عنوان تنها مرجع صالح به رسیدگی و اعتراض به دعوای ابطال رای داوری می باشد اگر موضوع دعوا در مرحله تجدیدنظر به داوری ارجاع شود همان دادگاه، صالح به رسیدگی خواهد بود.

حالت دوم :اگر دادگاه، دخالتی در ارجاع دعوا به داوری نداشته باشد، مرجع صالح به رسیدگی به دعوای ابطال رای داوری، دادگاهی است که صلاحیت رسیدگی به اصل دعوا را دارد.

مصادیق رشوه

برخی مصادیق رشوه عبارت است از:
الف – گرفتن وجوهی به غیر از آنچه در قوانین و مقررات تعیین شده است.
ب – اخذ مالی بلاعوض یا به مقدار فاحش ارزانتر از قیمت معمولی یا ظاهراً به قیمت معمولی و واقعاً به مقدار فاحش کمتر از قیمت.
ج – فروش مالی به مقدار فاحش گرانتر از قیمت به طور مستقیم یا غیر مستقیم به ارباب رجوع بدون رعایت مقررات مربوط.
د – فراهم نمودن موجبات ارتشاء از قبیل: مذاکره جلب موافقت یا وصول و ایصال وجه یا مال یا سند پرداخت وجه از ارباب رجوع.
هـ- اخذ یا قبول وجه یا مال یا سند پرداخت وجه یا تسلیم مال از ارباب رجوع به طور مستقیم یا غیر مستقیم برای انجام دادن یا انجام ندادن امری است که مربوط به دستگاه اجرایی می‌باشد؛
و – اخذ هرگونه مال دیگری که در عرف رشوه خواری تلقی می‌شود، از جمله هر گونه ابراء یا اعطاء وام بدون رعایت ضوابط یا پذیرفتن تعهد یا مسوولیتی که من غیر حق صورت گرفته باشد و همچنین گرفتن پاداش و قائل شدن تخفیف و مزیت خاص برای ارایه خدمات به اشخاص و اعمال هرگونه موافقت یا حمایتی خارج از ضوابط که موجب بخشودگی یا تخفیف گردد.

موارد ابطال یا اصلاح سند با حکم دادگاه

الف) ملکی بر خلاف قانون ثبت شده باشد.

ب) تعارض اسناد مالکیت در صورتی که دارنده سند معارض به دادگاه دادخواست دهد.

ج) در موردی که اشتباهی در عملیات مقدماتی ثبت رخ داده باشد و این اشتباه وارد سند شود و هیأت نظارت آن را مخل به حقوق دیگران تشخیص دهد.

د) در موردی که در عملیات تفکیکی اشتباهی رخ داده و وارد سند شود و مخل به حقوق دیگران باشد.

ه) در موردی که متصرف دارنده سند عادی تقاضای سند رسمی بنماید. (بند ٦ماده ١٤٧قانون ثبت اسناد و املاک)

 اداره‌ی امور افراد

- تا ۱۸ سالگی (مگر آن‌که زودتر رشد آنها در دادگاه اثبات شود) = ولی قهری یا وصی منصوب از طرف آنها؛

- هرگاه بلافاصله بعد از ۱۸ سال، فرد دچار جنون یا سفه (یعنی عقل معاش خود را از دست بدهد) بشود = ولایت ولی قهری یا وصی ادامه پیدا می‌کند؛

- هرگاه بلافاصله بعد از ۱۸ سال، فرد به رشد برسد، ولی مدتی بعد (مثلا در ۲۰ سالگی) دچار جنون یا سفه شود = قیم انتخاب‌ شده از طرف دادگاه.

 عدم انجام تکالیف توسط وصی

وصی منصوب از طرف ولی قهری (پدر و جد پدری) اگر به نگهداری یا اداره امور اقدام نکند یا وظایف خود را انجام ندهد منعزل می‌شود؛ یعنی خود به خود از این سمت برکنار می‌شود.

با تحقق رشد که در حقوق ایران عموما با معیار سن (غالبا ۱۸ سال) احراز می‌شود، طفل از شمول ولایت خارج می‌شود. رشد حالتی است که فرد درباره‌ی معیشت و مسائل اقتصادی تعقل و تفکر منطقی دارد. اگر پس از تحقق رشد، فرد مجنون شود یا مجددا عقل معاش خود را از دست بدهد، دادگاه فردی را به‌عنوان قیم برای اداره‌ی امور مربوط به غیر رشید یا سفیه و مجنون انتخاب می‌کند، اما اگر طفل رشید نشود و عقل معاش پیدا نکند یا در همان حالت عدم رشد مجنون شود و جنون او ادامه پیدا کند، ولایت قهری پدر و پدربزرگ پدری ادامه پیدا می‌کند.

 ولایت قهری

در ادبیات حقوقی ایران ولایت قهری شامل ولایت قهری خاص و عام می‌شود. ولی قهری خاص، پدر و جد پدری طفل است و هر یک از آنها می‌توانند برای اولاد تحت ولایت خود و برای زمانی که دیگری فوت شده و خود نیز در قید حیات نیست، نماینده‌ای معین کند تا اداره‌ی امور طفل و نگهداری از او را به‌عنوان وصی در اختیار بگیرد، اما هیچ‌یک از پدر یا پدربزرگ پدری نمی‌توانند در صورت زنده بودن دیگری برای طفل وصی تعیین کند. پس به‌عبارتی دیگر، در صورت زنده بودن پدر یا جد پدری، ولایت طفل بر عهده آنهاست، ولی هر کدام از آنها می‌توانند برای بعد از فوت خود به‌ شرط زنده نبودن دیگری، وصی‌ای تعیین کند تا اداره‌ی امور طفل را بر عهده بگیرد. در نتیجه، تا زمان زنده بودن هر کدام از پدر و جد پدری، نوبت به وصی نمی‌رسد.

 ولی قهری و حدود اختیارات او

در قانون مدنی ایران دو نهاد ولایت و حضانت از هم متمایز هستند و هر یک آثار و تبعات ویژه‌ی خود را دارند. در واقع حضانت، تکلیف در نگهداری و سرپرستی کودک است اما ولی کسی است که به حکم قانون اختیار دیگری یا دیگران را در قسمتی از امور داشته باشد.

حضانت در حقوق ایران به ‌معنای نگهداری و تربیت طفل است. این وظیفه گاهی جنبه‌ی تکلیف دارد و گاهی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین حقوق والدین از آن یاد می‌شود. حضانت به‌دلیل وظیفه و تکلیف بودن امکان انتقال قراردادی به غیر را ندارد. به‌عبارت دیگر والدین نمی‌توانند وظیفه‌ی نگهداری و تربیت فرزندان را به دیگری بسپارند و به‌همین علت نمی‌توانند برای آن دستمزدی بگیرند. در دوره‌ای که یکی از والدین حضانت فرزندان خود را به‌عهده دارد، مسئولیت اعمال و رفتار فرزندان اگر موجب ضرر به غیر شود با آنهاست.

حضانت در قانون ایران با معیار سنی تقسیم ‌بندی شده است. بدین‌ترتیب که مادر درمورد فرزندان دختر و پسر تا ۷ سالگی و پدر پس از آن، حق و تکلیف حضانت دارند. بااین‌حال طبق مقررات جدید، مصلحت طفل در همه‌ی موارد مدنظر قرار می‌گیرد. ممکن است مصلحت طفل ایجاب کند تا بعد از هفت سالگی نیز حضانت برعهده‌ی مادر باشد. با فوت هر یک از والدین، حضانت با طرف دیگر خواهد بود و اگر هر دوی آنها فوت شوند، وظیفه‌ی حضانت بر دوش پدربزرگ پدری طفل است.

 مرجع صالح برای رسیدگی به درخواست اعاده ‌دادرسی

صلاحیت رسیدگی به درخواست اعاده دادرسی با دیوان عالی کشور است و درخواست اعاده‌ی دادرسی باید به دبیرخانه دیوان عالی کشور تسلیم شود. باید توجه نمود که دبیرخانه دیوان عالی کشور به درخواست‌هایی که از طریق پست واصل می‌شوند ترتیب اثر نمی‌دهد و اشخاصی که درخواست اعاده دادرسی دارند باید حضوراً به دبیرخانه دیوان مراجعه نمایند.

 شعب دیوان عالی پس از دریافت درخواست اعاده دادرسی اگر تشخیص دهند که این درخواست با یکی از موارد مذکور قانونی انطباق دارد، اعاده دادرسی را می‌پذیرند و پرونده را برای رسیدگی مجدد به یکی از دادگاه‌های کیفری ارسال می‌نمایند.

 در این صورت اجرای حکم تا زمان صدور حکم جدید به تعویق می‌افتد. در صورتی هم که درخواست اعاده دادرسی با هیچ‌یک از موارد فوق مطابقت نداشته باشد، درخواست اعاده دادرسی را رد می‌کنند. در خصوص اعاده دادرسی باید به این نکته توجه نمود که صدور حکم هیچ تأثیری در مطرح نمودن این درخواست ندارد؛ یعنی حتی پس از اجرای حکم هم می‌توان آن را مطرح نمود.

اشخاصی دارای حق درخواست اعاده دادرسی

اشخاص زیر صلاحیت دارند که از دیوان عالی کشور تقاضا کنند که درخواست اعاده دادرسی آن‌ها را مورد بررسی قرار دهد:
. اگر شخص محکوم زنده باشد؛ خودش و هم‌چنین وکیل یا نماینده قانونی او
. اگر شخص محکوم فوت کرده یا غایب باشد؛ همسر، ورثه و وصی او
. دادستان کل کشور
. دادستانی که حکم را اجرا می‌کند.

 موارد اعاده دادرسی

در پرونده­ های قتل در چه صورتی می‌توان تقاضای اعاده دادرسی را مطرح نمود؟

الف. در مواردی که شخصی به اتهام قتل دیگری به مجازات محکوم می‌شود، اما پس از صدور حکم مشخص می‌شود که وی زنده است.

ب. چند نفر با هم محکوم به ارتکاب قتل شوند، ولی آن قتل به گونه‌ای اتفاق افتاده باشد که نتوان بیش از یک مرتکب برای آن قائل شد.

پ. دو شخص به صورت جداگانه به ارتکاب یک قتل واحد محکوم شوند، اما احکام صادر شده در خصوص آن‌ها با هم تعارض داشته باشند؛ به گونه‌ای که بتوان گفت: یکی از آنان بی‌گناه است.

ت. درباره‌ی یک شخص به اتهام ارتکاب یک قتل، آراء متفاوتی صادر شده باشد.

ث. پس صدور حکم قطعی اثبات شود دلایلی که دادگاه برمبنای آن‌ها حکم صادر نموده، غیرواقعی بوده‌است. مانند اینکه ثابت شود شاهدان به دروغ شهادت داده‌اند.

ج. بعد از صدور حکم قطعی ادله‌ای مطرح شود که نشان دهد شخص محکوم، بی‌گناه بوده‌است. این ادله باید پس از صدور حکم قطعی به وجود آمده باشند یا اگر قبل از صدور حکم وجود داشته‌اند باید به نحوی باشند که دستیابی به آن‌ها در آن زمان ناممکن بوده باشد.

د. پس از صدور حکم مشخص شود که عمل فرد جرم نبوده و یا اینکه مجازات تعیین شده، بیش‌تر از مجازات قانونی بوده‌است.

 معنای اعاده دادرسی

پس از قطعی شدن رأی دادگاه که معمولا پس از تجدیدنظرخواهی صورت می‌گیرد،قاعده این است که دیگر نمی‌توان به آن رأی اعتراض نمود، اما این قاعده هم مثل تمامی قواعد استثنائاتی دارد.

در برخی موارد در صورت وجود شرایطی که قانون‌گذار آن‌ها را مورداشاره قرار داده‌است، می‌توان به احکام قطعی هم اعتراض نمود تا مجدداً مورد رسیدگی قرار گیرد. این نوع اعتراض به احکام قطعی، اعاده دادرسی نام دارد. اعاده یعنی ازسرگرفتن و در صورتی که درخواست اعاده‌دادرسی مورد پذیرش قرار گیرد، با این‌که حکم قطعی در خصوص پرونده صادر شده ‌است، رسیدگی به آن مجدداً از سر گرفته می‌شود.

دعاوی غیرقابل طرح نزد دادگاه

1- دعواى الزام به تنظیم سند ملک مرهونه (ملک موضوع رهن)، اعم از آنکه موضوع خواسته الزام به تنظیم سند انتقال عین یا منفعت باشد، غیرقابل استماع هستند.

نکته‌ای که باید مورد اشاره قرار گیرد، این است که منافع در قابلیت انتقال، تابع عین هستند همچنین هرگاه خواسته دعوی الزام به فک رهن و تنظیم سند رسمى مطرح شده باشد، قابل استماع است مگر اینکه دعوى در بخش الزام به فک رهن به هر دلیل محکوم به رد شود که در این صورت دعوى در بخش الزام به تنظیم با قرار رد مواجه خواهد شد.

2- دعواى تخلیه عین مستأجره (مال موضوع اجاره) به دلیل انتقال به غیر، بدون طرف دعوى قرار دادن منتقل‌الیه (شخصی که مال به او انتقال داده شده)، غیرقابل استماع است.

3- دعواى ابطال اسناد رسمى صادره در اجراى مواد ١٤٧ و ١٤٨ قانون ثبت بدون آنکه درخواست صدور حکم به ابطال راى کمیسیون شده باشد، غیرقابل استماع است.

4- دعواى ابطال اسناد رسمى صادره به نام دولت با استفاده از اختیار حاصل از ماده ٩ قانون زمین شهرى (تملک اراضى براى تامین مسکن) بدون آنکه بدواً راى به ابطال اقدامات دولت از دیوان عدالت ادارى صادر شده باشد، غیرقابل استماع است.

5- دعواى الزام به تنظیم سند رسمى بدون طرف دعوى قرار دادن ایادى متعاقب انتقال (کلیه افرادی که مال به آنها انتقال داده شده) و مالک رسمى، غیرقابل استماع محسوب می‌شود.

6- دعوى ابطال سند رهنى بدون طرف دعوى قرار دادن مرتهن (رهن گیرنده)، (بر خلاف دعوى الزام به فک رهن که در آن ضرورتى به طرف دعوى قراردادن مرتهن نیست) غیرقابل استماع به شمار می‌رود.

7- دعواى ابطال سند انتقال اجرایی یا عملیات اجرایی به اعتبار اینکه راى موضوع اجرا، متعاقباً و به موجب راى نهایی نقض شده است، غیرقابل استماع محسوب می‌شود.

نکته دیگری که باید مورد توجه قرار گیرد، این است که در صورتى که راى موضوع اجرا، متعاقب اجرا به موجب راى نهایی نقض شود، عملیات اجرایی به دستور دادگاه لغو می‌شود.

8- دعوى به طرفیت متولى موقوفه (مال موضوع وقف) غیرقابل استماع هستند. توضیح اینکه موقوفات داراى شخصیت حقوقى مستقل هستند و متولى، نماینده (مدیر) موقوفه است. طرح دعوى به طرفیت متولى از مصادیق طرح دعوى به طرفیت نماینده و غیر قابل استماع است.

9- دعوى به طرفیت ورثه متوفى و به خواسته اجراى تعهدات متوفى بدون آنکه کلیه ورثه طرف دعوى واقع شده باشند، غیرقابل استماع هستند مگر در دعاوى قابل تفکیک که در آن‌ها می‌توان هر وارث را نسبت به سهم وى طرف دعوى قرار داد.

 شکایت از پزشک

اولین مکان برای شکایت، دادسرای ویژه رسیدگی به جرایم پزشکی است که مردم می‌توانند برای رسیدگی به مشکلات و پرونده‌های قضایی خود در رابطه با قصور و تخلفات پزشکی در هر سطحی به آنجا مراجعه کنند و از این طریق می‌توانند رسیدگی به ادعای خود را خواستار شوند.

 دومین راهکاری که قانون برای شکایت از پزشکان در نظر گرفته شورای حل اختلاف ویژه امور بهداشت است.

 محل استقرار شورا‌های ویژه حتی المقدور در مقر سازمان نظام پزشکی شهر مربوط یا نزدیکترین مکان به آنجا می‌باشد.

 سومین مرجعی که در قوانین و مقررات برای این مساله به آن اشاره شده سازمان نظام پزشکی است که تخلفات اداری و انتظامی پزشکان را مورد رسیدگی قرار می‌دهد و نتیجه آن برخورد انتظامی با پزشک خواهد بود که طیف وسیعی از اقدامات از توبیخ کتبی تا لغو پروانه طبابت به شکل دائمی را در بر می‌گیرد.

 قتل در مقام دفاع از دیگران

گاهی قتل در مقام دفاع مشروع از دیگران رخ می‌دهد، اما در صورتی می‌توان گفت: قتل در مقام دفاع مشروع از دیگران موجه است که یکی از شرایط زیر وجود داشته باشد:

 الف. دفاع شونده از نزدیکان دفاع‌کننده باشد.

 ب. مسئولیت دفاع از او (دفاع‌شونده) برعهده‌ی دفاع‌کننده باشد.

 پ. دفاع‌شونده نتواند از خود دفاع کند.

 ت. دفاع‌شونده از دیگران تقاضای کمک کند یا در وضعیتی باشد که امکان کمک گرفتن از دیگران را نداشته باشد.

 در صورتی که قتل در مقام دفاع مشروع رخ داده باشد، دیه هم ساقط می‌شود جز در مواقعی که شخص بخواهد از خودش در برابر شخص دیوانه (در اصطلاح حقوقی یعنی مجنون) دفاع کند. در این مورد دیه‌ی شخص دیوانه از بیت‌المال پرداخت خواهد شد.

 شرایط تحقق دفاع مشروع

هرگاه فردی در مقام دفاع از نفس، عِرض، ناموس، مال یا آزادی تن خود یا دیگری در برابر هرگونه تجاوز یا خطر فعلی یا قریب‌الوقوع با رعایت مراحل دفاع مرتکب رفتاری شود که طبق قانون جرم محسوب می‌شود، در صورت اجتماع شرایط زیر مجازات نمی‌شود:

 الف- رفتار ارتکابی برای دفع تجاوز یا خطر ضرورت داشته باشد. 

 ب- دفاع مستند به قرائن معقول یا خوف عقلائی باشد. 

 پ – خطر و تجاوز به سبب اقدام آگاهانه یا تجاوز خود فرد و دفاع دیگری صورت نگرفته باشد.

 ت- توسل به قوای دولتی بدون فوت وقت عملاً ممکن نباشد یا مداخله آنان در دفع تجاوز و خطر موثر واقع نشود.

علل موجهه‌ی جرم

منظور از علل موجهه‌ی جرم علل و عواملی است که اگر در یک موقعیت وجود داشته باشد، رفتاری که در حالت عادی جرم است، دیگر جرم نخواهد بود و به تَبَع آن نمی‌توان شخص را مجازات کرد.

 تعریف اقاله

اقاله اصطلاحاً به فسخ یا به برهم زدن معامله می گویند. اقاله عملی دوجانبه است. یعنی اراده و تصمیم دو طرف یک معامله باید دائر بر به هم زدن آن معامله باشد.

مکن است یکی از طرفین معامله از انجام آن معامله یا قرارداد پشیمان شده باشد و از طرف مقابل تقاضای به هم زدن یا فسخ قرارداد را نماید و طرف مقابل نیز بپذیرد.

در این حالت، قرارداد با تصمیم طرفین اقاله یا تفاسخ شده است.

 سفته کیفری است یا حقوقی؟

برخلاف چک که دارای دو جنبه حقوقی و کیفری است. سفته فقط دارای جنبه حقوقی است و عدم پرداخت آن جرم محسوب نمی شود. البته ممکن است در نهایت به خاطر عدم پرداخت سفته به موجب ماده 3 قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی، دادگاه برای صادر کننده آن حکم جلب صادر کند ولی این حکم برای او سابقه کیفری ندارد.

 دریافت بیمه بیکاری

بیمه شده بیکار، برای دریافت مقرری بیمه بیکاری، باید حداکثر ظرف مدت ٣٠ روز از تاریخ بیکاری موضوع را به واحد تعاون، کار و رفاه اجتماعی ذیربط اطلاع دهد و آمادگی خود را برای اشتغال به کار تخصصی خود یا کار مشابه آن اعلام کند.

 شرایط لازم برای دریافت مقرری بیمه بیکاری:

 بیمه شدگان بیکار، در صورت احراز شرایط زیر، استحقاق دریافت مقرری بیمه بیکاری را دارند:

- مشمول قانون کار و تأمین اجتماعی باشند.

- تبعه کشور‌های خارجی نباشند.

- مستمری بگیر بازنشسته و یا از کارافتاده کلی نباشند.

- دارای حداقل ٦ ماه سابقه پرداخت حق بیمه باشند.

- در زمره صاحبان حرف و مشاغل آزاد و بیمه شدگان اختیاری نباشند.

شکایت مزاحمت تلفنی

مزاحمت تلفنی موضوعی است که علاوه بر امکان پیگیری از سوی شرکت مخابرات، از طریق دادسرا و در قالب شکایت کیفری نیز قابل پیگیری است. برای این کار کافی است به دادسرای محل سکونت یا کار خود یعنی جایی که مزاحمت در آنجا رخ داده مراجعه کنید. داشتن نامه‌ای از مخابرات نیز می‌تواند باعث سرعت در کار شود. در این مرحله روی یک برگه کاغذ شکایت خود را مطرح می‌کنید. عنوان مجرمانه این شکایت هم چنین است: «ایجاد مزاحمت تلفنی از طریق ارسال پیامک و یا تلفن.» اگر توهین هم صورت گرفته باشد، شاکی می‌تواند تحت عنوان توهین هم شکایت کند. ممکن است طرف مقابل نامشخص باشد. در چنین حالتی در بخش مربوط به متشاکی نوشته می‌شود: «نامشخص».

 مجازات مزاحمت تلفنی

مجازات فردی که مزاحمت تلفنی ایجاد می کند علاوه بر اجرای مقررات خاص شرکت مخابرات در صورت شکایت شاکی حبس از یک تا شش ماه خواهد بود، به نظر میرسد که در صورت گذشت شاکی تعقیب کیفری و اجرای مجازات متوقف نخواهد شد به دلیل این که این جرم از جرایم عمومی و غیر قابل گذشت است. یعنی اگر شاکی خصوصی به طور کامل رضایت دهد بازهم ممکن است برای مزاحم تلفنی مجازات حبس و جزای نقدی در نظر گرفته شود و به دلیل رضایت شاکی خصوصی قطعا مزاحم تلفنی مجازات کمتری خواهد شد.

 همچنین کسانی که از نیمه شب به بعد به وسیله اعمالی از طریق تلفن، موجب سلب آسایش دیگران شوند و این مزاحمت موجب خسارت مالی یا جانی گردد، مطابق با قانون مسئولیت مدنی و قانون جزا، حسب مورد تعقیب خواهند شد و حتی اگر کسی عمدا و یا با سوء نیت به وسیله تلفن خبر فوت یکی از نزدیکان شنونده را به او بدهد و این خبر موجب مرگ یا مرض شنونده شود، مطابق با قانون جزا مجازات خواهد شد.

 وضعیت مهریه در صورت خیانت زن به مرد

در صورتی که زن رابطه نامشروع انجام داده باشد مهریه به او تعلق می گیرد؟

 مهریه از جمله حقوق مالی زن می باشد که برای مرد همواره تکلیف برای پرداخت آن وجود دارد.

 باید دانست زن تحت هر شرایطی حتی ارتکاب جرم نسبت به همسر، مستحق دریافت مهریه است و شوهر نمی‌ تواند به بهانه انجام اموری هم چون خیانت و .. از پرداخت مهریه به وی خودداری کند.

 رای اصراری

رای اصراری به آن حکمی گفته می شود که دادگاه علی رغم نظر دیوان عالی کشور صادر نماید به این معنا که مثلا در مورد اتهامی دادگاه شخصی را مجرم شناخته و حکم به مجازات او می دهد. اما پرونده حسب مورد برای تجدید نظر به دیوان عالی می آید و شعبه دیوان عالی کشور دلائل را برای مجرمیت متهم کافی نمی داند و حکم دادگاه را نقض و پرونده را به دادگاه دیگری میدهد. آن دادگاه نیز بر آنچه دادگاه قبلی نظر داده اصرار می ورزد و نظر دیوان عالی کشور را نمی پذیرد در امور حقوقی نیز ممکن است وضع مشابه پیش آید و حسب مورد قضات حقوقی یا کیفری دیوان عالی کشور در هیات عمومی تکلیف قضیه را روشن می کند. هیات عمومی دیوان عالی کشور با حضور سه چهارم روسا و مستشاران شعب کیفری رسمیت یافته و اتخاذ تصمیم می نمایند. به این نظریه که فقط یک بار و برای شعبه بدوی سوم لازم الاتباع و الزام آور می باشد، رای اصراری گفته می شود. 

 شرایط پرداخت مهریه در صورت فوت زوج

باید توجه نمود که فوت زوج در مهریه تأثیر گذار نیست و مهریه از ماترک شوهر (آنچه  به جا گذاشته) برداشته می شود.

چنانچه زن هم بمیرد، مهریه ساقط نمی شود. مهریه ارث است و به وراث وی خواهد رسید. هنگام فسخ نکاح، در صورتی که دختر وظایف زناشویی را انجام داده باشد، مهریه به او تعلق می گیرد، اما زمانی که فقط عقد شده و روابط زناشویی بین زوجین برقرار نشده باشد، نصف مهریه به او تعلق می گیرد.

 چیزهایی که می توانند به عنوان مهر قرار بگیرند عبارت اند از :

 ۱- عین باشد مثل باغ

 ۲- دین باشد مثل چک، سفته، برات

 ۳- منفعت باشد مانند منفعت باغ

 ۴- انجام کار مثل ساختن ساختمان خانه

 ۵- آموزش باشد مثل آموزش قرآن و نقاشی

 ۶-  حقوق مالی باشد مثل سرقفلی یا حق  تالیف ترجمه ها

  شرایط مهریه

۱-  مالیت داشتن: مرد نمی تواند بگوید تمام اکسیژن  تهران را مهریه قرار می دهم.

۲-  قابل تملک باشد: مرد نمی تواند میدان آزادی را مهریه همسرش قرار بدهد، زیرا جزو اماکن عمومی است.

3- معین باشد: یعنی مجهول نباشد؛ یعنی نمی تواند فلان جواهری را که در ته اقیانوس آرام است ، مهریه قرار دهد.

 نقص متراژ ملک خریداری شده

اگر ملک خریداری شده نسبت به متراژ توافق شده کمتر باشد، تکلیف چیست؟

در صورت کمتر بودن متراژ خانه خریداری شده (طبق نظر کارشناس اداره ثبت اسناد) نسبت به متراژ نوشته شده در قولنامه ، آیا میتوان مقداری از مبلغ معامله را به فروشنده نداد؟

اگر ملکی به شرط داشتن مساحت معین فروخته شده باشد و بعد معلوم شود که کمتر از آن مقدار است، مشتری حق فسخ معامله را خواهد داشت. شما می‌توانید از حقتان استفاده کنید یا با فروشنده به توافق دیگری برسید.

 عدول زن از بخشش مهریه

آیا زن، پس از بخشش مهریه، می تواند درخواست مهریه کند؟ آیا دلایل زن برای بخشش مهریه در مطالبه ی مجدد مهریه از جانب او، تاثیری دارد؟

 بخشش مهریه از سوی زن، می تواند سه حالت داشته باشد:

 حالت اول زمانی است که زوجه می گوید از نظر من تو دیگر تکلیفی برای پرداخت مهریه نخواهی داشت؛ این بیان باعث می شود تا تکلیف شوهر در ادای مهر بطور کلی ساقط شود.

 حالت دوم زمانی است که زن با پرداخت مالی به شوهر، از او می خواهد که طلاقش دهد. اگر زن در ایام عده طلاق، از بذل خود رجوع کند، طلاق ملغی و کان لم یکن خواهد شد و مرد ملزم به پرداخت مهریه خواهد بود.

 حالت سوم زمانی است که زوجه مهریه خود را به زوج هبه می کند. به این بیان که می گوید من مهر خود را به تو بخشیدم. در این حالت همانند سایر اشکال هبه، تکلیف شوهر در پرداخت مهریه بطور کلی از بین نمیرود؛ چرا که زن می تواند تحت شرایطی از هبه مزبور رجوع و مهر خود را مطالبه کند.

 ادامه مرور زمان تعقیب:

جرایم تعزیری درجه ۶:(حبس بیش از شش ماه تا دو سال، جزای نقدی بیش از بیست میلیون ریال تا هشتاد میلیون ریال، شلاق از سی و یک تا هفتاد و چهار ضربه و تا نود و نه ضربه در جرایم منافی عفت، محرومیت از حقوق اجتماعی بیش از شش ماه تا پنج سال، انتشار حکم قطعی در رسانه‌ها، ممنوعیت از دعوت عمومی برای افزایش سرمایه برای اشخاص حقوقی حداکثر تا مدت پنج سال، ممنوعیت از اصدار برخی از اسناد تجاری توسط اشخاص حقوقی تا مدت پنج سال) با انقضای مدت ۵ سال

 جرایم تعزیری درجه ۷:(حبس از نود و یک روز تا شش ماه، جزای نقدی بیش از ده میلیون ریال تا بیست میلیون ریال، شلاق از یازده تا سی ضربه، محرومیت از حقوق اجتماعی تا شش ماه) با انقضای مدت ۵ سال

 جرایم تعزیری درجه ۸:(حبس تا سه ماه، جزای نقدی تا ده میلیون ریال، شلاق تا ده ضربه) با انقضای مدت ۵ سال

ادامه مرور زمان تعقیب:

 جرایم تعزیری درجه ۴:(حبس بیش از پنج تا ده سال، جزای نقدی بیش از یکصد و هشتاد میلیون ریال تا سیصد و شصت میلیون ریال، انفصال دائم از خدمات دولتی و عمومی) با انقضای مدت ۱۰ سال

 جرایم تعزیری درجه ۵:(حبس بیش از ۲ تا ۵ سال، جزای نقدی بیش از هشتاد میلیون ریال تا یکصدرو هشتاد میلیون ریال، محرومیت حقوق اجتماعی بیش از ۵ تا ۱۵ سال، ممنوعیت دائم از یک یا چند فعالیت شغلی یا اجتماعی برای اشخاص حقوقی، ممنوعیت دائم از دعوت عمومی برای افزایش سرمایه) با انقضای مدت ۷ سال

 مرور زمان تعقیب

 جرایم تعزیری درجه ۱:(حبس بیش از بیست و پنج سال، جزای نقدی بیش از یک میلیارد ریال، مصادره کل اموال، انحلال شخص حقوقی، با انقضای 15 سال)

 جرایم تعزیری درجه ۲:(حبس بیش از پانزده تا بیست و پنج سال با انقضای ۱۵ سال)

 جرایم تعزیری درجه ۳:(حبس بیش از ده تا پانزده سال، جزای نقدی بیش از یکصد و هشتاد میلیون ریال تا سیصد و شصت میلیون ریال با انقضای ۱۵ سال)

 مرور زمان مجازات:

مطابق ماده ۱۰۷ قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲/۲/۱ هرگاه در اجرای حکم تعزیری قطعی، تعللی ایجاد شود مرور زمان به ترتیب ذیل است:

 در جرایم درجه ۱ و ۲ و ۳ با انقضای مدت ۲۰ سال به عنوان مثال محکوم در زمان اجرای حکم متواری شود که دسترسی برای اجرای مجازات نباشد.

 در جرایم تعزیری درجه ۴ با انقضای مدت ۱۵ سال

 در جرایم تعزیری درجه ۵ با انقضای مدت ۱۰ سال

 در جرایم تعزیری درجه ۶ با انقضای مدت ۷ سال

 در جرایم تعزیری درجه ۷ و ۸ با انقضای مدت ۵ سال

 مرور زمان شکایت:

 وفق ماده ۱۰۶ قانون مجازات اسلامی ۹۲/۲/۱ در جرائم تعزیری قابل گذشت: هرگاه متضرر جرم از مدت یک سال از تاریخ اطلاع از وقوع جرم شکایت ننماید، حق شکایت کیفری او ساقط می‌شود مگر اینکه تحت سلطه متهم بوده یا به دلیلی خارج از اختیار، قادر به شکایت نباشد که در این صورت مهلت مزبور از تاریخ رفع مانع محاسبه می‌شود.

چک و تعقیب کیفری صادرکننده

مواردی که صادر کننده‌ی چک قابل تعقیب کیفری نیست:

ثابت شود چک سفید امضا داده شده است.

در متن چک وصول وجه آن منوط به تحقق شرطی باشد.

چک بابت تضمین باشد.

چک بدون تاریخ یا وعده دار صادر شده باشد.

 شرایط شکایت کیفری چک

برای شکایت کیفری چک، شاکی باید ظرف مدت ۶ ماه از تاریخ سررسید چک، برای برگشت زدن آن اقدام کند و نیز تا ۶ ماه از تاریخ گواهی عدم پرداخت اقدام به شکایت نماید.

شکایت کیفری را فقط علیه صادر کننده میتوان مطرح کرد. در فرآیند شکایت کیفری، کسانی که پشت چک را امضا کرده اند، مسئولیتی ندارند.

واگذار کردن چک به دیگری، قبل از برگشت خوردن، چک را حقوقی نمی‌کند؛ اما اگر پس از برگشت خوردن، چک را انتقال دهید، چک حقوقی خواهد شد.

حضانت فرزندانی که پدرشان فوت نموده اند:

⚛ حضانت فرزندان صغیر یا محجوری (حجری که متصل به زمان صغر باشد) که پدرشان به مقام والای شهادت رسیده یا فوت نموده باشند با مادران آن‌ها است، مگر آنکه عدم صلاحیت آنان با حکم دادگاه ثابت شده باشد.

⚛ تعیین هزینه متعارف جهت حضانت با دادگاه است و ازدواج مادر نیز مانع از ادامه حضانت او نمی‌شود.

⚛ ضمانت اجرای ممانعت از اجرای حکم دادگاه چنانچه به حکم دادگاه حضانت و نگهداری طفل بر عهده کسی قرار گیرد و پدر یا مادر یا هر شخص دیگری مانع از اجرای حکم شود یا از استرداد طفل خودداری نماید، دادگاه تا زمان اجرای حکم شخص ممتنع را بازداشت می‌نماید.
در صورتی که به علت طلاق و یا هر علت دیگری ابوین در یک منزل سکونت نداشته باشند دادگاه برای هر یک از ابوین که طفل تحت حضانت او نیست حق ملاقات تعیین و تعیین جزئیات این ملاقات با دادگاه خانواده می‌باشد.

تغییر حضانت

مواردی که می‌تواند از مصادیق تغییر حضانت باشد؟

*اعتیاد زیان آور به الکل، مواد مخدر، قمار

*اشتهار به فساد اخلاق و فحشاء

*ابتلاء به بیماری روانی به تشخیص پزشکی قانونی

*سوء استفاده از طفل یا احیار او به ورود به مشاغل ضد اخلاقی مانند فساد، فحشاء، تکدی گری، قاچاق

*تکرار ضرب و جرح خارج از حد متعارف

شرایط تغییر حضانت

چنانچه در اثر عدم مواظبت و یا انحطاط اخلاقی پدر و مادری که طفل تحت حضانت او است. صحت جسمی یا تربیت اخلاقی طفل در معرض خطر باشد دادگاه می‌تواند با تقاضای بستگان، قیم و یا رئیس حوزه قضائی ترتیب مقتضی دیگری را برای حضانت کودک اتخاذ نماید.